AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA wpisana w program wychowawczy placówek

Zofia Jaroszuk
AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA
wpisana w program wychowawczy placówek wsparcia dziennego
prowadzonych przez Fundację Szczęśliwe Dzieciństwo
Dzisiaj aktywna, zaangażowana młodzież będzie tworzyć w przyszłości losy
naszej Ojczyzny poprzez aktywność jego obywateli. Prawda wypowiedziana przez Jana
Zamoyskiego „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie” jest w czasach
nam współczesnych wciąż aktualna i ważna. Prawda ta jest dla na wyzwaniem.
Jednym z najważniejszych kryteriów, a zarazem czynników sprawczych rozwoju
społeczeństwa obywatelskiego, jest aktywność społeczna. Aktywność ta może i powinna
występować w różnych wymiarach oraz w wielu formach. Wymiarami aktywności społecznej
mogą być różne poziomy przestrzeni publicznej. Kiedy mówimy o rozwoju społeczeństwa
obywatelskiego poziom zaangażowania jednostkowego i lokalnego jest bardzo istotny.
Zrozumienie tego, że od naszego, indywidualnego zaangażowania zależy obraz społeczeństwa
obywatelskiego należy kształtować od najmłodszych lat.
Fundacja Szczęśliwe Dzieciństwo w prowadzonych przez siebie w Lublinie dwóch
placówkach wsparcia dziennego podejmuje wyzwanie postawione nam przez Jana
Zamoyskiego. Realizowany w nich autorski program opiekuńczo-wychowawczy kształtuje w
dzieciach i młodzieży otwarte postawy prospołeczne, postawę zaradności oraz pozwala nabyć
dzieciom i młodzieży wiedzę i umiejętności, które stanowić będą podstawę ich przyszłej
wiedzy zawodowej.
Głównym celem programu jest przygotowanie młodego człowieka do dorosłego życia,
do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, do roli świadomego patrioty i obywatela
zaangażowanego w życie swojego państwa i społeczności lokalnej. Celem programu jest też
takie ukształtowanie postaw i umiejętności młodych ludzi, żeby potrafili sobie radzić w
skomplikowanej rzeczywistości, potrafili w przyszłości wybrać swoją drogę życiową i
odnaleźć się na rynku pracy. Często wychowankowie pochodzą z rodzin, gdzie istnieje
problem rodzinnego „dziedziczenia” korzystania z pomocy społecznej. Oddziaływania
placówek mają prowadzić do tego, by przełamać to rodzinne nastawienie do bycia klientem
pomocy społecznej, a raczej aktywnie podejmować działania służące zaradności życiowej.
Realizacja programu, poza pracą indywidualną z wychowankami, opiera się na konkretnej,
dostosowanej do wieku, pracy w grupach. Każda grupa ma swojego Instruktora –
wychowawcę odpowiedzialnego za realizację programu i dobre funkcjonowanie grupy.
Program pracy realizowany w dwóch placówkach zakłada wielopłaszczyznowe
podejście do rozwoju młodego człowieka i dlatego składa się z dwóch modułów: programu
edukacji społecznej oraz edukacji zaradności, które są ze sobą niepodzielnie związane.
Nierozłączną częścią tych modułów jest angażowanie rodziców i społeczności lokalnych w
procesie wychowawczym. Program edukacji społecznej ma za zadanie przygotowywać dzieci
i młodzież do dorosłego życia w społeczeństwie i rodzinie, przestrzegania norm i zasad,
wypracowanie nawyków współpracy w grupie, kultury osobistej, a także bycia aktywnym i
świadomym obywatelem oraz odpowiedzialności społecznej za swoją wspólnotę lokalną oraz
państwo. Drugi moduł – program zaradności ma kształtować w dzieciach i młodzieży nie
tylko poczucie kompetencji i pewności siebie, ale przede wszystkim organizacji,
samodzielności i inicjatywy oraz konkretnych umiejętności odpowiadających rozwojowi
poznawczemu i społecznemu. Obydwa oddziaływania realizowane są nierozerwalnie, tzn.
dzieci i młodzież uczone są konkretnych praktycznych umiejętności (moduł edukacji
zaradności) po to by następnie dzielić się zdobytymi umiejętnościami z innymi (moduł
edukacji społecznej).
Zaproponowany program nie skupia się na potencjalnych zagrożeniach jakim mogą
podlegać dzieci i młodzież, ale od razu proponuje alternatywne sposoby służące rozwojowi
potencjałów odbiorców. Te umiejętności będą służyć jako wstęp do przyszłej aktywności
zawodowej i odnalezienia się na współczesnym, szybko zmieniającym się rynku pracy.
Bardzo ważnym aspektem programu jest również włączenie rodziców dzieci, którzy
często są osobami bezrobotnymi i biernie korzystającymi z pomocy społecznej. Ich włączenie
ma na celu integrowanie procesu wychowawczego odbywającego się w domu z
oddziaływaniami placówki. Ważnym elementem pracy placówek jest również włączanie
wolontariuszy w różnym wieku: studentów, osoby dorosłe i seniorów. Pozwala to na
zwiększenie oddziaływań rozwojowych skierowanych do dzieci i młodzieży, a także
włączanie innych osób do życia społecznego.
Program realizowany w placówkach jest dostosowany do wieku odbiorców i ich
zainteresowań. Przykładowe formy wychowujące dzieci i młodzież do aktywności społecznej
na rzecz środowiska lokalnego placówek to Program „Kawiarenek” dla dzieci w wieku szkoły
podstawowej oraz Program Teatralny dla młodzieży gimnazjalnej.
Program Kawiarenek
Program
Kawiarenek
polega
na
comiesięcznej organizacji przez dzieci (przy
pomocy
i
wychowańców,
rodziców
wolontariuszy) kawiarenki,
zapraszani
mieszkańcy
są
na którą
społeczności
lokalnych placówek. Poprzez działania w
ciągu całego miesiąca dzieci przygotowują
się do kawiarenki. Organizacja kawiarenki
każdorazowo
ogłaszana
rozwieszanie
plakatów,
jest
poprzez
ogłoszeń
oraz
rozdawanie osobiste zaproszeń osobom ze
społeczności
lokalnych.
Goście,
którzy
przychodzą do kawiarenki mogą skosztować
wypieków ciast i ciasteczek, kaw i herbat
przygotowanych
i dziewczynki.
przez
chłopców
W role kelnerów również wcielają się dzieci. Kawiarenkom towarzyszą zawsze różne
atrakcje kulturalne lub inne, które pozwalają gościom przyjemniej spędzić czas. Są to np.
wystawy plastyczne, krótkie przedstawienia teatralne, recytacja wierszy przez dzieci,
występny muzyczne, pokazy parzenia herbaty i inne atrakcje zaproponowane przez dzieci lub
rodziców. Dzieci uczą się piec ciasta i parzyć smaczne herbaty i kawy oraz przygotowują
wydarzenia towarzyszące kawiarenkom w trakcie zajęć w placówce w ciągu miesiąca
poprzedzającego kawiarenkę.
Ważnym wymiarem kawiarenek, jest również to, że goście nie płacą za zamawiane
smakołyki (tak jak w tradycyjnych kawiarniach), ale w zależności od tematyki kawiarenki
proszeni są o przyniesienie np. darów żywnościowych, słodyczy, art. papierniczych, ubrań,
itp. które następnie przekazywane są na potrzeby placówki lub potrzebujących osób na ternie
dzielnicy. W ten sposób kształtowana jest wśród dzieci postawa odpowiedzialności społecznej
i postawa, że nawet jeśli oni sami nie znajdują się w najlepszej sytuacji materialnej to i tak
mogą pomagać bardziej potrzebującym.
W cieplejszych miesiącach, gdy tylko warunki atmosferyczne na to pozwalają,
kawiarenka realizowana jest na terenie zielonym przy placówce, tak, żeby uczynić
kawiarenkę jeszcze bardziej otwartą dla społeczności lokalnej. Jedna z placówek położona
jest na malowniczym wzgórzu Czwartek w Lublinie, skąd rozpościera się piękny widok na
Stare Miasto i gościom ze społeczności lokalnej przyjemnie jest uczestniczyć w kawiarence
na otwartym powietrzu.
Metoda kawiarenek w bardzo dobry sposób pozwala nauczyć dzieci nie tylko
umiejętności mogących mieć wpływ na ich przyszłe umiejętności zawodowe (np. pieczenie
ciast, parzenie kawy, herbaty, kelnerowanie, dekoracja stołów i lokalu), ale również
przedsiębiorczości, finansów, organizacji pracy, pewnych elementów marketingu (jak np.
zapraszanie gości). Kawiarenka ma bardzo ważny wymiar jakim jest pozytywne wpływanie
na obraz siebie i samoocenę dzieci. Jest to swoistego rodzaju występ, w czasie którego
chłopcy i dziewczynki mogą pokazać przed innymi swoje umiejętności, których nauczyli się
w ciągu miesięcznych zajęć.
Metoda ta spełnia bardzo dużą rolę w budowaniu relacji placówki z otoczeniem
zewnętrznym – partnerami lokalnymi, wpływa na budowanie pozytywnego wizerunku
placówki w środowisku lokalnym oraz pomaga je lepiej zintegrować. Ważnym wymiarem
realizacji kawiarenki jest również włącznie w jej przygotowanie i realizację rodziców dzieci.
Rodzice włączają się w przygotowanie wypieków na kawiarenkę oraz w jej realizację oraz
sprzątanie, a przez to buduję się relację rodziców z dziećmi, placówką i otoczeniem
społecznym.
Program Teatralny
Zajęcia teatralne polegają przede wszystkim na organizacji przedstawień teatralnych,
które następnie wystawiane są przed społecznością lokalną placówki. Tematyka spektakli
dotyczy problemów młodzieży, ich codzienności, ale również zagadnień związanych z
historią, z religią, problemami społecznymi i innymi zagadnieniami interesującymi młodzież.
W ramach zajęć teatralnych młodzież uczy się: dykcji, pracy z tekstem, ruchu scenicznego,
wystąpień publicznych, itd. Ważnym wymiarem funkcjonowania teatru jest również to, że
młodzież sama ma wpływ na treści przedstawień. Poza aktorstwem, młodzież wciela się
również w rolę reżyserów, operatorów światła i dźwięku, dekoratorów, scenografów i całą
obsługę przestawienia.
Młodzież w ramach zajęć teatralnych organizuje również różne wydarzenia dla
społeczności lokalnych oraz swoich rówieśników i młodszych dzieci dotyczące obchodów
świąt narodowych (wieczory poezji patriotycznej) oraz konkursy recytatorskie. Ważnym
aspektem działania teatru jest również włączanie rodziców, którzy pomagają w
przygotowaniu dekoracji, pracy reżyserskiej, a niekiedy także jako aktorzy. W prace grupy
teatralnej włączeni są również wolontariusze. Zadaniem tych przedstawień jest jak największe
angażowanie osób i instytucji ze społeczności lokalnej placówki.
Jednym z przykładów tych działań teatralnych włączających otoczenie zewnętrzne
była organizowana w listopadzie w ramach obchodów Święta Niepodległości „Biesiada z
Panem Tadeuszem”. Wokół biesiadnego stołu zgromadziło się ponad 100 osób:
wychowawcy, wychowankowie wraz z rodzinami, wolontariusze, księża z parafii, siostry
zakonne oraz zaproszeni goście. Celem imprezy było wspólne uczczenie Święta
Niepodległości oraz integracja środowiska parafialnego; uroczystość stanowiła także ważny
element wychowania patriotycznego dzieci i młodzieży z naszego ośrodka, zatem zarówno
wybór biesiady jako formy świętowania jak i „Pana Tadeusza” – naszej narodowej epopei nie
był przypadkowy. Uczty i biesiadowanie stanowiły jeden ze stałych elementów życia polskiej
i litewskiej szlachty XVIII wieku. „Pan Tadeusz” najpełniej zaś prezentuje to, co w naszym
narodzie najpiękniejsze i najcenniejsze, pokazując głęboki sens naszej kultury.
Biesiada rozpoczęła się odśpiewaniem hymnu narodowego, po nim nastąpiła część
artystyczna – czytanie i inscenizowanie fragmentów „Pana Tadeusza”. Dziewczynki
przygotowały na tę uroczystość piękną dekorację sceniczną oraz dekorację stołu - w barwach
narodowych, której jednym z elementów były bukiety biało-czerwonych róż. Dziewczynki
ubrane w strój kelnerski zapewniły także bardzo fachową obsługę gości. W realizacji tego
niełatwego zadania pomagali im dzielnie chłopcy.
W role bohaterów Mickiewiczowskiej epopei oraz narratorów wcielili się
gimnazjaliści z Teatru Akademii Młodzieżowej, wychowawcy, rodzice księża oraz
przedstawiciele wspólnot parafialnych. Punktem finałowym artystycznej części Biesiady była
staropolska uczta zaręczynowa zakończona pięknym polonezem w wykonaniu wychowanków
ośrodka. Po części artystycznej goście mogli oddać się degustacji staropolskiego jadła, m.in.
wędlin „wszystkich sposobem domowym uwędzonych w kominie dymem jałowcowym”.
Niewątpliwie Biesiada z Panem Tadeuszem była manifestacją patriotyzmu i wspólnego
działania społecznego, a także dla wielu – zwłaszcza młodych – cenną lekcją historii i kultury
polskiej; wszyscy też mogli się na nowo przekonać o słuszności starożytnego powiedzenia:
„W JEDNOŚCI SIŁA”. Zaangażowanie wielu osób ze społeczności lokalnej dało poczucie
jedności i siły wspólnego działania.
Zaprezentowane powyżej przykłady oddziaływań wychowawczych kształtujących
postawy prospołeczne stosowanych w placówkach prowadzonych przez naszą Fundację są
wybranymi metodami pracy. Najważniejsze wydaje się w pracy z dziećmi i młodzieżą
stawianie sobie celów wychowawczych, które zdeterminują nasze działania. Tymi celami w
czasach współczesnych musi być kształtowanie w młodym pokoleniu postaw prospołecznych,
zaangażowania na rzecz wspólnot, w których żyją, na rzecz „MAŁEJ OJCZYZNY”.