RIO+20, czyli 40 lat za nami, a prawie wszystko przed nami!

RIO+20, czyli 40 lat za nami, a prawie wszystko przed nami!
Początkiem międzynarodowej, urzędowej aktywności na rzecz ochrony przyrody było powołanie
w Sztokholmie, w 1972 roku, Agencji Ochrony Środowiska ONZ – UNEP (ang. United Nations
Environmental Programme). Oznacza to, że mamy za sobą 40 lat działań na rzecz ochrony środowiska
w ujęciu globalnym. Stopień zaangażowania poszczególnych krajów i pojawiające się ciągle nowe
zagrożenia wskazują jednak na to, że jesteśmy ciągle jeszcze na początku drogi do znanego od 30 lat
pojęcia „Zrównoważonego Rozwoju.”
Polski Ruch Czystszej Produkcji, na tej ścieżce 40-lecia, wkracza w ćwierćwiecze swego istnienia.
W 1988 roku odbyły się rozmowy na temat organizacji w Polsce seminarium UNEP, które miało być
jednym z etapów przygotowania do światowej konferencji ochrony środowiska – RIO ‘92. Seminarium
odbyło się w 1989 roku w Warszawie, podczas gorących dni „Obrad Okrągłego Stołu”, a jej
podstawowym dokumentem dla dyskusji i ustaleń programowych był raport komisji ONZ, opracowany
pod kierunkiem p. Harlem Gro Brundtland pt. „Our Common Future”, czyli „Nasza Wspólna
Przyszłość”. Powołano również wtedy Światowy Program Czystszej Produkcji – UNEP-CP Programme.
Niestety, mimo znacznych wysiłków społeczności polskich inżynierów i techników – w ramach której
działa nasze Stowarzyszenie – idea „Czystszej Produkcji” i jej międzynarodowe hasło: „CP – najkrótsza
droga do zrównoważonego rozwoju” nie znalazła wystarczającego wsparcia w polskiej gospodarce.
RIO’92 zakończyło się wydaniem dokumentu pt. „Agenda XXI” – wytycznych dla koniecznych zmian
na XXI wiek. Wytyczne dla „Czystszej Produkcji” zapisano w rozdziale 30, pt. „Business and Industry”.
Najistotniejszym efektem RIO’92 było przyjęcie definicji pojęcia zrównoważonego rozwoju i konieczności
jego wpisania do programów rozwoju w skali globalnej, regionalnej i lokalnej. Tak stało się np. w Polsce,
gdzie pojęcie rozwoju zgodnie z zasadami Zrównoważonego Rozwoju wpisano w 1997 roku do
Konstytucji RP.
RIO+10 – kolejny Szczyt Ziemi, w Johannesburgu, w 2002 roku, wykazał jak bardzo brakuje ciągle
praktycznych działań, szczególnie w zakresie polityki społecznej – i ten element zaakcentowano
w definicji Zrównoważonego Rozwoju. W czasie tej konferencji m.in. podkreślano znaczenie poszerzania
pojęcia CP o zagadnienia konsumpcji – czyli rozwój Zrównoważonej Konsumpcji i Produkcji (ang.
Sustainable Consumption and Production – SCP). Wskazano tym samym, że istotnym elementem
Zrównoważonego Rozwoju jest nie tylko racjonalna produkcja, lecz równie ważna staje się
odpowiedzialna konsumpcja. Zagadnieniu temu nadano szczególną rangę, ustalając „10-letni ramowy
program wdrażania SCP”. Bardzo istotnym dokumentem kończącym RIO+10 była „UN Millennium
Declaration”, ustalająca zadania dla wszystkich uczestników działań na rzecz Zrównoważonego Rozwoju.
RIO+20, w roku 2012, odbyło się pod hasłem „The world we want” czyli „ Świat jakiego chcemy”,
choć należało raczej przyjąć hasło: „The world we need urgently”, czyli „Świat, którego pilnie
potrzebujemy”! Uzasadnieniem do takiego „hasła/logo” są nikłe raczej rezultaty minionego 40-cia.
Poważnym usprawiedliwieniem jest na pewno trwający od kilku lat światowy kryzys ekonomiczny,
lecz wypowiadane są również uzasadnione poglądy o możliwości jego wykorzystania na rzecz bardziej
zrównoważonego rozwoju gospodarczego.
Bardzo istotną różnicą w pracy tej konferencji, w porównaniu do poprzednich, jest jej powszechność.
Rozwijająca się bardzo dynamicznie komunikacja internetowa zachęciła do zaocznego (w sensie
fizycznym) uczestnictwa ponad 40 milionów internautów, którzy oprócz 40 000 bezpośrednich
uczestników brali czynny udział w pracach przed, w trakcie i po RIO+20.
Warto zwrócić uwagę na niektóre tylko wyzwania sformułowane jako linie przewodnie do pracy
w czasie RIO+20:
 w 2040 r. przewiduje się wzrost ludności do około 7 – 9 mld; wiadomo również, że obecnie ponad
miliard ludzi żyje w skrajnej nędzy i ta liczba raczej nie maleje,
 w ciągu najbliższych 10 lat konieczne będzie stworzenie około 600 mln nowych miejsc pracy,
1


do 2030 roku o 50% wzrośnie zapotrzebowanie na żywność, przy równoczesnym całkowitym,
aktualnym już, zachwianiu równowagi w korzystaniu z zasobów mórz,
w tym samym okresie szacuje się również poważny wzrost zapotrzebowania na energię (45%) i wodę
(30%).
Podobnie jak na poprzednich „Szczytach Ziemi” przyjęto bardzo odpowiedzialne deklaracje
polityczne i zobowiązania praktyczne, sformułowane dla najważniejszych obszarów życia światowej
społeczności:
 w zakresie wyżywienia: „ZERO GŁODU” dla wszystkich,
 w zakresie energii: „Zrównoważona energia dla wszystkich”, z podwojeniem do 2020 r. sprawności
energetycznej i udziału energii odnawialnej,
 w zakresie gospodarki wodą: „Powszechny dostęp do czystej wody do roku 2030”
i usprawnienie gospodarki ściekami,
 w zakresie gospodarki morskiej: „Kontrola połowów oraz stopnia zanieczyszczenia wód morskich”,
 w zakresie obszarów miejskich: „Powszechna poprawa życia w miastach, usług socjalnych,
transportu i ograniczenia wpływu na ekosystemy”.
To niezwykle trudne i odpowiedzialne wyzwania, dlatego w dyskusji i dokumentach końcowych
pojawiły się takie sformułowania, jak „Business as usual is not an option” czyli „dotychczasowe praktyki
są wykluczone”, ale także miłe myśleniu zwolenników CP: „Green Economy is a must” („zielona
gospodarka jest koniecznością”). Podkreśla się również znaczenie raportowania dotyczącego działań na
rzecz Zrównoważonego Rozwoju.










Dokument końcowy RIO+20 wytycza cały szereg praktycznych kierunków działań, m. in:
podjęcie procesu wyznaczania zadań (wskaźników) osiągania Zrównoważonego Rozwoju,
potrzeba uszczegółowienia jak w praktyce wykorzystać tzw. Green Economy (Zieloną Gospodarkę)
we wdrażaniu Zrównoważonego Rozwoju,
wzmocnienie UNEP i stworzenie nowego forum dla Zrównoważonego Rozwoju,
wspieranie wszelkich form Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw (ang. CSR),
podjęcie kroków dla poszerzenia formuły określania pojęcia dochodu narodowego
o elementy wskazujące na ogólny stan dobrobytu krajów,
rozwój strategii dla finansowania Zrównoważonego Rozwoju,
przyjęcie ramowych regulacji dla lepszej realizacji zasad Zrównoważonej Produkcji i Konsumpcji,
koncentracja wysiłków na wyrównywaniu szans i możliwości ze względu na płeć,
stwarzanie możliwości większego zaangażowania społecznego a także nauki w rozwiązywanie
problemów politycznych,
uznaniu dużej wagi, jaką mogą spełniać dobrowolne zobowiązania w realizacji Zrównoważonego
Rozwoju.
Piękny zestaw wzniosłych deklaracji i haseł, ale także zadań, które należy podejmować i którym
należy w każdym miejscu i czasie udzielać praktycznego wsparcia, bowiem: „po czynach ich poznacie,
a nie po słowach”
Prof. dr hab. inż. Zygfryd Nowak
Honorowy Prezes Stowarzyszenia „Polski Ruch Czystszej Produkcji”
2