WIRTUALNE WĘDRÓWKI PO KRESACH WSCHODNICH

WIRTUALNE WĘDRÓWKI PO KRESACH WSCHODNICH
BRAMĄ PRZEMYSKĄ NAD DNIESTR
(4)
ŚREDNIOWIECZE
W 907 roku Oleg zdobył Konstantynopol, zawierając przy okazji pierwszy w dziejach
Rusi traktat handlowy. Po śmierci Olega w
912 roku, na tronie zasiadł syn Ruryka, Igor,
któremu nie udało się powtórzyć bizantyjskich
podbojów poprzednika (mimo dwóch prób),
niemniej jednak jego wojska dotarły nawet
nad Morze Kaspijskie. Zaległości wojenne,
z dynamiką zadziwiającą nawet sobie
współczesnych, nadrobił syn Igora i Olgi,
Światosław. Panował on w latach 945-972
i przez większą część panowania nie rządził
sam - do 969 roku towarzyszyła mu matka,
Olga. Podział władzy o tyle miał sens,
że Światosław przebywał wciąż na wojnie,
Olga zaś załatwiała rozmaite bieżące sprawy
i kierowała dyplomacją. Wysłała m.in.
poselstwo do cesarza Ottona I, a nawet wyjechała w podróż dyplomatyczną
do Konstantynopola w 955 roku. Przed wyjazdem przyjęła chrzest, dzięki czemu jej postać
znalazła się na ikonach już w XIII wieku. Na liście podbojów Światosława pierwsze miejsce
zajęli Chazarowie - ich potężne niegdyś państwo zostało całkowicie rozbite. Potem władca
spustoszył Bułgarię Kamską, zdobył wybrzeże Morza Czarnego i Morza Azowskiego, odparł
Pieczyngów. Podobno zamierzał przenieść państwo kijowskie nad Dunaj i planował
utworzenie nowej stolicy Perejasławcu, na południe od delty. Przez jego nieprzemyślane
działania doszło do wojny Rusi z Bizancjum, po której zapał Śwatosława wyraźnie osłabł.
Światosław pozostawił trzech synów,
którzy po
śmierci
ojca,
przystąpili
do walki
między
sobą.
Władający
w latach
972-980
Kijowem
Jaropełk,
początkowo
zyskał
przewagę,
ale jego
pobity brat
Włodzimierz udał się do Skandynawii i powróciwszy z nową drużyną Waregów, odbił Kijów.
Rozpoczęło się panowanie Włodzimierza zwanego Wielkim, późniejszego świętego.
Panował on w latach 980-1015. Najgłośniejszym dziełem Włodzimierza był chrzest Rusi w
988 roku. Przyjęcie chrztu z Bizancjum pociągnęło za sobą utworzenie metropolii kijowskiej
i przejęcie kultury bizantyjskiej: przywieziono księgi liturgiczne, zaczęto wznosić cerkwie
i klasztory, rozwijało się malarstwo, rzeźba, architektura i rzemiosło. Wspaniałość Kijowa
budziła zachwyt przybyszów z zachodu - pisał o nim słynny kronikarz, biskup Thietmar.
O randze panowania Włodzimierza świadczy najlepiej jego pozycja w pamięci potomnych:
kult uwieńczony kanonizacją oraz idealizacja w staroruskich bylinach. Po śmierci
Włodzimierza znów powstał chaos podobny do tego sprzed 40 lat. Początkowo w latach 10151019 władzę przejął Światopełk Przeklęty, który oparł się na najemnikach wareskich, a dla
umocnienia władzy zamordował swoich trzech braci. Dwóch z nich - Borys i Gleb - zostało
świętymi, a nowy władca uzyskał niepochlebny przydomek. Jednakże jego panowanie
potrwało ledwie cztery lata, ponieważ kolejny z braci, Jarosław, zdołał pokonać Światopełka,
zmuszając go do ucieczki do Polski. Polska była zresztą zadowolona z postępowania
Światopełka.To w jego obronie Bolesław Chrobry podjął w 1018 roku wyprawę kijowską.
Czwarty więc brat Światopełka zasiadł na tronie w Kijowie i zapisał się w pamięci potomnych
jako Jarosław Mądry. Panował długo, bo od 1019 do 1054 roku. W 1031 roku przyłączył
Grody Czerwieńskie. Założył też Jurjew w dzisiejszej Estonii oraz zwyciężył nad
Pieczyngami w 1036 roku. W 1043 roku zaatakował Bizancjum. Wyprawa ta nieudała się
na skutek użycia przez Bizancjum "cudownej" broni zwanej ogniem greckim. Mając w
pamięci własne życie, Jarosław postanowił wprowadzić zasadę senioriatu: podzielił państwo
między pięciu synów, z których seniorem i władcą w Kijowie ustanowił Izasława, który
panował tam w latach 1054-1078. Rozpoczął się zmierzch potęgi kraju. Panowanie Izasława
było przerywane buntami braci i rozmaitych lokalnych książąt. Szczególnie dał się we znaki
Wszesław Rościsławowicz, książe połocki. W 1066 roku splądrował Nowogród, w 1068 roku
udało mu się nawet obalić na kilka tygodni
z tronu Izasława i zająć jego miejsce. Jeszcze
dwukrotnie Izasław tracił tron, na rzecz
Światosława II oraz Wsiewołoda, księcia
perejasławskiego. Jednak i za pierwszym i za
drugim
razem
wracał na
niego.
Tymczasem w kraju panował chaos, potęgowany
najazdami Połowców. Następcy Izasława coraz gorzej
dawali sobie radę z rządzeniem, choć jeszcze
panowanie Włodzimierza Monomacha (1113-1125)
można uznać za zupełnie udane. Jemu to właśnie
cesarz bizantyjski Aleksy Komnenos przesłał koronęczapkę z sobolowego futra, obszytą złotem i drogimi kamieniami, z krzyżem na szczycie. Ta
słynna czapka Monomacha to późniejsze regalium carskie, choć nie wiadomo, czy Rosjanie
posługiwali się oryginałem. Monomach był ostatnim władcą zjednoczonej Rusi. W miarę
słabnięcia ośrodka w Kijowie rozpoczynały się zazwyczaj krótkotrwałe kariery peryferyjnych
dotąd księstw. Jedna z takich karier przypadła w udziale Rusi Halickiej (Hałyczynie),
zajmującej dorzecze górnego i środkowego Dniestru, z ośrodkami w Przemyślu, Haliczu
i Trembowli. Lokalna gałąź Rurykowiczów, reprezentowana choćby przez Jarosława
Ośmiomysła, zdołała stworzyć zamożne państwo, żyjące z handlu na szlakach handlowych
łączących Ruś z Polską, Węgrami i Bałtykiem. Także na sąsiednim Wołyniu wyodrębniło się
księstwo włodzimiersko-wołyńskie, na którego tronie w 1170 roku zasiadł Roman, wcześniej
przez 2 lata książę
kijowski. W 1199
roku zjednoczył on Wołyń
z Rusią Halicką.
Nowe zamożne państwo,
Księstwo HalickoWołyńskie, przyciągało
uwagę sąsiadów Polski i Węgier - tym
większą, że po
śmierci Romana
zapanował tam chaos.
Sytuację miał rozstrzygnąć
układ w 1214 roku,
dający tron w Haliczu
węgierskiemu
królewiczowi
Kolomanowi,
ożenionemu z polską
księżniczką Salomeą,
córką Leszka Białego. Co
ciekawe w dniu ślubu
on miał lat 6, a ona 3.
Koloman rządził
w latach 1208-1241.
Pojawiły się wówczas
po raz pierwszy
geopolityczne pojęcia
Galicji (Halicza) i
Lodomierii
(Włodzimierza). Do władzy w państwie halicko-wołyńskim powrócili jednak Rurykowicze,
z których szczególnie wybitnym był Daniel, rządzący w latach 1238-1264. Ten władca,
rządzący ze swej rezydencji w Chełmie, miał wielkie zamierzenia. Opanował Kijów, co było
punktem wyjścia do odrodzenia dawnej potęgi. Otrzymał nawet od papieża Innocentego IV
koronę królewską, którą założył w Drohiczynie w 1255 roku. Kres planom Daniela
przyniosła inwazja mongolska.