Edudu.pl - „Rok 1984” Orwella

Ściąga eksperta
„Rok 1984” Orwella - współczesna antyutopia
George Orwell
George Orwell to literacki pseudonim Erica Arthura Blaira (1903 - 1950). Był on angielskim pisarzem, autorem dwóch znanych powieści:
“Folwark zwierzęcy” oraz “Rok 1984”. To drugie dzieło zostało uznane za jeden z najdoskonalszych literackich obrazów systemu totalitarnego.
Pisarz walczył w czasie wojny domowej w Hiszpanii a w czasie II wojny światowej pełnił rolę korespondenta wojennego. Książek autora
obawiały się wszelkie władze reżimowe na świecie, często zakazując ich druku. Orwell pracował nad swoją powieścią w szpitalu, chorując na
gruźlicę, ukończył dzieło w 1949 roku. Niedługo potem zmarł.
Obraz państwa totalitarnego w „Roku 1984”
Akcja powieści rozgrywa się w roku 1984 w fikcyjnym państwie: Oceanii, a głównym bohaterem jest Winston Smith. Żyje w państwie, którym
rządzi wszechwładna Partia pod przewodnictwem Wielkiego Brata. Winston pracuje w Ministerstwie Prawdy, budynek Ministerstwa zdobią
hasła: „Wojna to pokój”, „Wolność to niewola”, „Ignorancja to siła”. Hasła te stanowią znakomity przykład tzw. „nowomowy”. Jest to język
służący przede wszystkim celom ideologicznym i propagandzie politycznej. Jak już wiesz w języku, którym się posługujemy, odbija się wizja
rzeczywistości, w której żyje człowiek. Można powiedzieć – to język kształtuje rzeczywistość. Nowomowa służyła narzuceniu mieszkańcom
Londynu określonej wizji świata, którego najważniejszymi elementami byli Wielki Brat i Partia. Ten język pełen jest sloganów, kreuje wizję
świata opartą na wyrazistych kontrastach: wróg – przyjaciel, swój – obcy itd. Obowiązująca cenzura sprawia, że nie wolno było używać
określonych pojęć, sprzecznych z linią ideologiczną Partii, obywatel musiał również zapomnieć o uczuciach, kochać można było jedynie
Wielkiego Brata. Działa jeszcze Ministerstwo Pokoju (zajmuje się jednak prowadzeniem wojen), Ministerstwo Miłości (utrzymuje w państwie
konieczny porządek totalitarny) oraz Ministerstwo Obfitości (nadzorujące porządek gospodarczy kraju). W mieszkaniu Winstona zamontowano
teleekran, którego nie można było wyłączyć, jedynie ściszyć. Emituje on audycje polegające na tzw. „godzinie nienawiści”, kiedy to prezentuje
się sylwetki wrogów ludu w celu ich ośmieszenia, a obywatele mogą wtedy wyładować swoją agresję. Każdy ruch Winstona śledzą
wszechobecne kamery, podobnie zresztą jak w przypadku każdego innego obywatela. Jednak Winston zaczyna się buntować, znajduje w
swoim mieszkaniu zaciszny kąt, w którym teleekran traci swój zasięg. Pisze pamiętnik, rozpamiętuje swoje dzieciństwo, za co groziła
oczywiście kara śmierci, bowiem wszelkie życie prywatne było zakazane.
Miłość
Winston szuka dla siebie ratunku. Pewnego dnia spotyka czarnowłosą dziewczynę imieniem Julia, która jest zatrudniona w Departamencie
Literatury. Spotyka się z nią potajemnie, choć tego typu kontakty były oczywiście zakazane. Razem nawiązują znajomość z niejakim
O’Brienem, wysokim urzędnikiem Wewnętrznej Partii. Zaczynają wspólnie spiskować przeciw oficjalnej władzy. Kończy się to aresztowaniem
Winstona i umieszczeniem go w specyficznym więzieniu. O’Brien okazuje się być tajnym agentem Partii. Winston głodzony i w wymyślny
sposób torturowany zdradza, czyli wydaje Julię oraz w wyniku „reedukacji” przyznaje się do miłości do Wielkiego Brata. Miłość wydawała się
być wartością ocalającą. Jednak Partia z całym swoim represyjnym aparatem potrafiła skutecznie modelować ludzkie zachowania, by były
ideologicznie zgodne z wytycznymi Partii.
Antyutopia
Utopia to termin oznaczający dosłownie „miejsce, którego nie ma”. Były to literackie wizje idealnego społeczeństwa, którym rządzą zasady
wolności, równości i braterstwa. Pierwszym tego typu tekstem była „Utopia” Tomasza Morusa z początku XVI wieku. W literaturze polskiej
możesz spotkać się z utopią, czytając pierwszą powieść w języku polskim, czyli „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacego
Krasickiego. Powstała ona w czasach oświecenia. Tam utopijną krainę stanowi wyspa Nipu. Antyutopia to teksty literackie stanowiące parodię
utopijnych społeczeństw. Do takich należy właśnie „Rok 1984” G. Orwella. Mogło by się wydawać (sugeruje to termin parodia), że będą to
utwory śmieszne, komiczne. Niestety, zawierają one przede wszystkim gorzką prawdę mówiącą, iż idealne systemy społeczne po prostu nie
istnieją, są jedynie tworem ludzkiej wyobraźni. Choć oczywiście komunizm (w powieści widać wyraźnie aluzje do tego systemu politycznego)
w swoich założeniach teoretycznych wydawał się ideologią słuszną, to w praktyce stał się jedną z najkrwawszych dyktatur w historii świata.
Wielki Brat
Na zakończenie jeszcze jeden temat lub wniosek interpretacyjny. W programach telewizyjnych wielką karierę zrobiły programy tupu „realisty
show”, a przede wszystkim „Big Brother”. Polegały one na zamknięciu określonej grupy ludzi w jednym domu – studiu, całkowitej izolacji i
ciągłym podglądaniu uczestników programu, nawet w najbardziej intymnych sytuacjach. Jeżeli zamierzasz wykorzystać problematykę „Roku
1984” G. Orwella w czasie prezentacji z języka polskiego, zastanów się nad etyczną stroną tego typu produkcji telewizyjnych.
„Rok 1984” nazwano proroctwem i ostrzeżeniem pisarza przed nadciągającą przyszłością. Odczytywano powszechnie to ostrzeżenie jako
przestrogę przed wizją komunizmu przyszłości. Przypomnijmy, powieść powstała w roku 1949, kiedy sowiecki komunizm zdołał się już
rozszerzyć na państwa tzw. Demokracji Ludowej (w tym Polskę). Jednak, jak widać współcześnie, tę przestrogę można było odczytywać w
szerszym kontekście. Przykład wspomnianych programów telewizyjnych, cieszących się zresztą sporą popularnością, jest tego najlepszym
przykładem. Wszędzie tam, gdzie ludzie są inwigilowani, pozbawieni podstawowych praw, gdzie ogranicza się ich swobody obywatelskie,
można mówić o bezpośrednim proroctwie przyszłości zawartym w powieści G. Orwella.
Przywołaj znaczenie terminów:
utopia
antyutopia
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/2
Ściąga eksperta
nowomowa
Wykorzystuj je, mówiąc lub pisząc na temat powieści G. Orwella. www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 2/2