Ćw. 01. SG

Ćwiczenie 1. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb metodą
Bouyoucsa-Casagrande w modyfikacji Prószyńskiego.
1.1. Wprowadzenie.
Gleba jest utworem heterogenicznym składającym się z fazy stałej, płynnej (roztwór glebowy)
oraz gazowej. Ta pierwsza z kolei dzieli się na część mineralną i organiczną. Mineralna część
fazy stałej gleby powstała na skutek wietrzenia fizycznego skał magmowych, które rozpadały
się na mniejsze odłamki i okruchy, a następnie na ziarna składające się z poszczególnych
minerałów. Zwietrzelina skalna ulegała następnie procesom wietrzenia chemicznego i
biochemicznego. NatęŜenie tych procesów zaleŜy między innymi od składu mineralogicznego
zwietrzeliny. Do najtrudniej wietrzejących naleŜy kwarc i ortoklaz – w związku z tym
stanowią one cząstki o większych wymiarach (piasek, pył).
Z łatwiej wietrzejących minerałów, takich jak plagioklazy, skaleniowce, łyszczyki, tworzą się
wtórne minerały ilaste o wymiarach rzędu tysięcznych części milimetra i mniejszych (ił
koloidalny).
Tak więc mineralna część fazy stałej gleby składa się z cząstek o róŜnych rozmiarach. Cząstki
te dzielimy na grupy o określonym przedziale wielkości, zwane frakcjami mechanicznymi
(tab. 1.1).
Tabela 1.1
Podział cząstek fazy stałej gleby na frakcje mechaniczne (wg PTG).
Nazwa frakcji
Kamienie
świr
Piasek:
gruby
średni
drobny
Średnica [mm]
> 20,0
20,0-1,0
1,0-0,1
1,0-0,5
0,5-0,25
0,25-0,10
Nazwa frakcji
Pył:
gruby
drobny
Części spławialne
ił pyłowy gruby
ił pyłowy drobny
ił koloidalny
Średnica [mm]
0,1-0,02
0,1-0,05
0,05-0,02
< 0,02
0,02-0,005
0,005-0,002
< 0,002
Tabela 1.2
Powierzchnia zewnętrzna i ilość cząstek glebowych w zaleŜności od ich średnicy.
Średnica cząstek
[mm]
1
0,1
0,01
0,001
0,0001
Powierzchnia zewnętrzna
cząstek [cm2g-1]
22
226
2264
22641
226415
Ilość cząstek w 1 gramie
720
720.000
720.000.000
720.000.000.000
720.000.000.000.000
KaŜda z frakcji mechanicznych wykazuje odmienne właściwości fizyczne i chemiczne,
wywierając w ten sposób charakterystyczny wpływ na właściwości gleby (tabele 1.2 i 1.3).
Udział poszczególnych frakcji mechanicznych w całej masie fazy stałej gleby, wyraŜony w
procentach, nazywamy składem granulometrycznym (mechanicznym) gleby.
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
Tabela 1.3
Skład mineralogiczny róŜnych frakcji mechanicznych w glinie cięŜkiej.
Cząstki glebowe
Średnica
[mm]
>0,02
0,02-0.002
0,002-0,0002
<0,0002
Cała gleba
Zawartość
w glebie
[%]
44
36
10
10
100
Zawartość waŜniejszych minerałów w róŜnych frakcjach
mechanicznych [%]
miki,
montamfibole, Uwodnio kaokwarc
skalenie
morytlenki
na mika linit
lonit
Ŝelaza itp.
68
26
6
49
43
8
45
10
25
20
2
20
8
70
53
28
7
2
3
7
Ze składem granulometrycznym wiąŜe się wiele fizycznych i fizykochemicznych właściwości
gleby. Gleby zawierające znaczne ilości frakcji piasku są nadmiernie przepuszczalne i
przewiewne, łatwo ulegają zakwaszeniu, a ponadto – ze względu na wysoką zawartość
kwarcu – są ubogie w składniki pokarmowe. Gleby zawierające nadmierne ilości frakcji
iłowej są z kolei zbyt zwięzłe i nieprzepuszczalne, trudne do uprawy. ObniŜa to ich
przydatność rolniczą, mimo Ŝe charakteryzują się one duŜą pojemnością sorpcyjną i
odpornością na zakwaszanie.
Od składu granulometrycznego gleb zaleŜy więc cały szereg ich właściwości wpływających na
rodzaj i sposób wykonywania zabiegów agrotechnicznych, dawki i rodzaj stosowanych
nawozów, dobór uprawianych roślin itp. Z tego teŜ względu istnieje potrzeba dzielenia
utworów glebowych między innymi w zaleŜności od ich składu granulometrycznego, a
zwłaszcza od zawartości w nich części spławialnych.
Opracowany przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze i obowiązujący w Polsce podział,
wyróŜnia następujące utwory glebowe (grupy granulometryczne):
1. Utwory kamieniste ─ utwory glebowe zawierające znaczną ilość kamieni.
2. świry ─ utwory glebowe, w których przewaŜa frakcja Ŝwiru. Dzielą się one na:
a) Ŝwiry piaszczyste, w których ilość części spławialnych nie przekracza 10 % (w
przeliczeniu na całość masy glebowej), a części ziemiste wykazują skład
granulometryczny piasków.
b) Ŝwiry gliniaste, w których ilość części spławialnych stanowi ponad 10 % (w
przeliczeniu na całość masy glebowej), a części ziemiste wykazują skład
granulometryczny glin.
3. Piaski ─ utwory glebowe, w których ilość części spławialnych nie przekracza 20 % a
części pyłowych - 40 % (w stosunku do części ziemistych). Wśród piasków wyróŜnia się:
a) piasek luźny zawierający 0 - 5 % części spławialnych,
b) piasek słabogliniasty zawierający 5 - 10 % części spławialnych,
c) piaski gliniaste zawierające 10 -20 % części spławialnych i dzielące się na:
piasek gliniasty lekki zawierający 10 - 15 % części spławialnych,
piasek gliniasty mocny zawierający 15 - 20 % części spławialnych.
Piaski zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywamy piaskami pylastymi.
2
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
4. Pyły – utwory glebowe zawierające ponad 40 % frakcji pyłu i do 50 % części
spławialnych w stosunku do części ziemistych). Wśród utworów pyłowych wyróŜnia się:
a) pyl zwykły zawierający do 35 % części spławialnych,
b) pyl ilasty zawierający 35 - 50 % części spławialnych.
5. Gliny – utwory róŜnoziarniste zawierające ponad 20 % części spławialnych (w stosunku
do części ziemistych). Dzieli się je na:
a) glinę lekką zawierającą 20 - 35 % części spławialnych,
b) glinę średnią zawierającą 35 - 50 % części spławialnych,
c) glinę cięŜką zawierającą ponad 50 % części spławialnych.
Gliny zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywamy glinami pylastymi.
6. Iły – utwory glebowe zawierające ponad 50 % części spławialnych (w stosunku do części
ziemistych), części pyłowe i nieznaczną tylko domieszkę piasku (do 10 %) lub części
szkieletowych.
Iły zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywa się iłami pylastymi.
Oznaczanie składu granulometrycznego gleby polega na ilościowym oznaczeniu w niej
udziału poszczególnych frakcji. Frakcje mechaniczne mogą być od siebie oddzielane na sucho
za pomocą sit o odpowiedniej wielkości oczek, lub za pomocą wody. Rozdzielanie cząstek
moŜe odbywać się wyłącznie przy uŜyciu sit (analiza sitowa).Jednak wyniki oznaczeń tą
metodą, zwłaszcza w przypadku frakcji drobniejszych, obarczone są znacznym błędem.
Dlatego teŜ, dla dokładnego określenia zawartości poszczególnych frakcji mechanicznych w
glebie, sit naleŜy uŜywać tylko do oddzielenia frakcji najgrubszych, cząstki drobniejsze
natomiast rozdzielać wodą.
Metody, w których do oznaczenia składu granulometrycznego uŜywa się wody dzielą się na
dwie grupy. Są to metody sedymentacyjne (osadowe) oraz metody przepływowe. Na
ćwiczeniach zapoznamy się z metodą sedymentacyjną opracowaną przez Bouyoucosa i
Casagrande zmodyfikowaną przez Prószyńskiego.
1.2. Zasada metody.
Metoda ta – podobnie jak inne metody sedymentacyjne – oparta jest na zjawisku róŜnej
szybkości opadania w wodzie cząstek gleby o róŜnej wielkości. Drobne cząstki, mając duŜą
powierzchnię przy malej masie, trudniej pokonują opór tarcia i opadają wolniej od cząstek o
większej średnicy. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb omawianą metodą polega na
pomiarze gęstości zawiesiny glebowej za pomocą areometru, po określonym czasie od
momentu skłócenia tej zawiesiny.
Szybkość opadania cząstek w wodzie stojącej moŜna wyrazić wzorem:
V=
h
t
(1)
gdzie: h - wysokość słupa wody, t - czas opadania cząstek.
Zgodnie z prawem Stokesa siła oporu (W), jaki napotyka opadająca cząstka, zaleŜy od
promienia tej cząstki (r), szybkości opadania (v) oraz od lepkości ośrodka dyspersyjnego (k) i
wyraŜa się wzorem:
W = 6Πrkv
(2)
Siłę, pod wpływem której cząstki opadają w środowisku płynnym moŜna wyrazić wzorem:
3
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
(3)
F = (m-m1)g
gdzie: m - masa opadającej cząstki, m1 - masa cieczy wypartej przez cząstkę, g przyspieszenie ziemskie.
Przy załoŜeniu, Ŝe opadająca cząstka ma kształt kuli moŜemy zapisać:
m=
4 3
4
Πr d; m1 = Πr3d1
3
3
gdzie: d - gęstość opadających cząstek, d1 - gęstość wody.
Zatem wzór (3) przyjmie postać:
F=
4 3
Πr (d-d1)g
3
Porównując stronami wzory (2) i (3) otrzymamy:
6Πrkv =
4 3
Πr (d-d1)g
3
a stąd:
V=
2(d - d 1 ) 2
r g
9k
Porównując stronami wzory (1) i (4) i zamiast r podstawiając D/2 otrzymamy wzór na czas
opadania cząstek o średnicy D:
t=
18hk
2
(d - d 1 ) gD
Oznaczanie składu granulometrycznego gleb metodą Bouyoucosa-Casagrande wymaga przy
kaŜdym pomiarze wielu wyliczeń, dlatego teŜ, w celu jej uproszczenia i przystosowania do
masowych analiz, naleŜało określić czas wykonywania odczytów na areometrze, aby otrzymać
frakcję cząstek o określonej średnicy.
W tym celu M. Prószyński zanalizował typowe gleby Polski i wyliczył dla nich czasy, po
których na dno cylindra opadną cząstki o określonej średnicy. W ten sposób uproszczono
skomplikowane obliczenia; wyboru zaś odpowiedniej tablicy sedymentacji cząstek dokonuje
się poprzez orientacyjne określenie zawartości części spławialnych w glebie.
1.3. Wykonanie ćwiczenia.
Oznaczanie zawartości części szkieletowych w glebie.
OdwaŜyć 100 g powietrznie suchej gleby, rozetrzeć ją w moździerzu drewnianym tłuczkiem a
następnie przesiać przez sito o średnicy oczek 1 mm. Pozostałość na sicie przemyć wodą,
wysuszyć i zwaŜyć.
Przygotowanie części ziemistych do dalszej analizy.
Poszczególne cząstki glebowe w stanie naturalnym są pozlepiane ze sobą, tworząc agregaty i
mikroagregaty. W celu ich rozdzielenia naleŜy odwaŜyć do emaliowanego naczynia 40 g części
ziemistych (na taką nawaŜkę wyskalowany jest najczęściej areometr - sprawdzić!), dodać około
700 cm3 wody destylowanej oraz 1,5 g bezwodnego Na2CO3 (peptyzator). Zawartość naczynia
doprowadzić do wrzenia i gotować przez 30 minut, mieszając bagietką i niedopuszczając do
wykipienia zawiesiny. Po zakończeniu gotowania ostudzić zawartość naczynia do temperatury
4
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
pokojowej i przenieść ilościowo do cylindra, uzupełniając jego zawartość do znaku wodą
destylowaną. Podczas analizy gleb ilastych (iły i gliny cięŜkie) przed uzupełnieniem zawartości
cylindra naleŜy dodać do zawiesiny 1 g gumy arabskiej (akacjowej) rozpuszczonej w niewielkiej
ilości wody. Guma arabska spełnia rolę koloidu ochronnego utrzymując ił w stanie dyspersji.
Przygotowanie roztworu poprawkowego.
Do drugiego cylindra wlać wody destylowanej, odwaŜyć 1,5 g bezwodnego Na2CO3,
rozpuścić zawartość cylindra, dodać 1 g roztworu gumy arabskiej (jeŜeli dodawano jej do
zawiesiny glebowej) i uzupełnić wodą destylowaną do znaku. Temperatura zawiesiny
glebowej i roztworu poprawkowego musi być jednakowa (dopuszczalna odchyłka 0,5 oC).
Ustalenie właściwego czasu pomiarów.
Cylinder z zawiesiną zamknąć korkiem gumowym i mieszać obracając go ruchem
półobrotowym przez 30 sek. Kończąc ostatni półobrót uruchomić stoper, cylinder postawić na
stole, wyjąć korek. PrzełoŜyć areometr z roztworu poprawkowego do cylindra z zawiesiną.
JeŜeli nad zawiesiną utworzyła się piana, dodać do cylindra kilka kropel alkoholu amylowego.
Taką samą ilość alkoholu dodać równieŜ do roztworu poprawkowego. Po upływie 10 min.
odczytać wskazania areometru – najpierw w zawiesinie glebowej a następnie w roztworze
poprawkowym. RóŜnica między pomiarem w zawiesinie i w roztworze poprawkowym daje w
przybliŜeniu procentową zawartość części spławialnych w badanej glebie. Następnie naleŜy
odszukać tabelę, w której zawartość cząstek o średnicy mniejszej od 0,02 mm jest najbliŜsza
wyliczonej zawartości tych cząstek w badanej glebie. Z tabeli naleŜy odczytać właściwe czasy
pomiarów. Na ćwiczeniach, ze względu na brak czasu, dokonamy tylko 3 pierwszych
pomiarów (dla cząstek mniejszych od 0,1; 0,05 oraz 0,02 mm).
Wykonanie pomiarów.
Zamknąć cylinder korkiem gumowym i mieszać zawiesinę przez 30 sek. obracając cylinder.
Kończąc ostatni półobrót uruchomić stoper, postawić cylinder na stole, wyjąć korek i
przełoŜyć areometr z roztworu poprawkowego do cylindra z zawiesiną. W celu pozbycia się
piany dodać do zawiesiny kilka kropel alkoholu amylowego, pamiętając o dodaniu takiej
samej ilości alkoholu do roztworu poprawkowego. Po upływie czasu określonego dla cząstek
o średnicy mniejszej od 0,1 mm odczytać wskazania areometru (menisk górny). Wszystkie
czynności od momentu włączenia stopera naleŜy wykonywać szybko, poniewaŜ czas odczytu
dla pierwszego pomiaru jest bardzo krótki (około 20 sek.). Po dokonaniu pierwszego odczytu
nie naleŜy wyłączać stopera, ani wyjmować areometru z zawiesiny lecz, po upływie
odpowiedniego czasu, dokonać dwóch dalszych pomiarów. Następnie naleŜy przenieść
areometr do roztworu poprawkowego i odczytać jego wskazanie. Po zakończeniu pomiarów
naleŜy zlać ciecz znad osadu, a osad pozostały na dnie cylindra przenieść ilościowo do
parownicy i wysuszyć w temperaturze 105 oC do stałej masy. Wysuszony osad przesiać
kolejno przez sita o średnicy oczek 0,5 i 0,25 mm. Pozostałą na sicie 0,5 mm frakcję piasku
grubego oraz frakcję piasku średniego, pozostałą na sicie 0,25 mm, naleŜy zwaŜyć.
1.4. Obliczenia.
Schemat obliczania składu granulometrycznego gleby przedstawiono na przykładzie, do
którego dane zamieszczone są w tabeli 1.4:
5
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
Tabela 1.4.
Przykładowe dane do obliczania składu granulometrycznego gleby.
a) pomiary areometryczne
Średnica
cząstek [mm]
Czas odczytu
[s]
< 0.10
< 0.05
< 0.02
Odczyt w
roztworze
poprawkowym
40
40
38
Odczyt w
zawiesinie
23.5
99.0
644.0
86
80
67
RóŜnica [%]
46
40
29
b) analiza sitowa
Średnica cząstek [mm]
1.00 - 0.50
0.50 - 0.25
Masa cząstek [g]
9.08
6.72
W naszym przykładzie cząstek mniejszych od 0,1 mm jest 46 %, natomiast cząstek
mniejszych od 0,05 mm – 40 %. Wobec tego cząstki o średnicy 0,1 - 0,05 mm (pył gruby)
stanowią 46 - 40 = 6 %.
Frakcja pyłu drobnego (0,05 - 0,02 mm) stanowi 40 – 29 = 11 %, natomiast części spławialne
(< 0,02 mm) – 27 %.
Ilość piasku grubego (1.0 - 0,5 mm) obliczamy z proporcji:
40,00 g
100 %
9,08 g
x
x = 22,7 %
Podobnie ilość piasku średniego:
40,00 g
100%
6,72 g
x
x = 16,8%
Zawartość piasku drobnego obliczamy sumując procentowy udział poszczególnych frakcji w
glebie (bez piasku drobnego), a następnie odejmując tę sumę od 100%:
100% - (22,7% +16,8% + 6% + 11% + 29%) = 14,5%
Wyniki oznaczenia naleŜy zestawić w tabeli, a następnie określić grupę granulometryczną
badanej gleby:
Tabela 1.5.
Zestawienie wyników (przykład).
Zawartość procentowa frakcji mechanicznych o średnicy:
1,0-0,5
22,7
0,5-0,25
16,8
0,25-0,10
14,5
0,10-0,05
0,05-0,02
6
11
6
Grupa granulometryczna
< 0,02
29
glina lekka
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
1.5. Odczynniki
1. Na2CO3 cz.d.a.
2. Roztwór gumy arabskiej: 10 g gumy rozpuścić w 1 dm3 gorącej wody destylowanej;
sączyć na gorąco. Do cylindrów dodawać po 100 cm3 roztworu ( 1 g gumy),
3. Alkohol amylowy cz.d.a.
1.6. Pytania kontrolne
1.
2.
3.
4.
Wymień frakcje mechaniczne gleby i podaj odpowiadające im średnice cząstek.
Jak zmienia się skład mineralogiczny frakcji wraz ze zmniejszaniem się ich średnicy?
Wymień i scharakteryzuj poszczególne grupy granulometryczne gleb.
W jakim celu preparujemy próbki glebowe przed przystąpieniem do analizy? Jaka jest
rola węglanu sodowego i gumy arabskiej?
5. W jaki sposób oznaczamy zawartość części szkieletowych w glebach?
1.7. System klasyfikacji mineralnych utworów glebowych wg PN-R-04033:1998
Tabela 1.6.
Klasyfikacja mineralnych utworów glebowych wg PN-R-04033:1998
Średnica
Nazwa frakcji i podfrakcji
ziaren w
granulometrycznych
milimetrach
A. CZĘŚCI SZKELETOWE
B.CZĘŚCI ZIEMISTE
>2
I. Frakcja kamienista:
III. Frakcja piaskowa:
> 75
1. Kamienie duŜe, głazy, bloki
1. Piasek bardzo gruby
> 500
2. Piasek gruby
skalne
500-250
2. Kamienie średnie, otoczaki,
3. Piasek średni
250-75
gruz
4. Piasek drobny
3. Kamienie małe (kamyki), gruz
5. Piasek bardzo drobny
II. Frakcja Ŝwirowa:
75-2
IV. Frakcja pyłowa
1 Ŝwir gruby
75-20
2 Ŝwir średni
20-5
V. Frakcja iłowa
3 Ŝwir drobny
5-2
Nazwa frakcji i podfrakcji
granulometrycznych
Średnica
ziaren w
milimetrach
<2
2,0-0,05
2,0-1,0
1,0-0,5
0,5-0,25
0,25-0,10
0,10-0,05
0,05-0,002
< 0,002
Uwaga: Dla celów specjalnych (na przykład naukowych) w obrębie frakcji pyłowej moŜna
wydzielić podfrakcje: pył gruby o średnicy ziaren od 0,05 mm do 0,02 mm oraz pył drobny o
średnicy ziaren od 0,02 mm do 0,002 mm; w obrębie frakcji iłowej moŜna wydzielić
podfrakcje: ił gruby o średnicy ziaren od 0,002 mm do 0,0002 mm i ił drobny o średnicy
ziaren poniŜej 0,0002 mm.
1.7.1 Podział mineralnych utworów glebowych na grupy i podgrupy granulometryczne
1.7.1.1. Zasada podziału
Utwory glebowe dzieli się w zaleŜności od procentowej (m/m) zawartości części
szkieletowych w próbce gleby na:
a) utwory zwykłe - poniŜej 5%,
b) utwory szkieletowate - od 5% do 60%,
c) utwory szkieletowe - powyŜej 60%.
1.7.1.1.1. Podział utworów zwykłych
7
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
Utwory zwykłe dzielimy według procentowej zawartości w częściach ziemistych frakcji
piaskowej, pyłowej i iłowej; klasyfikację obrazuje rysunek 1 i tabela 1.7.
procent frakcji piasku 2,0-0,05 mm
Rysunek 1. Podział utworów zwykłych
Objaśnienie symboli:
p Piasek luźny
ps Piasek słabogliniasty
pg Piasek gliniasty
gp
gl
g
gcp
gc
gpł
Glina piaszczysta
płp Pył piaszczysty
Glina lekka
pł Pył
Glina
płi Pył ilasty
Glina cięŜka piaszczysta
Glina cięŜka
Glina pylasta
ip
ipł
i
ic
Ił piaszczysty
Ił pylasty
Ił
Ił cięŜki
Tabela 1.7
Podział utworów zwykłych
Grupy
granulometryczne
Podgrupy
granulometryczne
Piaski
Piasek
Piasek
słabogliniasty
Glina piaszczysta
Glina lekka
Glina
Glina średnia
Glina cięŜka
Glina pylasta
Pył piaszczysty
Pył
Pył ilasty
Ił piaszczysty
Symbole Zawartość frakcji w procentach
piasku od 2,0
pyłu od 0,05 do iłu poniŜej
mm do 0,05 mm 0,002 mm
0,002 mm
średnicy (p)
średnicy (pł)
średnicy (i)
1)
p
> 85
Σ(%pł+3 x %i)< 15
Σ(%pł+3x %i)> 15 i Σ(% pł + 2
ps
80-95
x % i) < 20
Σ(% pł + 2 x % i) >20 i Σ(% pł
pg
70-90
+ 2 x % i) < 30
0-55
0-7
gp
>47
gl
55-65
15-37
8-20
g
30-55
25-45
8-25
gs
40-80
0-25
20-35
gc
20-50
25-45
25-35
gpł
5-40
45-60
15-35
płp
25-55
45-75
0-15
pł
0-25
> 60
0-15
płi
0-25
60-85
15-35
ip
45-65
0-20
35-55
Ił pylasty
ipł
0-25
40-65
35-60
i
ic
0-45
0-40
0-40
0-40
35-60
> 60
Piasek gliniasty
Gliny
Pyły
Iły
Ił
Ił cięŜki
1)
Σ - oznacza sumę frakcji
8
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
Piaski, piaski słabogliniaste i piaski gliniaste oraz gliny piaszczyste są dalej dzielone według
ziarnistości frakcji piasku tj. procentowej zawartości piasku o określonej granulacji do całej
frakcji piaskowej na:
a) gruboziarniste - zawierające 25% i więcej piasku bardzo grubego i grubego oraz
mniej niŜ 50% piasku o innej granulacji;
b) średnioziarniste - zawierające 25% i więcej piasku bardzo grubego, grubego i
średniego oraz mniej niŜ 50% piasku drobnego i bardzo drobnego;
c) drobnoziarniste - zawierające 50% i więcej piasku drobnego lub mniej niŜ 25%
piasku bardzo grubego, grubego i średniego oraz mniej niŜ 50% piasku bardzo
drobnego;
d) bardzo drobnoziarniste - zawierające 50% i więcej piasku bardzo drobnego.
Uwaga: Po sklasyfikowaniu według granulacji piasków, piaski słabogliniaste są dzielone na
przykład na:
piaski słabogliniaste gruboziarniste,
piaski słabogliniaste średnioziarniste,
piaski słabogliniaste drobnoziarniste,
piaski słabogliniaste bardzo drobnoziarniste.
Podobnie dzielone są piaski i piaski gliniaste natomiast gliny piaszczyste dzielone są na:
gliny grubopiaszczyste,
gliny sredniopiaszczyste
gliny drobnopiaszczyste,
gliny bardzo drobnopiaszczyste.
1.7.1.1.2. Podział utworów szkieletowatych
W zaleŜności od procentowej zawartości części szkieletowych (Ŝwiru, kamieni) w całej masie
gleby utwory dzielimy na:
a) słabo szkieletowate (Ŝwirowate, kamieniste) - zawierające od 5% do 15% części
szkieletowych (1.3.2); na przykład gliny lekkie słabo Ŝwirowate,
b) szkieletowate - zawierające od 15% do 25% części szkieletowych; na przykład gliny
Ŝwirowate,
c) mocno szkieletowate - zawierające od 25% do 35% części szkieletowych; na przykład
gliny lekkie mocno kamieniste,
e) bardzo mocno (ekstremalnie) szkieletowate - zawierające od 35% do 60% części
szkieletowych; na przykład piaski gliniaste lekkie bardzo mocno Ŝwirowate.
1.7.1.1.3. Podział utworów szkieletowych
Utwory zawierające ponad 60% części szkieletowych dzielimy według uziarnienia części
ziemistych i rodzaju części szkieletowych na:
a) piaszczysto-szkieletowe (Ŝwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie
piasków;
9
Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.
b) gliniasto-szkieletowe (Ŝwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie
glin;
c) ilasto-szkieletowe (Ŝwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie iłów;
d) szkieletowe (kamienie, otoczaki, Ŝwir), gdy zawierają tak małe ilości części
ziemistych, Ŝe nie zapełniają one przestworów międzyszkieletowych większych od 1
mm średnicy.
10