Występowanie Charakterystyka drzewa i drewna

BUK
S
pecjaliści twierdzą, że to trudne drewno, które przysparza wiele problemów nie tyle
podczas obróbki, ale po położeniu, na przykład na podłodze w formie parkietu. Drewno bukowe
silnie pracuje rozszerzając się zarówno wzdłuż, jak i wszerz słoi. Niektórzy jednak cenią go za
jego jasną barwę. Poniżej przedstawiamy więcej informacji na temat tego gatunku, który rzadko
jest atakowany przez szkodniki i dzięki temu może szybciej przerastać inne drzewa w lasach.
Występowanie
Gatunek ten ma duże wymagania dotyczące gleby i klimatu. Jest to drzewo rosnące w klimacie
umiarkowanym o charakterze oceanicznym. Swoim zasięgiem obejmuje środkową i zachodnią
Europę. Występuje w południowej części Anglii i w południowej Skandynawii, dochodzi do
północnej Besarabii, a na południe na Półwysep Bałkański (bez środkowej i południowej Grecji),
Półwysep Apeniński, Sycylię, Korsykę i północną Hiszpanię. Najczęściej występuje w środkowej
Francji, zachodnich Niemczech, Jugosławii i Rumunii. W Polsce rośnie w lasach, w górach reglu
dolnym Karpat i Sudetów, na południu oraz w środkowej północno-zachodniej części kraju.
W Karpatach buk jest obok jodły gatunkiem tworzącym las. Występuje w górnej części regla
dolnego (800-1150 m n.p.m.), w Tatrach sięga do 1295 m n.p.m. W Polsce występują dwa typy lasów:
Fagetum carpaticum (buczyna karpacka) i Melico-Fagetum (buczyna pomorska). Te ostatnie
drzewostany mają wyższą jakość drewna.
Charakterystyka drzewa i drewna
Wolno rosnące drzewo o wysokości do 40 m i średnicy do 150 cm ma dobrze wyrośnięty i
ukształtowany pierścień do wysokości ok. 20 m wolny od gałęzi, o kształcie cylindrycznym.
Kora w młodości gładka, cienka, szarozielona o jasnym połysku, z wiekiem staje się
srebrzystoszara, zwłaszcza na gruntach wapiennych, udział kory wynosi 7,4%, gęstość - 579 kg/m3.
Rysunek lekko słoisty na płaszczyźnie stycznej, lekko prążkowany na płaszczyźnie promieniowej,
mało dekoracyjny. Drewno jest koloru żółtoczerwonawego do czerwonawo-brunatnego, fałszywa
twardziel czerwona do czerwono-brązowej. Drewno nie posiada charakterystycznego zapachu.
Zalety drewna:
Próbka mechaniczna dobra, drewno jest podatne na skrawanie i łuszczenie, dobre połączenia na
gwoździe i śruby - zaleca się jednak wstępne nawiercanie. Suszenie dobre, wykazuje skłonność do
pękania i paczenia się. Dobrze się skleja. Nie sprawia trudności przy wykańczaniu powierzchni,
dobrze się bejcuje i pokrywa lakierami.
Wady drewna
Najczęściej spotykane to: krzywizny, niecylindryczność, skręt włókien, fałszywa twardziel, guzy,
oparzelina, spękania mrozowe, przebarwienia spowodowane przez grzyby, przebarwienia
oksydacyjne, zgnilizna, chodniki owadzie. Trwałość niewielka; drewno podatne na zaatakowanie
przez grzyby i owady; nieodporne na warunki atmosferyczne.
Zastosowanie
Do produkcji drewna okleinowego; przeważnie na okleiny skrawane z przeznaczeniem na sklejki,
płyty spajane, drewno prasowane; drewno na meble, okładziny i parkiet; drewno konstrukcyjne
średnich wymagań; do budowy pojazdów, maszyn; zastosowanie w budownictwie ziemnym,
wodnym i wysokim; drewno specjalne na płyty wiórowe i pilśniowe, papier i celulozę, przyrządy
sportowe, beczki, skrzynki, ławki, uchwyty (oprawy narzędzi), sprzęt domowy, wełnę drzewną,
zabawki, progi; nadaje się do toczenia. Ponadto z buka pozyskuje się ocet drzewny, węgiel drzewny i
olej smołowy; drewno świetne do celów giętarskich.
Drzewo występowało już w czasie zlodowaceń, odrodziło się w czasie ociepleń i trwa od młodszego
trzeciorzędu do chwili obecnej. Najstarszy buk zwyczajny rośnie w Sierakowie (województwo
poznańskie) i ma 327 lat. Obwód jego wynosi 678 cm, pierśnica 216 cm. Owoce buka - bukiew - są
jadalne, a olej wyciskany z bukwi jest jednym ze składników margaryny. Dlatego też od dawna
drzewem tym interesowali się hodowcy trzody chlewnej. Drzewo uważane jest za "drzewo płodności"
wg wierzeń starożytnych Daków (Rumunia). W legendzie drewniany instrument muzyczny fagot
(najlepszy bukowy) wywodzi swoją nazwę od buka (Fagus). Zwarty las bukowy złożony z dorosłych
200-letnich buków, zwany Gajem Świętopełka - znajduje się w Kartuzach. Wsławiona Bukowina
Tatrzańska to drugie miejsce występowania buka w Polsce.
Nazwy handlowe i regionalne:
buk pospolity (Polska), Buche, gemeine Buche (Niemcy), Hetre (Francja), Beech (Wielka Brytania,
USA), Faggio (Włochy), Beuken (Holandia), Haya (Hiszpania), Rädbik (Szwecja), Kaym (Turcja)
Właściwości mechaniczne:
właściwości fizyczne:
gęstość w stanie suchym
wytrzymałość na zginanie statyczne
74-123-210 MPa,
moduł sprężystości przy zginaniu statycznym
10000- 16000-18000
MPa
wytrzymałość na ściskanie
41-62-99 Mpa
490-680-880 kg/m3
gęstość przy wilgotności 12-15% 540-720-910 kg/m3
gęstość po ścięciu
820-1070-1270 kg/m3
skurcz:
wzdłuż włókien
0,3%
wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien 57-135-180 MPa
w kierunku promieniowym
ok. 5,8%
wytrzymałość na rozciąganie w poprzek
włókien
7,0-10,7 Mpa
w kierunku stycznym
ok. 11,8%
objętościowy
14,0-17,9-21,0%
wytrzymałość na ścinanie
6,6-8,0-19,0 Mpa
udarność
3-10-19 J/cm2
wytrzymałość na skręcanie
15-19 MPa
łupliwość
0,4-0,5 MPa
twardość Brinella na płaszczyźnie
podłużnej
ok. 72 MPa
twardość Brinella na płaszczyźnie
poprzecznej
ok. 34 MPa
ścieranie (dąb do buka)
jak 1,56:1,0