Problemy tożsamości w procesie zmiany kulturowej

Dr hab. Małgorzata Melchior
Problemy tożsamości w procesie zmiany kulturowej
Rok akademicki 2008-2009, studia dzienne
Rodzaj zajęć: obligatoryjne dla ścieżki 13 (rok IV), fakultatywne dla innych studentów
Forma zajęć: konwersatorium
Semestr: zimowy
Ilość godzin dla jednej grupy: 30
Forma zaliczenia: zaliczenie na stopień (referat, aktywny udział w konwersatorium, obecność,
krótka praca pisemna na wybrany temat)
Zajęcia poświęcone są problematyce tożsamości oraz związkom tożsamości (jednostki,
grupy) ze zmianami kulturowymi, rozumianymi szeroko (także zmiany cywilizacyjne,
społeczne, polityczne). Punktem wyjścia jest omówienie zagadnień pojęciowych, w tym
przede wszystkim konteksty teoretyczne i różne rozumienia takich pojęć jak: tożsamość
jednostki, tożsamość zbiorowa, identyfikacje społeczne, kryzys tożsamości, itp. W trakcie
kolejnych zajęć, w oparciu o wskazane lektury (teksty socjologiczne, antropologiczne,
filozoficzne) dyskutowane są kwestie sformułowane powyżej. Wstępem do dyskusji jest
referat uczestnika/ów konwersatorium.
Szczegółowy program kolejnych zajęć:
1. Pojęcie tożsamości - koncepcje, konteksty i znaczenia
• R. Jenkins Social Identity, Routledge: London and New York, 1996; Chapter 1:
Knowing who we are (pp.1-6); Chapter 2: A sign of the times? (pp.7-10); teczka 113;
• M. Melchior Społeczna tożsamość jednostki, Uniwersytet Warszawski, ISNS:
Warszawa, 1990, rozdz. 1 („Tożsamość” – rozróżnienia terminologiczne), s. 19-30 i
rozdz. 3 (Problematyka tożsamości – jej aktualność i znaczenie), s. 63-70;
• Z. Bokszański Tożsamości zbiorowe, Wyd. Naukowe PWN: Warszawa, 2005; rozdz.
2: „Pojęcie tożsamości”, s. 30-43;
2. Tożsamość jednostkowa a tożsamość zbiorowa – ustalenia pojęciowe, c.d.
• Ch. Taylor, Źródła współczesnej tożsamości, (w:) Tożsamość w czasach zmiany.
Rozmowy w Castel Gandolfo, ZNAK: Kraków, 1995, s. 9-21;
• L. Kołakowski, O tożsamości zbiorowej, (w:) j.w., s. 44-55;
• Z. Bokszański Tożsamości zbiorowe, Wyd. Naukowe PWN: Warszawa, 2005; rozdz. 3
„Tożsamości zbiorowe”, s.44-72;
3. Tożsamość jednostki a zmiana kulturowa - na przykładzie konkretnych
społeczeństw
•
J.P. Roos Historie życia a zmiana społeczna: cztery pokolenia Finów, (w:)
„KULTURA i SPOŁECZEŃSTWO”, nr 4:1987;
• H. Malewska-Peyré Ja wśród swoich i obcych, (w:) Tożsamość a odmienność
kulturowa, red. Boski P., Jarymowicz M., Malewska-Peyré H., Instytut Psychologii
PAN: Warszawa, 1992, s. 15-59;
Dodatkowo: T. Madood Not Easy Being British: Colour, Culture and Citizenship,
Trentam Books, 1992, s. 3-9 („Biography and Identity: an essay in personal and social
history”) (w:) teczka 113;
4. Zmiany społeczne, kulturowe, cywilizacyjne - a osobowość
• T. H. Eriksen Ethnicity & Nationalism. Anthropological Perspectives, Pluto Press:
London, 1993, p. 147-162 (“That which is not ethnic”) (w:) teczka 113;
• G. Mathews Supermarket kultury, PIW: Warszawa, 2005: rozdział 5: „Poszukiwanie
ojczyzny w supermarkecie kultury”, s. 238-281;
5. Wybór i tożsamość
• E. Bieńkowska Wybór i tożsamość, „ANEKS”, nr 51-52:1988 (w:) teczka 113;
• P.L. Berger Człowiek Zachodu: wyzwolenie i samotność, (w:) ”ANEKS”, nr 43:1986
(w:) teczka 113;
6. Nowoczesność i ponowoczesność – wobec problemu wyboru tożsamości
• A. Giddens Nowoczesność i tożsamość, PWN, Warszawa 2001, Rozdz.VI: Niepokoje
tożsamościowe, s. 248-284;
• Z. Bauman „Ponowoczesne wzory osobowe”, (w:) „STUDIA SOCJOLOGICZNE”, nr
2: 1993; lub to samo (w:) Z.Bauman, Dwa szkice o moralności ponowoczesnej,
Instytut Kultury, Warszawa 1994, s. 7-39;
7. Zmiany tworzą „ludzi marginesu”?
• R.E. Park “Human Migration and the Marginal Man”, (w:) „The American Journal of
Sociology”, Vol. XXXIII, No.6, May 1928; (w:) teczka 113;
• E. Neyman „Typy marginesowości w społeczeństwach i ich rola w zmianie
społecznej”, (w:) „STUDIA SOCJOLOGICZNE”, nr 4:1966;
Dodatkowo: A. Hertz Żydzi w kulturze polskiej, Bibl. WIĘZI: Warszawa, 1988, rozdz.
„Przełom” (s. 206-237) lub wydanie wznowione;
8. Gwałtowne zmiany społeczne (historyczne) a osobowość i biografia.
Przykłady badań
•
A. Rokuszewska – Pawełek Doświadczenia wojenne Polaków – analiza trajektorii
wrześniowej, (w:) Biografia a tożsamość narodowa, red. M.Czyżewski, A.Piotrowski,
A.Rokuszewska-Pawełek, Uniw. Łódzki, Łódź 1996, s.67-83; także: teczka 113;
• K. Kazimierska Doświadczenia wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości
etnicznej. Analiza narracji kresowych, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 1999, s.133-162;
9. Pamięć a tożsamość
• A. Rokuszewska – Pawełek „Druga wojna światowa – pamięć i tożsamość”,
„KULTURA i SPOŁECZEŃSTWO”, nr 3-4:2001, (s.167-180);
• S. Ostrovetsky „Pamięć i historia. Monumentalizacja warszawskiego getta”,
„KULTURA i SPOŁECZEŃSTWO”, nr 3: 2003, (s. 91-104);
• P. Ricoeur Pamięć - zapomnienie - historia, (w:) Tożsamość w czasach zmiany.
Rozmowy w Castel Gandolfo, ZNAK: Kraków, 1995, s. 22-43;
• B. Szacka Czas przeszły, pamięć, mit, wyd. naukowe Scholar, Warszawa 2006; Część
II: „Przeszłość jako wymiar czasu (s.99-144);
10. Europejska tożsamość i tożsamości narodowe w okresie jednoczenia się
Europy
•
J.-M. Domenach Europa: wyzwanie dla kultury, NOWA, Warszawa 1992, rozdz.:
„Tożsamość francuska a tożsamość europejska”, s. 32-47;
•
A. Jasińska-Kania, M. Marody Integracja europejska a tożsamość narodowa
Polaków, (w:) „Polacy wśród Europejczyków”, pod red. A.Jasińskiej-Kani i
M.Marody, Wyd. „Scholar”: Warszawa, 2002, s. 280-288;
11. Tożsamość jednostek w dobie migracji, globalizacji i jednoczenia się
Europy
•
•
Tożsamość Polaków a Unia Europejska, Koseła, K., Szawiel, T., Grabowska, M.,
Sikorska, M.; Instytut Badań nad Podstawami Demokracji: Warszawa, 2002; rozdz.V:
T. Szawiel „Unia Europejska a swojskość i obcość” (s.171-194);
Ewa Nowicka, Hermes, Odyseusz i greckie powroty do ojczyzny, Wydawnictwo
NOMOS, Kraków 2008: rozdział szósty: „Tożsamość greckich repatriantów”, ss. 235279;
12. Społeczne tworzenie ojczyzn – tożsamości regionalne
• W. Łukowski Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur,
Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2002, rozdz.5.3.: „Ojczyzny na
Mazurach w narracjach biograficznych”, s.210-231;
• M. Szmeja Dlaczego Ślązacy z Opolszczyzny nie chcą być Polakami?, (w:)
Mniejszości narodowe w Polsce, red. Z.Kurcz, Uniw.Wr.: Wrocław, 1997, s.107-117;
13. Zmiany orientacji życiowych jako reakcje na radykalne zmiany
społeczno-polityczne
•
•
•
E. Wnuk-Lipiński „Fundamentalizm a pragmatyzm: dwa typy reakcji na radykalną
zmianę społeczną” (w:) „KULTURA i SPOŁECZEŃSTWO”: nr 1:1994 (w:) teczka
113;
M. Marody Orientacje ideologiczne Polaków, (w:) Polacy wśród Europejczyków, red.
A.Jasińska-Kania, M.Marody, Wyd. „SCHOLAR”: Warszawa, 2002, s.93-112;
M. Grabowska Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po
1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004; rozdział IV:
Tożsamości a podziały społeczne. Tożsamości postkomunistyczne (s.123-149).