PDF 868 KB - Mediateka

SZTUKA KIELECCZYZNY PO 1945 ZE ZBIORÓW
MUZEUM NARODOWEGO I BWA W KIELCACH
fot. P. Suchanek (MNKi), B. Ptak (BWA Kielce)
Boles³aw Cetner, Przed targiem, monotypia, w³. MNKi/GR/3069.
Krzysztof Jackowski, Flecista, olej, w³. MNKi/M/254.
Ryszard Gancarz, Wycieczka, olej, w³. BWA 555.
Leszek Niciñski, Jesieñ II, tech. miesz., w³. BWA 246.
Adolf Wajncetel-Wañski, S¹d Parysa, olej, w³. BWA 455.
Zdzis³aw Surowiec, Widok na Osiedle Œwiêtokrzyskie, olej,
w³. BWA 608.
Wystawa czasowa w Pa³acu Biskupów Krakowskich w Kielcach, IX 2005 - II 2006
41
S³awomir Micek, Transformacja, br¹z, w³. BWA 509.
Jan Winczakiewicz-Vinci, Kompozycja I,
olej, w³. MNKi/M/1360.
Jan Walasek, Ryba, tech. miesz., w³. BWA 1174.
Stanis³aw Prauss, Autoportret, olej, w³.
BWA 237.
Kazimierz Grodziski, Zakrzep³y ruch, olej,
w³. BWA 150.
42
Zbigniew Kurkowski, Akt,
akryl olej, w³. MNKi/M/368.
Marek Wawro, Archetypy i znaki – pole
widzenia, serigrafia, w³. BWA 1247.
fot. T. Kosiñski
SZTUKA KIELECCZYZNY PO 1945
ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO I BWA W KIELCACH
Z XX-wiecznych artystycznych zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach mo¿na wydzieliæ niewielk¹ kolekcjê prac
twórców dawnego wielkiego województwa kieleckiego
(1918-1999, z przerw¹ w czasie II wojny œwiatowej, gdy
powsta³ dystrykt radomski), i obecnego, znacznie pomniejszonego, œwiêtokrzyskiego (od 1999).
Analizuj¹c j¹ dosz³am do przekonania, ¿e jak najbardziej nadaje
siê ona do prezentacji publicznoœci, która przecie¿ w du¿ym procencie za ni¹ zap³aci³a (ministerialne i wojewódzkie przekazy i dotacje w latach 1940. - 1980., darowizny g³ównie w latach 1990.), tym
bardziej, ¿e wiêkszoœæ prac od czasu nabycia przez Muzeum nie by³a
nigdy pokazywana. Ale muzealna kolekcja jest jednoczeœnie za ma³a
i nie reprezentatywna, by sama mia³a œwiadczyæ o kilkudziesiêcioletnim dorobku regionu, tote¿ w pe³ni racjonalnym wydawa³o siê
po³¹czenie jej z co prawda iloœciowo porównywaln¹ (ok. 800 prac),
ale jakoœciowo o wiele pe³niejsz¹ kolekcj¹ kieleckiego BWA (kolekcjê muzealn¹ reprezentuje 54 twórców, BWA – 106). Po akceptacji
propozycji wspólnej wystawy razem z dyrektorem BWA Marianem
Ruminem i kierownik kieleckiej galerii Stanis³aw¹ Zacharko przygotowaliœmy wstêpny scenariusz zawieraj¹cy ponad 300 prac, który
przy mojej aran¿acji w szeœciu salach i ma³ym alkierzu pa³acu w ostatecznoœci obj¹³ 242 eksponaty. Muzealia by³y przygotowywane do
wystawy przez kilka ostatnich lat, prace z BWA zaledwie od wiosny
2005, przy wiêcej ni¿ skromnym bud¿ecie wystawowym muzealnych Pracowni Konserwatorskiej i Stolarskiej, tote¿ nie wszystkie
prace z BWA mo¿na by³o w ostatecznoœci wystawiæ.
Kryteria zakresu czasowego oraz wyboru artystów i ich prac
by³y nastêpuj¹ce: twórcy tak¿e z tych oœrodków, które onegdaj
nale¿a³y do Kieleckiego – Czêstochowa do 1950, Radom do 1975,
oraz twórcy przesiedleni tutaj w czasie II wojny (ich pobyt znalaz³
odzwierciedlenie tylko w muzealnej kolekcji); jeœli chodzi o okres
po 1945 – nasze dwie regionalne kolekcje sk³adaj¹ siê g³ównie
z prac powsta³ych po 1945, ale w tym przypadku wa¿niejszy by³
fakt zorganizowania w 1981 przez Towarzystwo Przyjació³ Sztuk
Piêknych i BWA w Kielcach wa¿nej wystawy 60 lat plastyki kieleckiej
(w tym tak¿e radomskiej), z czarno-bia³ym katalogiem (malarstwo,
grafika, rzeŸba, 49 artystów, opr. przez £ukasza Kossowskiego
i Adama Zycha), która w du¿ym stopniu zaprezentowa³a twórczoœæ
artystów aktywnych po 1918, ale bez tworz¹cych wspó³czeœnie.
Wystawa obecna jest naturaln¹ kontynuacj¹ tamtej, dope³nia obraz
kieleckiej sztuki XX wieku, dla której cezura wojenna nie ma
przecie¿ ¿adnego artystycznego znaczenia (inaczej jest w przypadku
literatury czy kina, dlatego te¿ dla podkreœlenia tej ci¹g³oœci kilka
pokazanych prac pochodzi z lat 1930.). Zaaran¿owa³am j¹ wed³ug
klucza stylistyczno-ikonograficznego, ale z wyraŸnym naciskiem na
twórczoœæ nestorów œrodowiska, tym bardziej, ¿e wielu z nich
odesz³o od nas w ostatnim okresie (Antoni Bielecki, Zyta Dole¿alSzewczyk, Bogdan Furnal, Kazimierz Grodziski, Roman Harajda,
Zygmunt Kaczor, Jadwiga Trzciñska-Prandota, Piotr Wollenberg,
Czes³aw Waszko), a pozosta³ych w³aœciwie po raz pierwszy uda³o
siê nale¿ycie doceniæ (Jan B³yskosz, Rozalia Laszczyk, Andrzej Oleœ,
Stefan Maj, Ryszard i Stanis³aw Praussowie, Adolf WajncetelWañski). W hallu wystawê zapowiadaj¹ dwie piêkne prace Mariana
Czapli, a tak¿e Piotra Wollenberga i Frasobliwy Jadwigi Trzciñskiej
oraz rzeŸba Stefana Dulnego (M. Czapli Muzeum przygotowa³o
w 2002 jego najwiêksz¹ wystawê, wobec czego na obecnej nie jest
specjalnie eksponowany, podobnie jak Adam Wolski, w pe³ni
Otwarcie wernisa¿u w Muzeum Narodowym w Kielcach
(od lewej: M. Rumin, K. Urbañski, I. Rajkowska).
Marek Wawro, Archetypy i znaki - schody, serigrafia,
w³. BWA 1222.
43
Henryk Papierniak, Z cyklu „Cz³owiek”, linoryt, w³. BWA 243.
eksponowany w Muzeum w 2004). W sali pierwszej, filarowej,
pokazano malarstwo i rzeŸbê reprezentuj¹ce powojenny realizm (Andrzej Oleœ, Henryk Papierniak, wyœmienity Ryszard
Gancarz, Roman Harajda, Edmund Muczko, rzeŸby Zygmunta
Kaczora – monumentalna Kobieta w sari – modelk¹ by³a ¿ona
ambasadora Indii w Polsce, portret Edmunda Massalskiego, wieloletniego dyrektora Muzeum Œwiêtokrzyskiego i aktorki Teatru
im. S. ¯eromskiego Barbary Wa³kównej-Zbiróg ) i figuracjê (Zbigniew Kurkowski, Janusz Stypa, Marek Wawro), w tym polityczn¹ groteskê polskich lat 1980. (Krzysztof Mañczyñski, Leszek
WoŸnicki, Krzysztof Jackowski). W dwóch salach pokazana jest
tak wa¿na po II wojnie w Polsce po realizmie socjalistycznym
abstrakcja ciep³a (wyborny Zbigniew Kurkowski, Kazimierz
Grodziski, Andrzej Minajew) i zimna, mniej lub bardziej geometryzuj¹ca, w ró¿nych technikach (wspania³y Zbigniew Moralski,
Zdzis³aw Surowiec, Jan Walasek, Krzysztof Ciok, Irena Guzik).
W dwóch salach zgromadzono grafikê i rysunek, w tym najlepsze
prace braci Praussów, tak bardzo zas³u¿onych na ró¿nych polach
dla regionu (najlepsze prace Ryszarda to ma³a cz¹stka z ponad
500 podarowanych Muzeum w 1966 przez wdowê po nim Annê
Narzymsk¹-Praussow¹); pokazano tu tak¿e wyœmienite akwaforty, drzeworyty, linoryty, monotypie Izabeli Borowskiej, Boles³awa
Cetnera, Kazimierza Grodziskiego, Czes³awa Machnickiego,
Henryka Papierniaka, Andrzeja P³oskiego, Jadwigi Trzciñskiej,
Stanis³awa Œwiecy. W szóstej sali, kominkowej, zebrano ma³e
i œrednioformatowe weduty (wyœmienity Tadeusz Szypowski,
Tadeusz Hajnrych, Adam Królikowski, Leszek Kurzeja, wspaniale
impastowa Alicja Œwi¹tkowska) i pejza¿e (Waldemar Kozub, Jan
Mazurkiewicz, Edmund Muczko, Janusz Salwierak); w gablocie
i na kominku mo¿na ogl¹daæ ma³e rzeŸby (m. in. S³awomira Micka
i Wac³awa Staweckiego) oraz na przyk³ad wyœmienit¹ ceramikê
Jerzego Jarmo³owicza. W alkierzu wystawê zamykaj¹ prace
nestorów – martwe natury Rozalii Laszczyk i Adama Wolskiego
oraz wspania³y Ch³opiec z dzbanem Stefana Maja.
Wielkim sukcesem jest wydanie katalogu towarzysz¹cego
wystawie, wyj¹tkowego o tyle, ¿e jest to zarazem katalog
zbiorów obydwu kolekcji, zawieraj¹cy noty biograficzne 134
artystów regionu i 1473 pozycje katalogowe; z oczywistych
finansowych wzglêdów iloœæ ilustracji kolorowych (145) i czarnobia³ych (136) jest namiastk¹ tego, co trzeba by zilustrowaæ,
ale s¹ i daj¹ pogl¹d na to, o jakiej sztuce mowa – ju¿ bardzo
klasycznej, bez œmia³ych lub skandalizuj¹cych manifestacji postawangardy i postmoderny.
Muszê podkreœliæ, ¿e ani wystawa ani, o wiele bardziej od
niej reprezentatywny katalog nie s¹ zbiorem monografii artystów
czy summ¹ artystycznych dokonañ regionu. To zaledwie pokaz
dwóch najwiêkszych w obecnym regionie (bez Radomia) kolekcji, ho³d z³o¿ony dzie³om, a mam nadziejê, ¿e tak¿e zaproszenie
i zachêta dla tych, którzy chc¹ poznaæ kieleck¹ sztukê, jej twórców, ich wieloletni, niejednokrotnie niezas³u¿enie daremny
wysi³ek, aby zostawiæ swój œlad na artystycznej mapie Polski. Ale
zaproszenie to wa¿ne jest tylko do koñca lutego 2006 – po tej
dacie pozostaje tylko nadzieja, ¿e na nastêpny taki przegl¹d
wspólnych regionalnych dokonañ na dobrym, profesjonalnym
poziomie nie trzeba bêdzie czekaæ kolejnych kilkadziesi¹t lat
znaczonych magazynowym kurzem, a tak¿e ¿e œrodowisko
doczeka siê swojego XX-wiecznego kompendium zbieraj¹cego
wiedzê o wszystkich artystach, ich dzie³ach i zjawiskach w oœrodkach i publicznych i prywatnych kolekcjach Kielecczyzny.
Iwona Rajkowska
Pomys³odawca i komisarz wystawy
Andrzej P³oski, Rezerwat klimatyczny, grafika, w³. BWA 48.
44