Monika.Pietraszek.R

UNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE
WYDZIAŁ ROLNICZO-EKONOMICZNY
KIERUNEK STUDIÓW: EKONOMIA
SPECJALNOŚĆ: EKONOMIKA GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ
Monika Pietraszek
Dynamika zmian społeczno-ekonomicznych
polskiej wsi w okresie ostatniego 10-lecia, na
przykładzie gminy Nowy Targ
Praca magisterska wykonana
w Instytucie Ekonomiczno-Społecznym
pod opieką dr hab. Wioletty Knapik
Kraków 2015
Składam serdeczne podziękowania
Pani dr hab. Wioletcie Knapik
za pomoc, poświęcony czas i cenne wskazówki
przy pisaniu niniejszej pracy
Spis treści
Wstęp .......................................................................................................................................................4
Cel, zakres, metodyka pracy .................................................................................................................5
1.
Obszary wiejskie w Polsce .............................................................................................................7
1.1
Ogólna charakterystyka obszarów wiejskich w Polsce ............................................................7
1.2
Infrastruktura wsi .....................................................................................................................8
1.2.1
Infrastruktura a techniczna ...............................................................................................9
1.2.2
Infrastruktura społeczna .................................................................................................13
Aktywność społeczno-ekonomiczna ludności wiejskiej ........................................................17
1.3
1.3.1
Aktywność zawodowa mieszkańców wsi ......................................................................17
1.3.2
Dochody mieszkańców wsi i ich źródła .........................................................................19
1.3.3
Aktywność społeczna mieszkańców wsi........................................................................21
Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich z budżetu Unii Europejskiej ....................................22
1.4
2.
3.
Charakterystyka gminy Nowy Targ ...........................................................................................24
2.1
Położenie oraz zarys historii gminy Nowy Targ ....................................................................24
2.2
Walory przyrodniczo-kulturowe gminy .................................................................................26
2.3
Sytuacja społeczno-gospodarcza ............................................................................................29
2.4
Infrastruktura w gminie Nowy Targ ......................................................................................33
2.4.1
Infrastruktura techniczna ................................................................................................33
2.4.2
Infrastruktura społeczna oraz turystyczna ......................................................................35
Sytuacja budżetowa oraz wykorzystanie funduszy unijnych w gminie Nowy Targ ..............37
3.1
Budżet gminy Nowy Targ ......................................................................................................37
3.2
Inwestycje realizowane przez gminę z funduszy UE .............................................................40
3.3
Wpływ inwestycji na rozwój gminy ......................................................................................46
4. Wpływ wykorzystania funduszy unijnych na rozwój gminy Nowy Targ - wyniki badań
ankietowych ..........................................................................................................................................48
4.1
Charakterystyka grupy badawczej .........................................................................................48
4.2
Omówienie wyników badań ankietowych .............................................................................50
4.3
Rozwój gminy Nowy Targ w opinii ekspertów - wyniki wywiadów ....................................57
Podsumowanie i wnioski ......................................................................................................................60
Literatura..............................................................................................................................................63
Źródła internetowe ...............................................................................................................................65
Spis map ................................................................................................................................................65
Spis rysunków.......................................................................................................................................65
Spis tabel ...............................................................................................................................................65
Spis wykresów ......................................................................................................................................66
Spis załączników...................................................................................................................................66
3
Wstęp
Akcesja Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku stworzyła szansę dla rozwoju
społeczno-ekonomicznego kraju. Głównym narzędziem wspomagającym progres rozwojowy
jest realizowana przez Wspólnotę Europejską polityka regionalna. Jej głównym celem jest
niwelowanie dysproporcji społecznych i ekonomicznych między państwami członkowskimi
oraz dążenie do zrównoważonego rozwoju, czyli osiągnięcie trwałego rozwoju dzięki
optymalnemu wykorzystaniu zasobów lokalnych i potencjału gospodarczego zgodnie
ekologią. Polityka regionalna stwarza ogromne szanse rozwojowe szczególnie dla gmin.
Absorbcja
środków
unijnych
wspomaga
rozwój
lokalny,
wzrost
gospodarczy,
a w szczególności wpływa na podniesienie konkurencyjności regionu. Gminy starają się jak
najlepiej wykorzystać te możliwości. Priorytetem stały się projekty w zakresie infrastruktury
technicznej i społecznej oraz rozwoju przedsiębiorczości. Inwestycje w tym zakresie
pozytywnie wpływają na jakość, standard życia i pracy mieszkańców, zwiększają
atrakcyjność inwestycyjną terenu, zaspokajają potrzeby społeczne i kulturowe lokalnych
społeczności. W ciągu dziesięciu lat członkostwa w Unii Europejskiej szczególnym
przeobrażeniom uległa polska wieś. Dzięki wsparciu finansowemu możliwa była realizacja
inwestycji, które wcześniej były niemożliwe, ze względu na brak środków w budżecie
samorządów regionalnych. Do niedawna obszary wiejskie były kojarzone głównie
z rolnictwem, obecnie funkcja ta słabnie, coraz ważniejsze stają się pozarolnicze funkcje
produkcyjne i konsumpcyjne. Coraz większą uwagę przywiązuje się do wielofunkcyjnego
rozwoju wsi. [Kłodziński 2010] Głównym celem takiego rozwoju jest poprawa jakości życia
mieszkańców wsi poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, poprawę stanu środowiska oraz
efektywniejsze wykorzystanie zasobów. [Warczewska 2002] Cele stały się możliwe do
osiągnięcia właśnie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej.
Niniejsza praca magisterska składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich ma
charakter teoretyczny. Przedstawiono w nim przede wszystkim: charakterystykę polskich
obszarów wiejskich, stan infrastruktury technicznej i społecznej, aktywność społecznoekonomiczną mieszkańców, a także omówiono otrzymane wsparcie dla obszarów wiejskich
z budżetu unijnego. Kolejne rozdziały poświęcone są części praktycznej. Rozdział drugi
stanowi charakterystykę badanej gminy. Rozdział trzeci zawiera analizę sytuacji budżetowej
w gminie Nowy Targ oraz przedstawia inwestycje realizowane w gminie w ramach funduszy
unijnych. Ostatni rozdział zawiera wyniki badań ankietowych, ocenę wpływu wykorzystania
4
środków z Unii Europejskiej na rozwój lokalny według mieszkańców gminy oraz opinię
ekspertów na ten temat.
Cel, zakres, metodyka pracy
Celem głównym pracy była próba oceny wpływu wykorzystania funduszy Unii
Europejskiej na rozwój lokalny w gminie Nowy Targ oraz przybliżenie skutków zmian
społeczno-ekonomicznych, jakie zaszły na obszarach wiejskich badanej gminy od momentu
akcesji Polski do Unii Europejskiej. Do realizacji tak określonego celu głównego przyjęte
zostały następujące cele pomocnicze:

Analiza budżetowa gminy;

Opis realizowanych projektów i przedsięwzięć;

Rozpoznanie opinii mieszkańców o wpływie funduszy unijnych na rozwój lokalny
gminy Nowy Targ;

Ocena, w oparciu o wywiady eksperckie wpływu akcesji Polski do Unii Europejskiej
na jakość życia w gminie Nowy Targ;
Zakresem czasowym pracy jest okres 10 lat przynależności Polski do Unii
Europejskiej, czyli lata 2004-2014. Zakres przestrzenny obejmuje gminę Nowy Targ, która
administracyjnie należy do powiatu nowotarskiego i województwa małopolskiego.
W pracy nie została sformułowana hipoteza badawcza, ponieważ praca ma na celu
opis badanych faktów lub zjawisk, a nie zbadanie zachodzących między nimi związków.
Postawienie w tym przypadku hipotezy badawczej jest niewskazane, gdyż mogłaby ona być
zbyt sugestywna dla badacza. [Łobocki 1984]
Metoda badawcza jest to określony i powtarzalny sposób zbierania informacji,
niezbędnych do zweryfikowania postawionych hipotez oraz rozwiązania danego problemu
empirycznego. [Juszczyk 2001]
Jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych,
obejmujących postępowanie badacza, zmierzające do rozwiązania konkretnego problemu
naukowego. [Pilch, Bauman 2001]
W pracy podstawową, zastosowaną metodą badawczą była metoda reprezentacyjna,
która charakteryzuje się tym, że pozwala na zdobycie wiedzy od dużej zbiorowości poprzez
zbadanie jedynie jej części – próby reprezentacyjnej. [Sołoma 2002]
5
5:2114046829
Pozwala na gromadzenie wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych, dynamice
zjawisk społecznych i kierunkach ich rozwoju, opiniach i poglądach wybranej zbiorowości.
[Pilch 1995]
Określonym metodom badawczym przyporządkowane są odpowiednie techniki
badawcze, czyli bliżej skonkretyzowane sposoby realizacji badań. Odnoszą się do bardziej
szczegółowych
sposobów
postępowania
badawczego.
Są
pojęciem
węższym
niż
metody. [Łobocki 2005]
W niniejszej pracy zostały użyte dwie techniki badawcze, ankieta oraz wywiad.
Ankieta jest jedną z technik standaryzowanych, w której badacz otrzymuje wiedzę od
badanych odpowiadających na jego pytania pisemnie. Ankieter jest wyłączony z procesu
badawczego. [Lutyński 2000]
Na potrzeby pracy zostało przeprowadzonych 100 ankiet. Zastosowany został dobór
celowo-kwotowy, ankietowanymi byli wybrani, na zasadzie dostępności badanych
mieszkańcy omawianej gminy. Badanie ankietowe przeprowadzono w marcu 2015 roku.
Kwestionariusz składał się z dwóch części oraz metryczki. Pierwsza część dotyczyła opinii
mieszkańców o gminie Nowy Targ, a druga ich wiedzy na temat wykorzystania funduszy
unijnych w gminie.
Drugą zastosowaną techniką w pracy jest wywiad. Jest to technika gromadzenia
informacji poprzez bezpośredni kontakt z osobami badanymi. Respondent jest przepytywany
przez badacza ustnie, odpowiadając na pytania wcześniej przygotowane, dotyczące
interesującego badacza problemu. [Łobocki 2005]
Na potrzeby pracy przeprowadzone zostały trzy wywiady, miały one charakter
ekspercki, z uwagi na kompetencje osób, które udzielały odpowiedzi na zadane pytania.
Respondentom zadano cztery pytania:
1. Jak ocenia Pan/i rozwój gminy Nowy Targ w ciągu ostatnich 10 lat?
2. Czy akcesja Polski do UE pozytywnie wpłynęła na jakość życia mieszkańców gminy?
3. Czy według Pana/i władze gminy podejmują odpowiednie działania na rzecz poprawy
warunków życia w gminie?
4. Na jakie problemy społeczno-ekonomiczne władze lokalne powinny zwrócić większą
uwagę?
Na powyższe pytania odpowiedzi udzielili: wiceprzewodniczący Rady Gminy Nowy Targ,
sołtys wsi Krempachy oraz kierownik Wiejskiego Domu Kultury.
6
6:1096058518
1. Obszary wiejskie w Polsce
Pojęcie „obszary wiejskie” nie posiada jednorodnej definicji zarówno w Unii
Europejskiej, jak i w Polsce. Jednolite rozumienie tego terminu jest jednak niezmiernie
ważne dla spójności przyjętych strategii, w ramach różnych resortów, czy wdrażanych
programów. W przeciwnym razie poszczególne polityki sektorowe będą odnosiły się do
różnej liczby ludności i różnego terenu.
Obecnie najszersze zastosowanie ma definicja GUS wyodrębniająca obszary wiejskie na
podstawie podziału terytorialnego, zaliczając do nich tereny poza administracyjnymi
granicami miast. Należą do nich gminy wiejskie i część wiejska gmin miejsko-wiejskich,
a także w niektórych przypadkach niewielkie ośrodki miejskie.
Tereny wiejskie to nie tylko te użytkowane rolniczo, a mieszkańcy wsi to nie tylko
rolnicy. Coraz więcej ludności wsi utrzymuje się z pracy poza rolnictwem. Obecnie rzadziej
utożsamia się wieś z rolnictwem. Coraz większą uwagę poświęca się rozwojowi funkcji
pozarolniczych obszarów wiejskich.
Po akcesji Polski do Unii Europejskiej, na wsi nastąpiło wiele pozytywnych zmian,
mimo to nadal pozostaje wiele nierozwiązanych problemów stawiających społeczność
wiejską w gorszej sytuacji, zarówno pod względem społecznym, jak i ekonomicznym.
1.1 Ogólna charakterystyka obszarów wiejskich w Polsce
Zgodnie z kryterium wyznaczenia przyjętym przez GUS, obszary wiejskie w Polsce
zajmują około 291 tys.km² , czyli około 93% ogółu powierzchni kraju. W Polsce jest ponad
43 tys. miejscowości wiejskich, 1571 gmin wiejskich oraz 602 gminy miejsko-wiejskich.
Według danych z dnia 31 XII 2013 roku obszary wiejskie zamieszkiwało około 15,2 mln
osób, stanowiąc tym samym 39,6% ogółu populacji. Liczba ta wzrosła od 2004 roku o 534
tys. osób, tj. o 3,6%. W 2010 r. średnia gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich wyniosła
52 osoby na 1 km², co w stosunku do wartości 50 osób/1 km² w 2002 r. wykazuje lekką
tendencję
wzrostową. Zmiany te w głównej mierze determinowane były dodatnim
przyrostem naturalnym oraz dodatnim saldem migracji, w mniejszym stopniu zmianami
administracyjnymi. Największym udziałem ludności wiejskiej w ludności ogółem
charakteryzowały się niezmiennie województwa południowo-wschodniej Polski (małopolskie
– 126 os./km², śląskie – 120 os./km²,
podkarpackie 74 os./km²). Ludność wiejska
zamieszkuje głównie tereny, gdzie występują korzystne warunki przyrodnicze do produkcji
7
7:7725801158
rolniczej, wysoka koncentracja ludności występuje także w pobliżu większych ośrodków
miejskich, które zapewniają miejsca pracy. [Powszechny Spis Rolny 2010]
Jak wynika z ostatniego spisu rolnego ponad 50% mieszkańców wsi stanowią kobiety.
Strukturę ludności według płci najlepiej określa współczynnik feminizacji, czyli liczba kobiet
przypadających na 100 mężczyzn. W 2013 roku na wsi na 100 mężczyzn przypadało 101
kobiet. Wartość ta jest relatywnie korzystna i utrzymuje się w ostatnich latach na stałym
poziomie. Proces starzenia się społeczeństwa przebiega na wsi wolniej niż w miastach,
ludność wiejska jest młodsza niż miejska. Mediana wieku mężczyzn mieszkających na wsi
według Powszechnego Spisu Rolnego w 2010 roku wyniosła 35, 2 lata a u kobiet 37, 4 lata.
Obszary wiejskie nie istniałyby bez rolnictwa, mino, iż przestają być one głównie
z nim kojarzone. Rolnictwo polskie charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem. W 2013 roku
zarejestrowanych było ponad 1425 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych. Przeważają
małe gospodarstwa wielkości do 5ha użytków rolnych, produkujące wyłącznie na własne
potrzeby. Udział rolnictwa w tworzeniu PKB zmalał do 3,6% a spośród ogółu pracujących
w sektorze rolnym zatrudnionych było 12,7%.
Mimo niekorzystnej struktury agrarnej oraz gorszej, w porównaniu z innymi krajami
członkowskimi, jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, Polska jest znaczącym w świecie
i w Europie producentem produktów rolnych, ogrodniczych oraz pochodzenia zwierzęcego,
dysponując wysokimi zasobami siły roboczej.
1.2 Infrastruktura wsi
Pojęcie infrastruktury jest trudno definiowalne. Z punktu widzenia etymologii
„infrastruktura” oznacza „podstrukturę”, „podbudowę”, czyli coś, co tkwi wewnątrz
rozpatrywanej struktury, bez czego nie może ona istnieć i funkcjonować. [Kopaliński, 1999]
Termin „infrastruktura” po raz pierwszy został użyty w latach 1945- 1950 w USA
i Kanadzie dla określenia zespołu obiektów i urządzeń wojskowych. Dopiero później nabrał
on szerszego znaczenia, jako suma czynników współpracujących w procesach świadczenia
usług wraz z efektami działalności lub ogół środków, warunków koniecznych do
prawidłowego funkcjonowania państwa. [Boc, 2004 ]
8
8:8977725036
Liczne definicje infrastruktury mają podobne znaczenia, określają ją jako:

urządzenia
i
instytucje
usługowe
(transport,
edukacja,
ochrona
zdrowia,
komunikacja);

materialno-techniczne
uzbrojenie
terenu
pod
względem
komunikacyjnym,
transportowym, oświatowym, osadniczym, energetycznym, wodnym itp.;

względnie trwałe środki i instytucje niezbędne do funkcjonowania gospodarki
i społeczeństwa. Zawiera drogi, linie kolejowe, sieci komunikacyjne, energetyczne,
oraz obiekty edukacyjne (szkoły, przedszkola itp.);

niektóre definicje obejmują także obiekty związane z rozrywką, wypoczynkiem
i kulturą;

infrastrukturą może być także kapitał ludzki, bez którego nie można mówić ani
o działalności produkcyjnej, ani o poprawie warunków życia danej społeczności.
[Brdulak, 2005]
W literaturze można znaleźć wiele definicji tego pojęcia, na potrzeby niniejszej pracy
przyjęto, że infrastruktura to zbiór urządzeń, instalacji użytku publicznego oraz instytucji
usługowych niezbędnych do zapewnienia należytego funkcjonowania gospodarki narodowej
i życia społecznego. Stanowi ona podstawę poszczególnych działów gospodarki.
Podstawowymi rodzajami infrastruktury są techniczna i społeczna. [Krakowiak-Bal, 2004]
1.2.1 Infrastruktura a techniczna
Infrastruktura techniczna to ogół urządzeń technicznego użytku publicznego,
pracujących w zorganizowanych (zazwyczaj) systemach sieciowych i tworzących warunki
dla funkcjonowania i rozwoju gospodarki. Stanowią element zachęty dla inwestorów oraz są
czynnikiem atrakcyjności dla osadnictwa ludności. [Strahl 1998]
To zespół podstawowych urządzeń, obiektów i instalacji (takich jak: drogi, wodociągi,
kanalizacja, siec energetyczna itd.) o charakterze usługowym koniecznych do funkcjonowania
społeczeństwa i poszczególnych działów gospodarki. [Borcz 2000] Jest głównym elementem
zagospodarowania
przestrzennego,
decyduje
o
możliwościach
rozwoju
inicjatyw
gospodarczych, o modernizacji produkcji, rozwoju osadnictwa i ochronie środowiska
naturalnego.
Zły stan infrastruktury technicznej stanowi jedną z najpoważniejszych barier rozwoju
obszarów wiejskich, wpływając na poziom życia mieszkańców oraz możliwość inwestycji na
9
9:8276906706
danym terenie. Szczególny problem może stanowić słabo rozwinięta sieć kanalizacyjna,
energetyczna oraz niewystarczające wyposażenie w Internet. Polskie obszary wiejskie
są bardzo zróżnicowane pod tym względem, najlepiej rozwinięta jest infrastruktura na
terenach sąsiadującymi z obszarami miejskimi.
Ogromna dysproporcja w rozwoju infrastruktury wodno-kanalizacyjnej pomiędzy
obszarami miejskimi a wiejskimi jest spowodowana między innymi przez rozproszenie
wiejskiej sieci osadniczej, strukturę własności gruntów, rozmieszczenie obszarów
chronionych, a przede wszystkim wysoką kapitałochłonność rozbudowy szczególnie sieci
kanalizacyjnej.
W Polsce w ostatnich kilku latach zaobserwowano znaczący wzrost inwestycji
w obszarze infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej. Od 2000 roku długość sieci
wodociągowej oraz kanalizacyjnej podlega systematycznemu wzrostowi. Mimo tej tendencji
nadal istnieje znacząca dysproporcja między długością sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.
W 2013 roku długość sieci wodociągowej na terenach wiejskich była prawie
trzykrotnie większa niż długość sieci kanalizacyjnej. W wielu miejscach nadal dominują
systemy wodociągowe bez kanalizacyjnych, a częstą sytuacją jest także sieć kanalizacyjna
bez zbiorczej oczyszczalni ścieków.
Wykres 1. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na obszarach wiejskich
250
200
tys.km
150
wodociągi
100
kanalizacja
50
0
2000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Rok
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
10
10:1513297838
Od 2004 roku długość wodociągowej sieci rozdzielczej wzrosła z 239,2 tys. km
do 287, 7 tys. km, czyli o ponad 20% na obszarach wiejskich nastąpił wzrost o 38, 1 tys. km,
czyli o 20,5 % (Wykres 1). W 2013 roku około 78% długości sieci wodociągowej oraz około
62% przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych zlokalizowanych było na wsi.
Najdłuższa siec wodociągowa zaopatruje obszary wiejskie województwa mazowieckiego
(34375,4 km), wielkopolskiego (24441,8 km) oraz kujawsko-pomorskiego (19587,3 km)
Wsie województwa małopolskiego w 2013 w wodę zaopatrywało 14128,5 km wodociągów,
o 2198,9 km więcej niż w 2004 roku.
Długość sieci kanalizacyjnej, podobnie jak w przypadku sieci wodociągowej, uległa
znacznemu wzrostowi z 73, 9 tys. km w 2004 roku do 132,9 tys. km w 2013, a na obszarach
wiejskich z 32,4 tys. km do 75,3 tys. km, tj. ponad dwukrotnie.
W latach 2004-2013 największy przyrost długości sieci kanalizacyjnej nastąpił na obszarach
wiejskich województwa podkarpackiego z 5954,5 km do 11612,3 km; małopolskiego
z 3169,8 km do 7682,5 km oraz wielkopolskiego z 2973,4 km do 6657,4 km. Najsłabiej pod
tym względem wypadło województwo podlaskie, lubuskie i łódzkie. Na wsi usytuowane było
około 57% długości sieci i prawie 43% liczby przyłączy do budynków mieszkalnych.
Sprawne działanie kanalizacji wymaga odprowadzanie i oczyszczania ścieków.
W 2013 roku w Polsce działały 1032 przemysłowe oczyszczalnie ścieków i 3264
oczyszczalnie ścieków komunalnych. Obsługiwały one 93% ludności w miastach, natomiast
na wsi, gdzie mieszka prawie 40% populacji zaledwie 35%.
Ważnym elementem infrastruktury technicznej jest także sieć gazowa. W 2013 roku
w Polsce było 139,8 tys. km sieci rozdzielczej i przesyłowej (19,9 tys. km) gazu, z czego 82,2
tys. km zlokalizowanych było na wsi. W porównaniu do 2012 roku długość sieci gazowej
wzrosła o 2,4 tys. km ogółem, a na wsi – 1,5 tys. km. Największy przyrost nastąpił
w województwach: kujawsko-pomorskim o 4,4%; podlaskim o 3,7% oraz dolnośląskim
o 3,7%. W tych województwach decydujące znaczenie miały inwestycje przeprowadzane na
obszarach wiejskich. Rozwój sieci gazowej koncentruje się głównie wokół większych
aglomeracji i w sąsiedztwie głównych gazociągów. Na pozostałych obszarach, gdzie jest
mniejsze zaludnienie i rozproszona sieć osadnicza budowa sieci gazowej jest nieuzasadniona.
Gospodarstwa na tych terenach korzystają z alternatywnych źródeł gazu, jakimi są butle lub
duże zbiorniki gazowe.
Jeśli chodzi o sieć energii elektrycznej, można stwierdzić, iż jest ona powszechna
i wieś poza niewielkimi wyjątkami jest zelektryfikowana. Polską sieć elektryczną tworzą 242
linie przesyłowe o łącznej długości 13 396 km., 100 stacji najwyższych napięć oraz
11
11:7661632020
podmorskie połączenie prądu stałego Polska-Szwecja. Największa gęstość sieci występuje na
południu kraju a najmniejsza na północnym wschodzie (Mapa 1).
Mapa 1. Mapa polskiej sieci przesyłowej
Źródło : PSE. S.A.
Większość linii wybudowano w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego
wieku, część obiektów może być eksploatowanych jeszcze tylko przez kilkanaście lat.
Wymagają
one
modernizacji
i
przebudowy.
Podobna
sytuacja
dotyczy
stacji
transformatorowych.
Gęstość sieci dróg o twardej nawierzchni w Polsce w 2013 roku wynosiła 91,2
km/100km², co porównując do 2004 roku było o 10,6km/100km² więcej. Największe
zagęszczenie występuje w województwach: małopolskim, śląskim, świętokrzyskim, co ma
związek z gęstością zaludnienia. Gęstość sieci drogowej nie odbiega znacząco
od przeciętnego poziomu w UE, jednak powszechnie wiadomo, że stan dróg w Polsce jest zły.
Wymagają one modernizacji i dostosowania do standardów unijnych, co stopniowo jest
realizowane dzięki głównie wsparciu z funduszy strukturalnych. [GUS]
Dostęp do telekomunikacji, czyli telefonu i Internetu na obszarach wiejskich uległ
znaczącej poprawie. W 2013 roku prawie 72% gospodarstw domowych na wsi miała dostęp
do sieci internetowej. Mieszkańcy wsi stanowią 1/3 wśród użytkowników Internetu, a odsetek
rolników korzystających z Internetu podwoił się i w 2013 roku wyniósł 3,5%. Do przyczyn
12
12:7035257041
braku dostępności Internetu w wiejskich gospodarstwach można wymienić zbyt wysokie
koszty, brak potrzeby korzystania, brak technicznych możliwości, czy posiadanie dostępu do
Internetu w innym miejscu.
1.2.2
Infrastruktura społeczna
Infrastruktura społeczna jest to zespół instytucji i usług zaspokajających potrzeby
społeczeństwa w zakresie prawa, oświaty, kształcenia, kultury, opieki społecznej, służby
zdrowia i budownictwa mieszkaniowego. Są to szkoły, przedszkola, domy dziecka, domy
kultury, ośrodki zdrowia, organizacje społeczne i religijne itp. [Wojnowski 2002]
Rozumiana jest jako całokształt cywilizacyjnych urządzeń i instytucji, z czynnikami
i warunkami koniecznymi do funkcjonowania życia społecznego i jego rozwoju. Służy
zaspokajaniu psychicznych, społecznych, gospodarczych i kulturowych potrzeb ludzi poprzez
konsumpcję dóbr społecznych nabywanych w postaci towarów i usług. [Mirowski 1996]
R. Brol zwraca uwagę na częste i nadmierne zawężanie pojęcia infrastruktury jedynie
do jej aspektów materialnych. Wskazuje na to, że infrastruktura społeczna świadczy swe
usługi w głównej mierze poprzez ludzi (instytucje), a samo zaopatrzenie terenu w bazę
materialną nie zaspokaja potrzeb społeczeństwa. Przypisuje infrastrukturze społecznej
szczególną rolę, jaką jest zaspokajanie potrzeb konkretnego człowieka, czyli podnoszenie
jakości życia. [Brol 2004]
W potocznym ujęciu infrastruktura społeczna funkcjonuje w trzech obszarach:

jako jednostki organizacyjne, takie jak szkoły, ośrodki zdrowia, domy kultury itd.;

jako działalność podejmowana w ramach realizacji określonych celów, np.
działalność kulturowa czy edukacyjna;

ludzi
zatrudnionych
w
wyżej
wymienionych
jednostkach,
wyposażonych
w umiejętności i kompetencje pozwalające na pełnienie powierzonych im funkcji;
Infrastruktura społeczna powinna być połączeniem tych trzech obszarów, a jego efektem
byłaby celowa, rzeczywista, praktyczna, twórcza, zgodna z prawem i kontrolowana
działalność mająca na celu realizację potrzeb społecznych, rozpatrywana pode względem
jakościowym, a nie ilościowym. [Boc 2004]
Infrastruktura społeczna wchodzi w skład usług publicznych, a poprzez działalność
oświatową, kulturową, zdrowotną, socjalną itd. stanowi ich wewnętrzny typ, jakim są usługi
społeczne świadczone indywidualnemu odbiorcy. [Flajterski i in. 2005]
13
13:7643305443
Niewątpliwie główną rolę w rozwoju społeczeństwa obszarów wiejskich odgrywa
edukacja, szkolnictwo. Stanowi ona równocześnie szansę, jak i barierę w rozwoju. Mimo
postępów w poziomie kształcenia wieś nadal ustępuje miastu.
Współczynnik skolaryzacji, czyli relacji liczby osób uczących się na danym poziomie
kształcenia do liczby ludności w danej grupie wiekowej w 2013 roku wyniósł 94,5% dla szkół
podstawowych; 92,5% dla gimnazjów. Na obszarach wiejskich współczynnik ten był niższy,
dla szkół podstawowych wyniósł 81,9%, a dla gimnazjów 70,1%. Znacznie niższy wskaźnik
skolaryzacji
dla
gimnazjów
może
być
spowodowany
w
głównej
mierze
tym,
iż młodzież dojeżdża do szkół zlokalizowanych w mieście.
W 2013 roku w Polsce działało 13446 jednostek szkół podstawowych, o 1329 mniej
niż w 2004 roku. Na wsi zlokalizowane były 8784 szkoły, o 1466 mniej niż 10 lat
wcześniej. (Tabela 1)
Tabela 1. Liczba szkół w Polsce w latach 2004 i 2013
Rok
Rodzaj szkoły
2004
2013
Szkoła podstawowa
14765
13446
Gimnazjum
6980
7412
LO
2495
2311
Technikum
2254
1995
Szkoły Zawodowe
1844
1708
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Podobnie przedstawia się sytuacja z liczbą liceów ogólnokształcących, techników i szkół
zawodowych, w tym przypadku także nastąpił spadek liczby działających jednostek. Jedynie
na gimnazja demografia nie miała takiego wpływu, ich liczba wzrosła o 432. Jeśli spojrzeć na
średnią liczbę uczniów w szkołach, która nadal wynosi około 180 uczniów, można
powiedzieć, iż samorządy dostosowały liczbę szkół do liczby uczniów.
Liczba przedszkoli na wsi wzrosła z 7672 w 2004 roku do 10263 w 2013 roku tym samym
liczba miejsc wzrosła o około 67,5%. Współczynnik skolaryzacji obszarów wiejskich dla
przedszkoli wynosi około 13%.
14
14:7414034641
Na obszarach wiejskich w 2013 roku funkcjonowały 4542 zakłady opieki zdrowotnej1,
o 1475 więcej niż w 2004 roku. Jak kształtuje się sytuacja w poszczególnych województwach
przedstawia Wykres 2. Największy wzrost liczby przychodni nastąpił
w
województwach:
mazowieckim, małopolskim, podkarpackim, najsłabiej na tym tle wypadają województwa:
lubuskie, zachodnio-pomorskie i opolskie.
Wykres 2. Liczba przychodni według województw w latach 2004 i 2013
2004
550
548
446
375
2013
398
439
360
288
285
350
284
171
292
234
253
179
205
173
202
116
196
168
161
87
152 146
92 102
131 111
62
53
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W 2013 roku na obszarach wiejskich zlokalizowanych było 1975 aptek i 1270 punktów
aptecznych. Na jedną aptekę i jeden punkt apteczny przypadało 4,7 tys. ludzi.
Na wsi praktykowało 1549 lekarzy i dentystów2, około 26% ogólnej ich liczby.
Zasoby mieszkaniowe polskiej wsi wzrosły z 4170 tys. do 4517 tys., z czego 56,6 tys.
oddano do użytkowania w 2013 roku. Wzrosła także przeciętna liczba izb w mieszkaniu,
do 4,31 a przeciętnie na jedno mieszkanie przypadało 3,37 osób. Nadal widoczna jest różnica
w wyposażeniu mieszkań w podstawowe urządzenia sanitarne na obszarach wiejskich
i miejskich. Najbardziej dostrzegalna różnica między miastem a wsią jest w dostępności do
1
2
Zaliczono do nich: przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, łącznie ze służbą medycyny pracy
Dane obejmują praktyki, które podpisały kontrakt z NFZ lub z przychodniami.
15
15:1122524360
gazu z sieci oraz centralnego ogrzewania. Niepokojący jest fakt, iż nadal około 16 %
mieszkań wiejskich nie jest wyposażona w łazienkę (Wykres 3).
Wykres 3. Wyposażenie mieszkań w % ogółu mieszkań w 2010r.
Wyposażenie mieszkań w % ogóle mieszkań
w 2010 r.
Wodociąg
92%
Centralne ogrzewanie
Gaz z sieci
72%
21%
Łazienka
84%
Źródło. Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Korzystnie przedstawia się sytuacja wsi pod względem infrastruktury kulturalnej.
Duża jest liczba świetlic i domów kultury, które dają wiele możliwości aktywnego
uczestnictwa mieszkańców. Duże zainteresowanie jest uczestnictwem w Ochotniczej Straży
Pożarnej, Kołach Gospodyń Wiejskich, kołach sportowych, kołach parafialnych czy różnego
rodzaju stowarzyszeniach. Prawie w każdej miejscowości znajduje się biblioteka lub punkt
biblioteczny, w 2013 roku było ich 5,4 tys.; oferowały czytelnikom 52,4 mln. woluminów. Co
ciekawe, wieś pod względem liczby wypożyczeń na 1 osobę wypada lepiej od miasta.
W 2013 roku było to 19,4 woluminu/os. przy 18,5 w miastach.
16
16:8649455693
1.3 Aktywność społeczno-ekonomiczna ludności wiejskiej
1.3.1
Aktywność zawodowa mieszkańców wsi
Aktywność zawodowa to naturalny przejaw aktywności życiowej społeczeństwa, polegający
na określonym stosunku do pracy. [Kołodziejczak, Wysocki 2007]
Jest to gotowość do wykonywania pracy w zamian za ekwiwalent płacowy lub pozapłacowy.
[Kotlorz, 2007] Formy aktywności zawodowej dotyczą ludności w wieku produkcyjnym.
Podstawowymi miarami opisującymi stan rynku pracy są: współczynnik aktywności
i bierności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia, stopa bezrobocia.
Analizując rynek pracy należy zwrócić uwagę na strukturę populacji według
ekonomicznych grup wieku. Aż 44,4 % ludności w wieku przedprodukcyjnym mieszkało na
wsi; 39,5% w wieku produkcyjnym oraz 35% w wieku poprodukcyjnym. Taka sytuacja
przekłada się na wartość wskaźnika obciążenia demograficznego, czyli liczbę osób w wieku
poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten wyniósł
w 2013 roku 25,6 (Wykres 4.).
Wykres 4. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla Polski i obszarów wiejskich w latach
2004-2013
35
30
25
20
Polska
15
Obszary wiejskie
10
5
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Stopniowy wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego, jaki obserwuje się w ostatnich
latach jest wynikiem postępującego procesu starzenia się społeczeństwa. Sytuacja na wsi jest
17
17:1150093347
korzystniejsza niż w miastach, głównie dzięki większemu przyrostowi naturalnemu, który na
wsi jest nadal dodatni i wynosi 0, 2 przy wielkości (- 0,9) dla miast.
Na obszarach wiejskich odsetek ludności z wyższym wykształceniem był prawie
trzykrotnie niższy niż w miastach. Na wsi podobnie jak w miastach to kobiety częściej niż
mężczyźni posiadały wyższe wykształcenie (10,3% wobec 7%). Udział ludności z wyższym
wykształceniem od 2002 roku wzrósł o 4,7%. Największy odsetek stanowiły osoby
z wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%) oraz podstawowym (25,8%). Znacząco
wzrosła liczba z wykształceniem średnim i policealnym, o 5,2%.
Współczynnik aktywności zawodowej, czyli udział procentowy aktywnych zawodowo
(pracujących i bezrobotnych zainteresowanych podjęciem pracy) w ogólnej liczbie ludności
w danej grupie wyróżnionej ze względu na np. wiek, pleć, wykształcenie itp. Współczynnik
ten w 2013 roku dla obszarów wiejskich wyniósł 56,3 %, przy 56% dla miast. Na obszarach
wiejskich odsetek pracujących mężczyzn w ogólnej liczbie pracujących wyniósł 54,5% i był
o 4,2% większy niż w miastach.
Wskaźnik zatrudnienia na wsi wyniósł 50,8%. Na 1000 mieszkańców przypadało
100 pracujących (303 w miastach). Największą wartością tego wskaźnika charakteryzowały
się województwa: wielkopolskie, dolnośląskie i śląskie.
Stopa bezrobocia na wsi w 2013 roku, liczona jako udział bezrobotnych w liczbie
ludności aktywnej zawodowo, kształtowała się na poziomie 10,4%, przy 17, 6% w 2004 roku.
Największe bezrobocie zarejestrowano w grupie wiekowej 15-24 lata ( Wykres 5.).
Wykres 5. Stopa bezrobocia według wieku w latach 2004 i 2013
Stopa bezrobocia według wieku
40
35
30
%
25
20
2004
15
2013
10
5
0
15-24
25-34
35-44
45-54
55 i więcej
Wiek
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Mały rocznik statystyczny 2004 i 2013.
18
18:1133655383
Mieszkańcy wsi to około 39% ogółu społeczeństwa, natomiast wśród osób
bezrobotnych stanowią oni około 45%. W listopadzie 2014 roku w urzędach pracy było
zarejestrowanych 789,7 tys. bezrobotnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Liczba
ta w stosunku do roku poprzedniego zmniejszyła się o około 15%. Charakterystyczną cechą
polskiego rynku pracy jest sezonowość. Na wiosnę spada liczba zarejestrowanych
bezrobotnych, co spowodowane jest rozpoczynaniem w tym okresie prac w budownictwie,
rolnictwie, a także turystyce.
1.3.2
Dochody mieszkańców wsi i ich źródła
Na poziomie wiejskiej społeczności od kilku lat obserwuje się zmiany w strukturze
dochodowej, które wynikają z sytuacji na rynku pracy, polityki rolnej, a także polityki
gospodarczej. Model konsumpcji znacznie odbiega od dawnego, wyznaczanego tradycją,
religią i ubóstwem. Staje się coraz bardziej podobny do modelu masowej konsumpcji, jaki
do niedawna był kojarzony tylko z miastami. W wyniku modernizacji następuje przenikanie
miejskiego stylu życia na wieś. Objawia się ono odejściem od prowadzenia rodzinnych
gospodarstw rolnych, rodziny wielopokoleniowe zastępują dwupokoleniowe, występują
zmiany stosunku co do wartości religijnych, zmiany form aktywności ekonomicznej
i zarobkowej. [Hałasiewicz, Kaleta 2000]
Dochody, nie tylko rolnicze powinny spełniać funkcje:

konsumpcyjną – utrzymanie rolnika i jego rodziny;

produkcyjną – akumulacja dochodów w gospodarstwie, inwestycje;

motywacyjną – motywacją do większej produkcji i konsumpcji.
Im większe gospodarstwo tym większa część dochodów przeznaczana jest na akumulację.
[Halamska 1997]
Zarówno w Polsce, jak i za granicą niewiele jest gospodarstw rolnych, które przy
typowym profilu produkcji są w stanie zapewnić dochody rolnikowi i jego rodzinie na
poziomie porównywalnym do średniej płacy poza rolnictwem. [Tomczak 2006]
19
19:7164572584
Do głównych źródeł dochodów mieszkańców wsi należą:

praca we własnym gospodarstwie rolnym;

praca na własny rachunek, w przedsiębiorstwie działającym w ramach gospodarstwa
rolnego;

prowadzenie działalności na własny rachunek (poza gospodarstwem rolnym) lub
z pracy najemnej;

legalna lub nie emigracja zarobkowa;

emerytury, świadczenia przedemerytalne, renty, świadczenia socjalne, zasiłki.
Jak wynika z Powszechnego Spisu Rolnego w 2010 roku największy odsetek
gospodarstw, w których wystąpiły dochody poza rolnictwem, czerpało je z pracy najemnej
− 47, %, z emerytur i rent – 32,5%, z działalności pozarolniczej – 19,1% oraz z innych
niezarobkowych źródeł – 6,9%.
Analizując strukturę dochodów według głównego ich źródła można zauważyć, że ponad 30%
gospodarstw, jako główne źródło dochodu określa pracę najemną. Taka sytuacja miała
miejsce w województwach: małopolskim, świętokrzyskim, podkarpackim, lubuskim,
dolnośląskim oraz śląskim. W pozostałych województwach głównym źródłem dochodu była
działalność rolnicza, przy czym było to tylko około 9% ogółu gospodarstw w Polsce.
Wysokość przeciętnego miesięcznego rozporządzalnego dochodu systematycznie
wzrasta od 2004 roku, jednocześnie utrzymuje się dysproporcja między miastem a wsią.
W stosunku do przeciętej krajowej dochód rozporządzalny mieszkańców wsi był o około
20% mniejszy, a w stosunku do dochodu w miastach aż o około 34%. Dochody mieszkańców
obszarów wiejskich były najbardziej zbliżone do tych osiąganych w ośrodkach miejskich
liczących do 20 tys. mieszkańców.
Według Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2010 roku przeciętny
miesięczny dochód przypadający na 1 gospodarstwo domowe wyniósł 3375 zł. Dochód ten
był o około 29% niższy w gospodarstwach domowych na wsi. Jednakże to właśnie
w przypadku wiejskich gospodarstw zanotowano większą dynamikę wzrostu dochodów
(50,1% wobec 42,2% w miastach). Najwyższy dochód osiągany był w gospodarstwach
domowych osób pracujących na własny rachunek (4982 zł), pracowników zatrudnionych na
stanowiskach nierobotniczych (4748 zł) oraz rolników (4443 zł). Dochód na przypadający na
1 osobę w gospodarstwach rolnych (1025 zł) był znacznie niższy niż w pozostałych (o około
14,1%), spowodowane to było w głównej mierze większą liczbą domowników w tych
gospodarstwach.
20
20:7964851601
Doszukując się źródeł dysproporcji dochodowej na linii miasto – wieś należy zwrócić
uwagę na między innymi na kilka kwestii:

mieszkańcy wsi posiadają niższe kwalifikacje zawodowe niż mieszkańcy miast;

udział pracy na własny rachunek jest znacznie mniejszy na wsi;

świadczenia emerytalne i rentowe na wsi (KRUS) są niższe niż świadczenia
pracownicze pozarolnicze (ZUS);

wśród gospodarstw rolnych przeważają małe gospodarstwa generujące niskie
dochody.
Czynniki makroekonomiczne, a w szczególności aktualna koniunktura gospodarcza
i polityka fiskalna państwa wyznaczają kierunek zmian, który wydaje się stały. Następuje
wzrost ludności bezrolnej w strukturze zatrudnienia, a co za tym idzie wzrasta zatrudnienie
mieszkańców wsi poza rolnictwem. Związane to jest z koncepcją wielofunkcyjnego rozwoju
obszarów wiejskich, który polega na aktywizacji obszarów wiejskich poprzez lokalizację
na wsi różnorodnych form działalności gospodarczej i usługowej o nierolniczym charakterze.
[Skawińska 1994]
1.3.3 Aktywność społeczna mieszkańców wsi
Pojęcie aktywności społecznej jest terminem, któremu dopiero od niedawna poświęca
się więcej uwagi. Polega ona na zaspokajaniu potrzeb indywidualnych poprzez działalność
w różnych jednostkach, grupach społecznych, organizacjach. Jest to podejmowanie różnego
rodzaju inicjatyw na rzecz lokalnej społeczności.
Mieszkańcy i organizacje, w ramach
aktywności społecznej, spełniają się w ramach wypełniania powierzonych im zadań, celów.
Jest to dobrowolne działanie na rzecz środowiska lub określonej grupy, zainteresowanie
sprawami wykraczającymi poza życie prywatne, rozwiązywanie problemów społecznych oraz
pomoc potrzebującym. Zalicza się do niej aktywny udział w stowarzyszeniach, fundacjach,
związkach, partiach, klubach itp.
Aktywność społeczna Polaków od kilku lat kształtuje się niezmiennie na tym samym
poziomie. Do grona aktywnych społecznie można zaliczyć około 1/3 społeczeństwa.
Najwięcej osób aktywnych zaangażowanych było w wolontariat (18%), działania na rzecz
osób spoza kręgu znajomych (16%), na rzecz społeczności lokalnej (14%) oraz (10%) na
rzecz kościoła lub związku wyznaniowego. Najwięcej wśród osób aktywnych społecznie było
21
21:1019217505
osób z wyższym wykształceniem (53%), częściej w angażowały się kobiety (37%) niż
mężczyźni (31%). [Zaangażowanie społeczne raport z badania. 2013]
W procesie aktywizacji społecznej dużą rolę odgrywają samorządy lokalne poprzez
udostępnianie różnorakiej infrastruktury, którą dysponują. Wykorzystywane są gminne
ośrodki kultury, świetlice, biblioteki. Mieszkańcy wsi szczególnie chętnie uczestniczą
w takich przedsięwzięciach jak: Koła Gospodyń Wiejskich, koła parafialne, kluby sportowe,
Lokalne Grupy Działania itd. W ramach tych grup odnajdują się w różnych rolach
społecznych, organizują festyny, zbiórki charytatywne, dzielą się wiedzą doświadczeniem
i umiejętnościami. [Heffner 2011]
Obecnie na obszarach wiejskich w ramach aktywności społecznej działa min.:

2,402 tys. domów i ośrodków kultury;

1264 świetlice;

22,5 tys. kółek rolniczych;

25,8 tys. Kół Gospodyń Wiejskich;

16,4 tys. jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.
Rolnicy najchętniej angażują się w działalność Ochotniczej Straży Pożarnej i innych
jednostek ratowniczych (około 13%) oraz organizacji szkoleniowo-oświatowych (10%).
Deklarowana aktywność społeczna w różnych jej formach od kilku lat systematycznie
rośnie, zarówno wśród mieszkańców miast, jak i wsi. Na obszarach wiejskich wzrostowi
wskaźnika aktywności społecznej sprzyja, w głównej mierze, poprawa stanu infrastruktury
społecznej.
1.4 Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich z budżetu Unii Europejskiej
Od 1 maja 2004 roku Polska jest członkiem Wspólnoty Europejskiej. Rozpoczęcie
procesów integracyjnych nastąpiło jednak znacznie wcześniej. Jeszcze przed akcesją polskie
rolnictwo zdominowały procesy przystosowawcze. Dostosowanie do unijnych standardów
umożliwiało dostęp do jednolitego rynku, a także poprawiało pozycję konkurencyjną Polski
na europejskich rynkach.
W okresie przedakcesyjnym Unia Europejska kieruje do krajów kandydujących pomoc
w ramach różnych programów. Takimi programami dla Polski były PHARE i SAPARD.
22
22:5058585452

PHARE to program pomocowy Wspólnoty Europejskiej dla państw Europy
środkowej, ma on charakter bezzwrotnej pomocy finansowej. Głównym celem tego
programu jest pomoc w restrukturyzacji gospodarki i systemu politycznego.

SAPARD – Specjalny Przedakcesyjny Program na rzecz Rolnictwa i Rozwoju
Obszarów Wiejskich. Koncentrował się głównie na rolnictwie i obszarach wiejskich.
Jego głównymi celami było: przyspieszenie rozwoju wsi i małych miasteczek,
modernizacja
i
restrukturyzacja
sektora
rolno-spożywczego,
wspieranie
wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. [Rowiński 2005]
Otrzymane środki można było przeznaczyć na realizację projektów w ramach wymienionych
15 działań. Polska Realizowała program według 4 działań:

„Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich”;

„Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych”;

„Inwestycje w gospodarstwach rolnych”;

„Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich”.
Łączna kwota przeznaczona przez UE na realizację programu wyniosła 709 mln euro. Na
realizacji SAPARD-u skorzystali głównie przedsiębiorcy działający w sektorze gospodarki
żywnościowej. Dostosowanie branży mleczarskiej, mięsnej, rybnej i owocowo-warzywnej
jest największym sukcesem programu.
Począwszy od akcesji Polski do Unii Europejskiej procesy rozwojowe polskiej
gospodarki są licznie wspierane przez środki z budżetu Wspólnoty. Największe transfery
związane były z Polityką Spójności oraz Wspólną Polityką Rolną. Objęcie Polski
mechanizmami WPR oraz programami funduszy strukturalnych spowodowało, że na tereny
wiejskie trafiła ogromna ilość środków.
W okresie od 1 maja 2004 roku do 31 grudnia 2013 roku Polska otrzymała 34 mld
euro w ramach WPR. Prawie 44% tej kwoty stanowiły dopłaty bezpośrednie. Płatności
bezpośrednie są realizowane co roku, a objętych nimi jest około 1,4 mln rolników,
posiadających gospodarstwo o wielkości co najmniej 1 ha użytków rolnych. Warunkiem
otrzymania tych płatności jest przestrzeganie cross-compliance, czyli zasad wzajemnej
zgodności.
Spośród wszystkich programów realizowanych w ramach WPR największy budżet
miał Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 (13,7 mld zł). Ponad połowę
tych środków wydano na ochronę środowiska, a mniejszą cześć stanowiły działania
inwestycyjne.
23
23:7259324683
Na realizację PROW 2007-2013 przeznaczono w budżecie UE 13,4 mld euro, 15%
całego budżetu; tym samym Polska jest największym beneficjentem WPR spośród państw
członkowskich. Około 40% tych środków przeznaczono na konkurencyjność sektora rolnego,
34% na ochronę środowiska, 19% na różnicowanie gospodarki na terenach wiejskich,
pozostałą cześć – na oś LEADER. W ramach PROW 2007-2013 m.in. zmodernizowano
blisko 43 tys. gospodarstw rolnych, objęto wsparciem 1210 grup producentów rolnych,
wybudowano ponad 15 tys. km sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, zalesiona powierzchnię
32 tys. ha, przeprowadzono 8,2 tys. szkoleń dla rolników i mieszkańców wsi.
[www.minrol.gov.pl]
Jak wynika z tych danych Polska stara się skutecznie wykorzystywać dostępne fundusze. Do
stycznia 2014 roku zawarto umowy i wydano decyzje na ponad 91% wartości środków.
Obserwując znaczenie sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich w rozwoju kraju
w dniu 25 kwietnia 2012 roku została przyjęta „ Strategia zrównoważonego rozwoju wsi,
rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020. Określa ona najważniejsze kierunki rozwoju
w sektorze rolno-spożywczym i na wsi. Zakłada poprawę, jakości życia na obszarach
wiejskich oraz wykorzystanie ich potencjału dla zrównoważonego rozwoju kraju.
2. Charakterystyka gminy Nowy Targ
2.1 Położenie oraz zarys historii gminy Nowy Targ
Gmina Nowy Targ jest gminą wiejską położoną w województwie małopolskim. Jest to
największa gmina powiatu nowotarskiego, obejmuje miejscowości: Rogoźnik, Ludźmierz,
Długopole, Krauszów, Morawczyna, Lasek, Pyzówka, Klikuszowa, Obidowa, Łopuszna,
Ostrowsko, Waksmund, Knurów, Szlembark, Harklowa, Dębno, Gronków, Nowa Biała,
Krempachy, Dursztyn oraz sołectwo Trute. (Rysunek 1) Siedzibą urzędu gminy jest Nowy
Targ.
Gminy sąsiadujące z gminą Nowy Targ to: Niedźwiedź i Kamienica należące do
powiatu limanowskiego, Bukowina Tatrzańska należąca do powiatu tatrzańskiego oraz gminy
powiatu nowotarskiego Rabka Zdrój, Raba Wyżna, Czarny Dunajec, Szaflary, Łapsze Niżne,
Czorsztyn oraz Ochotnica Dolna. [www.ugnowytarg.pl]
24
24:2225799887
Rysunek 1. Podział administracyjny gminy Nowy Targ
Źródło: http://www.kupsprzedaj.pl/mapa/malopolskie-nowotarski
Gmina zajmuje powierzchnię około 208km², co stanowi ponad 14% powierzchni
powiatu. Ukształtowanie terenu jest niezmiernie zróżnicowane. Gmina od północy graniczy
z masywem Gorców, południową część zajmują równiny Kotliny Orawsko-Nowotarskiej,
natomiast od strony południowo-wschodniej ogranicza ją Pieniński Pas Skałkowy.
Herb gminy przedstawia figurę Matki Boskiej Ludźmierskiej na błękitnym tle,
z rogaciną srebrną po prawej oraz półtora krzyża srebrnego po lewej. (Rysunek 2)
Rysunek 2. Herb gminy Nowy Targ
Źródło: www.ugnowytarg.pl
25
25:9322074385
Historia tych okolic jest bogata. Tereny gminy w przeszłości leżały przy granicy
z Węgrami, dopiero od wieku XIV granica ta ukształtowała się wzdłuż nurtu Białki od
Morskiego Oka do ujścia Dunajca, w okolicach Dębna. Na wschód od niej znajduje się region
Polskiego Spisza. Do gminy należą trzy miejscowości spiskie: Krempachy, Nowa Biała oraz
Dursztyn. Historia wsi spiskich związana jest właśnie z rodami węgierskimi, które były
właścicielami tych ziem. Początki kolonizacji gminy przypadają na lata trzydzieste XIII
wieku, kiedy to Podhale stało się królewszczyzną zakonu cystersów.
W roku 1234 cystersi zakładają klasztor na terenach sięgających od Długopola aż po Dębno.
Od XIV wieku datuje się kolonizację tych terenów na prawie niemieckim, co wynikało
z nadania pozwolenia w 1308 roku klasztorowi cystersów zakładania osad właśnie na prawie
niemieckim. W taki sposób powstało w roku 1327 Długopole, w 1333 Ludźmierz i Krauszów.
Następnie z inicjatywy rodu Śreniewitów w 1335 Dębno i Harklowa, Ostrowsko w 1338,
a Łopuszna w 1364. W tym samym okresie powstawały Klikuszowa, Szlembark i nieco
później Knurów. Kolonizacja Krempach, Nowej Białej oraz Dursztyna, w tych samych latach,
postępowała z inicjatywy rodów węgierskich Brzeviczych. Wsie te aż do I wojny światowej
związane były z Węgrami, później Słowacją. W rezultacie odmiennej historii posiadają one
odmienny charakter, zarówno pod względem kultury, jak i gospodarki. W 1550r. z przez
starostę czorsztyńskiego Jana Siennieńskiego założony zostaje Gronków, a w drugiej połowie
XVI wieku i na początku XVII w wyniku akcji zasiedlania terenów gminy powstały: Lasek,
Morawczyna, Pyzówka i Obidowa. [www.ugnowytarg.pl]
2.2 Walory przyrodniczo-kulturowe gminy
Gmina Nowy Targ położona jest w obrębie Karpat Zachodnich, otaczają ją cztery
Parki Narodowe: Tatrzański, Gorczański, Pieniński i Babiogórski. Jest to teren górzysty,
charakteryzujący się piętrowością i wyrazistością rzeźby terenu.
Wysokości bezwzględne w obrębie gminy zwiększają się od około 600m w dnie Kotliny
Nowotarskiej, przez około 800m w Pasie Skalicowym, po ponad 1300m w Gorcach.
Najwyżej sięga szczyt Turbacza 1310 m n.p.m., różnica między najwyższym a najniższym
punktem przekracza 700m. [Kiryka i Górza 1999]
Występuje tutaj surowy górski klimat z niskimi temperaturami (średnia roczna
temperatura powietrza waha się między 4 a 6ºC), częstymi i obfitymi opadami śniegu oraz
długim okresem zalegania śniegu w okresie zimowym. Liczba dni z pokrywą śnieżną waha
26
26:3674225511
się od 113 do 125. Zimą występują silne mrozy oraz mgły. Latem średnia temperatura jest
niższa niż w innych częściach kraju. Okres wegetacji roślin jest bardzo krótki. Częstym
zjawiskiem na tym obszarze są wiejące wiatry południowe tzw. halny, najczęściej występuje
w październiku i listopadzie, a także lutym i marcu. W przebiegu rocznym w ciepłej porze
przeważają fronty chłodne, co sprzyja występowaniu silnych opadów atmosferycznych oraz
burz, szczególnie w lipcu. Roczne sumy opadów wahają się od 767mm do 859 mm.
Na terenie gminy występują mało żyzne gleby, dominują gleby bardzo słabe V i VI
klasy, są to gleby ciężkie i bardzo ciężkie. Gleby klasy I i II ni występują na obszarze gminy.
Gmina nie posiada zbyt dużo zasobów naturalnych. Występujące tutaj zasoby to głównie
granitowe żwiry aluwialne doliny Białki wydobywane w okolicy Krempach. Kruszywa
naturalne występujące wzdłuż dolin Czarnego Dunajca i Dunajca nie mają większego
znaczenia i eksploatowane są głównie dla potrzeb indywidualnych. Na niewielką skalę
wydobywa się piaskowce (Klikuszowa i Obidowa) oraz surowce ilaste (Waksmund).
Obszar gminy położony jest w zasięgu zlewni Dunajca i w obrębie zbiorników wód
podziemnych. Główne rzeki przepływające przez gminę Nowy Targ to Czarny Dunajec,
Dunajec i Białka.
Cechą charakterystyczną jest duże zalesienie około 36% terenu, głównym typem lasu
jest las górski stanowiący około 73%. Skład gatunkowy drzewostanu to głównie świerk, buk,
jodła oraz sosna. Całość lasów to lasy glebochronne lub wodochronne, klasyfikujące się do III
lub IV klasy wiekowej. Oprócz lasów charakterystycznymi zbiorowiskami roślinności są łąki,
roślinność łęgowa, naskalna i pola uprawne. Zbiorowiska łąkowe są tylko w połowie
naturalne, w wyniku nawożenia, koszenia i wypasu straciły swój pierwotny charakter.
Największa różnorodność roślinna cechuje Bory Nowotarskie. Szczególnie cenne są te wokół
torfowisk, które obfitują w rzadkie gatunki roślin chronionych. Dla ochrony pierwotnej szaty
roślinnej torfowiska utworzono Rezerwat Przyrody Bór na Czerwonym. [Kiryk i Górza 1999]
Efektem bogatej historii terenu jest jego różnorodność i wielokulturowość. Obszar
cechuje się odmiennymi zwyczajami, strojami regionalnymi, śpiewem i tańcem oraz stylem
architektonicznym, co stanowi o jego wyjątkowości na tle kraju. Kultura podhalańska miesza
się tutaj z troszkę odmienną kulturą spiską, jaką podtrzymują miejscowości Krempachy,
Nowa Biała oraz Dursztyn. Mieszkańcy mają silne poczucie przynależności regionalnej, silną
regionalną tożsamość. Kultura Podhala, zarówno tradycyjna, jak i ta bardziej współczesna
jest dumą mieszkańców regionu. Znana jest także w całej Polsce, a czasem wręcz
utożsamiana z polską kulturą ludową w ogóle.
27
27:1113318501
Tradycyjna kultura, gwara, strój, obrzędy są wizytówkami społeczności gminnej, które warto
pieczołowicie kultywować. Służą temu działające na terenie gminy organizacje kulturalne,
domy kultury oraz zespoły folklorystyczne, w których uczestniczą zarówno ludzie starsi, jak
i, coraz chętniej, młodzież i dzieci. Liczne imprezy kulturalne, festyny, przeglądy twórczości
są rozrywką nie tylko dla mieszkańców, ale przede wszystkim przyciągają turystów.
Gminny Ośrodek Kultury w Łopusznej prowadzi działalność w całej gminie, działają
przy nim dwa zespoły regionalne: młodzieżowy im. Ludwika Łojasa oraz dziecięcy Mali
Łopuśnianie. Ośrodek organizuje liczne imprezy regionalne, m.in. święto gwary góralskiej,
przegląd twórczości oraz konkurs potraw regionalnych, w którym rywalizują Koła Gospodyń
Wiejskich z niemal wszystkich miejscowości gminy.
W Krempachach działa Wiejski Dom Kultury, który swoją działalnością kultywuje
charakterystyczną kulturę spiską miejscowości, poprzez organizowanie imprez regionalnych,
prowadzenie warsztatów artystycznych, kółek teatralnych. Przy Domu Kultury działa zespół
regionalny Zielony Jawor reprezentujący miejscowość oraz gminę na różnych imprezach,
zarówno w Polsce jak, i na świecie. W tej miejscowości oraz w sąsiedniej Nowej Białej
podtrzymuje się także tradycję słowacką, wynika to z tego, iż
tereny te do I Wojny
Światowej związane były ze Słowacją. Nadal spora część mieszkańców tych wsi mimo, że ma
obywatelstwo polskie, uważa się za rodowitych Słowaków. Odprawiane są tutaj msze święte
w języku słowackim (kilka razy w tygodniu), w szkołach dzieci dodatkowo uczą się języka
słowackiego, a także organizowane są Dni Kultury Słowackiej.
Na szczególną uwagę zasługuje Ludźmierz, który jest od dziesięcioleci głównym
miejscem kultu religijnego w gminie. Miejscowość znana jest głównie z kultu figury Matki
Boskiej Ludźmierskiej – Gaździny Podhala. Tutaj skupia się życie religijne Podhala.
Sanktuarium Maryjne w Ludźmierzu jest najstarszą świątynią katolicką w regionie. Bazylika
wraz z Ogrodem Różańcowym wybudowanym na pamiątkę wizyty Ojca Świętego
Jana Pawła II stanowi miejsce pielgrzymek, nie tylko dla wiernych, ale także licznych
turystów.
Lokalna społeczność dużą uwagę przywiązuje do aktywności fizycznej. W każdej
miejscowości działają kluby sportowe, drużyny piłkarskie czy siatkarskie. Organizowane są
liczne imprezy sportowe, m.in. Turniej piłkarski o Puchar Wójta Gminy Nowy Targ, zawody
w tenisie stołowym, biatlonie czy strzelectwie. W imprezach tych rywalizują między sobą
miejscowości, jest to jedna z form integracji mieszkańców.
28
28:6242766586
2.3 Sytuacja społeczno-gospodarcza
W 2014 roku gminę Nowy Targ zamieszkiwało 23595 osób. W latach 2004-2013
liczba mieszkańców wzrosła o 1429 osób. Gęstość zaludnienia wyniosła 113 osób na 1km².
W ostatnich latach zauważalny jest wzrost ludności w gminie, co jest spowodowane głównie
przez migrację mieszkańców miasta Nowy Targ na jego obrzeża, administracyjnie należące
do gminy. Pod względem liczby mieszkańców największą miejscowością jest Waksmund
liczący 2480 osób, a najmniejszymi Długopole 500 osób oraz Dursztyn 526 osób.
[www.ugnowytarg.pl]
Kobiety stanowiły 50,5% populacji gminy, na 100 mężczyzn przypadały 102 kobiety .
Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na wielkość zaludnienia jest przyrost naturalny
oraz migracje ludności. Przyrost naturalny w gminie spada, ale nadal jest na dodatnim
poziomie, w 2013 roku wyniósł 3,1.
Mieszkańcy gminy to głównie ludzie w wieku produkcyjnym. W 2013 roku były to
14854 osoby, stanowiąc tym samym 63,3% ogółu ludności (Wykres 6). W tym samym roku
na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało prawie 60 osób w wieku przedprodukcyjnym
oraz ponad 22 osoby w wieku poprodukcyjnym. Relacja między poszczególnymi
ekonomicznymi grupami wieku pozwala ocenić tzw. obciążenie demograficzne.
Wykres 6. Struktura ludności według grup ekonomicznych w latach 2004-2013
18000
16000
14000
Liczba osób
12000
10000
przedprodukcyjny
8000
produkcyjny
6000
poprodukcyjny
4000
2000
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Rok
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
29
29:1111582335
Właściwe relacje pomiędzy grupą pracującą a niepracującą mają istotny wpływ na
funkcjonowanie społeczno-gospodarcze gminy. Udział ludności najmłodszej w strukturze
ludności gminy Nowy Targ systematycznie maleje, w 2013 roku wyniósł on 22,3%.
Równocześnie rośnie udział ludności w wieku produkcyjnym (63,3%) oraz poprodukcyjnym
(14,1%). Takie zmiany świadczą o postępującym procesie starzenia się społeczeństwa.
Wśród osób w grupie wieku produkcyjnego 7,9% było bezrobotnych. W grudniu 2013
roku w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 1175 osób bezrobotnych
zameldowanych na terenie gminy Nowy Targ, z czego tylko 124 posiadały prawo do zasiłku.
(Tabela 2.)
Tabela 2. Bezrobotni zarejestrowani w PUP w Nowym Targu na koniec 2013r.
Liczba osób
Bezrobotni
Zarejestrowani w PUP
1175
kobiety
539
niepełnosprawni
35
długotrwale bezrobotni
610
z prawem do zasiłku
124
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Nowym Targu.
W ogóle bezrobotnych dominowali mężczyźni, stanowiąc ponad 54% zarejestrowanych.
Najwięcej bezrobotnych zarejestrowano w grupie wiekowej 18-24 lata (420 osób), oraz
w wieku 25-34 lat-320 osób. Największa liczba bezrobotnych posiadała wykształcenie
zasadnicze zawodowe oraz gimnazjalne i niższe, najmniej wśród bezrobotnych było osób
z wyższym wykształceniem. (tabela 2)
Mieszkańcy gminy w większości do pracy dojeżdżają do miasta Nowy Targ, gdzie
największymi pracodawcami są Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
zatrudniający ponad 900 osób oraz zakład obuwniczy „Wojas”, w którym pracuje około 500
osób. Miejsca pracy zapewniają głównie liczne podmioty gospodarcze zlokalizowane na
terenie Nowego Targu, obiekty turystyczne na terenie gminy oraz gmin sąsiednich, część
30
30:4024199237
mieszkańców utrzymuje się także z prowadzenia własnej działalności gospodarczej albo
indywidualnego gospodarstwa rolnego.
Powiat nowotarski charakteryzuje średnia aktywność gospodarcza wyrażona
wskaźnikiem
przedsiębiorczości,
liczonym
jako
liczba
podmiotów
gospodarczych
przypadająca na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Na koniec 2013 roku wynosił on 124,3.
Pod tym względem gmina Nowy Targ jest jedną z jednostek o najwyższym wskaźniku
przedsiębiorczości w powiecie. W 2013 roku wyniósł on 96,5. (wykres 7)
Wykres 7. Wskaźnik przedsiębiorczości w gminie Nowy Targ w latach 2004-2013
120
liczba podmiotów
100
80
60
liczba podmiotów na 1000
os. w wieku produkcyjnym
40
20
0
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
Rok
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Wskaźnik ten od 2004 roku systematycznie wzrasta, oznacza to że ciągle powstają nowe
podmioty gospodarcze, a wraz z nimi miejsca pracy. Coraz więcej osób decyduje się
pracować na własny rachunek wykorzystując wiele możliwości, jakie otrzymała Polska po
akcesji do Unii Europejskiej.
Dominującą
rolę
wśród
zarejestrowanych
podmiotów
gospodarczych
odgrywają
przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Według danych rejestru REGON na koniec września
2014 roku tylko 33 podmioty w gminie działały w sektorze publicznym, natomiast
w prywatnym-1447.
31
31:7657173612
Wykres 8. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Nowy Targ według form działalności
w 2014 roku
1400
1200
1000
800
600
400
200
liczba podmiotów
0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych rejestru REGON.
Najwięcej przedsiębiorstw według Polskiej Klasyfikacji Działalności działało w sekcjach:

G- handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych - 423
podmioty;

F- Budownictwo - 259 podmiotów;

C- Przetwórstwo przemysłowe – 249 podmiotów.
W gminie najwięcej zarejestrowanych jest osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą (1261), pozostałe formy działalności stanowią zdecydowaną mniejszość.
(wykres 8)
32
32:1029495042
2.4 Infrastruktura w gminie Nowy Targ
2.4.1
Infrastruktura techniczna
Istotny wpływ na jakość życia ma poziom infrastruktury technicznej, mimo tego nadal
istnieją tereny, gdzie
jest ona słabo rozwinięta. Główną barierą w rozwoju jest brak
wystarczających środków finansowych, a inwestycje w sferze infrastruktury technicznej
pochłaniają ogromne sumy pieniędzy. Szanse na pozyskanie środków wzrosły po akcesji
Polski do UE. [Kocur-Bera, 2011]
Od 2004 roku realizowanych jest wiele projektów mających na celu poprawę,
modernizację czy też budowę elementów infrastruktury technicznej. Gmina Nowy Targ także
pozyskuje środki z UE na realizację projektów związanych z rozwojem infrastruktury na
swoim terytorium administracyjnym.
Gmina posiada dobrze zorganizowane połączenia komunikacyjne. Przez terytorium
gminy przebiega:

droga krajowa (nr 47) Zakopane – Rabka - Zabornia (Kraków),

droga krajowa (nr 49) Nowy Targ – Jurgów;

droga wojewódzka (nr 969) – Nowy Targ – Stary Sącz (Myślec);

droga wojewódzka (nr 957) – Nowy Targ – Jabłonka.
Sieć drogową na terenie gminy stanowią:

drogi krajowe - o łącznej długości 8,4km;

drogi wojewódzkie - o łącznej długości 21,1km;

drogi powiatowe - o łącznej długości 63,2km;

drogi gminne i inne – o łącznej długości 139,4km;
[www.ugnowytarg.pl]
Stan techniczny dróg jest dobry, jednak wymagają one ciągłej modernizacji. Mieszkańcy
mają do dyspozycji dobrze zorganizowany transport publiczny, jak i usługi świadczone przez
licznych pośredników prywatnych.
Przez gminę przebiega także linia kolejowa na trasie Kraków-Zakopane, jednak nie ma ona
większego znaczenia, liczba przewozów zarówno transportowych, jak i osobowych jest
niewielka.
33
33:6901625334
Mieszkańców w wodę zaopatruje tylko jeden wodociąg stanowiący własność
komunalną, pozostałe należą do wspólnot lokalnych. Całkowita długość czynnej sieci
rozdzielczej wynosi 103,3 km, a zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca prawie 10m³.
Łączna długość sieci kanalizacyjnej w gminie Nowy Targ w 2014 roku wyniosła
98km, sieć została powiększona o 82km w stosunku do 2004 roku. Kanalizacją objętych jest
tylko 9 miejscowości: Dębno, Łopuszna, Gronków, Ostrowsko, Waksmund, Ludźmierz,
Trute, Lasek i Klikuszowa. Spośród tych miejscowości tylko Łopuszna i Dębno w 100%.
W pozostałych wsiach przygotowywane są projekty budowy sieci kanalizacyjnej. Ścieki
odprowadzane są do trzech oczyszczalni ścieków znajdujących się na terenie gminy:

Oczyszczalnia Ścieków w Łopusznej obsługująca Łopuszną, Gronków, Ostrowsko
i Waksmund. Oddana została do eksploatacji w 1998 roku. Oczyszczone ścieki są
odprowadzane do rzeki Dunajec. Zlewnia w Łopusznej obsługuje około 5,5tys. osób.

Oczyszczalnia Ścieków w Dębnie obsługująca tylko miejscowość Dębno, około 720
osób. Działa od 1994 roku, odbiornikiem ścieków oczyszczonych
jest ciek bez
nazwy.

Oczyszczalnia Ścieków w Trutem. Odprowadzane są tutaj ścieki z miejscowości
Trute, Lasek i Klikuszowa. Oczyszczalnia oddana do eksploatacji w 2013 roku
obsługuje około 1760 osób. [www.ppkpodhale.pl]
Ścieki z miejscowości Ludźmierz odprowadzane są do oczyszczalni w Nowym Targu.
W gminie występuje duża nierównowaga pomiędzy pomiędzy infrastrukturą wodociągową
a kanalizacyjną. W większości miejscowości brak jest uregulowanej gospodarki wodnościekowej.
Długość czynnej sieci gazowej w omawianej gminie wynosi ponad 93km, korzysta
z niej około 8% ogółu mieszkańców. Liczba budynków przyłączonych do sieci gazowej
wynosi 1612. Zużycie gazu w 2013 roku wyniosło 467,7tys.m³. Sieć gazowa doprowadzona
jest do 10 miejscowości: Ludźmierz, Klikuszowa, Lasek, Rogoźnik, Pyzówka, Krauszów,
Trute, Obidowa, Morawczyna, Długopole. Gaz wykorzystywany jest w głównej mierze do
celów bytowych, zużycie do celów grzewczych jest niewielkie. [www.ugnowytarg.pl]
34
34:5575225412
2.4.2 Infrastruktura społeczna oraz turystyczna
Infrastruktura społeczna ma na celu zabezpieczenie potrzeb mieszkańców w zakresie
oświaty, nauki, ochrony zdrowia, kultury czy opieki społecznej. Zadaniem urzędu gminy jest
jak najlepsze zaspokajanie tych potrzeb, poprzez wykorzystanie zasobów lokalnych co
przyczynia się do rozwoju gminy.
Na terenie gminy funkcjonują 22 jednostki oświaty, dla których organem
prowadzącym jest gmina Nowy Targ. Jest to 15 szkół podstawowych, 3 gimnazja oraz
4 zespoły szkół podstawowej i gimnazjum, w których kształci się ponad 1,5 tys. uczniów.
[www.ugnowytarg.pl]
Szkoły posiadają dobrze wyposażone, sale gimnastyczne, pracownie komputerowe, sale
lekcyjne oraz boiska sportowe.
W poszczególnych miejscowościach funkcjonują także niepubliczne przedszkola, posiadające
bogatą ofertę zajęć dla dzieci w wieku 3-5 lat. Większość z nich została utworzona dzięki
pozyskaniu na ten cel środków z budżetu UE.
W gminie działa Gminna Biblioteka Publiczna z siedzibą w Waksmundzie i filiami
w 12 miejscowościach gminy. Przy 8 bibliotekach działają centra internetowe z możliwością
bezpłatnego dostępu do Internetu dla mieszkańców. W zbiorach biblioteki znajduje się
literatura dla dorosłych, dzieci i młodzieży oraz popularnonaukowa. Księgozbiór bibliotek
jest urozmaicony i ciągle poszerzany o nowe pozycje. Biblioteki organizują liczne konkursy,
warsztaty dla dzieci i młodzieży oraz kursy komputerowe. Realizując swoje zadaniac
współpracują ze szkołami, domami kultury, organizacjami pozarządowymi, władzami
lokalnymi. [www.gbp-waksmund.pl]
Na terenie gminy pacjentów przyjmuje 6 ośrodków zdrowia, które działają w ramach
umowy z NFZ w zakresie Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Są to ośrodki zdrowotne
w Ludźmierzu, Ostrowsku, Gronkowie, Dębnie, Nowej Białej i w Waksmundzie. Ośrodki
zdrowia oferują usługi z zakresu interny, pediatrii, medycyny rodzinnej, pielęgniarstwa.
Do dyspozycji mieszkańców są dwie apteki oraz cztery punkty apteczne. Jedna apteka
przypada na 3932 osoby.
Gmina Nowy Targ prowadzi Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą
w Ludźmierzu. Jednostka służy pomocą tym, którzy nie są w stanie sami pokonać trudnych
sytuacji życiowych. Prowadzi działania mające na celu zapobieganie tym sytuacjom,
zmierzające do usamodzielnienia będących pod jego opieką osób i rodzin, a także ich
35
35:1003810158
integracji ze społeczeństwem lokalnym. Do realizacji swoich celów wykorzystuje swoje
uprawnienia, zasoby i możliwości.
Dużą rolę odgrywają organizacje pozarządowe:

Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i okolic (działające na terenie trzech gmin: Nowy
Targ, Bukowina Tatrzańska, Łapsze Niżne)

Koła Gospodyń Wiejskich działające w każdej miejscowości;

Ochotnicze Straże Pożarne w których coraz częściej pojawiają się oddziały żeńskie;

orkiestry dęte przy OSP;

zespoły regionalne

kluby sportowe
Organizacje te służą w głównej mierze integracji mieszkańców, rozwojowi społecznemu oraz
zachowaniu charakterystycznej kultury regionu. Są organizatorami różnych imprez
rekreacyjno-kulturowych.
Szczególną instytucją jest Gminny Ośrodek Kultury w Łopusznej działający od 1971
roku. Działalność GOK-u jest bardzo bogata. Dla dzieci i młodzieży prowadzone są kursy
języków obcych, szkółka muzyczna, konkursy plastyczne, recytatorskie, festiwale muzyczne
min. „Od Podhala do Opola”, nauka gry na skrzypcach, aerobik, dyskoteki, spotkania
z ciekawymi i znanymi ludźmi. Ośrodek sprawuje także patronat nad Wiejskim Domem
Kultury w Krempachach.
Infrastruktura turystyczna jest najważniejszym czynnikiem rozwoju turystyki na
danym terenie. Składa się z różnego rodzaju obiektów noclegowych, zakładów
gastronomicznych działających samodzielnie lub będących częścią obiektu noclegowego,
bazy transportowej oraz towarzyszącej,
czyli różnego rodzaju urządzeń i obiektów
zaspokajających potrzeby turystów. [Rogalewski 1979]
W gminie Nowy Targ działalność prowadzi 31 obiektów noclegowych z czego 22 to
gospodarstwa agroturystyczne. Wszystkie obiekty posiadają własną stołówkę lub restaurację
oraz miejsca parkingowe. Dysponują 470 miejscami noclegowymi. Kwaterodawcy oferują
swoim gościom różne formy spędzania wolnego czasu, wśród nich możliwość pomocy
w gospodarstwie rolnym. [www.ugnowytarg.pl]
Bazę towarzyszącą zagospodarowaniu turystycznemu gminy tworzą m.in.:

dwie stadniny koni- W Łopusznej oraz Ludźmierzu;

szlak architektury drewnianej;

ścieżka narciarska Obidowa-Turbacz;
36
36:4766640675

ścieżka rowerowa brzegiem Dunajca na Słowację;

szlak niebieski Łopuszna Turbacz;

wyciąg narciarski w Obidowej oraz Pyzówce
3. Sytuacja budżetowa oraz wykorzystanie funduszy unijnych w gminie
Nowy Targ
3.1 Budżet gminy Nowy Targ
W latach 2004-2014 dochody budżetowe gminy Nowy Targ wykazywały stałą
tendencję wzrostową. Równocześnie rosły także wydatki (tabela 3.).
Tabela 3. Dochody w wydatki budżetu gminy Nowy Targ w latach 2004-2014
2004
Dochody
[zł]
31 165 233
Wydatki
[zł]
31 326 763
Saldo
[zł]
- 161 530
2005
35 484 653
37 283 574
- 1 798 921
2006
44 381 012
44 510 961
- 129 949
2007
46 350 235,78
46 991 456,28
- 641 220,5
2008
51 358 519,25
55 303 335,7
- 3 944 816,45
2009
57 222 051,93
59 480 013,21
- 2 257 961,3
2010
63 510 446,18
66 966 084,4
- 3 455 638,2
2011
64 669 923,23
63 434 994,03
+ 1 234 929,2
2012
64 836 845,06
65864266,80
- 1 027 421,1
2013
74 270 524,07
77 211 431,06
- 2 940 906,99
76 683 924, 56
78 719 158,03
- 2 035 233,53
Rok budżetowy
2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
37
37:3407726681
Dochody,
jakie
gmina
osiągnęła
w
2014
roku
stanowiły prawie
230%
dochodów z 2004 roku; podobnie było z wydatkami. Największy wzrost dochodów
w stosunku do roku poprzedniego nastąpił w 2010 roku i wyniósł 22,5%. Dochód gminy
w 2014 roku wyniósł 76 683 924,56 zł, czyli 96,37% dochodu zaplanowanego Uchwałą
Budżetową Rady Gminy Nowy Targ. Planowane wydatki zrealizowano w 95,11%.
[Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Nowy Targ za rok 2014]
Gmina w ciągu 10 lat, tylko w 2011 roku, odnotowała nadwyżkę finansową, wyniosła ona
1 234 929,2 zł. Największy deficyt budżetowy wystąpił w 2008 roku (tabela 3.).
Tabela 4. Struktura dochodów gminy Nowy Targ w 2014 roku według źródeł pochodzenia
Subwencje
(oświatowa, wyrównawcza, równoważąca)
Dotacje celowe na realizację zadań zleconych
gminom i na realizację zadań własnych
40 317 172,00
Środki pozyskane na dofinansowanie własnych
zadań bieżących i inwestycyjnych
1 545 195,18
Środki pozyskane na realizację projektów unijnych
7 176 018,00
Udziały gminy w dochodach urzędu skarbowego
(karta podatkowa, podatek od spadków i darowizn,
podatek od czynności cywilnoprawnych)
536 526,26
Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych
5 169 696,26
11 882 397,32
Pozostałe dochody
10 056 919, 50
RAZEM
76 683 924,50
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
Największym źródłem dochodu gminy są subwencje, czyli świadczenia publicznoprawne,
udzielone przez państwo na rzecz innych podmiotów publicznych. Mają one charakter
bezzwrotny, nieodpłatny i bezwarunkowy. [Ustawa o finansach publicznych]
Na subwencje ogólne składają się trzy części: oświatowa, wyrównawcza i równoważąca.
Gmina w 2014 roku otrzymała subwencje w wysokości:

część oświatowa 21 782 015 zł;

część wyrównawcza 16 685 545 zł;

część równoważąca 1 676 703 zł;
Łączna kwota subwencji wyniosła 40 317 172 zł (tabela 4.).
38
38:6203070625
Ważnym elementem struktury dochodów gminy są środki pozyskane na realizację
projektów unijnych. Efektowne staranie się o dofinansowanie różnych przedsięwzięć, daje
szansę ne realizację celów, które gmina tylko ze swoich środków nie byłaby w stanie
osiągnąć. W 2014 roku gmina Nowy Targ na realizację projektów unijnych pozyskała
7 176 018 zł (tabela 4.).
Łączna kwota zrealizowanych wydatków w 2014 roku wyniosła 78 719 158,03 zł.
W strukturze wydatków najwięcej środków przeznaczono na:

oświatę i wychowanie 34 524 248,92 zł;

pomoc społeczną 11 485 761,08 zł;

gospodarkę komunalną i ochronę zdrowia 8 291 869,12 zł;

administrację publiczną 6 227 757,18 zł
W analizowanym okresie wydatki systematycznie wzrastały. Dynamika w ciągu 10 lat
wyniosła ponad 152%.
Wydatki bieżące, obejmujące, m.in. wynagrodzenia i uposażenie osób zatrudnionych
w jednostce, zakup towarów i usług, koszty utrzymania i inne wydatki związane
z funkcjonowaniem samorządu i realizacją ich zadań statutowych [www.sejm.gov.pl] w 2014
roku w gminie Nowy Targ wyniosły 58 113 988,21 zł.
Wydatki majątkowe są przeznaczane w głównej mierze na cele inwestycyjne oraz dotacje
celowe na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
Gmina Nowy Targ w 2014 roku osiągnęła wydatki majątkowe na poziomie 20 605 169,82 zł
było to ponad trzykrotnie więcej niż w 2004 roku. Stanowiły one ponad 26% ogólnych
wydatków budżetu gminy. [Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Nowy Targ za lata
2004 i 2014]
39
39:2419775468
3.2 Inwestycje realizowane przez gminę z funduszy UE
Samorządy terytorialne dzięki środkom pozyskanym z Unii Europejskiej, mogą
realizować inwestycje i projekty, na które ich własne środki nie wystarczają. Gmina Nowy
Targ realizowała wiele inwestycji z udziałem dotacji unijnych; do najważniejszych należą:

Poprawa jakości powietrza na terenie gminy Nowy Targ poprzez montaż kolektorów
słonecznych na domach prywatnych;

Rowerem po Podhalu;

Historyczno–kulturowo–przyrodniczy szlak dookoła Tatr – ścieżka rowerowa na
terenie Gminy Nowy Targ;

Turystyka rowerowa – brzegiem Dunajca na Słowację;

Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w Gminie Nowy Targ;

Budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Trute wraz z budową I etapu sieci
kanalizacji sanitarnej (obejmujący miejscowości Lasek, Trute, Klikuszowa);

Budowa kanalizacji sanitarnej miejscowości: Trute, Lasek, Klikuszowa, Obidowa,
Morawczyna i Pyzówka, etap II – obejmujący miejscowości Pyzówka, część
Morawczyny i część Trutego.

Roboty wykończeniowe budynku szkoły oraz wykonanie dróg, placów i chodników
z elementami małej architektury gimnazjum w Ludźmierzu”. [Materiały Urzędu
Gminy Nowy Targ]
Tabela 5. Informacje o projekcie "Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w gminie Nowy
Targ"
Fundusz
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Program
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Działanie
Oś priorytetowa 8. Społeczeństwo informacyjne – zwiększenie
innowacyjności gospodarki
8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu – eInclusion
Wartość projektu
1 412 066 zł
Wartość
dofinansowania z UE
1 412 066 zł
Okres realizacji
2013-2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
40
40:8739557512
Celem było przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, poprzez budowę niezbędnej
infrastruktury do bezprzewodowego udostępniania internetu na terenie całej gminy. Program
zakładał
wyposażenie 70 gospodarstw domowych o trudnej sytuacji materialnej lub
posiadających niepełnosprawnych członków rodziny w niezbędny sprzęt komputerowy oraz
oprogramowanie. Gmina pokrywała także koszty zainstalowania łącza oraz dostępu do
internetu w uprawnionych gospodarstwach oraz czterech szkołach. Częścią projektu było
także szkolenie dla 70 osób niepełnosprawnych lub w trudnej sytuacji materialnej, w zakresie
obsługi komputera oraz wykorzystania internetu do załatwiania codziennych spraw. Całość
środków potrzebnych na realizację projektu pochodziła z UE. (tabela 5.).
Tabela 6. Informacje o projekcie "Poprawa jakości powietrza na terenie gminy Nowy Targ
poprzez montaż kolektorów słonecznych na domach prywatnych
Fundusz
Program
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Małopolski Regionalny Program Operacyjny
Oś Priorytetowa 7. Infrastruktura ochrony środowiska,
Działanie
7.2. Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania
odnawialnych źródeł energii
Wartość projektu
4 192 072,30 zł
Wartość
dofinansowania z UE
3 267 973,37 zł
Okres realizacji
2013-2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
Projekt „Poprawa jakości powietrza na terenie gminy Nowy Targ poprzez montaż
kolektorów słonecznych na domach prywatnych”, to potężny projekt, dzięki któremu 429
gospodarstw w gminie Nowy Targ wyposażono w kolektory słoneczne. Polegał na około
70% bezzwrotnej dotacji na zakup i montaż instalacji kolektorów słonecznych, dla
gospodarstw domowych, których właściciele złożyli wniosek. Wartość dofinansowania
wyniosła 3 267 973,37 zł a całkowity koszt realizacji to 4 192 072,30 zł.
41
41:2648256322
Celami projektu była poprawa jakości powietrza, dzięki zminiejszeniu niskiej emisji gazu
cieplarnianego i pyłów, poprawa ogólnego stanu stanu środowiska, poprawa bytu i jakości
życia mieszkańców oraz poprawa atrakcyjności i konkurencyjności obszaru, zarówno dla
mieszkańców, jak i dla turysów i inwestorów. Projekt spotkał się z tak dużym
zainteresowaniem, że w planuje się powtórny nabór wniosków. (tabela 6.).
Tabela 7. Informacje o projekcie "Turystka rowerowa–brzegiem Dunajca na Słowację"
Fundusz
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Program
Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska –
Republika Słowacka 2007-2013
Działanie
Oś 3. Wsparcie inicjatyw lokalnych (mikroprojekty)
Wartość projektu
51 000 €
Wartość
dofinansowania z UE
43 350 €
Okres realizacji
2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
Tabela 8. Informacje o projekcie "Rowerem po Podhalu"
Fundusz
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Program
Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska –
Republika Słowacka 2007-2013
Działanie
Oś 3. Wsparcie inicjatyw lokalnych (mikroprojekty)
Wartość projektu
56 940 €
Wartość
dofinansowania z UE
48 399 €
Okres realizacji
2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
„Rowerem po Podhalu” oraz „Turystyka rowerowa–brzegiem Dunajca na Słowację”
to dwa mikroprojekty, których celem jest nawiązanie oraz zacieśnienie współpracy polskosłowackiej poprzez obustronną turystykę rowerową. Bezpośrednimi celami są wzrost
przygranicznego ruchu turystycznego oraz łatwy i szybki dostęp do informacji o turystyce
rowerowej. Obydwa projekty realizowane były ze środków Europejskiego Funduszu
42
42:9486813668
Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita
Polska – Republika Słowacka 2007-2013. Dofinansowanie z EFRR wyniosło łącznie 91 747
€, czyli prawie 85% kosztów realizacji. Pozostałe środki pochodziły z budżetu państwa oraz
środków własnych gminy. (tabela 7 i tabela 8.) .
Rezultatami projektów jest wytyczenie ponad 31km ścieżki rowerowej, w tym 22 km trasa
z miejscowości Ludźmierz do miejscowości Obidowa–szlak turystyczny na Stare Wierchy;
budowa wiat przy trasie, tablic informacyjnych i oznakowania; zakup sprzętu rowerowego;
organizacja szkolenia rowerowego oraz wycieczek dla dzieci i młodzieży; organizacja festynu
rowerowego oraz utworzenie stron internetowych promujących projekty.
[www.rowerempopodhalu.pl]
Tabela 9. Informacje o projekcie "Historyczno-kulturowo-przyrodniczy szlak dookoła Tatrścieżka rowerowa na terenie Gminy Nowy Targ"
Fundusz
Program
Działanie
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Małopolski Regionalny Program Operacyjny
Oś Priorytetowa 3. Turystyka i przemysł kulturowy
3.1 Rozwój infrastruktury turystycznej
Wartość projektu
3 211 863,27 zł
Wartość
dofinansowania z UE
2 399 991,95 zł
Okres realizacji
2013-2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
Kolejnym przedsięwzięciem z zakresu turystyki rowerowej był realizowany na
przełomie 2013 i 2014 roku projekt „Historyczno-kulturowo-przyrodniczy szlak dookoła
Tatr–ścieżka rowerowa na terenie Gminy Nowy Targ”. Celem projektu było wykreowanie
całkiem nowego produktu turytycznego – szlaku historyczno-kulturowo-przyrodniczego
dookoła Tatr, którego częścią jest właśnie powstała ścieżka rowerowa. Zakres inwestycji
uwzględniał budowę odcinka rowerowego o długości 4744,71 m, przebudowę przejazdów
43
43:1004519314
przez nasyp kolejowy na rowerowe, przebudowę przepustów w nasypie kolejowym oraz
mostów. [www.ugnowytarg.pl] Dzięki temu przedsięwzięciu gmina poszerzyła swoją ofertę
turystyczną. Projekty był także doskonałą formą promocji aktywnych form wypoczynku
wśród dzieci i młodzieży. Prawie 75% kosztów realizacji zostało pokrytych ze środków z UE.
(tabela 9.).
Tabela 10. Informacje o projekcie "Budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Trute wraz
z budową I etapu sieci kanalizacji sanitarnej (obejmujący miejscowości Lasek, Trute,
Klikuszowa)"
Fundusz
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Program
Małopolski Regionalny Program Operacyjny
Działanie
Oś Priorytetowa 7. Infrastruktura ochrony środowiska,
7.1. Gospodarka wodno-ściekowa
Wartość projektu
16 736 005,18 zł
Wartość
dofinansowania z UE
8 000 000,00 zł
Okres realizacji
2010-2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
Tabela 11. Informacje o projekcie "Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Trute,
Lasek, Klikuszowa, Obidowa, Morawczyna i Pyzówka, etap II- obejmujący miejscowości
Pyzówka, część Morawczyny i część Trutego"
Fundusz
Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich
Program
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013
Działanie
Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie
gospodarki wiejskiej
Wartość projektu
3.3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej
8 838 894 zł
Wartość
dofinansowania z UE
3 437 364 zł
Okres realizacji
2012-2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
44
44:1085600869
Kolejnym ważnym dla mieszkańców gminy przedsięwzięciem była budowa
kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Trute, Lasek, Klikuszowa, Obidowa, Morawczyna
i Pyzówka oraz zbiorczej oczyszczalni ścieków w Trutem. Pierwszy etap inwestycji
obejmował budowę sieci kanalizacyjnej na terenie miejscowości Lasek, Klikuszowa oraz
część Trutego wraz z budową oczyszczalni ścieków w tej miejcowości.
Wartość całkowita pierwszego etapu wyniosła 16 736 005,18 PLN. Projekt otrzymał
dofinansowanie w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata
2007-2013, Oś Priorytetowa 7 Infrastruktura ochrony środowiska, Działanie 7.1. Gospodarka
wodno-ściekowa, w wysokości 8 000 000 PLN. W etapie pierwszym wybudowano prawie 33
km sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalnię ścieków o przepustowości 900m³/dobę, które
oddano do eksploatacji w 2013 roku (tabela 10.).
W etapie drugim, którego realizacja została zakończona w 2014 roku, wybudowano
ponad 24 km sieci kanalizacyjnej w miejscowości Pyzówka, oraz w części Morawczyny
i Trutego. Etap ten był wspołfinansowany z w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013; działanie „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności
wiejskiej”. Dofinansowanie wyniosło 3 437 364 PLN [www.ugnowytarg.pl] (tabela 11.).
Tabela 12. Informacje o projekcie "Roboty wykończeniowe budynku szkoły oraz wykonanie
dróg, placów i chodników z elementami małej architektury gimnazjum w Ludźmierzu"
Fundusz
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Program
Małopolski Regionalny Program Operacyjny
Oś Priorytetowa 6. Spójność Wewnątrzregionalna
Działanie
Działanie 6.2. Rozwój obszarów wiejskich, Schemat B.
infrastruktura społeczna w tym edukacyjna i sportowa
Wartość projektu
6 714 014,77
Wartość
dofinansowania z UE
3 000 000,00 zł
Okres realizacji
2007-2010
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Gminy w Nowym Targu
W 2007 roku gmina otrzymała dofinansowanie w kwocie 3 000 000 zł w ramach
Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, na wykończenie budynku gimnazjum
w Ludźmierzu. Zakres projektu obejmował m.in. roboty budowlane (wykonanie tynków
45
45:1199847260
wewnętrznych i zewnętrznych, montaż stolarki okiennej i drzwiowej itp.); wykonanie
instalacji wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej, gazowej; wykonanie drogi dojazdowej oraz
małej architektury, ukształtowanie terenu (chodniki, dwa boiska sportowe, bieżnia, skocznia
w dal i rzutnia). Projekt miał na celu dostosowanie infrastruktury edukacyjnej do obecnych
standardów nauczania oraz dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Celem było także
zwiększenie oferty zajęć pozalekcyjnych. [www.ugnowytarg.pl] (tabela 12.)
Oprócz omówionych projektów w gmnie realizowanych było wiel mniejszych
przedsięwzięć i projektów, które były wykonane z udziałem środków unijnych. Gmina stara
się jak najlepiej wykorzystywać możliwości, jakie daje przynależność do Unii Europejskiej.
3.3 Wpływ inwestycji na rozwój gminy
Członkowstwo Polski w Unii Europejskiej otwiera przed samorządami wiele
możliwości pozyskania wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć i projektów na
rzecz rozwoju lokalnego. Celem polityki regionalnej UE jest wspieranie potencjału
gospodarczego regionów, poprzez kierowanie ze wspólnego budżetu wsparcia finansowego
do regionów, w których warunki życia są niższe od średniego poziomu w całej wspólnocie.
Zadaniem gminy jest jak najlepsze wykorzystanie tych możliwości.
Gmina Nowy Targ, od akcesji Polski do wspólnoty europejskiej realizowała wiele
inwestycji, na które otrzymywała dotacje. Inwestycje te mają niewątpliwie pozytywny wpływ
na rozwój gminy, zarówno w sferze ekonomicznej, jak i społecznej. Większość środków
wykorzystana była na inwestycje z zakresu infrastruktury technicznej, społecznej oraz
turystycznej. Słabo rozwinięta infrastruktura stanowi jedną z głównych barier wzrostu
konkurencyjności gmin wiejskich. Niski poziom infrastruktury obniża standardy życia,
obszary takie stają się mało interesującym miejscem do zamieszkania czy inwestowania.
Infrastruktura jest podstawą każdej działalności gospodarczej. [Pomianek 2005]
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej oraz budowa oczyszczalni ścieków ma niewątpliwie
istotny wpływ na poprawę stanu środowiska naturalnego poprzez poprawę warunków
sanitarnych,
likwidację
przydomowych
zbiorników
i
odprowadzanie
ścieków
do
oczyszczalni. Wpływa to także na poprawę jakości życia mieszkańców, rozwój sektora
turystycznego, zwiększenie atrakcyjności gminy dzięki zachowaniu jej naturalnych walorów
przyrodniczych oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej poprzez rozwój infrastruktury
gminnej.
46
46:2158464260
Inwestycje w zakresie infrastruktury turystycznej, jakimi są projekty: „Rowerem po
Podhalu” i
„Turystyka rowerowa-brzegiem Dunajca czy Historyczno–kulturowo–
przyrodniczy szlak dookoła Tatr–ścieżka rowerowa na terenie Gminy Nowy Targ” są
doskonałym pomysłem na przyciągnięcie do gminy turystów. Sprzyja to rozwojowi turystyki,
wraz z którym powstają nowe obiekty noclegowe, gastronomiczne, a przede wszystkim
miejsca pracy.
Dziki inwestycjom w infrastrukturę sportową, budowę oraz modernizację obiektów
użyteczności publicznej, gmina wpływa na poprawę swojego wizerunku. Są to miejsca wielu
imprez kulturalnych czy sportowych, które stważają możliwość integracji mieszkańcom,
możliwość rozwoju społecznego oraz kulturowego. Skutkuje to zadowoleniem mieszkańców
oraz wzrostem zainteresowania przez osoby z zewnątrz. Gmina staje się miejscem
atrakcyjnym do zamieszkania.
„Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w gminie Nowy Targ” to projekt zapewnienia
dostępu do internetu osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym. Jego rezlizacja
wpłynęła na wyrównanie poziomu społecznego oraz standardów życia mieszkańców gminy,
będących w trudnej sytuacji materialnej. Umożliwiło to zapobiegnięcie wykluczeniu
społecznemu oraz przyczyniło się do wyrównania możliwości edukacyjnych oraz aktywizacji
społecznej i zawodowej.
Wszystkie realizowane projekty oraz podejmowane inwestycje świadczą o aktywnośći
władz lokalnych w zakresie pozyskiwania środków unijnych. Wpływa to na tempo zmian
zachodzących w gminie, jej konkurencyjność, warunki i jakość życia loalnej społeczności.
47
47:1039461824
4. Wpływ wykorzystania funduszy unijnych na rozwój gminy Nowy
Targ - wyniki badań ankietowych
4.1 Charakterystyka grupy badawczej
Badanie ankietowe, dotyczące wykorzystania środków unijnych, ich wpływu na
rozwój lokalny oraz poprawę warunków życia w gminie zostały przeprowadzone za pomocą
kwestionariusza ankiety wśród 100
mieszkańców gminy. Badanie miało na celu
zweryfikowanie opinii lokalnej społeczności na temat rozwoju gminy, ich wiedzy na temat
funduszy Unii Europejskiej oraz sposobu ich wykorzystania przez władze lokalne.
W badaniu ankietowym wzięło udział 100 osób, które na stałe zamieszkują w gminie
Nowy Targ. Dominującą rolę w badaniu odegrały kobiety, stanowiąc 54% respondentów,
natomiast mężczyźni 46%. Grupa wiekowa ankietowanych była zróżnicowana. (tabela 13.)
Tabela 13. Struktura respondentów według wieku i płci (w osobach)
Grupa wiekowa
Płeć
do 20 lat
21-35
36-50
51-65
powyżej 65
Razem
Kobiety
3
30
13
6
2
54
Mężczyźni
3
20
9
12
2
46
Razem
6
50
22
18
4
100
Źródło: Opracowanie własne
Najliczniejszą grupę wiekową tworzyły osoby w wieku 21-35 lat, stanowiąc połowę
ankietowanych; 40 % badanych respondentów to osoby w przedziałach wiekowych 36-50
oraz 51-65 lat. W ankiecie wzięło także udział 6 osób w wieku do 20 lat oraz 4 osoby
powyżej 65 roku życia. (tabela 13.) Pod względem liczby osób w gospodarstwie domowym,
wśród ankietowanych dominowały osoby deklarujące tę wartość na poziomie 3-4 osób oraz 5
i więcej; stanowili oni 89% badanych.
48
48:9322902444
Wykres 9. Struktura respondentów według wykształcenia i płci
40
40
40
35
30
25
22
18
20
%
23
Kobiety
17
Mężczyźni
15
10
10
8
10
Razem
5 5
5
2
0
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Wyższe
Wykształcenie
Źródło: Opracowanie własne
Kwestionariusz został wypełniony przez 80% ankietowanych posiadających
wykształcenie zawodowe lub średnie; 10% ankietowanych to osoby z wykształceniem
wyższym, wśród nich dominowały kobiety stanowiąc aż 80% tej grupy. Także 10% stanowiły
osoby z wykształceniem podstawowym. (wykres 9.)
Wykres 10. Struktura respondentów według statusu zawodowego
17%
Uczeń
6%
Pracujący
9%
52%
Rolnik
14%
Źródło: Opracowanie własne
49
49:1059159149
Student
Bezrobotny
2%
Emeryt/Rencista
W badanej grupie respondentów, pod względem statusu zawodowego, najliczniejszą
grupę stanowiły osoby pracujące-52%, następnie rolnicy-17% oraz studenci -14%. Kolejne
grupy biorące udział w badaniu są zdecydowanie mniej liczne. Znajduje się wśród nich 9
emerytów/rencistów, 6 bezrobotnych oraz 2 osoby uczące się. (wykres 10.)
4.2 Omówienie wyników badań ankietowych
Stopień rozwoju lokalnego najlepiej odzwierciedla opinia mieszkańców danej
jednostki, to oni tworzą społeczność, w której wszelkie zachodzące zmiany wpływają na
jakość życia. Gmina Nowy Targ została oceniona przez mieszkańców pod względem
poziomu rozwoju, jakości życia, słabych i mocnych stron na podstawie ośmiu pytań.
Wykres 11. Opinia respondentów na temat poziomu rozwoju gminy w ciągu ostatnich 10 lat
4% 4%
28%
Bardzo dobrze
Dobrze
64%
Źródło: Opracowanie własne
50
50:8331652842
Nie mam zdania
Źle
Większość ankietowanych (64%) dobrze, a 4% bardzo dobrze oceniło poziom rozwoju gminy
w ciągu ostatnich 10 lat. Aż 28% badanych nie ma zdania na zadane pytanie, co w głównej
mierze spowodowane może być brakiem wiedzy dotyczącej podejmowanych inicjatyw na
terenie gminy, a także brakiem porównania z innymi jednostkami terytorialnymi. Źle poziom
rozwoju gminy ocenia 4% respondentów. (wykres 11.)
Rozwój gminy niewątpliwie uwarunkowany jest przez podejmowanie odpowiednich działań
przez władze samorządowe; 81% badanych uważa, że władze lokalne zdecydowanie lub
raczej tak prowadzą odpowiednie działania na rzecz rozwoju gminy, 19% ankietowanych
odpowiedziało, że podejmowanie działania są raczej nieodpowiednie. Może to świadczyć
o uprzedzeniu, wynikającym ze złego nastawienia do władz lokalnych.
Wykres 12. Ocena poziomu życia w gminie Nowy Targ
15%
2%
5%
8%
Bardzo dobrze
Dobrze
Źle
Bardzo źle
70%
Nie mam zdania
Źródło: opracowanie własne
Z badania wynika, że 70% respondentów ocenia poziom życia w gminie jako dobry,
a 5% jako bardzo dobry. Z kolei 10% uważa poziom życia za zły lub bardzo zły; 15%
ankietowanych nie ma zdania na zadane pytanie. (wykres 12.)
Co ciekawe, swoje ogólne niezadowolenie z zamieszkania w gminie Nowy Targ wyraziło
tylko 7% badanych, co może być związane z tym, że przy ocenie poziomu życia respondenci
brali pod uwagę
indywidualne potrzeby wpływające na poziomu życia. Większość
51
51:1032935378
respondentów (80%) jest raczej zadowolonych, a 13% bardzo zadowolonych z faktu
zamieszkania w gminie Nowy Targ.
Wykres 13. Ocena rozwoju infrastruktury technicznej
2% 1%
14%
35%
Znacznie się poprawiła
Raczej się poprawiła
Pozostaje bez zmian
Raczej się pogorszyła
Znacznie się pogorszyła
48%
Źródło: opracowanie własne
Stan infrastruktury technicznej w gminie znacznie się poprawił lub raczej się poprawił
w opinii 61% respondentów. Świadczy to o tym, że zauważają oni inwestycje w tej
dziedzinie, odczuwają ich pozytywny wpływ na jakość życia. Według oceny 35% spośród
ankietowanych stan infrastruktury pozostaje bez zmian. Może to być spowodowane tym, że
inwestycje w sferze infrastruktury technicznej nie są przeprowadzane równocześnie we
wszystkich miejscowościach, odbywa się to stopniowo. Przykładem może być sieć
kanalizacyjna, której długość zwiększa się z roku na rok. Inwestycje takie są bardzo
kosztowne i czasochłonne. Tylko 3% ankietowanych nie jest zadowolona z rozwoju
infrastruktury technicznej (wykres 13.).
52
52:4642338530
Wykres 14. Główne problemy rozwojowe gminy Nowy Targ według respondentów
90
81
80
Liczba osób
70
60
50
40
39
36
30
34
29
26
22
20
10
12
6
0
Źródło: opracowanie własne
W opinii respondentów głównymi problemem rozwoju gminy jest mała liczba miejsc
pracy, zwróciło na to uwagę aż 81 ankietowanych. Ponad połowa (56%) uważa, że w gminie
jest trudno znaleźć pracę. Takie wyniki powinny stanowić impuls dla władz lokalnych,
w kierunku działań wspierających aktywność gospodarczą i zawodową. Szansą w tej
dziedzinie może być rozwój bazy agroturystycznej. Turystyka według badanych jest dużym
potencjałem gminy.
Ankietowani za słabe strony, uznali także, niedostateczną opiekę medyczną, upadające
rolnictwo, niedostateczną promocję gminy, zły stan infrastruktury technicznej oraz dzikie
wysypiska śmieci. Są to niewątpliwie elementy, które stanowią barierę rozwojową.
Niedostateczna ilość połączeń z miastem oraz zaangażowanie społeczne mieszkańców nie
zostały uznane za słabe strony gminy. (wykres 14.).
53
53:1051037235
Wykres 15. Obszary, w które gmina powinna inwestować według opinii respondentów
Wsparcie aktywnośći gospodarczej,…
30
Rozwój systemu segregacji odpadów
33
Rozwój sieci internetowej
7
Uporządkowanie przestrzeni
15
16
Promocja gminy
32
Turystyka
20
Kultura i sport
Pomoc społeczna
28
48
Opieka zdrowotna
Budowa i modernizacja budynków…
7
19
Modernizacja infrastruktury technicznej
Nauka i oświata
14
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
%
Źródło: opracowanie własne
Opieka medyczna jest tą sferą, w którą w opinii 48% badanych należy zwiększyć
nakłady inwestycyjne. Poprawa świadczonych usług medycznych zdecydowanie wpłynęłaby
na wzrost zadowolenia mieszkańców gminy. Ponad 30% ankietowanych uważa rozwój
systemu segregacji odpadów oraz turystykę za priorytety rozwojowe. Należałoby
zainwestować także w pomoc społeczną, gdyż blisko 30% respondentów uważa tą sferę za
słabo rozwiniętą. Tylko nieliczne osoby zwróciły uwagę na rozwój sieci internetowej oraz
budowę i modernizację budynków użyteczności publicznej, co świadczy o dobrym
funkcjonowaniu tych elementów na obszarze gminy.
Niewątpliwie poglądy na temat obszarów, w które władze gminy powinny więcej inwestować
są bardzo zróżnicowane, może to świadczyć o tym, że gmina rozwija się kompleksowo.
(wykres 15.).
54
54:8596136902
Analiza wiedzy respondentów na temat wykorzystania funduszy unijnych w gminie
Nowy Targ została dokonana na podstawie ośmiu pytań ankietowych. Badani ocenili wpływ
inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych na rozwój społeczno-ekonomiczny
gminy, a także swoją wiedzę z zakresu celowości oraz wykorzystania funduszy przez gminę.
Wykres 16. Wiedza respondentów na temat wykorzystania funduszy unijnych w gminie
25%
75%
Tak
Nie wiem
Źródło: opracowanie własne
Wiedzę na temat tego, że gmina korzysta z funduszy unijnych zadeklarowało 75%
ankietowanych; 25 % badanych odpowiedziało, że nie wie czy w gminie wykorzystywane są
środki unijne. Gorzej przedstawia się sprawa z wiedzą na temat celowości pozyskiwania
finansów z Unii Europejskiej. Blisko 50% respondentów nie wie na jakie cele te środki są
przeznaczane.
Może
to
wskazywać
na
niewystarczający poziom
poinformowania
mieszkańców o realizowanych projektach i inwestycjach. Na ten problem uwagę zwróciło
30% ankietowanych, zauważając braki w tym zakresie (wykres 16.).
Jednostka samorządu terytorialnego, jaką jest gmina odgrywa najważniejszą role
w procesie planowania, finansowania oraz realizacji inwestycji. Sprawne gospodarowanie
budżetem oraz efektywne pozyskiwanie dofinansowania sprzyja rozwojowi lokalnemu oraz
wpływa na jakość życia w gminie. Działania władz gminy, pod względem starań
o dofinansowanie z funduszy unijnych, przez 55% badanych zostały ocenione bardzo dobrze
55
55:1142776466
lub dobrze. Negatywnie oceniło je 8% respondentów. Pozytywny wpływ podejmowanych
działań i inwestycji na jakość życia w gminie zauważa 55% ankietowanych. Wyniki te nie są
złe, jednak powinny skłonić władze lokalne do przyjrzenia się swoim działaniom oraz
strategii rozwoju.
Wykres 17. Inwestycje mające największy wpływ na rozwój lokalny
49
Poprawa środowiska
47
Służba zdrowia
Inwestycje społeczno-kulturalne
45
Infrastruktura sportowo-rekreacyjna
45
25
Infrastruktura transoportowa
0
10
20
30
40
50
%
Źródło: opracowanie własne
Inwestycje z zakresu poprawy stanu środowiska, zostały przez 49% badanych uznane
za te inwestycje współfinansowane ze środków unijnych, które mają największy wpływ ma
rozwój lokalny gminy. Poprawa środowiska wpłynie pozytywnie nie tylko na jakość życia
mieszkańców, ale także na rozwój turystyki. Duży wpływ na rozwój lokalny w opinii
ankietowanych mają także inwestycje z zakresu służby zdrowia, społeczno-kulturalne oraz
w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną. Infrastruktura transportowa jest tą dziedziną, w którą
inwestycje nie mają znaczącego wpływu na rozwój lokalny (wykres 17.).
56
56:6450713927
Wykres 18. Wpływ środków z UE na rozwój społeczno-gospodarczy gminy w opinii
respondentów
9
17
14
Zdecydowanie tak
Raczej tak
61
Nie mam zdania
Raczej nie
Źródło: opracowanie własne
W opinii 78% ankietowanych wykorzystywanie przez samorząd lokalny środków
unijnych ma zdecydowanie lub raczej ma wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy; 9%
badanych nie zauważa tego wpływu. Zdaniem 86% respondentów dalsze wykorzystywanie
środków unijnych, podejmowanie projektów i inwestycji współfinansowanych z budżetu Unii
Europejskiej może przyczynić się do dalszego rozwoju gminy. (wykres 18.).
4.3 Rozwój gminy Nowy Targ w opinii ekspertów - wyniki wywiadów
Na potrzeby niniejszej pracy zostały przeprowadzone trzy wywiady, z osobami, które
ze względu na pełnione funkcje mają najbardziej kompetentną wiedzę na temat gminy. Wśród
tych osób znaleźli się: wiceprzewodniczący Rady Gminy Nowy Targ Pan Józef Lorenc, sołtys
wsi Krempachy Pan Józef Pietraszek oraz kierownik Wiejskiego Domu Kultury Pani Maria
Krzysztofek.
57
57:5030759942
Respondenci w pierwszym pytaniu zostali zapytani o opinię na temat rozwoju gminy
Nowy Targ w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Wszyscy, zgodnie ocenili rozwój gminy na
poziomie dobrym, podkreślając, że w ciągu dziesięciu lat wiele się zmieniło na korzyść
mieszkańców gminy.
W opinii Pani Marii Krzysztofek największy wpływ na rozwój gminy miały inwestycje
z zakresu infrastruktury technicznej i społecznej, „…w ciągu tych dziesięciu lat dużo się
działo, nastąpiło wiele pozytywnych zmian,…poprawiono drogi oraz chodniki na terenie
prawie całej gminy, zmodernizowano sieci wodociągowe, wybudowano kanalizację
i oczyszczalnie ścieków, wyremontowano szkoły… osobiście najbardziej się cieszę, z tego, że
udało się przeprowadzić remont naszego Wiejskiego Domu Kultury oraz ogromnego wsparcia
jakie otrzymujemy przy organizacji różnych imprez kulturalnych…”
Sołtys wsi Krempachy zwrócił uwagę na rozwój szkolnictwa na terenie gminy, powstały
nowe szkoły wraz z halami i boiskami sportowymi, te już istniejące wyremontowano
i doposażono, powstały także przedszkola oraz place zabaw w prawie każdej miejscowości.
„Jest to bardzo ważne, aby młodzi ludzie mieli stworzone jak najlepsze warunki do nauki
i wszechstronnego rozwoju, gdyż to oni są przyszłością gminy”
Pan Józef Lorenc za szczególny postęp w rozwoju uważa to, że gmina otworzyła się na
współpracę z innymi jednostkami terytorialnymi oraz Lokalnymi Grupami Działania, a także
to, że poświęcono większą uwagę rozwojowi potencjału turystycznego gminy. Rozwój gminy
w okresie ostatnich dziesięciu lat podsumowuje słowami: „Działania, które zostały podjęte
i zrealizowane pozwalają ocenić rozwój gminy w ostatniej dekadzie na poziomie dobrym.
Jednak trzeba mieć świadomość, że jeszcze dużo pracy należy wykonać by za kolejne dziesięć
lat ocenić rozwój naszej gminy na poziomie bardzo dobrym”.
Akcesja Polski do Unii Europejskiej w odczuciu ekspertów pozytywnie wpłynęła na
jakość życia mieszkańców gminy Nowy Targ. „Dzięki możliwościom jakie daje nam Unia
i poprzez
uczestniczenie
w
różnego
rodzaju
programach
finansujących
lub
dofinansowujących przedsięwzięcia w naszej gminie, chyba każdy z mieszkańców odczuł.
a przynajmniej mógł odczuć poprawę” mówi wiceprzewodniczący Rady Gminy Nowy Targ.
Dotyczy to różnych dziedzin życia, kwestii społeczno-kulturalnych, edukacyjnych ale także
gospodarczo-komunalnych. „Poprawiły się warunki bytowe, ale także estetyka i wizerunek
wsi, a co najważniejsze warunki pracy w wielu placówkach”- stwierdza Pani Maria
Krzysztofek.
Z kolei Pan Józef Pietraszek zwrócił uwagę na poprawę sytuacji rolników, będąc sołtysem
wsi, w której nadal wiele osób żyje z rolnictwa, a sam także posiada gospodarstwo rolne, jest
58
58:2528274817
to dla niego aspekt niezmiernie ważny. „…rolnicy mogli skorzystać z rent strukturalnych,
ogromne było także wsparcie dla młodych rolników, którzy otrzymali środki na modernizację
swoich gospodarstw, nie mówiąc o dopłatach bezpośrednich, bez których większość małych
gospodarstw pewnie by już nie funkcjonowała”.
Władze gminy starają się podejmować optymalne działania na rzecz poprawy
warunków życia mieszkańców gminy. Współpracują z radami sołeckimi, interesują się tym,
co się dzieje w poszczególnych wsiach, zwracają uwagę na potrzeby mieszkańców pragnąc
zapewnić im jak najlepsze warunki życia.
„Podoba mi się to, że wójt gminy uczestniczy w zebraniach wiejskich, dzięki czemu jest na
bieżąco informowany o potrzebach mieszkańców. Mieszkańcy podczas takich zebrań mogą
porozmawiać z wójtem, żaden problem nie jest bagatelizowany i wspólnie szukane są
rozwiązania”, mówi Pani kierownik Domu Kultury.
Do odpowiednich działań gminy, sołtys Krempach, zalicza także przeznaczanie odpowiedniej
puli środków z budżetu gminy dla sołectw. „Zaletą tego jest to, że ja jako sołtys mam wolną
rękę w rozdysponowaniu tych środków, nie mam z góry narzuconego sposobu ich
wykorzystania. Kto jeśli nie sołtys wsi wie najlepiej na co je wykorzystać”.
Pan Józef Lorenc, jako wiceprzewodniczący Rady Gminy Nowy Targ zwraca uwagę, na to że
działania gminy zmierzające do poprawy warunków życia nie zawsze są zależne od chęci
i determinacji osób, w tym przypadku radnych gminy, którzy chcą zmian i poprawy.
„Niejednokrotnie, na przeszkodzie stają uwarunkowania prawne i przerost biurokracji
wydłużające w czasie, a często całkowicie uniemożliwiające realizację zadania. Czasem
decyzje podjęte przez poprzedników wykluczają lub utrudniają realizację zadań, bywa, że
mnożą koszty lub dyskwalifikują całkowicie powodzenie ich realizacji”.
W ostatnim pytaniu respondenci zostali poproszeni o przedstawienie problemów
społeczno-ekonomicznych, na które władze lokalne ich zdaniem powinny zwrócić większą
uwagę. Pani Maria Krzysztofek za problemy, którym należałoby poświęcić więcej uwagi
uważa ubóstwo, szczególnie w rodzinach wielodzietnych, a także wykluczenie społeczne
osób starszych. „Władze powinny poświęcić więcej uwagi pomocy społecznej, szczególnie
rodzinom wielodzietnym oraz osobom starszym i samotnym, które niejednokrotnie czują się
odrzucone przez społeczeństwo. Dobrym krokiem byłaby także promocja zdrowego stylu życia
wśród dzieci i młodzieży, alternatywnych form spędzania wolnego czasu, organizacja
wycieczek i kolonii dla dzieci z rodzin ubogich”.
Według Pana Józefa Pietraszka, takim problemem jest niedostateczna opieka zdrowotna
w gminie, szczególnie jeśli chodzi o lekarzy specjalistów. „W ośrodkach zdrowia powinien
59
59:1101923407
przynajmniej raz w tygodniu dyżurować lekarz specjalista z dziedzin takich, jak: kardiologia,
ginekologia, urologia, czy onkologia. Martwi mnie także brak opieki stomatologicznej
w szkołach”.
Z kolei Pan Józef Lorenc, zwrócił uwagę na zmniejszanie się populacji gminy. „Uważam, że
największą bolączką naszej gminy jest coraz to mniejsza liczba mieszkańców, częściowo
spowodowana zmniejszonym przyrostem naturalnym co obserwowane jest w skali całego
kraju, ale przede wszystkim zmianą miejsca zamieszkania i emigracją mieszkańców zwłaszcza
młodych w celach edukacyjnych do większych miast.” Zjawisko to spowodowane jest
w głównej mierze problemem znalezienia pracy, pomimo odpowiedniego wykształcenia
i predyspozycji do wykonywania zawodu.
Podsumowanie i wnioski
Akcesja Polski do Unii Europejskiej była jednym z najważniejszych wydarzeń
współczesnej historii Polski. Stworzyła szansę na bardziej dynamiczny rozwój społecznoekonomiczny kraju, a w szczególności polskich obszarów wiejskich. Ogromne możliwości
rozwoju otworzyły się szczególnie przed jednostkami terytorialnymi, dzięki polityce
regionalnej wspierającej działania lokalne, na poziomie gmin. Absorbcja środków unijnych
wspomaga rozwój lokalny, wzrost gospodarczy, a w szczególności wpływa na podniesienie
konkurencyjności regionu.
W gestii samorządów terytorialnych jest jak najlepsze
wykorzystanie tych szans. Dziesięć lat członkostwa, to dobry moment na oszacowanie
wykorzystania możliwości, jakie daje przynależność do Unii Europejskiej.
Praca była próbą oceny wpływu wykorzystania funduszy europejskich na rozwój
obszarów wiejskich w perspektywie zmian społeczno-ekonomicznych, jakie zaszły na
polskiej wsi, na przykładzie gminy wiejskiej Nowy Targ.
Gmina Nowy Targ jest gminą przyjazną i bezpieczną, zarówno dla mieszkańców, jak
i turystów. Jej potencjałem jest czyste środowisko naturalne, walory przyrodnicze
i kulturowe. Samorząd lokalny efektywnie gospodaruje budżetem oraz stara się skutecznie
pozyskiwać środki finansowe z Unii Europejskiej. W ciągu dziesięciu lat członkostwa
w gminie realizowano wiele projektów, które znacząco przyczyniły się do polepszenia
warunków życia mieszkańców. Największe znaczenie miały inwestycje w zakresie
60
60:6702546638
infrastruktury technicznej. Poprzez budowę sieci kanalizacyjnej wraz z oczyszczalniami
ścieków, znacząco poprawił się stan środowiska naturalnego. Dużą rolę odgrywają także
projekty w sferze turystyki, która wbrew pozorom nie jest aż tak rozwinięta, jak mogło by się
wydawać. Gmina posiada ogromny potencjał turystyczny, w który należy inwestować.
Problemem, z którym gmina się zmaga, jest także mała liczba miejsc pracy, a co za tym idziebezrobocie. Od 2004 roku nastąpiło wiele pozytywnych zmian, zrealizowano liczne projekty,
które wpłynęły na wzrost atrakcyjności i konkurencyjności lokalnej, ale wiele jest także
jeszcze do zrobienia.
Z przeprowadzonych badań wynikają następujące wnioski:
1. Sytuacja budżetowa gminy jest stabilna, zarówno dochody jak i wydatki podlegają
regularnemu wzrostowi. Znaczny udział w wydatkach jednostki stanowią wydatki
inwestycyjne, co świadczy o stałym rozwoju gminy.
2. Samorząd lokalny realizuje wiele projektów i przedsięwzięć, dofinansowywanych
z funduszy europejskich. Najważniejszymi są te, z zakresu infrastruktury technicznej
i turystycznej.
3. Mieszkańcy gminy dobrze oceniają poziom rozwoju gminy w ciągu ostatnich 10 lat.
Dostrzegają zachodzące zmiany oraz poprawę warunków życia, są zadowoleni z faktu
zamieszkania w gminie Nowy Targ.
4. Głównym problemem rozwojowym gminy jest mała liczba miejsc pracy, mieszkańcy
uważają, że w gminie trudno jest znaleźć pracę a władze powinny więcej inwestować
w wsparcie aktywności gospodarczej. Szansą na zmniejszenie tego problemu może
być rozwój bazy agroturystycznej, turystyka jest dużym potencjałem gminy.
5. Mieszkańcy gminy zdają sobie sprawę z tego, że władze wykorzystują fundusze
unijne, jednak nie do końca wiedzą na co pozyskane środki są przeznaczane.
Wskazuje
to
na
niewystarczający
poziom
informowania
mieszkańców
o realizowanych projektach i inwestycjach.
6. Największy wpływ na dalszy rozwój lokalny mogą mieć inwestycje z zakresu ochrony
środowiska,
służby
zdrowia
oraz
w
sektorze
społeczno-kulturalnym.
Wykorzystywanie środków unijnych, realizowanie kolejnych projektów i inwestycji
w tych dziedzinach wpłynie na poprawę warunków życia mieszkańców oraz
przyciągnie turystów.
7. Eksperci także pozytywnie ocenili poziom rozwoju gminy w ciągu dziesięciu lat. Za
najważniejsze
przedsięwzięcie
uznano
61
61:1098267185
poprawę
infrastruktury
technicznej
i społecznej, szkolnictwa oraz rozwój turystyki. Akcesja Polski do UE pozytywnie
wpłynęła na jakość życia w gminie.
8. Władze gminy podejmują odpowiednie działania na rzecz poprawy warunków życia
mieszkańców gminy. Współpracują z radami sołeckimi, interesują się tym, co dzieje
się w poszczególnych wsiach, zwracają uwagę na potrzeby mieszkańców.
9. Problemami społeczno-ekonomicznymi, którym władze gminy powinny poświęcić
więcej uwagi, jest opieka społeczna, pomoc rodzinom wielodzietnym oraz osobom
starszym.
Niedostateczna
jest
także
opieka
medyczna
na
terenie
gminy,
w szczególności problemem jest brak lekarzy specjalistów w ośrodkach zdrowia.
Istotnym problemem jest także zmniejszanie się populacji gminy, spowodowane nie
tylko niższym przyrostem naturalnym ale przede wszystkim wyjazdem ludzi młodych
w celach edukacyjnych oraz poszukiwania pracy do większych miast.
62
62:5247291103
Literatura
Boc L. 2004, Prawo administracyjne. Wrocław.
Borcz Z. 2000, Infrastruktura terenów wiejskich. Wydawnictwo AR we Wrocławiu.
Wrocław.
Brdulak J. 2005, Rozwój elementów infrastruktury życia społeczno-gospodarczego.
Warszawa.
Brol. R. 2004, Ekonomika i zarządzanie miastem. Wrocław.
Flejterski S., Jasnowska J., Olejniczak W. 2003.(red.): Integracja i tożsamość.
Zachodniopomorskie w przededniu rozszerzenia Unii Europejskiej. Materiały I Kongresu
Zachodniopomorskiego 24-26 kwietnia 2003. FRPZ, Szczecin.
Halamowska M.1997, Chłopi na przełomie epok. IRWiR PAN, Warszawa.
HEFFNER K. 2011, Wieś jako przedmiot badań w gospodarce przestrzennej. Procesy
zagospodarowania przestrzeni wiejskiej w Polsce, [w:] Wieś jako przedmiot badań
naukowych na początku XXI wieku, Maria Halamska (RED.), Wyd. Naukowe Scholar,
Warszawa.
Hałasiewicz A.2000, Kaleta A., Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich – wybrane aspekty.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Warszawa.
Juszczyk S. 2001, Metodologia badań empirycznych w naukach społecznych, Wydawnictwo
AWF Katowice.
Kłodziński M. 2010. Główne funkcje polskich obszarów wiejskich z uwzględnieniem
dezagraryzacji wsi i pozarolniczej działalności gospodarczej. Studio BAS. Nr 4 (24).
Kocur-Bera K. 2011. Rozwój infrastruktury na przykładzie wybranych gmin wiejskich.
Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 2011/ 01.
Kołodziejczak W. Wysocki F. 2007, Aktywność ekonomiczna ludności wiejskiej w Polsce.
Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augustyna Cieszkowskiego. Poznań.
Kopaliński W. 1999, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem.
Muza, Warszawa.
Kotlorz A. 2007, Ekonomia rynku pracy. AE, Katowice.
Krakowiak-Bal A .2004, Infrastruktura techniczna wiejskich gmin górskich w aspekcie ich
wielofunkcyjnego rozwoju. Praca doktorska. AR w Krakowie.
Lutyński J., 2000, Metody badań społecznych, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Łobocki M. 1984, Metody badań pedagogicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa.
Łobocki M. 2005, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”,
Kraków.
63
63:5565588299
Mały rocznik statystyczny Polski 2005. GUS, Warszawa 2005.
Mały rocznik statystyczny Polski 2014. GUS, Warszawa 2014.
Mirowski W. 1996. Studia nad infrastrukturą wsi polskiej. Wyposażenie obszarów
w infrastrukturę społeczną. T. III. PAN Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Warszawa.
Obszary wiejskie. Powszechny Spis Rolny 2010. GUS, Warszawa, Olsztyn 2013.
Pilch T. 1995, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Pilch T. Bauman T. 2001, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe.
Wydawnictwo akademickie „Żak”, Warszawa.
Pomianek I.M. 2005. Infrastrukturalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w
gminach wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego, [w:] Roczniki Naukowe
Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, t. VII.
Rogalewski O. 1979, Zagospodarowanie turystyczne. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa.
Rowiński J. 2005, SAPARD – programowanie i realizacja.[w:] Ekonomiczne i społeczne
uwarunkowania rozwoju polskiej gospodarki żywnościowej po wstąpieniu Polski do Unii
Europejskiej. IERiGŻ-PIB, Warszawa.
Sołoma L. 2002, Metody i techniki badań socjologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Nowy Targ za rok 2004.
Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Nowy Targ za rok 2014.
Skawińska E. 1994, Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w regionie toruńskim.
Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Taksonomia struktur w badaniach regionalnych. 1998. Red. D. Strahl. AE Wrocław.
Tomczak F. 2006, Gospodarstwa rodzinne w rolnictwie, Uwarunkowania i mechanizmy
rozwoju. IRWiR PAN, Warszawa.
U podnóża Gorców, 1999. Red. F. Kiryka, B. Górza Nowy Targ.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (T.j. Dz. U. z 2013, poz. 855
z późn. zm.), art. 112.
Warczewska B. 2002. Społeczne motywy aktywizacji mieszkaniowej w strefie podmiejskiej
Wrocławia. Praca doktorska obroniona na Politechnice Wrocławskiej. Wrocław.
Wielka encyklopedia PWN, T. 12, 2002. Red. J. Wojnowski, Warszawa.
64
64:5853694850
Zaangażowanie społeczne Polek i Polaków. Raport z badania 2013. Stowarzyszenie
Klon/Jawor, Warszawa 2014.
Źródła internetowe
Główny Urząd Statystyczny, http://www.stat.gov.pl (20.02.2015)
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, http://www.minrol.gov.pl (03.03.2015)
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, http://www.mpips.gov.pl (10.03.2015)
Biuletyn Informacji Publicznej, http://www.bip.gov.pl (10.03.2015)
Urząd gminy Nowy Targ, http://www.ugnowytarg.pl (13.04.2015)
Gminna Biblioteka Publiczna, http:// http://gbp-waksmund.pl (13.04.2015)
Rowerem po Podhalu, http:// http://www.rowerempopodhalu.pl (13.04.2015)
Spis map
Mapa 1. Mapa polskiej sieci przesyłowej .................................................................................12
Spis rysunków
Rysunek 1. Podział administracyjny gminy Nowy Targ ..........................................................25
Rysunek 2. Herb gminy Nowy Targ .........................................................................................25
Spis tabel
Tabela 1. Liczba szkół w Polsce w latach 2004 i 2013 ............................................................14
Tabela 2. Bezrobotni zarejestrowani w PUP w Nowym Targu na koniec 2013r. ....................30
Tabela 3. Dochody w wydatki budżetu gminy Nowy Targ w latach 2004-2014 .....................37
Tabela 4. Struktura dochodów gminy Nowy Targ w 2014 roku według źródeł pochodzenia .38
Tabela 5. Informacje o projekcie "Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w gminie Nowy
Targ" .........................................................................................................................................40
Tabela 6. Informacje o projekcie "Poprawa jakości powietrza na terenie gminy Nowy Targ
poprzez montaż kolektorów słonecznych na domach prywatnych ...........................................41
Tabela 7. Informacje o projekcie "Turystka rowerowa–brzegiem Dunajca na Słowację" .......42
Tabela 8. Informacje o projekcie "Rowerem po Podhalu" .......................................................42
Tabela 9. Informacje o projekcie "Historyczno-kulturowo-przyrodniczy szlak dookoła Tatrścieżka rowerowa na terenie Gminy Nowy Targ" ....................................................................43
Tabela 10. Informacje o projekcie "Budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Trute wraz
z budową I etapu sieci kanalizacji sanitarnej (obejmujący miejscowoąci Lasek, Trute,
Klikuszowa)" ............................................................................................................................44
65
65:8249657039
Tabela 11. Informacje o projekcie "Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Trute,
Lasek, Klikuszowa, Obidowa, Morawczyna i Pyzówka, etap II- obejmujący miejscowości
Pyzówka, część Morawczyny i część Trutego" ........................................................................44
Tabela 12. Informacje o projekcie "Roboty wykończeniowe budynku szkoły oraz wykonanie
dróg, placów i chodników z elementami małej architektury gimnazjum w Ludźmierzu" .......45
Tabela 13. Struktura respondentów według wieku i płci (w osobach) .....................................48
Spis wykresów
Wykres 1. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna na obszarach wiejskich ....................................10
Wykres 2. Liczba przychodni według województw w latach 2004 i 2013 ..............................15
Wykres 3. Wyposażenie mieszkań w % ogółu mieszkań w 2010r. ..........................................16
Wykres 4. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla Polski i obszarów wiejskich w latach
2004-2013 .................................................................................................................................17
Wykres 5. Stopa bezrobocia według wieku w latach 2004 i 2013 ...........................................18
Wykres 6. Struktura ludności według grup ekonomicznych w latach 2004-2013 ...................29
Wykres 7. Wskaźnik przedsiębiorczości w gminie Nowy Targ w latach 2004-2013 ..............31
Wykres 8. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Nowy Targ według form działalności
w 2014 roku ..............................................................................................................................32
Wykres 9. Struktura respondentów według wykształcenia i płci .............................................49
Wykres 10. Struktura respondentów według statusu zawodowego ..........................................49
Wykres 11. Opinia respondentów na temat poziomu rozwoju gminy w ciągu ostatnich 10 lat
..................................................................................................................................................50
Wykres 12. Ocena poziomu życia w gminie Nowy Targ .........................................................51
Wykres 13. Ocena rozwoju infrastruktury technicznej ............................................................52
Wykres 14. Główne problemy rozwojowe gminy Nowy Targ według respondentów ............53
Wykres 15. Obszary, w które gmina powinna inwestować według opinii respondentów .......54
Wykres 16. Wiedza respondentów na temat wykorzystania funduszy unijnych w gminie ......55
Wykres 17. Inwestycje mające największy wpływ na rozwój lokalny.....................................56
Wykres 18. Wpływ środków z UE na rozwój społeczno-gospodarczy gminy w opinii
respondentów ............................................................................................................................57
Spis załączników
Załącznik 1. Kwestionariusz ankiety…………………………………………………………69
66
66:4256651170
Załącznik 1. Kwestionariusz ankiety
ANKIETA
DYNAMIKA ZMIAN SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH POLSKIEJ WSI
W OKRESIE OSTATNIEGO 10-LECIA – na przykładzie Gminy Nowy Targ
Ankieta ta skierowana jest do mieszkańców gminy Nowy Targ. Dotyczy ich opinii na temat rozwoju
gminy, wykorzystania funduszy europejskich i ich wpływu na rozwój lokalny. Ankieta jest anonimowa.
Zostanie wykorzystana wyłącznie do celów naukowych. Odpowiedzi proszę zaznaczać znakiem „X”.
Proszę wybrać jeden wariant odpowiedzi, chyba że w pytaniu zaznaczono inaczej.
I.
Opinia respondentów o gminie Nowy Targ
1. Jak ocenia Pan/-i poziom rozwoju gminy Nowy Targ w ciągu ostatnich dziesięciu lat?
bardzo dobrze
dobrze
źle
bardzo źle
nie mam zdania
2. Czy uważa Pan/-i, że władze samorządowe prowadzą odpowiednie działania na rzecz
rozwoju lokalnego?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
3. Jak ocenia Pan/i poziom życia w gminie?
 bardzo dobrze
 dobrze
 źle
 bardzo źle
 nie mam zdania
4. Czy jest Pan/Pani zadowolony(a) z tego, że mieszka w gminie Nowy Targ?
 bardzo zadowolony
 raczej zadowolony
 raczej niezadowolony
 bardzo niezadowolony
67
67:1095554647
5. Jak ocenia Pan/-i rozwój infrastruktury technicznej (kanalizacja, wodociągi,
drogi itd. ) w gminie w ostatnich dziesięciu latach?
znacznie się poprawiła
raczej się poprawiła
pozostaje bez zmian
raczej się pogorszyła
znacznie się pogorszyła
6. Czy w gminie Nowy Targ łatwo można znaleźć pracę?
 łatwo
 średnio
 trudno
 nie mam zdania
7. Co według Pana/-i jest głównym problemem rozwoju gminy Nowy Targ? (proszę
zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi)
niedostateczna opieka medyczna
słabo rozwinięta baza agroturystyczna
mała liczba miejsc pracy
niedostateczna ilość połączeń komunikacyjnych z miastem
upadające rolnictwo
dzikie wysypiska śmieci
zły stan infrastruktury technicznej
niedostateczna promocja gminy
niski stopień zaangażowania mieszkańców
inne,
jakie?.............................................................................................................................................
8. W jakie obszary według Pana/-i gmina powinna zainwestować więcej środków?
(proszę zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi)
nauka i oświata
modernizacja infrastruktury technicznej
budowa i modernizacja budynków użyteczności publicznej
opieka zdrowotna
pomoc społeczna
kultura i sport
turystyka
promocja gminy
uporządkowanie przestrzeni, plany zagospodarowania przestrzennego
rozwój sieci internetowej (w tym internet szerokopasmowy)
rozwój systemu segregacji odpadów
wsparcie aktywności gospodarczej, zawodowej, społecznej i kulturalnej mieszkańców
68
68:1128788181
II.
Wiedza respondentów na temat wykorzystania funduszy unijnych
w gminie Nowy Targ
9. Czy gmina Nowy Targ korzysta z funduszy Unii Europejskiej?
 tak
 nie
 nie wiem
10. Czy wie Pan/-i na jakie cele gmina pozyskiwała środki z UE?
tak
nie
11. Czy zauważa Pan/-i wpływ funduszy unijnych na jakość życia w gminie?
tak
nie
nie mam zdania
12. Jak ocenia Pan/-i działania urzędu gminy Nowy Targ pod względem starań o
dofinansowanie z funduszy unijnych?
bardzo dobrze
dobrze
źle
bardzo źle
nie mam zdania
13.Czy Pana(i) zdaniem poziom poinformowania mieszkańców o realizowanych
projektach jest wystarczający?
 zdecydowanie tak
 raczej tak
 nie mam zdania
 raczej nie
 zdecydowanie nie
14. Według Pana/-i które inwestycje współfinansowane ze środków unijnych mają
największy wpływ na rozwój lokalny gminy? (proszę zaznaczyć maksymalnie 3
odpowiedzi)
inwestycje w infrastrukturę transportową
inwestycje w infrastrukturę sportowo – rekreacyjną
inwestycje społeczno – kulturalne
inwestycje w służbę zdrowia
inwestycje w poprawę środowiska
69
69:7397091077
15. Czy uważa Pan(i), że środki finansowe pochodzące z funduszy Unii Europejskiej
przyczyniły się do istotnego rozwoju społeczno–ekonomicznego gminy?
 zdecydowanie tak
 raczej tak
 nie mam zdania
 raczej nie
 zdecydowanie nie
16. Czy Pana/-i zdaniem dalsze pozyskiwanie środków z UE może przyczynić się do
rozwoju gminy ?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
nie mam zdania
III.
17. Płeć:
Charakterystyka respondenta
Kobieta
Mężczyzna
18. Wiek:
do 20 lat
21-35 lat
36-50 lat
51-65 lat
powyżej 65 lat
19. Wykształcenie:
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
20. Status zawodowy:
uczeń
student
pracująca/y
rolnik
bezrobotny
emeryt/ka lub rencist(k)a
21. Liczba osób w gospodarstwie domowym:
1
2
3-4
5 i więcej
Dziękuję za poświęcony czas!
70
70:3022354532
Imię i nazwisko autora pracy
Monika Pietraszek
Imię i nazwisko promotora pracy dr hab. Wioletta Knapik
Wydział i kierunek studiów
Rolniczo- Ekonomiczny
Ekonomia
Specjalność: Ekonomika gospodarki żywnościowej
Katedra/Instytut
Instytut Ekonomiczno-Społeczny
Nadawany tytuł
magister
Tytuł pracy w języku Polskim
Dynamika zmian społeczno-ekonomicznych polskiej
wsi w okresie ostatniego 10-lecia, na przykładzie gminy
Nowy Targ
Słowa kluczowe
obszary wiejskie, Nowy Targ, rozwój
Streszczenie pracy
Celem głównym pracy była próba oceny wpływu
wykorzystania funduszy Unii Europejskiej na rozwój
lokalny w gminie Nowy Targ oraz przybliżenie
skutków zmian społeczno-ekonomicznych, jakie zaszły
na obszarach wiejskich badanej gminy od momentu
akcesji Polski do Unii Europejskiej. Praca składa się
z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich przedstawia:
charakterystykę polskich obszarów wiejskich, stan
infrastruktury technicznej i społecznej, aktywność
społeczno-ekonomiczną mieszkańców, a także wsparcie
otrzymane dla obszarów wiejskich z budżetu unijnego.
Rozdział drugi stanowi charakterystykę badanej gminy.
Rozdział trzeci zawiera analizę sytuacji budżetowej
w gminie Nowy Targ oraz przedstawia inwestycje
realizowane w gminie w ramach funduszy unijnych.
Ostatni rozdział zawiera wyniki badań, które zostały
przeprowadzone w formie ankiet i wywiadów.
71
71:7100751953
Title
The dynamics of socio-economic changes in the Polish
countryside during the last 10 years on the example of
Nowy Targ commune.
Key words
rural areas, Nowy Targ, growth
Summary
The main aim of this study was to assess the effects of
the use of European Union funds for local development
in the municipality of Nowy Targ and bringing the
effects of socio-economic changes that have taken place
in rural areas studied municipalities since Polish
accession to the European Union. The work consists of
four chapters. The first of these presents: the
characteristics of Polish rural areas, the state of
technical and social infrastructure, socio-economic
activity of citizens, as well as the support received for
the rural areas of the EU budget. The second chapter is
studied the characteristics of the municipality. The third
section gives an analysis of the budgetary situation in
the municipality of Nowy Targ and presents the
investments carried out in the municipality of the EU
funds. The last chapter contains the results of studies
that have been conducted through questionnaires and
interviews.
72
72:9324783372