Arkusz

WOJEWÓDZKI KONKURS JĘZYKA POLSKIEGO
DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
W ROKU SZKOLNYM 2010/2011
ETAP WOJEWÓDZKI
...................
Instrukcja dla ucznia
KOD UCZNIA
1. Sprawdź, czy Twój zestaw zawiera 8 stron. Ewentualny brak stron
lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.
2. Na tej karcie nie podpisuj się, wpisz tylko swój kod (numer).
1 marca 2011 roku
3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania.
4. We wszystkich zadaniach udzielaj odpowiedzi własnymi słowami
na podstawie zamieszczonych tekstów.
Godzina 10.00
5. W zadaniu, w którym masz kilka odpowiedzi do wyboru, wybieraj
zawsze tylko jedną, zamalowując odpowiednią literę.
6. Jeśli przy wyborze pomylisz się, zamalowaną literę otocz kółkiem
i zaznacz inną odpowiedź.
Czas pracy:
60 minut
7. Zadania rozwiązuj długopisem.
8. Rozwiązania zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych
miejscach. Pomyłki przekreślaj.
9. Nie używaj korektora.
POWODZENIA!
1
Liczba punktów możliwych
do uzyskania: 40
Wielcy ludzie i ich dzieła
TEKST I
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 grudnia 2010 r.
w sprawie ustanowienia roku 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie
W setną rocznicę przyznania Marii Skłodowskiej-Curie Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
za odkrycie nowych pierwiastków polonu i radu, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanawia oddać hołd
jednemu z najwybitniejszych naukowców naszych czasów, którego przełomowe odkrycia przyczyniły się
do światowego rozwoju nauki.
Maria Skłodowska-Curie urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie. Pochodziła z rodziny,
w której kultywowano tradycje patriotyczne. Była osobą wszechstronnie uzdolnioną: znała pięć języków,
interesowała się socjologią, psychologią oraz naukami ścisłymi. Pod koniec lat osiemdziesiątych XIX
wieku organizowała zajęcia dla dzieci wiejskich, w ramach których uczyła języka polskiego, historii,
algebry, wcielając w życie ideały pozytywizmu. Za tę nielegalną działalność groziło Jej nawet zesłanie.
Podczas I Wojny Światowej organizowała ruchome stacje rentgenowskie, dostała się na front, gdzie
szkoliła personel medyczny jak wykonywać prześwietlenia.
Dwukrotna laureatka Nagrody Nobla w 1903 r. w dziedzinie fizyki i w roku 1911 w dziedzinie
chemii, opracowała teorię promieniotwórczości i technikę rozdzielania izotopów promieniotwórczych.
Dzięki Jej odkryciom powstała radiochemia – nowa gałąź chemii. Pod Jej osobistym kierunkiem
prowadzono pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniowania jonizującego.
Maria Skłodowska-Curie jako jedyna kobieta uczestniczyła w Konferencjach Solvayowskich –
– dorocznych spotkaniach najwybitniejszych uczonych. Po Jej śmierci Albert Einstein w pięknym eseju
napisał, że była jedynym niezepsutym przez sławę człowiekiem, spośród tych, których przyszło
mu poznać.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie.
Monitor Polski Nr 96/2010 r., poz. 1091
Do rozwiązania zadań od 1. do 8. wykorzystaj Tekst I.
Zadanie 1. (0 – 1)
Podaj wszystkie przełomowe osiągnięcia, które miał na myśli Sejm Rzeczypospolitej Polskiej honorując
Marię Skłodowską-Curie.
................................................................................................... ...
................................................................. .....................................
Zadanie 2. (0 – 1)
Wyjaśnij, dlaczego autorzy tekstu używają w nim form „Jej” w odniesieniu do Marii Skłodowskiej-Curie?
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 3. (0 – 1)
Albert Einstein zwrócił uwagę na:
a)
b)
c)
d)
skromność noblistki;
pracowitość noblistki;
uzdolnienia noblistki;
odwagę noblistki.
2
Zadanie 4. (0 – 1)
Jakie zastosowanie znalazły odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie?
.................................................................................................. ....
......................................................................................................
Zadanie 5. (0 – 1)
Podaj, ile – w przybliżeniu – lat miała Maria Skłodowska-Curie, kiedy nauczała wiejskie dzieci?
.....................................................................................................
Zadanie 6. (0 – 1)
Jaką funkcję w akapitach trzecim i czwartym pełni myślnik?
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 7. (0 – 2)
Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych:
oddać hołd – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................................ .............................
kultywować tradycje – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.....................................................................................................
Zadanie 8. (0 – 1)
Zapisz imię i nazwisko polskiej laureatki Nagrody Nobla w wołaczu liczby pojedynczej.
......................................................................................................
TEKST II
O słodki mędrcze, jakimże spokojem
Pogodna mądrość twoja serce darzy!
Kocham cię, jestem we władaniu twojem,
Choć nigdy twojej nie zobaczę twarzy.
Popioły twoje dawno się rozwiały,
Grzechów i szaleństw nikt już nie pamięta.
I już na wieki jesteś doskonały
Jak księga, myślą z nicości wyjęta.
Ty znałeś gorycz i znałeś zwątpienie,
Ale win twoich pamięć zaginęła.
I wiem, dlaczego dzisiaj ciebie cenię:
Mali są ludzie, wielkie są ich dzieła.
Czesław Miłosz, Zaklęcia ojca
3
Do rozwiązania zadań od 9. do 13. wykorzystaj Tekst II.
Zadanie 9. (0 – 1)
Podmiot liryczny wiersza:
a)
b)
c)
d)
żyje w czasach wcześniejszych niż adresat;
żyje w czasach późniejszych niż adresat;
żyje w czasach współczesnych adresatowi;
żyje w czasach nieokreślonych w stosunku do adresata.
Zadanie 10. (0 – 1)
Wypisz z tekstu dwa czasowniki, określające stosunek podmiotu lirycznego do adresata.
.................................................................................................. ...
Zadanie 11. (0 – 1)
Na podstawie wiersza podaj 5 cech adresata.
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 12. (0 – 1)
Wyjaśnij sens ostatniego wersu wiersza.
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 13. (0 – 1)
W pierwszej zwrotce autor użył wyrazu w innej niż współcześnie przyjęta formie gramatycznej. Znajdź
ten wyraz i zapisz we współczesnej formie.
.................................................................................................. ...
TEKST III
Konstruktor Trurl sporządził raz maszynę, która umiała robić wszystko na literę n. Kiedy była
gotowa, […] kazał jej zrobić niebo. Zrobiła zaraz jedno, niewielkie, ale zupełnie niebieskie. Zaprosił
wtedy do siebie konstruktora Klapaucjusza, przedstawił go maszynie i tak długo wychwalał jej
nadzwyczajne zdolności, aż ów rozgniewał się skrycie i poprosił, aby i jemu wolno było coś jej rozkazać.
- Proszę bardzo - rzekł Trurl - ale to musi być na n. […]
Klapaucjusz rozkazał, aby zrobiła nice.
- Nice! - wykrzyknął Trurl. - Słyszał kto coś takiego, co to są nice?!
- Ależ jak to, druga strona wszystkiego - odparł Klapaucjusz spokojnie. […]
Maszyna […] natworzyła bez liku antymaterii, z której zaczął się z wolna, […] formować
antyświat.
- Hm - rzekł bardzo niezadowolony Klapaucjusz - to mają być nice? Powiedzmy, że tak... Dajmy
na to, dla świętego spokoju... Ale oto trzeci rozkaz: Maszyno! Masz zrobić Nic!
Maszyna przez dłuższy czas w ogóle się nie ruszała. Klapaucjusz jął zacierać z zadowolenia ręce,
Trurl zaś rzekł:
- O co ci chodzi? Kazałeś jej nic nie robić, więc nic nie robi!
- Nieprawda. Kazałem jej zrobić Nic, a to co innego.
- Też coś! Zrobić Nic, a nie zrobić nic, znaczy jedno i to samo. […]
4
- Przestańcie się kłócić w takiej chwili! Wiem, co to Niebyt, Nicość, czyli Nic, ponieważ te rzeczy
należą do klucza litery n, jako Nieistnienie. Lepiej po raz ostatni przyjrzyjcie się światu, bo wnet go nie
będzie...
Słowa zamarły na ustach rozjuszonym konstruktorom. Maszyna w samej rzeczy robiła Nic, a to
w ten sposób, że kolejno usuwała ze świata rozmaite rzeczy, które przestawały istnieć, jakby ich w ogóle
nigdy nie było. Usunęła już natągwie, nupajki, nurkownice, nędzioły, nałuszki, niedostópki i nędasy. […]
- Ojej! - rzekł Trurl. - Żeby coś z tego złego tylko nie wynikło...
- E, co tam! - rzekł Klapaucjusz. - Przecież widzisz, że ona nie robi wcale Nicości Generalnej,
a jedynie Nieobecność wszystkich rzeczy na n, nic się nie stanie, bo też ta twoja maszyna całkiem do
niczego!
- Tak ci się tylko wydaje - odparła maszyna. - Zaczęłam, istotnie, od wszystkiego co na n, […].
Usuwać mogę wszystko, z tej prostej przyczyny, że umiem robić wszyściuteńko, ale to wszyściuteńko na
n, a więc Niebyt jest dla mnie fraszką. Zaraz was nie będzie ani niczego, więc proszę cię, Klapaucjuszu,
abyś powiedział jeszcze prędko, że jestem prawdziwie uniwersalna i wykonuję rozkazy, jak się należy,
bo będzie za późno. […]
- Stój! Stój! Cofam to, co powiedziałem! Przestań! Nie rób Niebytu!! - wrzeszczał na całe gardło
[przestraszony] Klapaucjusz […]. - Wielkie nieba! - zakrzyknął. - A gdzież są kambuzele? Gdzie moje
murkwie ulubione? Gdzie pćmy łagodne?!
- Nie ma ich i nigdy już nie będzie - odparła spokojnie maszyna. […]
- Kazałem ci zrobić Nicość, a ty... ty...
- Klapaucjuszu, albo jesteś głupcem, albo głupca udajesz - rzekła maszyna. - Gdybym zrobiła
Nicość naraz, za jednym zamachem, przestałoby istnieć wszystko, więc nie tylko Trurl i niebo, i Kosmos,
i ty, ale nawet ja. Więc kto właściwie i komu mógłby wtedy powiedzieć, że rozkaz został wykonany
i że jestem sprawną maszyną? A gdyby nikt tego nikomu nie powiedział, w jaki sposób ja, której by także
już nie było, mogłabym otrzymać należną mi satysfakcję? […]
Stanisław Lem, Jak ocalał świat (fragmenty opowiadania)
Do rozwiązania zadań od 14. do 19. wykorzystaj Tekst III.
Zadanie 14. (0 – 2)
Posługując się pięcioma równoważnikami zdań, ułóż ramowy plan powyższego opowiadania.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 15. (0 – 1)
Kto naprawdę ocalił świat od zagłady?
......................................................................................................
Zadanie 16. (0 – 1)
Kambuzele, murkwie, pćmy, nice, nędasy to:
a)
b)
c)
d)
synonimy;
antonimy;
homonimy;
neologizmy.
5
Zadanie 17. (0 – 1)
Jaką naukę można wyczytać z opowiadania S. Lema?
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 18. (0 – 3)
Wiedząc, że tekst S. Lema to opowiadanie science fiction, napisz notatkę encyklopedyczną, będącą
objaśnieniem tego gatunku literackiego.
Opowiadanie science fiction – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
................................................................................................... ...
......................................................................................................
.................................................................................... ..................
Zadanie 19. (0 – 3)
Napisz ogłoszenie do gazety, w którym zamieścisz ofertę sprzedaży maszyny Trurla.
......................................................................................................
.................................................................................... ..................
................................................................................................... ...
TEKST IV
[…]
Nad białą kartką czają się do skoku
litery, które mogą ułożyć się źle,
zdania osaczające,
przed którymi nie będzie ratunku.
Jest w kropli atramentu spory zapas
myśliwych z przymrużonym okiem,
gotowych zbiec po stromym piórze w dół,
otoczyć sarnę, złożyć się do strzału.
[…]
Jest więc taki świat,
nad którym los sprawuję niezależny?
Czas, który wiążę łańcuchami znaków?
Istnienie na mój rozkaz nieustanne?
Radość pisania.
Możność utrwalania.
Zemsta ręki śmiertelnej.
Wisława Szymborska, Radość pisania (fragmenty)
6
Do rozwiązania zadań od 20. do 24. wykorzystaj Tekst IV.
Zadanie 20. (0 – 1)
Autorka posłużyła się wyrazem „osaczające”. Wypisz z tekstu jego synonim.
......................................................................................................
Zadanie 21. (0 – 1)
Autorka zastanawia się nad istotą pisarstwa. Wskaż zwrotkę, w której to robi.
......................................................................................................
Zadanie 22. (0 – 1)
Z czego, zdaniem autorki, wynika „radość pisania”?
............................................................................. .........................
......................................................................................................
......................................................................................................
Zadanie 23. (0 – 1)
Wypisz z tekstu dwa przykłady ożywienia.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 24. (0 – 2)
Wypisz i nazwij dwie różne części mowy, poprzez które ujawnia się osoba mówiąca w wierszu.
......................................................................................................
Zadanie 25. (0 – 9)
Napisz list do kolegi, w którym opiszesz pozytywny i negatywny wpływu tego samego odkrycia
lub osiągnięcia na życie człowieka.
Pamiętaj, że Twoja praca nie powinna być krótsza niż połowa wyznaczonego miejsca!
Powinnaś/powinieneś zapełnić (co najmniej) 14 linijek!
......................................................................................................
................................................................................................... ...
......................................................................................................
..................................................................................... .................
......................................................................................................
......................................................................................................
................................................................................................... ...
......................................................................................................
..................................................................................... .................
......................................................................................................
7
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
.................................................................................... ..................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
.................................................................................... ..................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
................................................................................... ...................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
Brudnopis
........................................................................................................................................................... .................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................... .............................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................... .........................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................... .....................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................... .................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................
8