Rachunkowość małych firm - Uniwersytet Szczeciński

EGZAMIN
Uniwersytet Szczeciński
Instytut Rachunkowości
1.
Katedra Teorii Rachunkowości
dr Stanisław Hońko
RACHUNKOWOŚĆ
(wykład 6)
2.
3.
4.
Egzamin będzie przeprowadzony w formie
pisemnej i obejmuje część praktyczną (2 zadania
ewidencyjne oraz 1 zadanie interpretacyjne) + część
teoretyczną (test wyboru, uzupełniania i zadanie
sytuacyjne).
Podczas egzaminu można korzystać z: ustawy o
rachunkowości, kalkulatorów i planów kont.
Na czas egzaminu należy wyłączyć telefony
komórkowe, laptopy i inne urządzenia elektroniczne.
Czas pisania: 90 minut
Szczecin, 12.01.2010 r.
2
NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Zasada ostrożnej
wyceny
Zasada współmierności
Zasada zakazu
kompensat
KONCEPCJA
WIERNEGO
I RZETELNEGO
OBRAZU
Zasada wyższości
treści nad formą
Zasada ciągłości
Zasada memoriałowa
Zasada istotności
Zasada kontynuacji
działalności
3
KONCEPCJA WIERNEGO
I RZETELNEGO OBRAZU
4
ZASADA MEMORIAŁOWA
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 4. 1. Jednostki obowiązane są
stosować przyjęte zasady (politykę)
rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową i
finansową oraz wynik finansowy.
§13 MSR 1: Rzetelna prezentacja
wymaga wiernego odzwierciedlenia
efektów transakcji, innych zdarzeń i
warunków, zgodnie z definicjami i
warunkami ujęcia dla aktywów,
zobowiązań, przychodów i kosztów
przedstawionymi w Założeniach
koncepcyjnych. Zastosowanie MSSF,
wraz z informacjami uzupełniającymi
w uzasadnionych przypadkach,
skutkuje tym, że sprawozdanie
finansowe spełnia wymóg rzetelnej
prezentacji.
5
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 6, ust. 1. W księgach
rachunkowych jednostki należy ująć
wszystkie osiągnięte, przypadające
na jej rzecz przychody obciążające ją
koszty związane z tymi przychodami
dotyczące danego roku obrotowego,
niezależnie od terminu ich zapłaty.
§22 ZK: (...) Skutki transakcji i
innych zdarzeń ujmuje się z chwilą
wystąpienia (a nie w momencie
wpływu lub wypływu środków
pieniężnych) oraz wykazuje się je w
księgach rachunkowych i w
sprawozdaniu finansowym okresu,
którego dotyczą.
6
1
ZASADA MEMORIAŁOWA
A ZASADA KASOWA (PRZYKŁAD)
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI
Działalność przedsiębiorstwa usługowego „ZIOM-B” S.A. polega na montażu
klimatyzacji. Realizacja jednego ze zleceń (montaż klimatyzacji w
supermarkecie) przebiegała następująco:
1. czerwiec 200X r.: podpisanie umowy na realizację zlecenia w kwocie
500 000 PLN, otrzymanie zaliczki w kwocie 50 000 PLN+22% VAT
2. lipiec 200X r.: zakup urządzeń klimatyzacyjnych i materiałów pomocniczych
u dostawcy „HOT” za 300 000 PLN (płatność w październiku),
3. sierpień 200X r.:
4. wypłata wynagrodzeń pracownikom zatrudnionych przy realizacji zlecenia:
50 000 PLN,
5. wystawienie faktury VAT na kwotę 450 000 PLN + 22% VAT za wykonanie
usługi,
6. wrzesień 200X r.: wpłata 500 000 PLN + 22% VAT od zleceniodawcy,
7. październik 200X r.: zapłata dostawcy „HOT” za urządzenia klimatyzacyjne
(300 000 PLN).
Ustalić wynik ze sprzedaży usług w poszczególnych miesiącach, stosując zasadę
memoriałową i kasową.
7
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI (PRZYKŁAD)
Przedsiębiorstwo „ŁYNDOŁS WIŚTA” produkuje okna drewniane. Na dzień
1.01.2009 r. w magazynie przedsiębiorstwa nie było produktów gotowych,
natomiast na koniec miesiąca stan końcowy według kosztu wytworzenia
wynosił 160 000 zł. Przedsiębiorstwo w styczniu sprzedało okna za 80 000 zł.
Koszt ich wytworzenia wyniósł 40 000 zł. Proszę ustalić wynik ze sprzedaży
okien oraz zmianę stanu produktów.
Ustalenie wyniku ze sprzedaży (wariant porównawczy):
Przychody: 80 000 zł
Zmiana stanu produktów (zwiększenie o 160 000 zł)
Koszty według rodzaju (koszty wszystkich wytworzonych okien): 200 000 zł
Wynik ze sprzedaży: +40 000 zł (zysk)
Ustalenie wyniku ze sprzedaży (wariant kalkulacyjny):
Przychody: 80 000 zł
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów: 40 000 zł
Wynik ze sprzedaży: +40 000 zł (zysk)
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 6, ust. 2. Dla zapewnienia
współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów do
aktywów lub pasywów danego
okresu sprawozdawczego zaliczane
będą koszty lub przychody dotyczące
przyszłych okresów oraz
przypadające na ten okres
sprawozdawczy koszty, które jeszcze
nie zostały poniesione.
Brak konkretnej regulacji
8
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI
(PRZYKŁAD)
Przedsiębiorstwo „CBA” wynajmuje lokal w centrum handlowym. Warunkiem
uzyskania konkurencyjnych warunków najmu jest podpisanie trzyletniej umowy
najmu i wpłata czynszu z góry za cały okres umowy. W styczniu 2009 r. na
rachunek centrum handlowego wpłacono kwotę 360 000 zł. W jaki sposób
należy zaksięgować wpłatę w przedsiębiorstwie „CBA” a w jaki w centrum
handlowym? Czy zapłacony z góry czynsz spełnia definicję aktywów
przedsiębiorstwa „CBA”?
9
ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI
Ustawa
o rachunkowości
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 5, ust. 2. Przy stosowaniu
§27 MSR 1. Sprawozdanie
przyjętych zasad (polityki)
finansowe sporządza się przy
rachunkowości przyjmuje się
założeniu kontynuacji działalności, z
założenie, że jednostka będzie
wyjątkiem sytuacji, gdy
kontynuowała w dającej się
kierownictwo albo zamierza
przewidzieć przyszłości działalność w
zlikwidować jednostkę, albo
niezmniejszonym istotnie zakresie,
zaniechać prowadzenia działalności
bez postawienia jej w stan likwidacji gospodarczej, albo gdy kierownictwo
lub upadłości, chyba że jest to
nie ma żadnej realnej alternatywy
niezgodne ze stanem faktycznym lub
dla likwidacji lub zaniechania
prawnym.
działalności.
11
10
ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI
(PRZYKŁAD)
Spółka „TRANS_SPORT” działająca w branży transportowej
posiada następujące aktywa:
1. samochód ciężarowy, wartość początkowa 500 000 zł,
dotychczasowe umorzenie: 100 000 zł, wartość rynkowa:
250 000 zł,
2. materiały: paliwo i części do samochodu, cena nabycia: 100
000 zł, wartość rynkowa: 70 000 zł,
3. czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów: zapłacony z góry
czynsz za wynajem garaży i magazynów: 24 000 zł,
4. należności z tytułu usług: 50 000 zł, istnieje możliwość
sprzedaży wierzytelności za 30 000 zł.
Ustalić wartość aktywów w jednostce:
a) kontynuującej działalność,
b) której właściciele planują likwidację w ciągu 6 miesięcy.
12
2
ZASADA OSTROŻNOŚCI
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 7, ust. 1. Poszczególne składniki
aktywów i pasywów wycenia się stosując
rzeczywiście poniesione na ich nabycie
(wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem
zasady ostrożności. W szczególności należy w
tym celu w wyniku finansowym, bez względu
na jego wysokość, uwzględnić:
1)zmniejszenia wartości użytkowej lub
handlowej składników aktywów, w tym
również dokonywane w postaci odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
3)wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody
operacyjne i zyski nadzwyczajne,
4)wszystkie poniesione pozostałe koszty
operacyjne i straty nadzwyczajne,
5)rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące
straty oraz skutki innych zdarzeń
§37 ZK:
Ostrożność polega na rozwadze przy
stosowaniu subiektywnych ocen potrzebnych
do dokonywania oszacowań w warunkach
niepewności, tak aby aktywa lub przychody
nie były zawyżone, zaś zobowiązania lub
koszty zaniżone. Stosowanie zasady ostrożnej
wyceny nie uprawnia jednak do tworzenia
ukrytych rezerw, celowego zaniżania aktywów
lub przychodów, czy też celowego zawyżania
kosztów lub przychodów, ponieważ w takim
wypadku sprawozdanie finansowe nie byłoby
neutralne, czyli nie byłoby wiarygodne.
MODEL WYCENY W RACHUNKOWOŚCI
AKTYWA (ZASOBY)
Aktywa
Przychody
-
Koszty
+
–
+
+
-
PASYWA
Zobowiązania i
rezerwy na
zobowiązania
–
+
Kapitał własny
–
+
13
ZASADA OSTROŻNOŚCI
(PRZYKŁAD)
WPŁYW ZASADY OSTROŻNOŚCI NA WARTOŚĆ
AKTYWÓW
Wartość
Wartośćaktywów
aktywówzz
uwzględnieniem
pominięciem zasady
zasady
ostrożności
ostrożności
AKTYWA
Aktywa trwałe
Wartości niematerialne i prawne
Środki trwałe
Długoterminowe aktywa finansowe (w tym
nieruchomości inwestycyjne 1 000 000)
2 205 000 A
5 000
200 000
2 000 000
Kapitał własny
Kapitał zakładowy
B
Aktywa obrotowe
Towary
Krótkoterminowe aktywa finansowe
Środki pieniężne w kasie
Środki na rachunkach bankowych
Należności z tytułu dostaw i usług
1 706 000 B
100 000
6 000
100 000
500 000
1000 000
Zobowiązania
Kredyty bankowe
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług
AKTYWA
AKTYWA
Aktywa
Aktywatrwałe
trwałe
Wpływ zasady ostrożności
na kwotę aktywów
trwałych
Aktywa obrotowe
Aktywa obrotowe
PASYWA
A
RAZEM
3 911 000
3 000 000
3 000 000
911 000
500 000
411 000
3 911 000
Wpływ zasady ostrożności
na kwotę aktywów
obrotowych
ZASADA OSTROŻNOŚCI
(PRZYKŁAD)
W grudniu 2008 r. wystąpiły następujące operacje gospodarcze:
1. Przeprowadzono inwentaryzację towarów, których wartość w cenach nabycia wynosiła 100 000
zł. Ze względu na szybki postęp technologiczny utrata wartości na dzień bilansowy została
oszacowana na 10%.
2. Naliczono kontrahentom kary umowne z tytułu nieterminowego wykonania usługi 50 000 zł
3. 50 % pracowników (mężczyzn) w wieku od 60 – 64 lat jest uprawnionych do odpraw
emerytalnych. Szacuje się, że wydatki związane z tymi oprawami wyniosą łącznie 100 000 zł
4. Wartość bilansowa maszyny wynosi 50 000 zł. Maszyna jest przeznaczona do sprzedaży, a
kontrahent oferuje kwotę 40 000 zł
5. (PK) naliczono dodatnie różnice kursowe od należności (niezrealizowane na dzień bilansowy)
9 000 zł
6. (PK) przeszacowano in plus wartość nieruchomości inwestycyjnych 1 000 000 zł
7. Utworzono odpis aktualizujący należności od podmiotu „TWARDZIEL” w upadłości 10 000 zł
8. (PK) Naliczono odsetki z tytułu udzielonej pożyczki 300 000 zł
Przedstaw uproszczony bilans oraz rachunek zysków i strat na koniec okresu w dwóch wariantach:
- zgodnie z zasadą ostrożności (według obowiązujących przepisów uor)
- z pominięciem zasady ostrożności.
ZASADA ISTOTNOŚCI
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 4, ust. 4. Jednostka może w
ramach przyjętych zasad (polityki)
rachunkowości stosować
uproszczenia, jeżeli nie wywiera to
istotnie ujemnego wpływu na
realizację obowiązku określonego w
ust. 1. (wierna i rzetelna
prezentacja)
Art. 8, ust. 1. Określając zasady
(politykę) rachunkowości należy
zapewnić wyodrębnienie w
rachunkowości wszystkich zdarzeń
istotnych do oceny sytuacji
majątkowej i finansowej oraz wyniku
finansowego jednostki (...)
§29 MSR 1. Każdą istotną kategorię
podobnych pozycji należy
prezentować w sprawozdaniu
finansowym oddzielnie. Pozycje,
których charakter lub funkcja są
odmienne prezentuje się oddzielnie,
chyba, że, są nieistotne.
§30 ZK: Dane informacje są istotne,
jeżeli ich pominięcie lub
zniekształcenie może wpłynąć na
decyzje gospodarcze podejmowane
przez użytkowników sprawozdania
finansowego.
18
3
ZASADA CIĄGŁOŚCI
ZASADA WYŻSZOŚCI TREŚCI NAD FORMĄ
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 5, ust. 1 Przyjęte zasady (politykę)
rachunkowości należy stosować w sposób
ciągły, (...) aby za kolejne lata informacje z
nich wynikające były porównywalne.
Art. 8, ust. 2. W celu rzetelnego i jasnego
przedstawienia sytuacji jednostka może, ze
skutkiem od pierwszego dnia roku
obrotowego, bez względu na datę podjęcia
decyzji, zmienić dotychczas
stosowane rozwiązania na inne, przewidziane
ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych
rozwiązań wymaga również określenia w
informacji dodatkowej wpływu tych zmian na
sprawozdania finansowe (...)
W sprawozdaniu finansowym jednostki za rok
obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły,
podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo
ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić
porównywalność danych sprawozdania
finansowego (...)
§27 MSR 1. Sposób prezentacji i grupowania
pozycji sprawozdań finansowych powinien być
utrzymany w niezmienionej formie w
kolejnych okresach chyba, że:
w następstwie znaczącej zmiany charakteru
prowadzonej przez jednostkę działalności lub
analizy jej sprawozdań finansowych jest
oczywiste, że inna prezentacja lub klasyfikacja
byłaby bardziej odpowiednia, mając na
uwadze kryteria wyboru i wprowadzania zasad
rachunkowości zawarte w MSR 8
potrzeba zmiany sposobu prezentacji wynika
ze standardu lub interpretacji.
Ustawa
o rachunkowości
Art. 4, ust. 2. Zdarzenia, w tym
operacje gospodarcze, ujmuje się w
księgach rachunkowych i wykazuje w
sprawozdaniu finansowym zgodnie z
ich treścią ekonomiczną
20
NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
(PRZYKŁAD)
Ustawa
o rachunkowości
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Art. 7, ust. 2. Wartość
poszczególnych składników aktywów
i pasywów, przychodów i związanych
z nimi kosztów, jak też zysków i strat
nadzwyczajnych ustala się
oddzielnie. Nie można kompensować
ze sobą wartości różnych co do
rodzaju aktywów i pasywów,
przychodów i kosztów związanych z
nimi oraz zysków i strat
nadzwyczajnych.
§32 MSR 1. Nie kompensuje się
aktywów i zobowiązań, czy
przychodów i kosztów chyba, że jest
to wymagane lub dopuszczone przez
standard lub interpretację
21
(ZZ VSK Zad. 1.11, str. 15)
Spółka z o.o. „GUMEX” produkująca akcesoria
samochodowe zamierza ubiegać się o kredyt na poczet
modernizacji linii technologicznej. Księgowy spółki Jan Kombinator, za wiedzą i zgodą zarządu, w celu
prezentacji lepszej niż rzeczywista sytuacji majątkowo
– finansowej zdecydował się na pewne czynności, które
są nie tylko sprzeczne z prawem, ale również naruszają
nadrzędne zasady rachunkowości. Proszę
przeanalizować poszczególne czynności księgowe
wymienione w tabeli, wskazując, które z nadrzędnych
22
zasad rachunkowości zostały naruszone:
NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI (PRZYKŁAD)
Lp.
Czynności księgowe
1
Nie ujęcie w księgach rachunkowych kilku faktur
dokumentujących zakup materiałów
Ujęcie kosztu remontu maszyny produkcyjnej jako
zwiększenie jej wartości początkowej
Zaliczenie do przychodów zaliczki otrzymanej na
poczet dostawy, która nastąpi w przyszłym roku
obrotowym.
Nie utworzenie odpisów aktualizujących należność
dochodzoną na drodze sądowej
Brak weryfikacji wartości uszkodzonych zapasów
Celowe zawyżenie kwot należności z tytułu
udzielonej pożyczki
Zaliczenie do zapasów samochodu osobowego,
który jest użytkowany przez 15 miesięcy
Celowe zaniżenie stóp amortyzacji maszyn
produkcyjnych
3
4
5
6
7
8
§35 ZK: (...) Informacje należy
księgować i przedstawiać zgodnie z
ich treścią ekonomiczną i
rzeczywistością gospodarczą, a nie
tylko formą prawną.
19
ZASADA ZAKAZU KOMPENSAT
2
MSR 1/Założenia koncepcyjne
Nadrzędne zasady
rachunkowości
NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI (Zad. 1.8, s.12)
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
23
Praktyczny przykład realizacji nadrzędnej zasady
rachunkowości
Zakaz odnoszenia na wynik finansowy przeszacowania in plus
wartości rzeczowych aktywów trwałych.
Tworzenie odpisów aktualizujących należności od dłużników w
stanie upadłości.
Rejestrowanie operacji gospodarczych przede wszystkim zgodnie z
ich treścią ekonomiczną, na przykład zaliczanie do aktywów
składników, które są kontrolowane przez jednostkę, ale nie stanowią
jej własności.
Sposób ewidencji operacji gospodarczych i ich prezentacji w
sprawozdaniu finansowym ułatwiający podejmowanie decyzji.
Stosowanie w kolejnych latach obrotowych niezmiennych zasad
grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów
oraz ustalania wyniku finansowego.
Stosowanie wartości godziwej jako podstawy wyceny aktywów
otrzymanych w drodze darowizny.
Ustalenie wpływu zmian zasad (polityki) rachunkowości na wynik
finansowy, z podaniem przyczyn tych zmian.
Zasada
24
4
8
Zakaz uznawania wątpliwych pozostałych przychodów operacyjnych.
15
Tworzenie rezerw na znane jednostce ryzyko i grożące straty.
9
Przyjęcie założenia, że jednostka będzie kontynuować w dającej się
przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie
zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości.
16
Zakaz zmian metod wyceny rozchodu zapasów w trakcie roku
obrotowego.
17
Pominięcie prezentacji pozycji nieistotnych.
10
Ujęcie wszystkich osiągniętych, przypadających na rzecz jednostki,
przychodów i obciążających ją kosztów związanych z tymi przychodami,
dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich
zapłaty.
18
Weryfikacja wartości aktywów co najmniej na koniec roku
obrotowego.
19
Zakaz zaliczania do aktywów składników, które nie dostarczą
jednostce korzyści ekonomicznych
20
Odrębne wykazywanie w rachunku zysków i strat pozostałych
kosztów oraz pozostałych przychodów operacyjnych.
21
Prowadzenie ewidencji i sprawozdawczości w podziale na lata
obrotowe i okresy sprawozdawcze
11
Zaliczenie do aktywów i pasywów danego okresu gospodarczego
kosztów lub przychodów dotyczących przyszłych okresów oraz
przypadających na ten okres kosztów, które jeszcze nie zostały
poniesione.
12
Ujęcie w ewidencji nie tylko pewnych, ale również prawdopodobnych
pozostałych kosztów operacyjnych i strat nadzwyczajnych.
13
Stosowanie niezmiennych w kolejnych latach zasad wyceny rozchodu
zapasów.
14
Ujmowanie w ewidencji odpowiednio udokumentowanych operacji
gospodarczych
22
Rezygnacja z rozliczania w czasie kosztów, które powtarzają
się w kolejnych okresach sprawozdawczych
23
Nie ujmowanie otrzymanych zaliczek jako przychodów
okresu, w którym nastąpił wpływ środków pieniężnych.
24
Ujmowanie należności w kwocie wymaganej zapłaty na dzień
bilansowy.
25
Okresowa weryfikacja rzeczywistego stanu aktywów i
zobowiązań w drodze inwentaryzacji.
26
Ujmowanie w ewidencji wszystkich operacji bez względu na
kwotę.
27
Amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i
prawnych.
28
Ujmowanie kosztów finansowania zewnętrznego w wartości
początkowej środków trwałych.
29
Weryfikacja wartości zapasów, które utraciły przydatność
użytkową lub handlową (zepsucie, uszkodzenia, zmiana
mody).
Wykazywanie zmiany stanu produktów w porównawczym
rachunku zysków i strat.
30
25
26
27
31
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Dr Stanisław Hońko
E-mail: [email protected]
5