KOMENTARZ

18.
19.
KOMENTARZ
Opracował zespół w składzie:
Leon Kozacki, Andrzej Macias,
Beata Medyńska-Gulij, Wojciech Rosik
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU
Położenie fizycznogeograficzne
Według podziału Polski na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki 2001)
obszar arkusza znajduje się w zasięgu makroregionu Pojezierza WielkopolskoKujawskiego (315.5). W ramach tego wydzielenia wyróżniamy mezoregion
Pojezierza Gnieźnieńskiego (315.54) – rys. 1.
Rys. 1.
Budowa geologiczna
Analizowany teren leży na styku dwóch jednostek geologicznych: Elewacji
Obornickiej i Niecki Mogileńsko-Łódzkiej. Pod trzeciorzędem zalegają tutaj skały
triasu, jury i kredy dolnej (Pożaryski 1974). W głębszym podłożu, na utworach
sfałdowanych w czasie orogenezy kaledońskiej i waryscyjskiej, zalegają skały
permskie (czerwonego spągowca) i mezozoiczne. W cechsztynie powstały
zlepieńce, piaskowce, iłowce, wapienie, dolomity oraz osady chemiczne (Stupnicka
1997). Struktury halokinetyczne tkwiące w pokrywie permsko-mezozoicznej należą
do strefy słupów i grzebieni solnych (NE część arkusza) lub wałów, poduszek
i spęcznień solnych (część SW). W obrębie arkusza występuje fragment struktury
wysadowej Mogilna, mająca postać antyklinalną. Amplituda wysadu liczona od
spągowej powierzchni kredy wynosi na skrzydle NE 2200 m, a na skrzydle SW
1600-1800 m. Podstawową serię mezozoiku stanowią piaskowce, wapienie i margle
górnej kredy o łącznej miąższości 1150 m (Stupnicka 1997). Sekwencje utworów
trzeciorzędowych rozpoczynają zwietrzelinowe, wapienne, pokrywy starszego
paleogenu. W młodszym paleogenie odłożone zostają serie piaszczyste. W dolnym
i środkowym miocenie następuje sedymentacja mułów, iłów oraz piasków.
W górnym miocenie oraz w pliocenie w okresowo wysychających bagniskach ma
miejsce akumulacja piaszczysto-mułkowo-ilasta. Powstają pstre iły poznańskie
(Stankowski 1976).
Strop powierzchni podczwartorzędowej, zalegający na wysokości 40-90
m n.p.m., budują plioceńskie iły i mułki. Miąższość skał plioceńskich jest zmienna
i wynosi od 50 m (Kaczkowo) do 90 m (Gąsawa, Uścikowo). Plejstoceński cykl
morfotwórczy przejawił się złożeniem serii osadów glacjalnych i glacifluwialnych,
składających się z glin zwałowych, piasków, żwirów i mułków. Miąższość skał
czwartorzędowych jest zmienna i wynosi 28-75 m. Największa jest w obrębie
obniżeń stropu powierzchni trzeciorzędowej (Zając 1978a). W obrębie arkusza
pakiet utworów plejstoceńskich tworzą, idąc od spągu do stropu: glina zwałowa
środkowopolska o miąższości 10-35 m, glina zwałowa bałtycka (faza poznańska) 520 m. Lokalnie w obniżeniach powierzchni trzeciorzędowej zalegają piaski i żwiry
fluwioglacjalne zlodowacenia środkowopolskiego. Inne przewarstwienia tworzą: iły,
mułki i piaski zastoiskowe fazy leszczyńskiej, piaski i żwiry fluwioglacjalne fazy
poznańskiej (Zając 1978 b).
Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia
Powierzchnia terenu w obrębie analizowanego arkusza mapy jest bardzo
urozmaicona. Skrajne wartości wysokości bezwzględnych wynoszą 78 m n.p.m. nad
Jeziorem Biskupińskim oraz 133 m n.p.m. obok wsi Cegielnia. Wysokości względne
pomiędzy dnami dolin a kulminacjami płatów wysoczyznowych wynoszą przeważnie
7-18 m. Wyższe, 25-38 m, są w południowo-wschodniej części arkusza.
W obrębie arkusza mapy znajdują się następujące formy lub zespoły form:
1. Wysoczyzna morenowa. Forma silnie rozczłonkowana przez doliny rzeczne
i rynny glacjalne.
2. Moreny czołowe akumulacyjne. Chronologicznie te formy przynależą do oscylacji
ryszewskiej. To zespół nierównomiernie rozmieszczonych wzgórz (Gącz-KowalewoCotoń-Ryszewo). W części zachodniej tego ciągu wysokości względne form nie
przekraczają 10 m, na wschód od wsi Cotoń osiągają 15-33 m.
3. Sandry. Na przedpolu moren oscylacji ryszewskiej występuje niewielki sandr
usypany przez wody, które płynęły subglacjalnie na linii jezior żnińskich. Forma
położona pomiędzy Cerekwicą a Jeziorem Wolskim sypana była przed oscylacją
czarnkowską. Natomiast sandry i terasy w rynnach położonych w zachodniej części
arkusza powstały w czasie subfazy chodzieskiej.
4. Rynny glacjalne. Formy subglacjalne rozcinające wysoczyznę morenową. Tworzą
w obrębie arkusza bardzo rozbudowany system przynależny genetycznie do
subfazy chodzieskiej zlodowacenia bałtyckiego (Kozarski 1962).
Wody powierzchniowe
Analizowany arkusz należy do dorzecza Warty. Topograficzne działy wodne,
najczęściej wyraźnie zaznaczające się w rzeźbie terenu, należą do III i IV rzędu.
Głównymi ciekami analizowanego arkusza są rzeki Wełna i Gąsawka. Sieć
hydrograficzną tego terenu uzupełniają dopływy Wełny oraz system kanałów
i rowów melioracyjnych, z których większość ma charakter okresowy. Na obszarze
arkusza występuje kilkanaście naturalnych większych zbiorników wodnych (tab. 1).
Należy jednak zaznaczyć, że większość jezior w wyniku prac melioracyjnych
prowadzonych w dolinie Wełny w XIX wieku zmniejszyło swoją powierzchnię
(np. Zioło o 23% czy Rogowskie o 9%). Natomiast prace regulacyjne i melioracyjne
prowadzone w XIX wieku w dolinie Gąsawki przyczyniły się do zwiększenia
powierzchni jezior (np. Jez. Weneckie o 25%) lub zmniejszenia (np. Jez.
Biskupińskie o 12,5%). Oprócz jezior występują również liczne drobne zbiorniki
wodne pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego (m.in. doły potorfowe).
Należy wskazać również na stosunkowo szybko postępujący na tym terenie proces
lądowacenia jezior (Kaniecki 2003).
Tabela 1. Jeziora i ich cechy morfometryczne
Powierzchnia [ha]
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Nazwa jeziora
Rogowskie
Zioło
Wolskie
Tonowskie
Żnińskie Małe
Weneckie
Biskupińskie
Kołdrąbskie
Dziadkowskie
Skarbińskie
Lubieckie
Kaczkowskie
Grochowiskie
Niedźwiady
Radeckie
Żernickie
Rogowskie
Małe
-
7,5
5,5
-
5,0
5,4
-
-
-
KJP – Katalog Jezior Polski
AJP – Atlas Jezior Polski, pr. zbiorowa pod red. J. Jańczaka
IRŚ – Instytut Rybactwa Śródlądowego
* powierzchnia zawarta tylko na arkuszu Rogowo (brak dostępu do danych VMapL2 z arkusza obok)
DO MAPY SOZOLOGICZNEJ
W SKALI 1 : 50 000
ARKUSZ N-33-120-C
ROGOWO
Lp.
Jądrzywie
Rudno
Objętość
[tys. m3]
Głęb.
śr.
[m]
Głęb.
maks.
[m]
IRŚ
KJP
AJP
planimetr
285,3
248,7
185,0
159,9
135,1
131,7
116,6
92,3
77,1
64,0
47,7
36,6
30,2
16,4
15,6
-
262,5
232,5
175,0
166,0
116,0
123,0
107,0
91,0
62,0
63,5
47,5
31,0
22,5
20,0
13,5
11,0
258,3
248,7
185,0
159,9
135,1
116,6
92,3
77,1
64,0
47,7
36,6
30,2
16,4
15,6
12,0
269,0
238,2
171,7
158,6
121,4
97,8*
77,8*
88,7
64,8
61,2
45,0
30,5
18,6
15,2
14,6
11,8
12399,0
14714,8
20971,0
3189,9
3063,5
6064,9
6397,2
7800,6
3396,8
3069,8
2351,1
2212,7
394,9
533,9
350,2
204,0
4,3
5,9
11,3
1,9
2,3
4,6
5,5
8,5
4,4
4,8
4,9
6,0
1,3
3,3
2,2
1,7
14,3
17,9
28,2
7,3
5,3
20,3
13,7
16,0
10,0
9,6
8,6
9,9
2,5
8,6
4,7
3,3
-
8,0
9,8
9,0
156,8
3,0
1,6
Wody podziemne
Wg podziału hydrogeologicznego Polski (Mapa Hydrogeologiczna Polski
w skali 1:200.000) cały obszar arkusza leży w obrębie Regionu Mogileńskiego (XII).
Dzieli się on na omawianym terenie na Rejon Wągrowca-Żnina (XIIB) i Rejon Doliny
Wełny (XIIC). Większa część omawianego obszaru wchodzi w skład Rejonu
Wągrowca-Żnina (XIIB). Główny użytkowy poziom wodonośny tworzą utwory
mioceńskie zalegające na głębokości 60 – 150 m p.p.t. o wydajności od 30 do 70
m3/h, rzadziej 70-150 m3/h. Utwory czwartorzędowe posiadają jeden nieciągły
poziom wodonośny leżący na głębokości od kilku do 65 m p.p.t. o miąższości od
kilku do kilkunastu m i wydajności do 30 m3/h, rzadziej do około 60 m3/h. Dolinę
Wełny, tj. środkową część omawianego arkusza, stanowi Rejon Doliny Warty (XIIC)
stanowiący pas o szerokości od kilku do kilkunastu km. Główny poziom wodonośny
występuje w utworach czwartorzędowych i znajduje się na głębokości od kilku do
20 m p.p.t. Osiąga miąższość od kilku do 30 m oraz wydajność sięgającą od
kilkunastu do ponad 100 m3/h. Wodonośny poziom trzeciorzędowy (mioceński) ma
już mniejsze znaczenie. Leży on na głębokości od 70 do 90 m p.p.t., posiada
miąższość od kilkunastu do 40 m i wydajności nie przekraczające 30 m3/h.
Na omawianym obszarze wody podziemne wykazują ścisły związek z litologią i
rzeźbą terenu. Wody I poziomu występują stosunkowo płytko. Na wysoczyźnie
zalegają najczęściej na głębokości od 2 do 5 m p.p.t., tylko w obrębie wzgórz
czołowomorenowych przekraczają 5 m p.p.t. Najpłycej wody podziemne zalegają
w dolinach rzek i rynien jeziornych (do 2 m p.p.t.) (Kaniecki 2003).
Gleby
Wg podziału glebowo-rolniczego Polski dokonanego przez Instytut Uprawy
Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach (Gałecki, Jabłoński 1986;
Olejniczak 1989) obszar arkusza należy do trzech regionów. Większość terenu
objetego arkuszem wchodzi w skład Regionu Rogowsko-Trzemeszeńskiego.
Dominują w nim gleby kompleksu 5 i 6, a w zachodniej części dość liczne są gleby
kompleksu 4. Północno-wschodnia część analizowanego terenu należy do Regionu
Żnińsko-Mogileńskiego. Charakteryzuje się on przewagą kompleksu 4 z mniejszym
udziałem gleb kompleksu 5. Natomiast obszar gminy Mieleszyn wchodzi w skład
Regionu Gnieźnieńskiego. Przeważają w nim gleby płowe i brunatne należące do
kompleksów: 4 i 5. Na arkuszu Rogowo wśród gruntów ornych przeważają gleby
należące do 2, 4 i 5 kompleksu rolniczej przydatności gleb, a wśród użytków
zielonych kompleks 2z.
Gleby 2 kompleksu rolniczej przydatności (pszennego dobrego) tworzą duże
zwarte powierzchnie między Izdebnem, Bożejewicami, Biskupinem i Szelejewem,
a także w okolicach Bożejewiczek, Uścikowa, Tonowa i Posługowa. Są to
najczęściej czarne ziemie, gleby brunatne i gleby płowe wytworzone z piasków
gliniastych mocnych na glinach lub z glin.
Gleby kompleksu 4 żytniego
bardzo dobrego (pszenno-żytniego) zajmują większe obszary przede wszystkim
w północnej i zachodniej części analizowanego arkusza, a także w okolicach
Mieleszyna, Popowa Tomkowego, Grochowisk Szlacheckich i Szelejewa. Są to
gleby płowe przeważnie wykształcone z piasków gliniastych mocnych na glinach.
Kompleks 5 żytni dobry tworzy większe powierzchnie w południowej części
obszaru. Tworzą go najczęściej gleby płowe rzadziej czarne ziemie wykształcone
z piasków gliniastych lekkich na glinach.
Natomiast wśród kompleksów rolniczej przydatności użytków zielonych na
opisywanym arkuszu przeważa kompleks 2z (użytki zielone średnie). Największe ich
powierzchnie znajdują się w dolinie Wełny i Gąsawki oraz w rynnach jeziornych.
Tworzą go głównie gleby torfowe, mułowo-torfowe, murszowe i czarne ziemie.
Charakteryzują się one uregulowanymi stosunkami wodnymi.
Szata roślinna
Wg podziału Polski Matuszkiewicza (1993) na regiony geobotaniczne wg
zbiorowisk roślinnych obszar arkusza znajduje się w trzech podokręgach.
Większość analizowanego terenu należy do Podokręgu Żnińskiego (B.2.1.b).
Południowo-zachodnia jego część jest w Podokręgu Kłeckim (B.2.1.m). Oba te
podokręgi rozdziela dolina Wełny należąca do Podokręgu Gościeszyńskiego
(B.2.1.e). Te trzy podokręgi wchodzą w skład Okręgu Pojezierza Gnieźnieńskiego
(B.2.1) w Krainie Środkowowielkopolskiej (B.2) w Dziale BrandenburskoWielkopolskim (B). Obszar arkusza jest stosunkowo zróżnicowany pod względem
potencjalnej roślinności naturalnej. Na wysoczyźnie występują płaty siedlisk:
środkowoeuropejskiego grądu dębowo-grabowego Galio silvatici-Carpinetum
i mieszanego boru sosnowo-dębowego Pino-Quercetum. Doliny rzeczne i rynny
jeziorne zajmują siedliska łęgu jesionowo-olszowego (Circaeo-Alnetum), łęgu
jesionowo-wiązowego Fraxino-Ulmetum, a obniżenia terenowe ols Carici elongataeAlnetum.
W podziale Polski na regiony przyrodniczo-leśne wg Tramplera, Kliczkowskiej,
Dmyterko i Degórskiej (1994) obszar badanego arkusza zalicza się do Mezoregionu
Pojezierza Wielkopolskiego (III.7b) Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (III.7)
Krainy Wielkopolsko-Pomorskiej (III). Panującym gatunkiem drzew jest sosna (ok.
75%), a następnie olcha (ok. 13%). Wśród siedlisk leśnych na tym arkuszu dominuje
bór świeży, bór mieszany świeży oraz las mieszany świeży i ols.
Klimat
Według regionalizacji klimatycznej Wosia (1995) obszar ten należy do Regionu
Środkowopolskiego (XVII), charakteryzującego się przewagą dni z pogodą bardzo
ciepłą i pochmurną, których jest w roku średnio 60, w tym bez opadu 38 dni.
Cechuje się on też pogodą przymrozkową bardzo chłodną (średnio prawie 40
takich dni w roku, w tym połowa jest z opadem). Średnia temperatura roczna wynosi
około 8oC. Temp. stycznia waha się w przedziale od -2 do –3oC, natomiast lipca w
przedziale od 18 do 19oC. Średnia opadów rocznych dla Żnina wynosi 539 mm.
Przeciętny czas zalegania pokrywy śnieżnej waha się od 50 do 80 dni. Analizowany
obszar leży w strefie wysokiego deficytu wodnego, niedobory między opadami a
parowaniem potencjalnym wynoszą około 100 mm. Przeważającymi wiatrami dla
omawianego obszaru są wiatry z sektora zachodniego W (18,1 %), południowozachodniego SW (14,3 %) i północno-zachodniego NW (11,1 %).Średnia prędkość
wiatru w skali roku 3,3 m/s. Okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni.
FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na badanym arkuszu gleby chronione posiadają znaczący udział wśród
gruntów ornych. Zdecydowana większość z nich to grunty orne chronione. Lasy
stanowią niewielkie powierzchnie położone w obrębie dolin Wełny i rynien
jeziornych. Część z nich uznano za lasy ochronne, w większości są to lasy
wodochronne i glebochronne.
Na system obszarów chronionych na analizowanym arkuszu składają się:
rezerwat przyrody, obszar chronionego krajobrazu (OChK) i fragment drugiego
OChK oraz pomniki przyrody. Rezerwat przyrody „Mięcierzyn” (nr 1245 w rej.
krajowym) położony jest w gminie Rogowo. Należy do typu leśnego, a utworzony
został w 1996 roku na powierzchni 53,24 ha (Monitor Polski nr 37/1996, poz. 374).
Chroni las o charakterze żyznej buczyny niżowej na terenach niewapiennych
(Walczak i in., 2001). Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich utworzony
na mocy Rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z 14 czerwca 1991 r.
(Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 17 z 10 września 1991 r.), obejmuje jeziora: Rogowskie,
Wolskie, Zioło, Lubeckie i Jądrzywie. Całkowita jego powierzchnia wynosi 1.700,0
ha. W północno-wschodniej części obszaru analizowanego arkusza znajduje się
fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Żnińskich, którego łączna pow.
jest równa 9.017,0 ha. Chroni on dwie rynny jezior, tj. żnińską i foluską. Pozostałe
formy to 17 pomników przyrody, z tego 16 to pomniki przyrody ożywionej, a 1
nieożywionej (tab. 2).
Tabela 2. Pomniki przyrody
Lp.*
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Lokalizacja
Uścikowo
Świątkowo
Obiecanowo
Tonowo
Tonowo
Marcinkowo Dolne
Gąsawa
Rogowo
Rogowo
Miniszewo
Gałęzewo
Recz
Dziadkowo
Nadleśnictwo Gołabki, oddz. 174c
Nadleśnictwo Gołabki, oddz. 174c
Lubcz
Popowo Tomkowe
Pomnik przyrody
jesion wyniosły
jesion (2 szt.)
dąb szypułkowy
dąb szypułkowy
lipa drobnolistna
lipa krymska, dąb szypułkowy
głóg dwuszyjkowy
miłorząb dwuklapowy
dąb szypułkowy
głaz narzutowy
lipa drobnolistna
dąb szypułkowy „Chrobry”
dąb szypułkowy (3 szt.)
dąb szypułkowy
wiąz
dąb szypułkowy
dąb szypułkowy (2 szt.)
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Środkowa i wschodnia część obszaru arkusza znajduje się na terenie
Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 143 „Subzbiornik Inowropcła –
Gniezno”. Jednak nie zaliczono go ani do obszaru najwyższej ochrony (ONO), ani
obszaru wysokiej ochrony (OWO). Łączna powierzchnia tego GZWP jest równa
2.000 km2. Jego zasoby dyspozycyjne szacuje się na 96,0 tys. m3/dobę
(Kleczkowski 1990). Wśród udokumentowanych złóż surowców mineralnych na
opisywanym terenie występuje sól kamienna i torfy. Sól kamienna występuje w złożu
„Damasławek” o pow. 1328 ha obejmującym wysad solny. Jego zasoby bilansowe
w kategorii C2 wynoszą 17.690,43 mln t. Natomiast złoża torfów, związane z dolinami
Wełny, Małej Wełny i Gąsawki nie powinny być eksploatowane z racji funkcji
pełnionych w środowisku przyrodniczym.
Formy ochrony środowiska na tym arkuszu uzupełnia ponad 20 ujęć wód
podziemnych (zlokalizowanych głównie w pobliżu miejscowości) oraz szereg
powierzchni zieleni urządzonej. Do tych ostatnich należy najczęściej zieleń
cmentarzy oraz parków wiejskich i ośrodków wypoczynkowych. Należy też
wspomnieć o utworzonym w 1949 roku rezerwacie archeologicznym „Biskupin”
(uznany za pomnik historii) o powierzchni 23,0 ha, położonym na południowym
półwyspie Jez. Biskupińskiego obejmujący pozostałości drewnianej osady obronnej
z okresu kultury łużyckiej.
DEGRADACJA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja powierzchni terenu
W obrębie arkusza grunty narażone na denudację naturogeniczną i uprawową
stanowią niewielkie powierzchnie w strefie krawędziowej rynien Jezior:
Dziadkowskiego,
Kołdrąbskiego,
Żernickiego,
Tonowskiego,
Wolskiego,
Skarbińskiego i Weneckiego oraz doliny rzeki Wełny w południowej części arkusza.
Innym przejawem degradacji terenu są grunty antropogeniczne obszarów
zabudowanych (szczególnie w Rogowie). W obrębie analizowanego obszaru
występuje jedno większe wyrobisko po eksploatacji surowców budowlanych. Jest to
nieczynna żwirownia w okolicy Wiewiórczyna.
Większe składowiska surowców przemysłowych występują w Rogowie (3 obiekty),
Bożejewiczkach (2 obiekty) i Wiktorowie (1 obiekt), a znaczniejsze składowiska surowców
rolnych są w Uścikowie, Cerekwicy, Bożejewiczkach, Wójtowie, Gogółkowie, Biskupinie,
Marcinkowie Dolnym, Marcinkowie Górnym, Złotnikach, Grochowiskach Szlacheckich,
Rogowie, Lubczu, Obiecanowie, Chrzanowie, Zrazimiu, Tonowie i Sarbinowie Drugim.
Ponadto w miejscowościach Świątkowo i Wiewiórczyn znajdują się składowiska surowców
leśnych. Liczną grupę obiektów, które wpływają na degradację powierzchni terenu,
stanowią składowiska paliw. Paliwa stałe składowane są w: Cerekwicy (1 obiekt),
Świątkowie (1 obiekt), Bożejewiczkach (1 obiekt), Biskupinie (1 obiekt), Gąsawie (1
obiekt) i Rogowie (2 obiekty). Największa liczba stacji paliw płynnych i gazowych
występuje w Rogowie (4 obiekty czynne, z czego 2 to stacje paliw płynnych i
gazowych, a pozostałe 2 to samych paliw płynnych) i Bożejewiczkach (2 stacje
paliw płynnych, w tym 1 czynna, a druga nieczynna). Po 1 obiekcie tego typu
(wszystkie to dystrybutory paliw płynnych) posiadają następujące miejscowości:
Cerekwica (czynny), Zrazim (nieczynny), Biskupin (czynny), Marcinkowo Górne
(nieczynny) i Sarbinowo Drugie (czynny).
Znaczącym przejawem degradacji powierzchni terenu są składowiska
odpadów. Na badanym obszarze występuje 2 czynne, kontrolowane składowisko
odpadów komunalnych oraz 3 niekontrolowane. Pierwsze z nich, to obiekt położony
w miejscowości Rogowo, oddany do eksploatacji w 1991 roku. Jest to składowisko
o powierzchni 1,24 ha i pojemności całkowitej 67.500 m3. Rocznie trafia na nie
około 950 t odpadów komunalnych. W 2004 roku stopień wypełnienia osiągnął 66%
jego pojemności, a ilość zgromadzonych odpadów osiągnęła 11.252 t. Składowisko
uszczelnione jest warstwą gliny. (Raport…, 2005). Drugi ze wspominanych obiektów
to składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Zrazim (gm. Janowiec
Wlkp). Jego całkowita powierzchnia jest równa 6,35 ha, a pojemność wynosi 57.300
m3. Ilość nagromadzonych odpadów w 2004 roku była równa 10.313 t, a w ciągu
roku trafia tam około 2000 t odpadów. Składowisko to wypełnione jest w 69%.
(Raport…, 2004). Trzeci obiekt, to nieczynne już wysypisko w miejscowości Zrazim
o powierzchni 1,00 ha i nagromadzeniu odpadów 14.200 m3, położone w obrębie
opisywanego wcześniej składowiska. Nie posiadało ono żadnych uszczelnień przed
migracją związków wgłąb gruntu (Raport…, 1997). Kolejne „dzikie” wysypiska
odpadów zlokalizowane są w miejscowościach Sarbinowo Drugie i Popowo
Tomkowe. Należy je jak najszybciej usunąć, a teren zrekultywować.
Degradacja gleb
Na opisywanym obszarze arkusza Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza
w Bydgoszczy przeprowadziła badania w ramach krajowego i regionalnego
monitoringu gleb. W 2000 roku we wsi Czewujewo (gm. Rogowo) w ramach
krajowego monitoringu gleb stwierdzono w badanych próbkach gleb naturalną
zawartość metali ciężkich i siarki siarczanowej oraz podwyższoną (I stopień)
wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) (Raport…, 2004).
Gleby obszaru analizowanego arkusza posiadają naturalną zawartość metali
ciężkich i podwyższoną zawartość siarki siarczanowej.
Gleby zerodowane występują w gminach Żnin, Gąsawa, Janowiec Wlkp.
i Rogowo. Takie gleby najlepiej byłoby przeznaczyć albo pod użytkowanie leśne
albo pod użytki zielone. Na opisywanym arkuszu występują we wszystkich
miejscowościach
i
terenach
komunikacyjnych
gleby
antropogenicznie
przekształcone. Najwięcej ich jest na terenie Rogowa. Należą one do urbanosoli
i industriosoli. Należy jeszcze dodać, że w bliskim sąsiedztwie dróg głównych może
występować
w
glebach
podwyższona
zawartość
wielopierścieniowych
węglowodorów aromatycznych i zasolenia.
Degradacja lasów
Lasy na terenie arkusza wykazują dobry stan zdrowotny. Powierzchnie leśne
charakteryzują się słabo uszkodzonym drzewostanem (defoliacja 11-25%).
Wskazuje to na początkowe objawy uszkodzenia aparatu asymilacyjnego.
Uszkodzenia aparatu asymilacyjnego drzew były spowodowane czynnikami
biotycznymi (gradacje szkodników fizjologicznych tj. owadów i grzybów
pasożytniczych np. huby korzeniowej).
Degradacja wód powierzchniowych
Znaczący wpływ na stan wód powierzchniowych ma nie zawsze właściwa
gospodarka wodno-ściekowa, a szczególnie brak kanalizacji oraz niedostateczna
ilość oczyszczalni ścieków. Duże zagrożenie dla wód powierzchniowych stanowią
spływy obszarowe z pól uprawnych, ścieki bytowe z nieszczelnych szamb
i niedostatecznie oczyszczone wody pościekowe. Wykaz ważniejszych zrzutów
ścieków przedstawia tabela 3. Największym z nich jest oczyszczalnia ścieków
w Rogowie zmodernizowana w 2002 roku, którą administruje tamtejszy Urząd
Gminy.
Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków
Lp.* Miejscowość
1.
Wenecja
2.
Tonowo
3.
Rogowo
Zakład
PHP „Reko”
ZPCh
Sp. z o.o.
Dom Pomocy
Społecznej
w Tonowie
Urząd Gminy
Rogowo
Akt.
Urządzenia
ilość
oczyszczające
[m3/d]
Rodzaj
zrzutu
Rodzaj
ścieków
stały
komunalne
15
stały
komunalne
20
stały
komunalne
320
biologiczne
Kierunek
zrzutu
staw hodowlany
mechaniczno-biologiczno-chemiczne
mechaniczno-biologiczne
rowem do
Wełny
Jezioro
Rogowskie
* numeracja zgodna z numeracj¹ na mapie
Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior
Rzeka / km
Punkt pomiarowo Rok
Klasa
Lp. biegu rzeki,
– kontrolny
badań czystości
Jezioro
1.
Wełna/85,0
2.
Wełna/81,4
3.
Wełna/75,0
4.
Jez.
Tonowskie
5.
6.
7.
Jez. Żnińskie
Małe
Jez.
Skarbińskie
Jez. Zioło
powyżej Jez.
Rogowskiego
poniżej Jez.
Rogowskiego
poniżej Jez.
Żernickiego
2001
non
2001
non
2001
non
-
2001
non
-
2004
non
-
-
2004
2001
non
non
8.
Jez.
Weneckie
-
2004
non
9.
Jez. Wolskie
-
2003
II
Jez.
10.
Rogowskie
11.
Jez.
Biskupińskie
-
-
2001
2004
non
non
Główne parametry
zanieczyszczeń
azot azotynowy, fosforany, fosfor
ogólny, chlorofil „a”, miano Coli
fosforany, fosfor ogólny,
chlorofil „a”
fosforany, fosfor ogólny,
chlorofil „a”
tlen rozpuszczony, substancje
biogenne, chlorofil „a”,
przezroczystość
azot całkowity, BZT5, ChZT-Mn,
ChZT-Cr, chlorofil „a”
przezroczystość, tlen
rozpuszczony, chlorofil „a”
BZT5, ChZT-Cr, tlen
rozpuszczony, azot amonowy,
fosforany, sucha masa sestonu,
chlorofil „a”, przezroczystość,
przewodność elektrolityczna wł.
tlen rozpuszczony, BZT5, ChZTMn, ChZT-Cr, związki azotu,
przezroczystość
tlen rozpuszczony, fosforany,
Rodzaj
monitoringu
regionalny
Jezioro Tonowskie było badane przez WIOŚ w Bydgoszczy w 2001 roku. Jego
wody nie odpowiadały żadnej klasie czystości. Jezioro było zasobne zarówno
w związki biogenne, jak i materię organiczną. Należy do zbiorników silnie
zeutrofizowanych o czym świadczy wysoka ilość chlorofilu „a” i przezroczystość
wody wynosząca 0,5 m. W okresie letnim w strefie przydennej panowały warunki
beztlenowe. Stan sanitarny odpowiadał wodom wysokiej jakości (I klasa).
W składzie osadów dennych podwyższona była zawartość chromu i strontu. Jezioro
Tonowskie jest zbiornikiem bardzo podatnym na degradację (poza kategorią)
(Raport…, 2002).
Jezioro Rogowskie w 2001 roku wg badań WIOŚ-u w Bydgoszczy posiadało
wody pozaklasowe, o czym zadecydowały takie wskaźniki, jak: tlen rozpuszczony,
azot amonowy, fosforany, chlorofil „a” i przezroczystość. W strefie przydennej
notowano deficyty tlenu. Stan sanitarny jeziora nie budził zastrzeżeń (II klasa).
Przeciętna przezroczystość wód nie przekracza 0,5 m. Jezioro Rogowskie jest
zbiornikiem podatnym na degradację (III kategoria) (Raport o stanie…, 2002).
WIOŚ w Bydgoszczy w 2001 roku ocenił także wody Jeziora Zioło, które także
zaliczono do wód pozaklasowych. O zaliczeniu do tej klasy zadecydowały: BZT5,
ChZTCr, tlen rozpuszczony, azot amonowy, fosforany, sucha masa sestonu, chlorofil
„a”, przezroczystość i przewodność elektrolityczna właściwa. W strefie dennej
występowały znaczne deficyty tlenu. Oprócz dobrego stanu sanitarnego wszystkie
pozostałe parametry służące ocenie jakości wód wskazywały na wielokrotne
przekroczenia dopuszczalnych norm. Koncentracje metali w osadzie dennym
w przypadku chromu, baru i strontu wskazywały na ich podwyższoną zawartość.
Pozytywnym sygnałem jest obniżenie się wartości wskaźników zanieczyszczeń
w stosunku do badań pochodzących z 1995 i 1981 roku oraz utrzymywanie się
stałej, niewielkiej tendencji ich poprawy. W ostatnim okresie nie powtarzały się
masowe śnięcia ryb odnotowywane w latach 80-tych. Jezioro Zioło jest
umiarkowanie podatne na degradację (II kategoria) (Raport o stanie…, 2002).
Jezioro Wolskie miało w 2003 roku wg badań WIOŚ-u w Bydgoszczy wody
odpowiadające II klasie czystości. Zawartość w wodzie związków fosforu i azotu
były umiarkowane. Nie zanotowano też wysokich wartości chlorofilu „a”.
Fitoplankton w okresie letnim był niewielki, ale dominowały w nim sinice.
Przezroczystość wody wynosiła około 4,0 m. Stan sanitarny jeziora nie budził
zastrzeżeń. W strefie dennej występował deficyt tlenowy. W porównaniu z ostatnimi
badaniami z roku 1994 jego ogólny stan nie uległ zmianie. Jezioro Wolskie jest
zbiornikiem umiarkowanie podatnym na degradację (II kategoria) (Raport…, 2004).
Jezioro Żnińskie Małe zostało poddane ocenie przez WIOŚ w Bydgoszczy
w 2004 roku. Jego wody były pozaklasowe, o czym zadecydowały następujące
wskaźniki: azot całkowity, BZT5, ChZTMn, ChZTCr i chlorofil „a”. Zawartość fosforu
całkowitego mieściła się w III klasie czystości. W fitoplanktonie w okresie
wiosennym dominowały okrzemki, a w okresie letnim sinice. Przezroczystość wody
z uwagi na dużą ilość fitoplanktonu sięgała jedynie do 0,5 m. Pod względem
sanitarnym wody jeziora odpowiadały II klasie. Jezioro Żnińskie Małe jest
zbiornikiem bardzo podatnym na degradację (poza kategorią) (Raport…, 2005).
Wody Jeziora Skarbińskiego zostały także zbadane przez WIOŚ
w Bydgoszczy w 2004 roku. Również one nie odpowiadały normom ze względu na:
przezroczystość, tlen rozpuszczony i chlorofil „a”. Jego wody cechuje wysoka
produkcja pierwotna, w fitoplanktonie latem dominowały sinice. Widzialność krążka
Secch’ego wynosiła 0,7 m. Wysokie obciążenie materią organiczną było przyczyną
deficytów tlenowych. Stan sanitarny jeziora był niezadowalający. Jezioro
Skarbińskie jest podatne na degradację (III kategoria) (Raport…, 2005).
Jezioro Weneckie było badane w 2004 roku przez WIOŚ w Bydgoszczy.
Z uwagi na tlen rozpuszczony, BZT5, ChZTMn, ChZTCr, związki azotu oraz
przezroczystość jego wody zostały zakwalifikowane jako nie odpowiadające
normom. Zawartość substancji biogennych była w nim wysoka, szczególnie
związków azotu. W okresie wiosennym i letnim produkcja pierwotna była na
wysokim poziomie, a zakwity glonów ograniczyły widzialność krążka Secchi’ego do
0,7 m. W fitoplanktonie letnim dominowały sinice. W strefie przydennej występował
całkowity brak tlenu. Stan sanitarny jeziora odpowiadał III klasie czystości.
W porównaniu do poprzednich badań z 1992 roku nastąpiło pogorszenie stanu
czystości tego zbiornika (z III klasy do wód pozaklasowych). Jezioro Weneckie jest
podatne na degradację (III kategoria) (Raport…, 2005).
Jezioro Biskupińskie również zostało zbadane w 2004 roku przez WIOŚ
w Bydgoszczy. Jego wody nie odpowiadały żadnej klasie ze względu na substancje
biogenne (związki azotu i fosforu), chlorofil „a” i przezroczystość. Duża liczba
fitoplanktonu ograniczyła przezroczystość wód do 0,6 m. W stosunku do
poprzednich badań z 1992 roku stan czystości uległ pogorszeniu (z III klasy do wód
pozaklasowych). Jezioro Biskupińskie jest zbiornikiem podatnym na degradację (III
kategoria) (Raport…, 2005).
Warunki wodne na opisywanym arkuszu uległy znacznym przeobrażeniom
wskutek działalności człowieka, tj. prac melioracyjnych prowadzonych na tym
terenie od XIX wieku oraz wylesienia. Polegają one na: obniżeniu zwierciadła
I poziomu wód podziemnych, likwidacji obszarów podmokłych, zmianie poziomu
wody w jeziorach, budowie rowów i kanałów odwadniających tereny podmokłe,
pogłębianiu i wyprostowaniu istniejących cieków i włączeniu ich do systemów
melioracyjnych, budowie urządzeń hydrotechnicznych regulujących przepływ wody
(jazów, przepustów), zrzutu wód pościekowych, powstaniu sztucznych zbiorników
wodnych (np. drobne zbiorniki wodne w dołach potorfowych) oraz
zanieczyszczeniu wód.
Degradacja wód podziemnych
Grunty podatne na infiltrację zanieczyszczeń do pierwszego poziomu
wód podziemnych zajmują głównie południową i centralną część opisywanego
arkusza. Do głównych zagrożeń wód podziemnych należą obecnie niekontrolowane
zrzuty nieoczyszczonych ścieków komunalnych oraz nieszczelne szamba z terenów
miejscowości nie posiadających kanalizacji sanitarnej. Ponadto do wód gruntowych
przenikają z pól uprawnych nawozy sztuczne i pestycydy.
Obecnie w obrębie arkusza nie znajduje się żaden punkt pomiarowy
jakości wód podziemnych. Taki punkt istniał w Biskupinie (gm. Gąsawa) do 2002
roku. Należał on do sieci krajowej. Znajduje się na obszarze zabudowanym. WIOŚ
w Bydgoszczy badał tam czwartorzędowe wody gruntowe z głębokości 2,5 m p.p.t.
W latach 1994-2002 roku wg nieobowiązującej już klasyfikacji jakość wód mieściła
się w klasie III (niskiej jakości) (Raport…, 1999-2003).
W 2004 roku w ramach monitoringu lokalnego badano wody podziemne na
składowisku odpadów komunalnych w Rogowie. We wszystkich trzech
piezometrach wody posiadała V klasę czystości (złej jakości).
Degradacja powietrza atmosferycznego
Duże zagrożenie dla czystości atmosfery w skali lokalnej stanowią skupiska
źródeł niskiej emisji gazów i pyłów z terenów zabudowanych. Źródłem emisji
liniowej zanieczyszczeń pyłowych i gazowych oraz hałasu jest również istniejąca
sieć dróg, szczególnie droga krajowa nr 5 Poznań-Gniezno-Żnin-Bydgoszcz.
Ważniejsze emitory zanieczyszczeń powietrza ukazuje tab. 5.
Tabela 5. Ważniejsze emitory zanieczyszczeń do atmosfery
regionalny
Lp.*
regionalny
1.
2.
3.
4.
5.
Cerekwica
Cerekwica
Cerekwica
Cerekwica
Świątkowo
6.
Złotniki
7.
Rogowo
regionalny
regionalny
Miejscowość
regionalny
regionalny
8.
9.
regionalny
regionalny
tlen rozpuszczony, azot
amonowy, fosforany, chlorofil „a”, regionalny
przezroczystość
substancje biogenne (związki
azotu i fosforu), chlorofil „a”,
regionalny
przezroczystość
non – nie odpowiada normom
Badania Wełny przeprowadził WIOŚ w Bydgoszczy w 2001 roku wg nie
obowiązującej już klasyfikacji. Na terenie arkusza znajdowały się trzy punkty
pomiarowo-kontrolne:
- pierwszy z nich zlokalizowany był powyżej Jez. Rogowskiego na 85,0 km biegu
rzeki. Stan jej wód był ponadnormatywny z uwagi na substancje biogenne (azot
azotynowy, fosforany i fosfor ogólny), stan sanitarny wyrażony mianem Coli oraz
saprobowość;
- drugi znajdował się poniżej Jez. Rogowskiego na 81,4 km biegu; na tym odcinku
nieco polepszył się stan Wełny, choć dalej posiadała wody pozaklasowe (z uwagi
na fosforany, fosfor ogólny i chlorofil „a”). Poprawie uległ stan sanitarny, który
odpowiadał III klasie;
- trzeci leżał poniżej Jez. Żernickiego na 75,0 km biegu Wełny. Stan wód tej rzeki
był nadal pozaklasowy. Kryteriami decydującymi były: fosforany, fosfor ogólny
i chlorofil „a”. Stan sanitarny uległ poprawie i odpowiadał już II klasie.
Punkt kontrolno-pomiarowy w ramach monitoringu regionalnego na Gąsawce
zlokalizowany jest poniżej Jez. Żnińskiego Małego w mieście Żnin (34,2 km biegu
rzeki, poza zasięgiem niniejszego arkusza). Wg WIOŚ-u w Bydgoszczy w 2004 roku
prowadziła ona wody IV klasy czystości (wg obowiązującej obecnie klasyfikacji).
Wskaźnikami decydującymi o zaliczeniu do tej klasy były: ChZTMn, azot Kjeldahla,
saprobowość fitoplanktonu oraz miano Coli (Raport…, 2005).
Sarbinowo
Drugie
Lubcz
Zak³ad
Emisja w t/rok
Źródło
gazy bez hałasu
gazy
CO2
100,01** 270,12
b.d.
120,12** 280,03
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
py³y
Spółdz. Mieszk. „Kłos”
Spółdz. Mieszk. „Kłos”
CERPLON
CERPLON
CERPLON – Gorzelnia
Spółdz. Lokator.-Mieszk.
238,11** 225,64
„Złotniki”
Gosp. Rolne Zenon Morawski
b.d.
b.d.
– Gorzelnia
Źródło
odoru
+
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na analizowanym obszarze nie zarejestrowano żadnych form rekultywacji
środowiska przyrodniczego.
NIEUŻYTKI
W obrębie arkusza zanotowano obszary o charakterze nieużytków
antropogenicznych. Są to tereny kontrolowanych (w okolicach Zrazimia),
niekontrolowanych składowisk odpadów (w rejonie Zrazimia, Sarbinowa Drugiego
i Popowa Tomkowego) oraz wyrobisk po eksploatacji surowców mineralnych
(w okolicach Wiewiórczyna).
OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
I STOPNIA JEGO DEGRADACJI
Stan środowiska przyrodniczego wynika z jednej strony z funkcjonowania
sąsiadujących ze sobą, specyficznych geoekosystemów: wysoczyn morenowych
i licznych ciągów rynien glacjalnych oraz z faktu wczesnego zasiedlenia tego
obszaru a przez to długotrwałego już użytkowania rolniczego czemu sprzyjają
również stosunkowo dobre gleby. Spowodowało to zanik powierzchni leśnych, które
zachowały się jedynie w części południowej w postaci kilku enklaw. Obraz ten
dopełnia obecność jednego ośrodka miejskiego – Rogowa z typowymi dla takiego
systemu przejawami degradacji środowiska, szczególnie w postaci skupisk źródeł
niskiej emisji, składowisk różnych surowców i niewielkiego, przemysłowego emitora
zanieczyszczeń powietrza. Sieć osadniczą uzupełniają liczne wsie o różnej
wielkości i założeniu, regularnie rozmieszczone. Obszar przecięty jest jedną drogą
wykazującą największe oddziaływanie.
Ogólnie jest to ciekawy geoekosystem o znacznej bioróżnorodności
i georóżnorodności z dominacją agrosystemów funkcjonujących w przeważającej
mierze na dobrych glebach. Obszar ten posiada jeszcze pewną odporność
i możliwość do samoregulacji systemu jednak w ograniczonym zakresie
a zachowanie tych cech uzależnione jest od aktywnej ochrony walorów środowiska
oraz od odpowiedniego ich kształtowania. Specyficznym i ważnym elementem
powszechnego tu systemu wysoczyznowego jest obecność kilku wyraźnych ciągów
rynien glacjalnych i doliny rzeki Wełny. Lokalnie, w obrębie zboczy rynien, może
nastąpić destabilizacja systemu przez aktywizację gruntów podatnych na
denudację naturogeniczną i uprawową. Ważnym elementem są również
występujące tu hydrotopy, związane z dnami wspomnianych obniżeń dolinnych
w postaci użytków zielonych. We wspomnianych rynnach znajduje się kilkanaście
jezior włączonych w system rzeki Wełny. Stwarza to dosyć ściśle ze sobą
połączony układ przyczynowo-skutkowy warunkujący stabilność systemu
środowiska przyrodniczego co umożliwiło objęcie ustawową ochroną najbardziej
cenne obszary. Jest to rezerwat przyrody typu leśnego „Mięcierzyn”, dalej Obszar
Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich, a także fragment OChK Jezior
Żnińskich. Całość uzupełnia obecność 17 pomników przyrody.
WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA
I OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Użytkowanie terenu na omawianym obszarze przy bardzo wyraźnej dominacji
gruntów rolnych, obecności niewielkich enklaw leśnych i użytków zielonych, dalej
przy obecności licznych jezior i stosunkowo gęstej sieci osadnictwa wiejskiego,
a także przy obecność kilku form ochrony przyrody, oraz przy ogólnie jeszcze
zdolnym do regulacji systemie środowiska przyrodniczego, zmusza do
uwzględnienia tego faktu przy decyzjach planistycznych i lokalizacyjnych na
poziomie miejscowym i regionalnym. Do najważniejszych zadań w zakresie
kształtowania i ochrony środowiska zaliczyć można:
- ze względu na krajobraz historyczno-kulturowy okolic Biskupina rozważenie
możliwości objęcia go wyższą formą ochrony,
- przy zdecydowanej przewadze rolniczego wykorzystania obszaru należy zwrócić
uwagę na zakres wpływu chemizacji rolnictwa i agrotechniki na stan
i funkcjonowanie systemu środowiska przyrodniczego szczególnie pod katem
oddziaływania na stan hydrosfery,
- w celu utrzymania stabilnego agrosystemu i całego systemu środowiska
przyrodniczego tego obszaru należy dbać o zachowanie i funkcjonowanie obecnie
istniejących, drobnych hydrotopów, wysp leśnych i zadrzewień śródpolnych przy
jednoczesnym tworzeniu nowych,
- prowadzenie odpowiedniej gospodarki wodno-ściekowej obejmującej cały obszar,
a szczególnie w zasięgu rynien glacjalnych, przez uzupełnieniu kanalizacji wsi,
budowę następnych oczyszczalni ścieków, doskonalenie istniejących oraz
prowadzenie ciągłego monitoringu ich sprawności,
- doskonalenie gospodarki odpadami w ramach powiatowych i gminnych planów
gospodarki odpadami z polepszeniem systemu odbioru odpadów komunalnych
i ich deponowaniem na trzech istniejących tu składowiskach odpadów,
- likwidację niekontrolowanych składowisk odpadów w otoczeniu wsi, na skraju
lasów oraz w dnach odkrywek poeksploatacyjnych,
- zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, szczególnie na terenie Rogowa
ale także w obrębie większości wsi, poprzez zmianę paliwa czy zmianę technologii
pozyskiwania energii,
- odpowiednią gospodarkę gruntami wypadającymi z zagospodarowania rolniczego
przy uwzględnieniu kultywowanych ugorów (na glebach lepszych), zalesiania lub
utrzymywania muraw,
- utrzymywanie w pełnej sprawności systemów melioracyjnych (systemy drenów
podziemnych, jak i sieć rowów melioracyjnych), warunkujących odpowiednie
wykorzystanie rolnicze obszaru, co może również rzutować na ogólny obieg wody,
- prowadzenie monitoringu inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska,
którymi są tu fermy hodowlane i składowiska odpadów,
- dbanie o stan gruntów podatnych na denudację naturogeniczna i uprawową przez
zachowanie odpowiedniej obudowy biologicznej i zabiegi agrotechniczne,
- wydzielenie różnego typu użytków ekologicznych zarówno w obrębie gruntów
rolnych oraz na ewentualnych obszarach porolnych, jak i w dnach rynien i dolin,
- dbanie o zachowanie walorów turystycznych jezior i ich stref brzegowych oraz
dbanie o należyte funkcjonowanie obiektów turystycznych i rekreacyjnych
z jednoczesną likwidacją przypadków samowoli budowlanej i nie przestrzeganiem
ładu przestrzennego,
- bieżącą aktualizację powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska
oraz planów gospodarki odpadami z jednoczesnym uwzględnieniem zaleceń
programu wojewódzkiego oraz funkcji obszarów prawnie chronionych,
- uwzględnianie w nowych planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich
regionalnych i ponadregionalnych walorów środowiska przyrodniczego.
Literatura i materiały źródłowe
95,54
-
-
1.
b.d.
-
+
2.
Gosp. Rolne Zenon Morawski
-
-
-
-
+
3.
Gosp. Rolne Zenon Morawski
-
-
-
-
+
4.
5.
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
** obiekty posiadające urządzenia odpylające
b.d. - brak danych
Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
Do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko należą:
obiekty hodowli zwierząt na skalę przemysłową wchodzące w skład Gospodarstwa
Rolnego Z. Morawskiego w Grochowiskach Szlacheckich, Złotnikach i Sarbinowie
Drugim, ferma hodowlana „Cerplonu” w Cerekwicy (są to obiekty znaczącej emisji
odorów) oraz przebiegająca południkowo przez centralną część arkusza droga
krajowa nr 5 Poznań-Gniezno – Żnin-Bydgoszcz.
Tabela 6. Obiekty mogące znacząco oddziaływać na środowisko
Lp.*
1.
2.
3.
4.
w ramach monitoringu regionalnego prowadzi się ocenę stanu czystości jezior. Z
badaniami gleb związane są 3 punkty monitoringu, z czego 2 zlokalizowane w
Czewujewie (gm. Rogowo). Jeden wchodzi w skład sieci krajowej, a drugi
regionalnej. Trzeci punkt znajduje się w Cerekwicy i należy do sieci regionalnej.
Należy dodać jeszcze że do 2002 roku istniał w Biskupinie (gm. Gąsawa) punkt
krajowy monitoringu wód podziemnych. W ramach sieci lokalnej bada się wody
podziemne na składowisku odpadów komunalnych w Rogowie (3 piezometry).
Miejscowość
Cerekwica
Złotniki
Grochowiska Szlacheckie
Sarbinowo Drugie
Obiekt
Rodzaj przedsięwzięcia
CERPLON
hodowla bydła
Gospodarstwo Rolne Zenon Morawski, Złotniki
hodowla bydła
Gospodarstwo Rolne Zenon Morawski, Złotniki
hodowla bydła
Gospodarstwo Rolne Zenon Morawski, Złotniki
hodowla bydła
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na badanym obszarze funkcjonuje kilka oczyszczalni ścieków róznego typu
(patrz tab. 4) w miejscowościach: Wenecja, Tonowo i Rogowo. W pełni
zrealizowaną kanalizację sanitarną i burzową posiadają jedynie Rogowo
i Damasławek. W Cerekwicy, Uścikowie, Bożejewiczkach, Gogółkowie, Biskupinie,
Kaczkówce, Marcinkowie Dolnym, Złotnikach, Grochowiskach Szlacheckich,
Miniszewie, Sarbinowie Drugim, Mieleszynie, Gączu i Lubczu występuje jedynie
kanalizacja sanitarna, chociaż w przypadku dwóch ostatnich miejscowości jej
zasięg nie przekracza 50% powierzchni objętej zabudową.
W zasięgu arkusza istnieje kilkanaście punktów monitoringu środowiska
przyrodniczego. W 3 punktach prowadzi się pomiary jakości powierzchniowych wód
płynących w ramach sieci regionalnej (wszystkie na rzece Wełnie), a w 7 punktach
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Gałecki Z., Jabłoński S., 1986: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej, woj. bydgoskie, Instytut
Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy
Kaniecki A, 2003: Mapa hydrograficzna w skali 1:50.000, Arkusz N-33-120-C Rogowo, GGK,
Warszawa
Kleczkowski A. S., 1990: Objaśnienia mapy obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych
(GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, 1:500.000, IH IG AGH Kraków
Kondracki J., 2001: Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Kozarski S., 1962: Recesja ostatniego lądolodu z północnej części Wysoczyzny Gnieźnieńskiej
a kształtowanie się pradoliny Noteci-Warty, PTPN, tom II, zeszyt 3. Poznań.
Matuszkiewicz J.M., 1993: Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, Wyd.
Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków
Olejniczak E., 1989: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej, woj. poznańskie, Instytut Uprawy
Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy
Pożaryski W., [red.], 1974: Budowa geologiczna Polski, Tom IV Tektonika, część I, Niż Polski.
Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa.
Raporty o stanie środowiska województwa kujawslko-pomorskiego w latach 1998-2004, 19992005: WIOŚ w Bydgoszczy, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz
Stankowski W., 1976: Rozwój środowiska fizyczno-geograficznego Polski, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe. Warszawa
Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Degórska B., 1994: Regiony przyrodniczo-leśne,
Mapa w skali 1:1.500.000, [w:] „Atlas Rzeczypospolitej Polskiej”, PAN, IGiPZ, Warszawa
Walczak M., Radziejowski J., Smogorzewska M., Sienkiewicz J., Gacka-Grześkiewicz E.,
Pisarski Z., 2001: Obszary chronione w Polsce, IOŚ, Warszawa
Woś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów
pogody. PAN IG i PZ, Warszawa
Zając J., 1978a: Mapa geologiczna Polski, arkusz B, Nakło, 1:200.000, Wydawnictwa
Geologiczne
Zając J., 1978b: Mapa geologiczna Polski, arkusz A, Nakło, 1:200.000, Wydawnictwa
Geologiczne
Nazewnictwo dotyczące sieci hydrograficznej zostało zaczerpnięte z: Choiński A.,1995:
Katalog jezior Polski, część trzecia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań; Podział
hydrograficzny Polski 1983: praca zbiorowa pod red. Haliny Czarneckiej, IMiGW, Warszawa
© Copyright by Leon Kozacki, Andrzej Macias,
Beata Medyńska-Gulij, Wojciech Rosik
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu