File

Liliana Solarz
Absolwentka Krakowskiej Akademii im.
Andrzeja Frycza Modrzewskiego w
Krakowie na Wydziale Prawa i
Administracji (specjalność :
administracja sądowa).
Wieloletni pracownik wymiaru
sprawiedliwości.
„Wpływ choroby na deformację pisma - zagadnienia
wybrane”
Streszczenie:
Artykuł przedstawia wybrane zagadnienia mające znaczenie na deformacje pisma
zarówno pod wpływem rozwijającej się choroby, jak równieŜ pod wpływem
naduŜywania środków które wpływają na układ nerwowy człowieka. Pismo ręczne
jest jednym ze sposobów identyfikacji wykonawcy tekstu. Co moŜe wpływać na
obraz pisma ręcznego? Czy choroby i wiek mogą zmienić obraz pisma ? Jakie
choroby wpływają na grafizm pisma? Wiadomo, Ŝe choroby o róŜnej etiologii mogą
wywoływać podobne zmiany w strukturze pisma. RównieŜ zmiany grafizmu, które
towarzyszą zaburzeniom oraz chorobom Ŝycia psychicznego, mogą występować w
podobnej formie takŜe i przy intoksykacji alkoholowej, a ponadto mogą być równieŜ
efektem chorób wyniszczających organizm (np. choroby nowotworowe).
Słowa kluczowe: pismo ręczne, zdrowie, tremor, grafizm, schizofrenia, Alzheimer,
Parkinson, czynniki.
1
Abstract:
The article is showing chosen issues being of great importance
to deformations of
the handwriting both under the influence of unfolding illness and the influence of
abusing intoxicants which influence the nervous system of the man. The handwriting
is one of manners of the identification for the contractor of the text. What can affect
the image of the handwriting? Can illnesses and the age change the image of the
writing? What illnesses affect on person’s unique style of writing and letters? It is
known that illnesses connected with the different etiology can cause similar changes
in the structure of the letters. Also changes grafizmu which are accompanying
disorders and illnesses of the psychological life, they can appear in the similar form
also and at alcohol poisoning, moreover can also be an effect of devastating the
organism diseases (e.g. cancers).
Keywords : handwriting, health, tremor, grafizm, schizophrenia, Alzheimer.
Pismo człowieka przez lata podlega procesowi indywidualizacji, jednakŜe w kaŜdym czasie
pod wpływem choroby moŜe on ulec zmianie. Praca naszego mózgu współpracuje z ośrodkiem
nerwowym, który przekazuje bodźce do naszych mięśni i stawów. KaŜda nabyta choroba, moŜe
spowodować w róŜnym okresie naszego Ŝycia deformację, juŜ wyrobionego pisma. Nie dotyczy to
2
tylko osób w podeszłym wieku, kiedy choroby ze względu na lata, pojawiają się znacznie częściej.
Deformacja juŜ wyrobionego pisma, spotyka coraz częściej osoby bardzo młode, tym
bardziej , Ŝe w ostatnich latach wzrosła liczba dzieci i młodzieŜy naduŜywających narkotyki.
1. Narkotyki, alkohol
Narkotyki mają ogromny wpływ na układ krąŜenia oraz układ nerwowy osoby naduŜywającej te
środki. W przypadku pierwszego do najczęściej spotykanych nieprawidłowości pojawiających się
ze strony tego układu po stosowaniu narkotyków naleŜą:
• nadciśnienie tętnicze;
• nieprawidłowości w pracy serca;
• zaburzenia w prawidłowym ukrwieniu mięśnia sercowego, które mogą prowadzić do
zawałów;
• kardiomiopatie oraz tętniaki.
Natomiast przy zaburzeniach układu nerwowego - najczęściej dochodzi do zmian w móŜdŜku,
które objawiają się:
• problemem z kontrolą własnych ruchów;
• oczopląsu oraz odczuwalne drŜenie mięśni.
Fot. Charakterystyczne pętle przy literze „l” oraz zapętlenie przy literze „y”. Przy dłuŜszym zaŜywaniu
narkotyków w piśmie pojawiają się charakterystyczny kształt liter „m” i „n”1
RównieŜ alkohol działa niszcząco na komórki ciała. Szkodliwe działanie tej uŜywki jest
ogromne, a prawdziwy "obraz zniszczeń" moŜna zobaczyć dopiero podczas sekcji zwłok (widoczne
powaŜne zmiany w obrębie tkanki mózgowej).
Pisma nałogowych palaczy, narkomanów i alkoholików, uwidaczniają szczególnie silne
drŜenie ręki, które moŜe wystąpić w piśmie sporządzonym w stanie głodu alkoholowego lub
narkotycznego2.
1 A.Obrębska „Sekrety charakteru zawarte w piśmie” Wydawnictwo Medium, Łódź 2004, s.331
2 A. Feluś „Odchylenia materialnie w piśmie osobniczym- z pograniczy grafologii i ekspertyzy pismoznawczej”Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice 1970 - s.7
3
Fot. pismo 55-letniej kobiety ( narodowość turecka), nauczycielki, o wykształceniu wyŜszym,
a) pismo pisane przed spoŜyciem alkoholu, b) pismo po spoŜyciu alkoholu ( poziom alkoholu w
organizmie – 0,76 mg/l)3- widoczne większe odstępy pomiędzy wyrazami i literami.
Według przeprowadzonych licznych badań4 pierwsze objawy zmian w obrazie pisma na
progu zatrucia alkoholowego występują przy stęŜeniu alkoholu we krwi 0,4 - 0,6 promila,
a następnie nasilają się przy stęŜeniu alkoholu we krwi od 1 do 1,2 promila. Widoczne są zmiany w
piśmie w miarę narastania zatrucia alkoholowego w postaci:
− powiększenia się rozmiarów pisma,
− zmniejszenia się zwięzłości pisma,
− zakłócenia płynności linii pisma,
− zwęŜenia strefy środkowej pisma,
− zakłócenia regularności znaków graficznych,
− wydłuŜanie się adjustacji końcowych,
3 http://abider.org/resimler/Publications/Handwriting.pdf na dzień 22 listopada 2013 r.
4 M. Owoc, „Podpis osoby niepoczytalnej, Problematyka Kryminalistyczna” „Problemy współczesnej
kryminalistyki” 2004, t.V, s.155-159,
4
− zwiększenie liczby gram,
− nieregularności linii w owalach,
− powiększenie przewinięć pętlicowych.
W miejsce czytelnych liter, przy większym stęŜeniu alkoholu w organizmie, kreślone jest
pismo nitkowate i wyglądające jak tzw. „bazgroły”5.
2. Choroby układu krąŜenia
Pogorszenie się jakości pisma ręcznego moŜe wystąpić u osób, u których wystąpiły choroby
atakujące układ nerwowy i krąŜenia lub choroba która spowodowała osłabienie kontroli mięśni
np. u osób u których nastąpiły wylewy krwi do mózgu i paraliŜ kończyn górnych6.
Wylewy krwi mogą powodować całkowite lub częściowe unieruchomienie lub ograniczenie
motoryki mięśni. Obraz pisma osoby po wylewie gwałtownie się zmienia7. Pismo wówczas ulega
deformacji, staje się chaotyczne, widoczne są retusze i ponawianie ataku na podłoŜe, nienaturalne
ścieśnianie lub rozwlekłość, słaba czytelność, skreślenia, poplamienia, a nawet dochodzi do tzw.
„bazgranina”8.
fot. pismo męŜczyzny w wieku 59 lat9
Jedną z chorób układu krąŜenia jest arterioskleroza mózgu, inaczej mówiąc miaŜdŜyca. Choroba ta,
5 Cz. Grzeszyk „Kryminalistyczne badania pismoznawcze”, Warszawa 2006, s. 75,
6 O.Hilton „Wpływ wieku i choroby na pismo ręczne,problematyka identyfikacji”- Biuletyn Informacyjny, 1977, nr 3,
s.19
7 D. Opińska, „Niektóre problemy badawcze testamentów sporządzonych przez osoby chore”, Problematyka dowodu z
ekspertyzy dokumentów, Wrocław 2002, t. I, s.56
8 T. Widła, Wnioskowanie o niezdolności do testowania, Problematyka dowodu z ekspertyzy dokumentów, Wrocław
2002, t. I, s. 22-29
9 L.Wojciechowski, „Zmiany w piśmie po przebytym udarze mózgu”, Warszawa 2001, s.114
5
polega na zaczopowaniu naczyń krwionośnych oraz utracie ich elastyczności. Gdy miaŜdŜyca
dotknie układu wieńcowego serca, przestaje ono być zaopatrywane w odpowiednią dawkę tlenu
i składników odŜywczych, co objawia się tzw. zawałem serca czyli martwicą mięśnia sercowego10
a gdy niedokrwienie będzie miało miejsce w tętnicach mózgu następuje udar, który moŜe
doprowadzić do zaburzeń pamięci czy paraliŜu11.
fot. Pismo męŜczyzny o słabym stanie zdrowia chorego na miaŜdŜycę12
W trakcie obserwacji w zapisach osób po przebytym udarze mózgu, widoczne są zmiany
w piśmie a w szczególności:
− widoczny nieproporcjonalny stosunek poszczególnych znaków graficznych ( litery
w wyrazach są róŜnej wielkości),
− zmienny liniament,
− drŜenie linii pisma,
− zmienna naciskowość środka piszącego na podłoŜe,
− nierówne odstępy międzywyrazowe,
− tendencja do zmniejszania liter i ścieśniania pisma,
− uproszczenie konstrukcji niektórych liter,
− nieproporcjonalny stosunek elementów podlinijnych do śródlinijnych i nadlinijnych.
Zaobserwowano równieŜ, Ŝe osoby które przed chorobą pisały z impulsem pisma wyrazowym
i sylabowym, po udarze mózgu, zmieniły pismo na literowy13.
10 I. Rosenfeld, „Medycyna na co dzień czyli o nowoczesnych metodach zapobiegania chorobom”, Warszawa 1994,
s.161-162
11 tamŜe, s. 235
12 K .Dudek „Choroby wieku starczego ujawniające się w piśmie”, Kwartalnik KrymiGRAF 2010, nr 4 , s.17
13 Cz. Grzeszyk „Kryminalistyczne badania …”,op.cit. s. 128
6
fot. Pismo kobiety po udarze mózgu14
U osób cierpiących na choroby serca, przede wszystkim moŜna stwierdzić, Ŝe osoby takie
charakteryzuje wolne tempo kreślenia znaków graficznych oraz zmniejszenie naciskowości (
porównanie z osobami zdrowymi). Szczególnie zaobserwowano:
− kreślenie liter róŜnej wielkości z tendencją do ich zmniejszania,
− rozchwianie liter w wyrazach oraz nierówne odstępy pomiędzy wyrazami,
− nakładanie się wzajemne liter,
− niewyrobiona konstrukcje znaków graficznych,
− zmienna naciskowość środka pisarskiego,
− prosta forma kreśleni znaków graficznych,
− trudności z rozpoczęciem kreślenia liter (występujących tzw. falstartów graficznych),
− obecność retuszy i drŜenie ręki (spowodowane tzw. tremor).
fot. Pismo męŜczyzny po zawale serca 15
14 K .Dudek „Choroby wieku starczego …”,op.cit. s.16
15 tamŜe s.16
7
3. Choroby psychiczne
Schizofrenia jest chorobą psychiczną o niejasnej etiologii i wielorakich objawach, wśród
których do najbardziej charakterystycznych zalicza się:
− otępienie uczuciowe,
− osłabienie zainteresowań i aktywności,
− zamkniecie się w sobie,
− zaburzenia procesu myślenia16.
WyróŜniono kilka rodzajów zespołów schizofrenicznych min. schizofrenię prostą, paranoidalną,
które występują najczęściej u chorych. U osób cierpiących na w/wym schorzenie, widoczne są
zmiany w obrazie pisma ręcznego, szczególnie w zakresie:
− cech treściowo – językowych,
− topografii pisma,
− budowy liter i ich czytelności,
− zmianie nachylenia kąta pisma17
Fot. rękopis męŜczyzny ( 52 lata) cierpiącego na schizofrenię paranoidalną18
Według wielu ekspertów z zakresu pisma ręcznego ( min. J. Pobocha czy J. Marcinkowski),
dewiacje występujące w piśmie osób chorych na schizofrenię sprowadzają się do :
− obniŜenia tempa kreślenia pisma,
− zwiększenie liter i zmian w sposobie konstrukcji,
− opuszczanie liter ( skróty), zwiększenie odstępów międzywyrazowych,
16 Cz. Grzeszyk, „Kryminalistyczne badania ...”op.cit, s.132
17 J. Marcinkowski, „Wpływ schizofrenii paranoidalnej na obraz pisma ręcznego”, Zeszyty Metodyczne, 2001, nr 12,
s.103-104
18 M.Całkiewicz, „Kryminalistyczne badania patologicznego pisma ręcznego”, Wydawnictwo Akademickie i
Profesjonalne, Warszawa 2009, s.244
8
− ściśnienia wyrazów w tym samym wierszu tzw. ciastowatość,
− pismo kreślone w sposób rozchwiany,
− nasilenie błędów ortograficznych,
− występowanie zdrobnień.
JednakŜe naleŜy podkreślić, Ŝe zmiany w piśmie osób chorych na schizofrenię w znacznym
stopniu zaleŜą od stadium choroby danej osoby, jak równieŜ ma to wpływ ilość przyjmowanych
leków psychotropowych19.
Wspólnymi cechami grafizmu osób z zaburzeniami schizofrenicznymi, psychozą
maniakalno-depresyjną czy paranoją są zaburzenia grafizmu:
− występujący brak równowagi między kontrolą a rozluźnieniem stereoskopowy lub
niekontrolowany układ pisma,
− stwierdzony zaburzony rytm- nieregularny lub sztywny,
−
widoczne tempo kreślenia znacząco wolne lub szybkie20.
W początkowych stadiach choroby zwanej psychozą maniakalno-depresyjną ( inaczej
cykrofenia) osoba chora reaguje bardzo emocjonalnie, podlega nagłym zmianom nastrojów.
Choroba moŜna podzielić na dwie grupy: chorobę afektywną dwubiegunową ( objawy depresyjne i
maniakalne) oraz jednobiegunową21.
Fotografia przedstawia pismo 50-letniej kobiety cierpiącej na chorobę afektywną
jednobiegunową. Poza zamianą wyrazu „przed” na „pod” („...pod grotą...”) oraz tendencją do
unoszenia linii podstawowej rękopisowi nie moŜna nic zarzucić. Patrząc na pismo, moŜna by
stwierdzić, Ŝe zostało nakreślone przez całkowicie zdrową osobę22.
Integralną częścią nerwic są zaburzenia lękowe. Często występuje uczucie napięcia, a
19 Cz Grzeszyk, „Kryminalistyczne badania...”op.cit, s.132
20 B. Gawda, „Stein-Lewinson ujęcie diagnozy schizofrenii na bazie pisma”, Problematyka Dowodu z Ekspertyzy
Dokumentów- Tom I , pod red. Z. Kegla, Wrocław 2002, s.406
21 M. Całkiewicz, „Kryminalistyczne badania …”,op.cit. s.233
22 tamŜe s.250
9
czasem wręcz grozy, niemoŜność znalezienia sobie miejsca, uskarŜanie się na dolegliwości ze
strony układów krąŜenia i oddechowego23. JednakŜe u wielu osób występują tzw. napady lękowe,
wówczas przezywany lęk jest bardzo gwałtowny, osoba chora ma uczucie, Ŝe za chwilę w jego
Ŝyciu stanie się coś złego24. Pismo osób ze stanami lękowymi charakteryzuje się min.:
− sztywnością przy kreśleniu wertykalnych,
− niereguralnością w zmienności nacisku,
− duŜą zmiennością wielkością odstępów międzywierszowych, międzywyrazowych,
− szerokie odstępy międzyliterowe,
− powolnością kreślenia pisma,
− miejscami występująca „nitkowatość” duktu25.
Rękopis
męŜczyznę leczącego się na nerwicę natręctw. Chory
pisząc tekst, popełnił błąd
ortograficzny w wyrazie „wąskiej”, mimo Ŝe tekst był przepisywany z gotowego wzorca oraz
zachował idealnie prosty lewy margines26.
4. Choroba Alzheimera
Do coraz częściej spotykanych schorzeń, które dotykają większą ilość ludzi, oprócz
wylewów krwi do mózgu, udarów mózgu, chorób serca i płuc, chorób reumatycznych,cukrzycy czy
depresji pojawia się choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Choroba Alzheimera jest postępującym schorzeniem neurodegeneracyjnym ośrodkowego
układu nerwowego, prowadzącym do stanów otępiennych, utraty pamięci, zdolności kognitywnych
czy pogorszenia się oceny sytuacji27. Powstaje w wyniku zmian fizjologicznych zachodzących w
23
M. Całkiewicz, „Kryminalistyczne badania …”,op.cit. s.228
24 A. Bilikiewicz, „Psychiatria dla studentów medycyny”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001,s.285-287
25 A.Wójtowicz, „Grafologia dla początkujących”, Bytom 2007, s.51-52
26 M. Całkiewicz „„Kryminalistyczne badania …”,op.cit. s.250
http://www.choroby.senior.pl/choroba-alzheimera na dzień 23 listopada 2013 r.
27
10
korze mózgowej28.
Fot. Pismo Ronalda Reagana – przed pojawieniem się choroby Alzheimera29
Fot. Pismo Ronalda Reagana – po ujawnieniu się choroby Alzheimera30
W wyniku wieloletnich badań eksperci stwierdzili, Ŝe na skutek choroby Alzheimera pismo osób
charakteryzuje się :
− zmianami w zakresie wielkości pisma (w większości wielkość liter),
− zwiększeniem siły naciskowości pisma, do tego stopnia, Ŝe po stronie przeciwnej podłoŜa ,
na której został nakreślony zapis widoczne są reliefy,
− zmienności impulsu pisma z wyrazowego lub sylabowego na literowy,
− zmiany w wiązaniach międzyliterowych, które z girlandowych przechodzą najczęściej
w wiązania mieszane,
− liczne deformacje w sposobie kreślenia znaków diakrytycznych , polegających na stawianiu
kresek zamiast kropek nad minuskułami „i” „j”.
ZauwaŜono równieŜ zwiększenie odstępów między wyrazami, cieniowanie pisma, jak
równieŜ częstsze kreślenie elementów nadlinijnych, a takŜe wznoszący się lub opadający liniament,
co w szczególności widoczne było w zapisach nakreślonych na białym, czystym papierze.
28 J.E. Behrendt, „Choroba Alzheimera i jej wpływ na pismo ręczne” - Biuletyn Informacyjny, 1985, nr 57, s.35
29 http://www.doctoroz.com/videos/what-your-handwriting-says-about-your-health?page=2 stan na dzień 18 listopada
2013 r.
30 tamŜe
11
( fot. poniŜej)31.
5. Parkinson a drŜenie samoistne ( tremor)
Po raz pierwszy choroba ta,została odnotowana przez brytyjskiego lekarza James Parkinsona
w roku 1817 roku. Choć główną grupą osób cierpiących na tę chorobę są osoby starsze, moŜe ona
zaatakować juŜ przed 40. rokiem Ŝycia.
Choroba Parkinsona wpływa destrukcyjnie na grafizm pisma spowodowanymi objawami tej
choroby. Obejmuje ona tzw. zespół chorób zwany „parkinsonism”, który atakuje układ nerwowy, do
którego zaliczają się : choroby neurologiczne, zwyrodnieniowe, infekcyjne i metaboliczne.
Przyjmowane leki przez dłuŜszy okres czasu, mają równieŜ wpływ na zaburzenie pisma.32
Wraz z rozwojem choroby ulega zmianie charakter pisma, pismo ręczne staje się oraz
mniejsze, dochodzi do tzw. „micrographii”33oraz agrafii.
31 Cz. Grzeszyk, „Kryminalistyczne badania...”,op.cit s.130
32 E. Osiejuk - Łojek, „Deficyty neuropsychologiczne w chorobie Parkinsona”, Lublin 1997, s.194
33 Cz. Grzeszyk, „Kryminalistyczne badania...”,op.cit s.131
12
Fot. kopiowanie alfabetu osoby chorej na Parkinsona z objawami micrographii oraz agrafii34.
U większości badanych osób cechami charakterystycznymi w piśmie zalicza się :
− zmniejszenie wielkości pisma i czytelności,
− kreślenie impulsem jedno- lub dwuliterowym,
− zmniejszenie ogólnej naciskowości pisma ( w niektórych przypadkach stwierdzono
zwiększoną naciskowość podczas kreślenia elementów podlinijnych i dolnej części
elementów śródlinijnych),
− zwiększenie linii falistych pisma spowodowane drŜeniem ręki,
− kreślenie znaków przystankowych w pewnej odległości od wyrazu,
− kreślenie znaków diakrytycznych poza osią litery.
34 http://e.guigon.free.fr/rsc/article/MargolinWing83.pdf na dzień 24 listopada 2013 r.
13
Fot. Pismo osoby ze schorzeniem Parkinsona- stadium choroby średniozaawansowane35
Często drŜenie samoistne ręki mylone jest z chorobą Parkinsona. W zasadzie jedyną róŜnica
pomiędzy tymi chorobami jest to, Ŝe drŜenie samoistne ręki moŜna powstrzymać gdy oprze się rękę
na czymś nieruchomym.
Najczęściej jednak i równocześnie najsilniej zaznacza się w postaci tzw. drŜenia starczego
względnie poraŜennego, wywołanego w pierwszym przypadku uwiądem starczym, a w drugim –
chorobą Parkinsona36.
Artykuł opisał część zagadnień związanych z chorobami
dotykających człowieka
w róŜnym wieku i z róŜnych przyczyn, ale nie wyczerpuje szczegółowo tematu związanego
z wpływem wszystkich chorób mających wpływ na grafizm pisma. JednakŜe ze względu na
róŜnorodność występujących chorób, temat w przyszłości zostanie kontynuowany.
35 Cz. Grzeszyk, „Kryminalistyczne badania...” op.cit. s.131
36 A. Feluś „Odchylenia materialnie w piśmie osobniczym...” op.cit.s.7
14