LDC Poradnik Optymalne strategie v3.0
Transkrypt
LDC Poradnik Optymalne strategie v3.0
Spis treści Podstawowe pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Jak zacząć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Studium przypadku – zarządzania zmianą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Znane problemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Gdzie znaleźć więcej informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1 Podstawowe pojęcia Szkoła Dzisiejsza polska szkoła jest bardzo zróżnicowana. Są placówki, w których czas się zatrzymał, są takie, które się zmieniają i takie, które nadążają za nowoczesnością. Generalnie uczniowie twierdzą, że szkoła jest nudna. W dalszym ciągu w większości dominują metody podające, zmuszające uczniów do zapamiętywania dużej ilości encyklopedycznych informacji. Brak jest przełożenia na właściwe wykorzystanie tego, co dzisiaj oferuje cywilizacja. Uczymy funkcjonowania w rzeczywistości, która już odchodzi w niepamięć (np. uczymy o telegramie, z którego poczta już nie korzysta). Ćwiczenie pamięci nie powinno być głównym zadaniem, ale jednym z wielu. Mówi się teraz o społeczeństwie informacyjnym, każdy z nas ma dostęp do olbrzymiej ilości informacji. Musimy umieć wybrać to, co dla nas ważne i pożyteczne. Potrzebna jest zatem umiejętność refleksyjnego i krytycznego myślenia. I w takie umiejętności szkoła powinna wyposażyć swoich uczniów. Problem jednak polega na tym, że spora grupa nauczycieli nie posiada odpowiednich kompetencji. Podstawową umiejętnością jest dzisiaj również posługiwanie się komputerem. Często w szkołach znajduje się jeden komputer na grupę uczniów. Najczęściej jest też tak, że zainstalowany na nim system należy już do historii. Szkoła nie jest autonomiczna. Jest całkowicie zależna od urzędników, którzy często nie widzą niczego, poza wydatkami i starają się je maksymalnie ograniczać. A dyrektorzy, którzy chcą zbyt wiele i domagają się więcej, często pełnią tę funkcję tylko jedną kadencję. Czy zatem jest aż tak źle? Polacy to nacja, która uwielbia narzekać. Zmiany, które powoli następują, są niedostrzegane. Po prostu się do nich przyzwyczajamy, tak jak nie zauważamy, że nasze własne dzieci dorośleją. Gwałtowne zmiany są niepożądane, budzą opór. A wystarczy popatrzeć jak wyglądały placówki oświatowe jeszcze parę lat temu. Telewizor w klasie to był luksus; sala gimnastyczna, boisko – marzenia. Dzisiaj mamy już szkoły pasywne (szkoła w Budzowie na Dolnym Śląsku), które potrafią zu- 3 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY żywać ośmiokrotnie mniej energii. I tu jest źródło oszczędności dla organów prowadzących. Budowane są hale sportowe i boiska. Szkoły wyposaża się w nowoczesny sprzęt, często nieco na wyrost. Jedna z dyrektorek chwaliła mi się, że posiada już pięć tablic interaktywnych. Zapytałem, ilu nauczycieli z nich korzysta? Dyrektorka odparła: „Na razie dwóch”. Dydaktyka cyfrowa ! DYDAKTYKA Dydaktyka to jedna z głównych gałęzi nauk pedagogicznych, która zajmuje się procesami nauczania i uczenia się, wszelkimi przedmiotami na kolejnych poziomach tych procesów, od przedszkola do studiów wyższych, a także mających miejsce poza instytucjami oświatowymi, przy zwykłych czynnościach. Jest to zatem nauka o systemie poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania i uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Dydaktyka, dostęp 29.11.2013 Jak zdefiniować tak szczególne pojęcie jak dydaktyka cyfrowa? Zmieniły się środki działania, pojawiły się nowe zasoby informacji, prowadzimy inny styl życia oraz mamy odmienne potrzeby. Wszystko to wpływa na zmianę celów i zadań edukacyjnych, strategii uczenia się oraz kontrolowania jego efektów. Dzisiejszy nauczyciel ma do dyspozycji nowe narzędzia, które pomagają mu osiągnąć zamierzony cel. Swoje zajęcia może wspomagać ciekawymi prezentacjami, filmami itp. Powszechny dostęp do internetu otwiera też nowe źródła informacji oraz nowe kanały komunikacji. Coraz powszechniejsze staje się e-nauczanie z wykorzystaniem platform edukacyjnych (np. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego zakupił platformę edukacyjną dla 100 tys. uczniów Dolnego Śląska). Oczywiście nie oznacza to, że stare metody są do niczego i że szkoła powinna pracować wyłącznie z zastosowaniem multimediów, komputerów i internetu. Te nowe środki umożliwiają jedynie skuteczniejszy przekaz informacji i wzbogacają proces dydaktyczny. Samo ich posiadanie przez szkołę nie oznacza automatycznie podniesienia jakości kształcenia. Strategia Współczesna młodzież to pokolenie cyfrowe. Uczeń nie ma problemów z obsługą komputera, tabletu, smartfona, na bieżąco korzysta z internetu. Niestety, szkoła często do tych umiejętności uczniowskich się nie odwołuje. Jest to na ogół spowodowane słabym przygotowaniem nauczyciela z zakresu zastosowania nowoczesnych technologii w procesie dydaktycznym. Większość rady pedagogicznej to nauczyciele mianowani oraz dyplomowani. Co prawda w wymaganiach na poszczególne stopnie awansu zapisane jest, że należy posługiwać się technologią informacyjną, ale nikt tego nie weryfikuje. 4 A awans zawodowy działa tylko w jedną stronę. Dlatego też uważam, że całe działanie należy rozpocząć od przygotowania nauczycieli do wykorzystywania nowoczesnych technologii. Może w związku z tym należałoby wprowadzić zmiany w procedurze awansu zawodowego? „Wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego i dyplomowanego obejmują umiejętność wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej.” Nauczyciel cyfrowej szkoły – pierwszy element docelowej strategii Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (DzU RP, nr 260 poz. 2593 z dnia 8 grudnia 2014 r.) W całym kraju istnieje dobrze rozwinięta sieć ośrodków doskonalenia nauczycieli. Ich zadaniem powinno stać się przygotowanie nauczycieli do tego typu pracy. Należałoby w związku z powyższym opracować model nauczyciela szkoły cyfrowej. Model ten powinien obejmować swoim zakresem niezbędne kompetencje, które umożliwią realizację nowych zadań, i musi być określony na szczeblu centralnym. Powinna być też procedura, która umożliwi weryfikację tych kompetencji (ODN, ORE). Wyposażenie szkoły – drugi element strategii W chwili obecnej szkoły najczęściej nie mają wpływu na to, jaki sprzęt zostanie im przekazany. Najczęściej jest on Elementy strategii wprowadzania dydaktyki cyfrowej do szkoły 5 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY kupowany za pieniądze unijne, procedury są bardzo czasochłonne. To zatem, co do szkół dociera, nie jest już na ogół nowoczesne. Jest to zgodne z założeniami projektu, ale już nie nowoczesne (na ogół etap założeń i realizacji to około trzech lat). Oczywiście, można tu sobie zadać pytanie, czy faktycznie jest potrzeba posiadania najnowocześniejszego sprzętu. Może warto przyjrzeć się podstawie programowej i ustalić parametry minimalne, które taki sprzęt powinien spełniać? Poza tym warto już dzisiaj zauważyć, że przyszłość cyfrowej szkoły to tablet. To on najprawdopodobniej zastąpi komputer stacjonarny oraz laptopa. Jest lekki, umożliwia dostęp do internetu, ma wytrzymałą baterię i mnóstwo darmowego oprogramowania. Poza tym uczniowie coraz bardziej masowo zaczną przynosić do szkoły swoje tablety i trzeba się zastanowić, jak to wykorzystać. Może warto dopasować BYOD (przynieś własne urządzenie – bring your own device) do naszych warunków? Oprogramowanie – trzeci element strategii Kupowane dla szkół komputery są na ogół wyposażone tylko w jeden (komercyjny) system operacyjny. Nieświadomie zatem popieramy tylko jedną firmę, tworzącą oprogramowanie. A gdzie miejsce na oprogramowanie wolne? Szkoły cały czas narzekają na przestarzałe systemy operacyjne, otrzymane wraz ze sprzętem. Na zakup nowszego nie ma środków lub sprzęt nie odpowiada wymaganiom technicznym nowego systemu. Trzeba zatem zastanowić się, czy w naszej szkole chcemy nauczyć ucznia posługiwania się komputerem czy obsługiwania konkretnego systemu operacyjnego oraz pakietu biurowego. Może też, tak jak w przypadku e-podręcznika, uniezależnić oprogramowanie edukacyjne od platformy? Kontent edukacyjny – czwarty element strategii 6 To najczęściej pomijany aspekt cyfryzacji. Zakłada ona bowiem, że to nauczyciel ma tworzyć zasoby. Dużo lepszym rozwiązaniem byłoby jednak stworzenie zasobów wzorcowych. Oczywiście spotkałoby się to natychmiast ze sprzeciwem twórców zasobów – wydawnictw, które zainteresowane są tym, żeby uczniowie korzystali z ich mate- riałów. Takie próby jednak już są czynione, tworzą się pierwsze darmowe e-podręczniki. Są na to przeznaczone olbrzymie środki, zaangażowane są bardzo poważne instytucje. Celem tego projektu jest opracowanie 62 bezpłatnych e-podręczników do 14 przedmiotów dla szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. Doktor J. Stańdo z Politechniki Łódzkiej twierdzi, że celem stosowanych rozwiązań jest także zmiana modelu nauczania. „E-podręcznik nie może być prostym przeniesieniem papieru na tablet czy komputer. Musi to być zaplanowane od początku środowisko uczenia się, pokazanie zastosowań matematyki w codziennym życiu, niezależnie od tego, czy są to funkcje, geometria czy dodawanie”. Istotny jest tu również nośnik takiego kontentu. Specjaliści wypowiadają się za elektronicznym papierem, a nośnik ten nie zezwala na razie na wyświetlanie zasobów wideo. Zarządzanie szkołą – piąty element strategii Ocenia się, że z e-dzienników korzysta już prawie 3 tys. szkół. Nie jest to na razie bardzo szokująca liczba, ale systematycznie się powiększa. Dziennik usprawnia zarządzanie placówką (szybki dostęp do informacji o postępach dydaktycznych i postawach wychowawczych ucznia dla rodzica i dyrektora, oszczędności finansowe szkoły – telefony, usługi kserograficzne). Do tego dochodzą kompletne systemy zarządzania, arkusze organizacyjne, obsługa sekretariatu, księgowość, biblioteka itp. Wszystko to tworzy cyfrową szkołę, na ogół spina ją w jedną bazę danych. Baza ta zawiera mnóstwo informacji (szczególnie wrażliwych) i jako taka powinna być świetnie zabezpieczona. Najczęściej znajduje się na jednym z komputerów administracji, który nie jest w żaden sposób chroniony, ma bezpośredni dostęp do internetu itp. Bardzo łatwo zatem taką bazę przejąć. Wiele szkół zapomina, że poza zarządzaniem takimi zasobami należy zapewnić bezpieczeństwo tego typu danych. 7 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY Jak zacząć? Tak naprawdę, to już się to zaczęło. Mamy przykład działania na szczeblu centralnym – projekt Cyfrowa Szkoła. Zakłada on udział 402 szkół z terenu całej Polski. Zostały one wyposażone w sprzęt (za około 50 mln zł), umożliwiający prowadzenie procesu edukacyjnego z wykorzystaniem TIK (technologie informacyjno-komunikacyjne). Rządowy program rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjnokomunikacyjnych „Cyfrowa Szkoła” wszedł już w II etap realizacji, w trakcie którego szkoły uczestniczące w programie realizują zadania dotyczące wdrażania TIK w proces nauczania. Do 31 grudnia 2012 r. sprzęt komputerowy został dostarczony, zintegrowany i uruchomiony w 398 szkołach, co stanowi 99% wszystkich szkół zakwalifikowanych do programu. Zdecydowana większość zakupów, zgodnie z założonym w programie harmonogramem, odbyła się w czwartym kwartale 2012 r. Organy prowadzące szkoły dołożyły wielu starań, aby wydatkować otrzymaną dotację na zakup nowoczesnych pomocy dydaktycznych, co zaowocowało bardzo wysokim wskaźnikiem realizacji zadania. Dzięki zaangażowaniu i wysiłkowi dyrektorów szkół, nauczycieli i przedstawicieli organów prowadzących, szkoły osiągnęły gotowość do realizacji zadań merytorycznych w programie. Nie obyło się tu oczywiście bez problemów. Często dyrektorzy szkół starali się zamówić konkretne modele, a jest to niezgodne z procedurami przetargowymi. Poza tym każdy kupował co innego, a w projekcie globalnym chyba nie o to chodzi. Równolegle odbywały się i są kontynuowane działania w ramach komponentu „E-nauczyciel”, przygotowujące kadrę nauczającą we wszystkich szkołach uczestniczących w programie, do wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w zajęciach z uczniami w ramach wszystkich przedmiotów. 8 W kilku regionach rozpoczęły się natomiast działania na szczeblu regionalnym. W województwie dolnośląskim został zrealizowany projekt „Dolnośląska e-szkoła”, w którym wzięło udział 160 placówek (obecnie zwiększono tę liczbę do 210). Zostały one wyposażone w sprzęt: tablice interaktywne, mobilne pracownie komputerowe, zestawy do udzielania zdalnych odpowiedzi, urządzenia do wprowadzania ocen i frekwencji na platformę internetową oraz laptopy dla nauczycieli (5 sztuk na szkołę). Tu również zadbano o przeszkolenie grupy nauczycieli – z każdej placówki w szkoleniu uczestniczyli lider oraz pięciu nauczycieli. Z tego projektu została zakupiona również platforma edukacyjna z licencją na 100 tys. użytkowników. Projekt objął placówki z terenu województwa dolnośląskiego, w tym również z Wrocławia. W międzyczasie miasto Wrocław również podjęło działania, zmierzające do cyfryzacji szkół. Projekty obejmują 243 placówki oświatowe prowadzone przez miasto, 10 tys. nauczycieli, 80 tys. uczniów, 1660 pracowników administracji i urzędników miejskich. Takie niespójne działanie spowodowało teraz „nadmiar szczęścia”. Szkoły wrocławskie uzyskały bowiem dostęp do dwóch platform, dolnośląskiej i wrocławskiej. Obie platformy zostały zakupione za pieniądze unijne i w związku z tym muszą być odpowiednio wykorzystywane. Nie jest to proste z uwagi na konieczność osiągnięcia określonych wskaźników. Powoduje to również rozbicie zasobów, wymaga większych umiejętności zarówno od nauczyciela, jak i od ucznia. Projekty „Rozwój informatycznego systemu zarządzania wrocławską oświatą” i „Rozwój usług elektronicznych we wrocławskiej oświacie” są współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007– 2013. W projektach założono zbudowanie nowych sieci szkolnych, które zostaną połączone z systemem komunikacyjnym urzędu miasta. Mają mieć rozbudowany systemem zabezpieczeń i backupu. Zarządzanie danymi przetwarzanymi na potrzeby oświaty będzie centralne, w oparciu o serwery zainstalowane w serwerowni urzędu. Planuje się zakup 1500 komputerów PC oraz instalację 1250 systemów telefonii VoIP – z urządzeń tych korzystać będzie kadra zarządzająca i pracownicy administracji. Na tak przygotowanej infrastrukturze zostaną wdrożone aplikacje dziedzinowe. Obejmują one narzędzia wspie- 9 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY rające organizację pracy, administrowanie i zarządzaniem oświatą: finansowo-księgowe • systemy • kadrowo-płacowe zasobami oświatowymi • zarządzania magazynowy • system analiz organizacyjnych i budżetowych • systemy organizacyjne szkół i placówek • arkusze lekcji i zastępstw • planowanie • sekretariat analiz danych oświatowych (SIO, karta pracy • system szkoły) oparty na hurtowni danych. Nauczycielom, uczniom i ich rodzicom dedykowane będą systemy: nabór do szkół i przedszkoli • elektroniczny dzienniki • elektroniczne miejski system bibliotek szkolnych • zintegrowany edukacyjna • platforma monitorowania ścieżki edukacyjnej ucznia, • system w tym portofolio ucznia. Wcześniej, bo w 2004 roku rozpoczął się projekt „Opolska e-szkoła”. Na początku wzięło w nim udział 57 szkół, które przeniosły się w wirtualną rzeczywistość. Elementami pilotażu projektu „e-Szkoła, szkołą z przyszłością" były: regionalny portal edukacyjny, zasoby edukacyjne umieszczone na szkolnym i regionalnym serwerze, oprogramowanie do zarządzania szkołą, szkolenia skierowane do nauczycieli. Oto opinia jednego z nauczycieli, uczestniczącego w projekcie: „Nasza szkoła przystąpiła do projektu e-Szkoła w nadziei, że pozyska nowe formy pracy z uczniami i uatrakcyjni proces nauczania-uczenia się. W przeciągu dwóch lat, podczas których wykorzystywaliśmy platformę e-Szkoła, mogę stwierdzić, że wśród jej zalet należy wymienić: możliwość wielokrotnego wykorzystywania • utworzonego zasobu bez konieczności kserowania (oszczędności dla szkoły) 10 koloru (rzadziej dźwięku) • wykorzystanie w przekazywanych treściach szybkiego dostosowania zasobu • możliwość do możliwości konkretnej klasy lub uczniów (w klasie • • • integracyjnej wykorzystujemy do pracy z uczniami ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się) możliwość wykorzystania gotowych zasobów (zwłaszcza z języka angielskiego) wyróżniających się ciekawą szatą audiowizualną przekazywanie treści w postaci atrakcyjnych dla uczniów gier dydaktycznych oszczędzanie przez nauczyciela czasu przeznaczonego na sprawdzanie zadań (zadania zamknięte sprawdzane są automatycznie przez komputer). Dla uczniów, którzy nie mają w domu komputera lub dostępu do internetu, udostępniamy pracownię komputerową. Przez kilka godzin w tygodniu uczniowie mogą korzystać ze szkolnej pracowni, łącząc się z platformą e-Szkoła pod opieką nauczyciela informatyki. W chwili obecnej około 50% uczniów klas 4–6 wykorzystuje internetową platformę nauczania w sposób aktywny. Teraz uczeń nie może odpowiedzieć, że był nieobecny na lekcji, bo lekcja sama dociera do jego domu. Nieobecność nauczyciela w szkole również przestaje być uciążliwa, bo może z domu rozesłać zadania wszystkim swoim uczniom. Uczniowie mają rozbieżne zdania na temat projektu e-Szkoła. Część z nich jest zadowolona z nowej formy rozwiązywania zadań domowych. Po rozwiązaniu przydzielonych zadań dopytują się o termin pojawienia się następnych zasobów. Część uczniów ma jednak niechętny stosunek do pracy przy komputerze i twierdzi, że można przesyłane zadania rozwiązywać także w sposób tradycyjny – na papierze. Myślę, że chociaż platforma e-Szkoła nie może zastąpić tradycyjnego nauczania, to jednak stanowi jej ciekawe uzupełnienie. Byłoby szkoda zakończyć taki projekt, zwłaszcza w dobie wzrostu znaczenia technik informatycznych we współczesnym świecie”. Tyle cytat. Jak widać TIK umożliwia dotarcie do każdego ucznia, w dowolnym momencie i w dowolnym czasie. I raczej e-szkoła nie zastąpi tradycyjnej, ale może ją znakomicie urozmaicić. 11 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY Równie duże przedsięwzięcie zaplanowano w Gdańsku. W ramach projektu zakupiony został sprzęt i oprogramowanie dla 186 placówek z terenu gminy, w tym m.in.: zestawy multimedialne – tablice interaktywne, bezpieczny styk z internetem, platforma edukacyjna z zasobami multimedialnymi, portal oświatowy, systemy: finansowo-księgowy, kadrowy, płacowy oraz zarządzania informacją o uczniu (e-dziennik, sekretariat). Dzięki utworzonej platformie edukacyjnej oraz portalowi oświatowemu uruchomione zostaną elektroniczne usługi dla uczniów, rodziców, kadry nauczycielskiej oraz administracyjnej, którzy uzyskają łatwy i szybki dostęp do: na temat placówek oświatowych • informacji i ich oferty edukacyjnej informacji na temat wyników w nauce • bieżącej o frekwencji dziecka w szkole • informacji materiałów multimedialnych • oraz możliwość: zdalnych testów i sprawdzianów • wykonywania grupowej nad dokumentami itp. • pracy elektronicznej sprawozdawczości z placówek • oświatowych W ramach projektu zorganizowano cykl szkoleń dla nauczycieli. Nie są oni jednak do końca zadowoleni z efektów tych szkoleń. Specyfiką projektu było to, że Gdańsk (podobnie jak Wrocław) opracowywał swój projekt pod konkretne potrzeby. Nie było to zatem gotowe rozwiązanie (jak w przypadku Dolnego Śląska). Dlatego wiele szkoleń odbywało się na prototypowych rozwiązaniach, niejednokrotnie zmieniały się one już po przeprowadzeniu szkolenia. Poza tym nauczyciele skarżą się na to, że opanowanie systemu wymaga nieustannych ćwiczeń i poświęcenia wielu godzin pracy. Boją się również o to, że ci, którzy nie podołają, stracą pracę. 12 Poza projektami ogólnokrajowymi i regionalnymi coraz częściej pojawiają się inicjatywy poszczególnych placówek. Nie chcą one zostać w tyle, mają swój potencjał i chcą go wykorzystać. Zakładają małe, lokalne platformy edukacyjne dla jednej szkoły. Najczęściej jest to rozwiązanie nieinwestycyjne, umieszczone na szkolnym serwerze, administrowane przez nauczyciela-pasjonata. Studium przypadku – zarządzanie zmianą Kto jest inicjatorem zmiany? Zmiany powinny być inicjowane odgórnie. Tylko wtedy nie ma ryzyka dublowania działań (jak w przypadku województwa dolnośląskiego i Wrocławia). Poza tym takie odgórne inicjowanie nie budzi aż tak dużego oporu środowiska nauczycielskiego. Jest to zmiana systemowa. Nie chodzi w niej o to, żeby przedstawić dwa lub trzy segregatory zaświadczeń, ale o to, żeby naprawdę zweryfikować rzeczywiste oczekiwania wobec nauczyciela szkoły cyfrowej. Aby utrzymać wysoki poziom, powinny być w całej Polsce jednolite. Jak widać, zapisy z nowej podstawy programowej są spójne z tymi zawartymi w procedurze awansu zawodowego. Niestety, jak pokazuje rzeczywistość, tylko na papierze. Z badań, przeprowadzonych w środowisku nauczycielskim wynika, że prawie 60% nauczycieli nie jest gotowych do wspomagania procesu dydaktycznego TIK. Oznacza to, że nie skorzystają z e-podręcznika. „Ważnym zadaniem szkoły [...] jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjnokomunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów.” Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU RP, nr 4 z 15 stycznia 2009) 1. Jakie zespoły ją wdrażają i na którym poziomie: organy prowadzące, cała szkoła, zespoły (poziomy kształcenia), zespoły nauczycielskie (przedmiotowe), pojedynczy nauczyciel)? Jeżeli inicjatywa będzie centralna, to za jej realizację odpowiedzialne będą organy prowadzące. To one powinny być rozliczane z efektów zmiany. Oczywiście należy tu zaznaczyć, jak efekty będą badane. Organy prowadzące powinny zażądać od szkoły planu zmian (planu dążenia szkoły do szkoły cyfrowej). Szkoła powinna w nim określić, w jakim czasie nauczyciele osiągną wymagane umiejętności (potwierdzone stosownym certyfikatem przez upoważnioną jednostkę). To oczywiście warunek brzegowy. On bowiem warunkować powinien dostawy nowoczesnego sprzętu do placówki. Przecież z faktu posiadania fortepianu nie wynika jeszcze, że jego użytkownik jest wirtuozem. Poza tym organy prowadzące powinny zapewnić każdej placówce dostęp do internetu oraz bezprzewodowy dostęp do sieci na terenie szkoły (był to jeden z warunków przystąpienia placówki do projektu „Dolnośląska 13 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY e-szkoła”). Będą więc już osiągnięte dwa cele (wykwalifikowana kadra + dostęp do sieci). Ale przecież to nie wszystko. TIK nie przełoży się na jakość edukacji, co najwyżej może ją wspomóc. Dlatego ważnym zadaniem będzie wyposażenie szkół nie tyle w sprzęt, co w multimedialny kontent edukacyjny. To zadanie dla instytucji centralnej. Umożliwi to ujednolicenie programów nauczania, ale zawsze zostanie margines na jego ulepszenie. Trzeba nauczycielowi podać zasoby „na tacy” i pozostawić mu wybór. Zadanie to docelowo ma spełnić platforma Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli zawierający bezpłatne, elektroniczne zasoby edukacyjne dostosowane do wszystkich etapów kształcenia. Materiały dostępne na portalu są zgodne z nową podstawą programową i kompatybilne ze wszystkimi tablicami interaktywnymi i innymi urządzeniami wspomagającymi pracę nauczyciela, np. tabletami. Portal ma na celu wsparcie nauczycieli w przygotowaniu ciekawych, często interaktywnych zajęć poprzez dostarczenie im gotowych i sprawdzonych materiałów edukacyjnych. Korzystanie z niego jest bezpłatne. Scholaris jest skierowany do nauczycieli wszystkich etapów edukacji (od przedszkola do szkół ponadgimnazjalnych), ale także do uczniów, którzy w ciekawy i nowoczesny sposób chcą pogłębiać swoją wiedzę. Obecnie (XII 2013 r.) portal zawiera ponad 27 tys. interaktywnych materiałów, pomocnych w realizacji treści ze wszystkich przedmiotów lekcyjnych, na różnych poziomach edukacyjnych. Są to scenariusze lekcji, ćwiczenia, teksty, animacje, slajdy, symulacje, gry dydaktyczne, filmy itp. Oferuje zasoby dostosowane do różnych potrzeb dzieci i młodzieży, w tym także pomocne w edukacji 3-, 4-, 5- i 6-latków. 14 Scholaris to projekt realizowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III, Działanie 3.3, Poddziałanie 3.3.3, współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. Jest także częścią rządowego programu rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych – cyfrowa szkoła. W programie szkoły powinna się znaleźć też informacja, o wykorzystaniu innych metod. Jeżeli bowiem wszyscy nauczyciele postanowią wykorzystać TIK w swojej pracy, to uczeń w domu będzie cały czas spędzał przed komputerem. Nie wzbudzi to zapewne zadowolenia rodziców i nie będzie korzystne dla ucznia. 2. Przykładowa procedura w zakresie wdrożenia dziennika elektronicznego (platformy dydaktyczno-komunikacyjnej) w szkole Doświadczenie mówi, że do takiego wdrożenia powinna być odpowiednia procedura. Zakłada ona kilka etapów: • • Etap I, czyli analiza potrzeb szkoły w tym zakresie oraz określenie niezbędnych kompetencji użytkownika. W przypadku dziennika należy określić szkolny system oceniania i sprawdzić, czy proponowane przez producenta oprogramowanie dziennika umożliwi jego realizację. Należy również określić poziomy dostępu do różnych informacji (niezależnie od typu platformy). Nie można na tym etapie zapomnieć o wydatkach, które nowe rozwiązanie generuje. Jeżeli przy wprowadzaniu nowych rozwiązań spróbujemy koszty takiego przedsięwzięcia przenieść na rodziców, to z pewnością zakończy się to porażką. Rodzice są przekonani, że oświata w Polsce jest za darmo i wszystko za darmo im się należy. Na tym etapie dokonujemy również wyboru szkolnego administratora. Etap II, czyli implementacja danych na platformie. Najbardziej czasochłonna część wdrożenia. W przypadku dziennika elektronicznego jest to określenie okresów czasowych, poziomów edukacyjnych, przydział uczniów do klas, tworzenie planu w dzienniku, przydział sal itp. Zadanie to wymaga, poza umiejętnościami z zakresu TIK, wiedzy na temat organizacji pracy szkoły, zasad tworzenia planu itp. Najczęściej administratorami dziennika z urzędu stają się wicedyrektorzy szkół. W przypadku platformy edukacyjnej również mamy do czynienia z wpisaniem danych 15 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY • • użytkowników i zorganizowania im wirtualnej przestrzeni na platformie. Najczęściej zadanie to realizują w szkole nauczyciele przedmiotów informatycznych. Warto na tym etapie sprawdzić, jak zabezpieczone są dane osobowe i czy te zabezpieczenia zgodne są z obowiązującymi w Polsce przepisami. Etap III, czyli weryfikacja oraz testowanie. Jest to bardzo ważny element wdrażania. W jego trakcie usuwamy błędy, popełnione w trakcie etapu II. Na tym poziomie też najczęściej w szkołach odbywa się szkolenie użytkowników platformy. O wiele lepiej bowiem uczyć się na platformie, która zawiera już prawdziwe dane. Łatwiej wtedy zrozumieć zasady działania. W przypadku platformy edukacyjnej na tym etapie nauczyciele wgrywają zasoby edukacyjne. Etap IV, czyli właściwa eksploatacja platformy. Na tym etapie warto organizować cykliczne spotkania nauczycieli, mające na celu wymianę dobrych praktyk. Pozwoli to na sprawniejsze funkcjonowanie tego rozwiązania w szkole. Etapy procedury wdrażania w szkole platformy dydaktyczno-komunikacyjnej 16 Znane problemy 1. Cyfryzacja nie odbędzie się w naszym kraju bez problemów. Samo dostarczenie szkołom zasobów nie umożliwi im jeszcze z nich korzystania. Potrzebne będą szybkie łącza, bo w jednej szkole w kilku klasach nauczyciele będą chcieli korzystać z materiałów znajdujących się w sieci. Multimedia niestety zajmują sporo miejsca, zatem szkoły będą musiały posiadać łącza szerokopasmowe. To z kolei wymaga połączeń światłowodowych, a to jest już poza zasięgiem Ministerstwa Edukacji. 2. Druga sprawa to wyposażenie dzisiejszego nauczyciela. Robotnik, który przystępuje w zakładzie pracy do produkcji, otrzymuje wszystkie niezbędne narzędzia. A w co jest wyposażany nauczyciel? Na pewno ma do dyspozycji kredę (czasem pisaki suchościerne) i tablicę. Jeżeli mamy mówić o cyfrowej szkole, to niezbędne staje się wyposażenie nauczyciela w laptopa. Takiego, który umożliwi pracę z internetem i pozwoli na edytowanie plików graficznych, plików audio oraz filmów. I wcale nie jest powiedziane, że musi on posiadać system Windows. Przy tej skali przedsięwzięcia oszczędności byłyby olbrzymie (około 200 zł na jednym komputerze). 3. Trzeci problem to e-podręczniki. Uczeń może je odtwarzać na dowolnym sprzęcie. Tylko kto ma ten sprzęt zapewnić? Rodzice mogą nie udźwignąć takiego wydatku. Już z trudem stać ich na zakup podręczników na jeden rok szkolny. To tylko jedna strona medalu. Druga to taka, że taki sprzęt jest kosztowny i kto go będzie pilnował, jak rozstrzygnąć ewentualną odpowiedzialność szkoły. Dzieci są bardzo ruchliwe, nie przejmują się zawartością swojego bagażu. Jeżeli sprzęt zakupi szkoła, to co w przypadku jego uszkodzenia lub kradzieży? Jak zabezpieczyć np. szatnie przy sali gimnastycznej? To niby z pozoru błahe pytania, ale oddają rzeczywiste problemy. 4. Czwarty problem to zdrowie ucznia i nauczyciela. Czy zmuszając ucznia do e-podręcznika i korzystania z ekranu wyświetlacza, nie spowodujemy uszkodzenia wzroku? Nie bez znaczenia jest tu również zdrowie nauczyciela. Do tej pory choroba 17 OPTYMALNE STRATEGIE WPROWADZANIA DYDAKTYKI CYFROWEJ DO SZKOŁY zawodowa dotyczyła wyłącznie narządu mowy. A korzystanie z silnego źródła światła przy tablicy interaktywnej? Przecież nieuchronnie powoduje uszkodzenie wzroku. Oczywiście tablice są już przestarzałe, będą wypierane przez duże ekrany dotykowe, ale to jeszcze kwestia czasu. 5. Piąty problem to szkolny informatyk. I nie chodzi tu o nauczyciela, którego głównym zadaniem w szkole jest realizowanie podstawy programowej z zakresu przedmiotów informatycznych. To musi być osoba, która zorganizuje szkolną sieć, zadba o jej bezpieczeństwo, będzie serwisować szkolny sprzęt, administrować platformami. Na razie wszystkie te zadania w większości szkół realizują nauczyciele przedmiotów informatycznych ze szkodą dla procesu edukacyjnego. 6. Szósty problem to nauczyciel. Jeżeli nie realizuje TIK na swoich zajęciach, to czy w dobie cyfrowej szkoły jest tam dla niego miejsce? Czy brak tych umiejętności nie wywoła u niego stresu i nie obniży jakości jego pracy? 18 Gdzie znaleźć więcej informacji: http://www.cyfrowaszkola.men.gov.pl/index.php/ informacje-o-programie/ogolne-informacje-o-programie http://www.ceo.org.pl/pl/cyfrowaszkola http://natablicy.pl/szkoly-nie-sa-przygotowane-na-przyjeciee-podrecznikow,artykul.html?material_ id=508e55f7fbaedd053f000000 http://www.dobreprogramy.pl/Program-pilotazowycyfryzacji-szkol-nie-wyglada-dobrze,News,37144.html http://www.cyfrowa-polska.pl/wydarzenia/item/ 406-do-wrze%C5%9Bnia-2012-wroc%C5% 82aw-zrealizuje-wielkie-projekty-edukacyjne http://scholaris.pl/onnas http://www.gdansk.pl/edukacja,1203,24128.html https://www.edu.gdansk.pl/Strony/GPE.aspx http://www.epodreczniki.pl/front/ http://www.ore.edu.pl/stronaore/index.php?option=com_content&view= category&layout=blog&id=200&Itemid=1733 http://digital.pearson.pl/rozwiazania-cyfrowe-pearson-dlagermanistow/madra-cyfryzacja.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Dydaktyka#cite_note-1 http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key =428D07D7 https://mac.gov.pl/tag/po-pc/ http://www.polskacyfrowa.info.pl/index.php/ edukacja-i-kultura http://wiadomosci.onet.pl/trojmiasto/ gdanscy-nauczyciele-poruszeni-nie-mozna-ludzitraktowac-przedmiotowo/j4xvd 19