Zalacznik_nr_9_ABC_Mentoringu
Transkrypt
Zalacznik_nr_9_ABC_Mentoringu
ABC MENTORINGU Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej Załącznik nr 9 PODRĘCZNIK „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – INNOWACYJNA METODA I NARZĘDZIA PRACY WYCHOWAWCZEJ ABC MENTORINGU Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1 ABC MENTORINGU Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej Spis treści CO TO JEST MENTORING ? ........................................................................................................................................................ 3 CZEMU SŁUŻY MENTORINGU? .................................................................................................................................................................4 RODZAJE MENTORINGU ...........................................................................................................................................................................4 JAK PRACUJE MENTOR? ............................................................................................................................................................................5 CECHY DOBREGO MENTORA ...................................................................................................................................................... 6 SAMOŚWIADOMOŚĆ ..................................................................................................................................................................................7 ŚWIADOMOŚĆ BEHAWIORALNA ..............................................................................................................................................................8 WIEDZA MERYTORYCZNA .......................................................................................................................................................................8 POCZUCIE HUMORU...................................................................................................................................................................................8 KOMUNIKATYWNOŚĆ................................................................................................................................................................................9 KONCEPTUALIZACJA .................................................................................................................................................................................9 NIEPRZERWANE SAMOKSZTAŁCENIE .................................................................................................................................................. 10 ZAINTERESOWANIE ROZWOJEM INNYCH ............................................................................................................................................ 10 KIEROWANIE ZWIĄZKIEM MENTORINGOWYM................................................................................................................................... 10 JASNOŚĆ CELÓW...................................................................................................................................................................................... 11 PROCES MENTORINGU ............................................................................................................................................................ 12 ETAPY PROCESU MENTORINGOWEGO ................................................................................................................................................. 13 ETAP I: POZNANIE ............................................................................................................................................................................ 14 ETAP II. PLANOWANIE ŚCIEŻKI ROZWOJU .................................................................................................................................... 16 ETAP III. REALIZACJA ŚCIEŻKI ROZWOJU ...................................................................................................................................... 18 BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................................................................................ 20 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU CO TO JEST MENTORING ? Mentoring polega na długoterminowej relacji z osobą o zdecydowanie większym bagażu doświadczeo i wiedzy, która wspiera w rozwoju osobę o mniejszym doświadczeniu bądź krótszym stażu pracy. Mentor to lider posiadający dużą wiedzę – stanowi wzorzec dla podopiecznego, któremu udziela rad nie tylko w zakresie konkretnych zadao, ale również rozwoju osobistego oraz kształtowania ścieżki zawodowej. Mentor z założenia posiada bardzo wysokie kompetencje w obszarze działalności podopiecznego, sam w przeszłości z sukcesem zajmował się podobnymi działaniami, był zaangażowany w działalnośd tej samej instytucji. Mentoringu może przybierad postad zarówno nieformalnej relacji, jak i sformalizowanego programu.1 Współczesna inicjatywa mentoringu ma ponad trzydzieści lat. Mentoring został zapoczątkowany na zachodzie, w Stanach Zjednoczonych oraz bardzo szeroko w Wielkiej Brytanii. Jest to metoda wspierania młodzieży w rozwoju polegająca na opiece bardziej doświadczonej i starszej osoby nad młodszą i mniej doświadczoną.2 Definicja mentora pochodzi od imienia postaci z mitologii greckiej, którego zadaniem było wychowad, nauczad i doskonalid ucznia. Obecnie określeniem mentora definiuje się osobę o rozwiniętych kompetencjach oraz godną zaufania, która jak mistrz, jest wzorem do naśladowania dla innych. Często też definiujemy tak osobę, która wywarła na naszym życiu duże piętno, była nam inspiracją i wsparciem. Zgodnie z definicją Davida Clutterbucka, mentor to człowiek doświadczony, który chce podzielid się swoją wiedzą z kimś o mniejszym doświadczeniu, a poprzez swoją pracę oraz działanie pomaga słabszym wydobyd ich potencjał.3 1 A. Szelągowska, M. Makowska, Nowe trendy w kształceniu liderów / Tutoring - w poszukiwaniu metody kształcenia liderów, Polsko – Amerykaoska Fundacja Wolności, Stowarzyszenie Szkoła Liderów, www.liderzy.pl, 2007 2 S. Karwala, Model mentoringu we współczesnej szkole wyższej, Nowy Sącz 2007 3 D. Clutterbuck, Każdy potrzebuje mentora, Warszawa 2002 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 3 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU CZEMU SŁUŻY MENTORINGU? Mentoring jest stosowany przede wszystkim w pracy z dziedmi mającymi różnego rodzaju trudności. Jego celem podstawowym jest poprawa jakości życia oraz prawidłowego funkcjonowania dzieci w rodzinie, grupie rówieśniczej, środowisku jak i pokonywaniu barier w starcie w dorosłe życie.4 Celami szczegółowymi mentoringu są: odkrywanie oraz rozwijanie potencjału uczestnika i jego wewnętrznej motywacji; ciągłe i nieustające informacje zwrotne budujące samoświadomośd; identyfikacja oraz analiza mocnych i słabych stron podopiecznego; wsparcie w podejmowanych przez uczestnika wyzwaniach; stymulowanie kreatywności oraz odkrywanie w podopiecznym sprawstwa I wpływu na innych; szersze otwarcie dziecka na świat i inspirowanie go do poszukiwania prawdy; indukcja możliwych ścieżek kariery oraz analiza zagrożeo i szans; rozwijanie kompetencji osobistych i społecznych; uwrażliwianie podopiecznego na otaczający go świat, jak i odkrywanie ciekawości;5 Do spełnienia celów mentoringu, potrzeba częstych, długotrwałych oraz bliskich i ukierunkowanych na dobro uczestnika kontaktów. Ważnym czynnikiem stanowi tu dobór dobrze przeszkolonego i odpowiednio dopasowanego do uczestnika mentora. RODZAJE MENTORINGU Wyróżnia się dwa rodzaje mentoringu, ze względu na rodzaj pomocy, jak i założenia programowe. Podstawowym rozróżnieniem jest indywidualny i grupowy rodzaj mentoringu. Mentoring indywidualny- przykładem jest Program „Starszy Brat - Starsza Siostra”6, który polega na indywidualnym dobraniu w parę opiekuna (mentora) i dziecka, który to 4 5 P. Gaweł, Mentoring – teoria i praktyka, Fundacja Edukacji i Twórczości, Białystok 2004 S. Karwala, Model… Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU opiekun osobiście jest wsparciem i pomocą dla podopiecznego. Jest to mentoring planowany, który polega na metodycznym działaniu, gdzie wolontariusz (mentor), w wyniku formalnego, standaryzowanego i monitorowanego procesu jest najpierw szkolony, później dobierany i łączony w parę z dzieckiem. Zasadniczym celem tu jest profilaktyka i przeciwdziałanie zagrożeniom. Mentoring grupowy - jest mentoringiem rówieśniczym, jako forma wspierania zdefaworyzowanej młodzieży przez osoby, które znają doświadczenia ludzi szukających pomocy. Przykładem tego Mentoringu jest Projekt „Wychowankowie domów dziecka – nowe szanse, lepsze jutro”7, jako jeden z elementów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Zaangażowanymi w ten projekt są już usamodzielnieni wychowankowie domów dziecka, którzy są wsparciem i pomocą dla usamodzielniających się wychowanków, Mentorzy mają za zadanie dzielid się wiedzą oraz doświadczeniem jak i wsparciem dla usamodzielniających się. JAK PRACUJE MENTOR? Dobry mentor nie oferuje bezpośrednio swojego doświadczenia i wiedzy według znanego schematu: „gdybym był na twoim miejscu, to zrobiłbym…”. Jakkolwiek nie byłaby cenna wiedza mentora, to takie podejście jest nieskuteczne jako metoda rozwoju drugiej osoby i dodatkowo obarczone dużym ryzykiem błędu. Żaden mentor nie jest w stanie byd „na miejscu” swojego podopiecznego. Mentor wykorzystuje swoją wiedzę, doświadczenie i płynącą z nich intuicję, by podobnie jak coach, wspierad proces poszukiwao i refleksji klienta za pomocą często trudnych, dotyczących podstawowych spraw pytao. David Clutterbuck, jeden z twórców współczesnego mentoringu, dosadnie określa takie pytania skrótem BDQ (bloody difficult questions). Pytania te często prowadzą klienta do zobaczenia swojej sytuacji, czy problemu z zupełnie nowej perspektywy. 6 7 Więcej na stronie: http://www.brat-siostra.org Więcej na stronie: http://www.equal.swspiz.pl/ Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU Tworząc nową perspektywę, otwierają tym samym nowe możliwości działania i rozwoju. Mentor będzie sięgał bezpośrednio do swojej wiedzy i doświadczenia, wspierając mentorowanego, gdy ten np. pominie w swoich opcjach działania ważną możliwośd lub ryzyko. Takie wsparcie ma zawsze charakter niedyrektywny - niczego nie nakazuje, bądź zaleca. Jest natomiast propozycją, by popatrzed się wspólnie na jakiś pominięty element strategii, bądź niezamierzony skutek. Czasami takie wsparcie to pokazanie kolejnej perspektywy oceny sytuacji, przedstawienie modelu jakiegoś zjawiska, bądź pytanie o ocenę pominiętego ryzyka. W ten sposób mentor, niczym w górskiej wspinaczce, dodatkowo „asekuruje” mentorowanego swoją wiedzą i doświadczeniem.8 CECHY DOBREGO MENTORA Koniecznośd połączenia w procesie mentoringu wiedzy, doświadczenia, umiejętności, wartości i życiowej postawy, stawia przed mentorem wysoką poprzeczkę oczekiwao. Jakie zatem cechy powinien posiadad mentor, by efektownie wspierad swoich klientów na ścieżce rozwoju? Wieloletnie badania nad skutecznością tego procesu wskazują na kilka kluczowych dla mentorów obszarów kompetencji: własna samoświadomośd i zrozumienie podstaw zachowao innych ludzi, umiejętnośd budowania i rozwoju relacji społecznych, dążenie do własnego rozwoju i znajdowanie satysfakcji w rozwijaniu innych ludzi, zdolnośd do konceptualizacji i budowania modeli różnych zjawisk, umiejętnośd jasnej, precyzyjnej i bezpośredniej komunikacji, odpowiednia wiedza i doświadczenie do prowadzonego procesu, pragmatycznośd i poczucie humoru. Poniższy, szczegółowy opis cech dobrego mentora, pochodzi w pełni z publikacji D. Clutterbucka pt. „Każdy potrzebuje mentora”/Warszawa 2002/. 8 P. Kowalski, Każdy potrzebuje mentora, http://www.thecoach.pl/, 2009 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 6 ABC MENTORINGU Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej Graficzna prezentacja 10 kompetencji mentora. SAMOŚWIADOMOŚD Mentorom potrzeba jest samoświadomośd (rozumienie siebie), by mogli odpowiednio kierowad własnym zachowaniem w relacjach z podopiecznym i by umiejętnie stosowad empatię. Do budowania samoświadomości można podejśd na wiele sposobów – od korzystania z testów psychometrycznych i innych kwestionariuszy diagnostycznych po rozmowę z coachem czy terapeutą. Ucząc się, jak przemyśled samemu pewne zagadnienia, stajemy się bardziej skuteczni w podobnych działaniach wobec innych. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 7 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU ŚWIADOMOŚD BEHAWIORALNA Podobnie jak samoświadomośd, rozumienie zachowao innych osób i powodów tych zachowao jest klasycznym składnikiem inteligencji emocjonalnej. Aby móc pomagad innym kierowad och relacjami z otoczeniem, mentor musi mied stosunkowo dużą wiedzę na temat schematów zachowao wzajemnych pomiędzy jednostkami oraz grupami ludzi. Wiedza ta ma wiele praktycznych zastosowao, między innymi pozwala przewidywad konsekwencje określonych zachowao lub ciągów zdarzeo. Wgląd w zachowania innych możliwy jest dzięki częstej obserwacji i refleksji. WIEDZA MERYTORYCZNA Wszyscy wiemy, że nic nie zastąpi osobistego doświadczenia. Mentor jest osobą, która uświadamia podopiecznemu różnicę pomiędzy jego wyobrażeniami na temat jakiś pracy, a jej faktycznym przebiegiem. Mentor, w odróżnieniu od coacha powinien, posiadad wiedzę i doświadczenie w obszarze zawodowym, w którym jest bądź chce zaistnied podopieczny. dla przykładu – jeśli podopieczny marzy, aby zostad przedsiębiorcą powinien mied mentora, który ma lub miał własną firmę. Mentor, który nie „zjadł zębów” na własnej działalności gospodarczej a tylko pracował dla innych nie będzie w stanie skutecznie pomóc młodemu przedsiębiorcy. POCZUCIE HUMORU Czy dobry humor jest kompetencją? Zdecydowanie tak. Śmiech właściwie użyty jest jest bezcenny w rozwoju kontaktów z ludźmi; pomaga zobaczyd sprawy z właściwej perspektywy, ułatwia rozładowanie napięcia. Ważne jest także, aby mentor i podopieczny lubili swoje wspólne sesje. Entuzjazm jest o wiele bliżej spokrewniony z nauką niż nuda. W praktyce, dobry humor to wehikuł pozwalający zyskad poczucie proporcji – szerszą perspektywę, która umożliwia umiejscowienie osobistych celów w szerszym kontekście społecznym i biznesowym. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 8 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU KOMUNIKATYWNOŚD Komunikatywnośd nie jest pojedynczą umiejętnością lecz połączenie wielu cech. Najbardziej istotne dla mentora to: Słuchanie – otwarcie umysłu na to, co mówi druga osoba, okazanie zainteresowania, zachęcanie do wypowiedzi, powstrzymywanie się od uwagi i wsłuchiwanie w ciszę. Obserwowanie – otwartośd na wizualne i inne niewerbalne sygnały, spostrzeganie tego, co nie zostało wypowiedziane. Jednoczesne przetwarzanie danych – analizowanie, co mówi druga osoba, refleksja na ten temat, przygotowanie wypowiedzi – efektywni komunikatorzy robią to wszystko jednocześnie spowalniając dialog na tyle, żeby przygotowania odpowiedzi nie odbywały się kosztem analizy i refleksji. Starają się także nie tonąc w przemyśleniach na tyle, by odpowiadad nie na temat tub zbyt wolno. Projektowanie – odbieranie słów i ich emocjonalnego „opakowania” w sposób dostosowany do sytuacji i odbiorcy. Obserwowanie jak projektor – otwarcie na wizualne i niewerbalne sygnały, jako klucze do zrozumienia, co odbiorca słyszy/rozumie, odpowiednie przygotowanie tonu, poziomu głosu, tempa wypowiedzi i języka. Ekscytacja – zakooczenie rozmowy lub jej fragmentu jasnym przesłaniem (potwierdzającym, że wiadomośd rzeczywiści dotarła do odbiorcy). Umiejętnośd skutecznego komunikowania się jest wynikiem wysokich kompetencji osobistych i społecznych. Konsekwentne budowanie w sobie powyższych konsekwencji wpływa bezpośrednio na skutecznośd prowadzenia mentoringu. KONCEPTUALIZACJA Efektywni mentorzy mają portfolio wzorców, do których mogą się odwoład, by pomóc podopiecznemu zrozumied, przed jakim problemem stoi. Wzorce mogą byd przygotowane przez samego mentora (na podstawie własnych doświadczeo), zaczerpnięte z innych źródeł Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 9 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU (życiorysy osób, które odniosły w życiu sukces lub poradziły sobie z jakąś trudną sytuacją) lub też stworzone na poczekaniu w natychmiastowej odpowiedzi na pytanie podopiecznego. W zależności od sytuacji i stylu uczenia się podopiecznego, prezentacja tych wzorców może odbywad się w formie werbalnej lub wizualnej albo też mentor może nie przedstawiad ich o ogóle – a jedynie posłużyd się nimi jako ramą przy zadawaniu pytao zgłębiających. NIEPRZERWANE SAMOKSZTAŁCENIE Skuteczni mentorzy stają się przykładem samo zarządzania własną nauką. Znajdują okazje do eksperymentowania i biorą udział w nowych doświadczeniach. Dużo czytają i są bardzo kreatywni w projektowaniu i wykonywaniu osobistych planów rozwoju. Aktywnie poszykują informacji zwrotnej ze strony innych i korzystają z niego. ZAINTERESOWANIE ROZWOJEM INNYCH Efektywni mentorzy mają wrodzoną potrzebę uzyskiwania przez innych osiągnięd i pomocy im w ocenie i wykorzystaniu maksymalnego potencjału. Ta instynktowna reakcja jest istotna w ustanowieniu i podtrzymywaniu kontaktu, a także dla natchnienia podopiecznego wiatą w to, kim może zostad. KIEROWANIE ZWIĄZKIEM MENTORINGOWYM Umiejętnośd budowania więzi z drugim człowiekiem trudno jest zdefiniowad. Z odpowiedzi mentorów-menadżerów na pytanie „czym jest wieź”, można wskazad pięd podstawowych wyróżników: Zaufanie Czy robią to, co obiecują? Czy dochowają tajemnicy? Czy są skupieni na mnie? Czy słuchają bez wydawania osądów? Czy mają wobec mnie dobrą wolę? Czy próbują zrozumied moje uczucia i poglądy? Koncentracja Empatia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 10 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU Zgodnośd Czy uznają i akceptują moje cele? Czy ich wsparcie ma na celu pomóc mi stanąd na nogach? Upełnomocnienie W znacznym stopniu umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu stanowią już częśd umiejętności opisywanych powyżej. Jednak indywidualna koncentracja na tej kompetencji mentora zwiększy szanse na jej skuteczne rozwinięcie. JASNOŚD CELÓW Mentor musi umied pomóc podopiecznemu sprecyzowad, jakie cele i dlaczego chce osiągnąd. Trudno tego dokonad, jeśli nie posiada się umiejętności nakreślania i osiągania swoich własnych celów. Jasnośd celów jest wynikiem połączenia kilku umiejętności, w tym systematycznego analizowania i podejmowania decyzji. Jak wiele innych kompetencji mentoringowych, te również najłatwiej rozwinąd poprzez praktykę i refleksję. To zestawienie umiejętności wyraźnie wskazuje, że samo doświadczenie i wiedza, nie są wystarczające, by byd skutecznym mentorem. Powinny zostad one podbudowane kompetencjami psychologicznymi i społecznymi - równie ważnymi dla skuteczności mentoringu. W nielicznych sytuacjach wszystkie te kompetencje są naturalnym wyposażeniem „idealnego mentora”. Wynikają one z jego osobowości oraz dużej emocjonalnej i społecznej dojrzałości. Jeżeli mamy szczęście spotkad taką osobę w naszym życiu, to nie mamy wątpliwości, że jest to ktoś szczególny przy kim możemy wzrastad. W zdecydowanej większości przypadków kandydaci na mentorów muszę uzupełnid brakujące kompetencje, korzystając z różnych możliwości treningu i innych form osobistego rozwoju. Właściwe przygotowanie i dobór mentorów jest podstawowym warunkiem sukcesu przy wdrożeniach programu w mentoringowych w firmach. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 11 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU PROCES MENTORINGU Mentoringu można opisad jako proces, czyli uporządkowany w czasie ciąg zmian i stanów zachodzących po sobie9. W zależności od miejsca, w którym mentoringu jest realizowany, proces przybiera różne kształty i poziom skomplikowania. Poniżej przedstawiony został najprostszy model procesu mentoringowego. Został on opracowany przez Erica Parsole, specjalisty od coachingu i mentoringu menadżerskiego. Dużo bardziej skomplikowany i wielowymiarowy model mentoringu stosowany jest w polskich i europejskich uczelniach wyższych. Poniższy przebieg procesu mentoringowego osadzonego w szkolnictwie wyższym zaproponowany opracowany został przez Sebastiana Karwala w publikacji z roku 2009 „Mentoring jako strategia wspierająca wszechstronny rozwój osobisty”. 9 http://pl.wikipedia.org/wiki/Proces Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 12 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU Model zaproponowanych przez polskiego eksperta jest najbliższy okolicznościom, w jakich będzie prowadzony mentoringu w domach dziecka. Dlatego też powyższa koncepcja została opisana szczegółowo poniżej dla ukazania etapów, jakie składają się na proces mentoringowy. ETAPY PROCESU MENTORINGOWEGO Powyżej zaprezentowany funkcjonalny i interaktywny model mentoringu dostosowany głównie do wymagao i możliwości uczelni wyższych, może byd powodzeniem zaimplementowany do innych organizacji nastawionych na wszechstronny rozwój wychowanków. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 13 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU Opisany model stanowi ogólny zarys programu mentoringu oraz zbiór pomysłów i rozwiązao, których wybór zależed będzie w ostateczności od potencjału rozwojowego i zasobów poszczególnych organizacji. Na zaproponowany model mentoringu składają się trzy kluczowe etapy, których celem jest przygotowanie i dynamizowanie samorealizacji życiowej wychowanka. Istotne jest tu osiągnięcie osobistego mistrzostwa, poprzez urzeczywistnienie potencjału, który mentor pomaga odkryd. W całym procesie samorozwoju podopiecznego, duży nacisk kładziony powinien byd na kształtowanie kompetencji osobistych i społecznych, a także na określenie i uświadomienie celów życiowych, wspierane przez pogłębioną samoanalizę.10 Opis etapów składający się na model mentoringu został w pełni zaczerpnięty z opracowania Sebastiana Karwala pod tytułem „Mentoring jako strategia wspierająca wszechstronny rozwój osobisty” / Nowy Sącz 2009/. W poniższym opisie dokonano jednak zmian w nazewnictwie uczestnika mentoringu – z określeo mentee/protégé na wychowanek/podopieczny. ETAP I: POZNANIE Kluczowym zadaniem mentoringu jest przygotowanie fundamentu do odkrywania i rozwijania osobistego potencjału przez podopiecznego, co jest równoznaczne z próbą określenia siebie oraz etapu rozwoju, w którym się obecnie znajduje. Poznanie oraz uświadamianie składa się z czterech kroków: 1. Uświadomienie sobie potrzeby mentoringu. Mentoring bezwzględnie musi mied charakter dobrowolny i wynikad z przekonania, że jest to program, w którym warto uczestniczyd. Założenie to dotyczy w tym samym stopniu mentora i podopiecznego. Uczestnictwo w programie mentoringu powinno wynikad z potrzeby mentora i wychowanka, a nie z przymusu. Ważne jest bowiem, by relacja mistrz – uczeo oparta była na silnych fundamentach (motywacji, wierze i przekonaniach). Brak 10 S. Karwala, „Mentoring jako strategia wspierająca wszechstronny rozwój osobisty”, Nowy Sącz 2009 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 14 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU uświadomionej potrzeby może wywoład jedynie frustrację czy opór. Uświadomienie sobie tych warunków wyjściowych jest ważnym aspektem powodzenia strategii mentoringu. Warto je przedstawid na samym początku budowania relacji, kiedy wytwarza się indywidualne podejście do mentoringu oraz celów, jakie chce się osiągnąd. Pomocne przy pogłębianiu świadomości jest przeprowadzenie samooceny i identyfikacji potrzeb. Owocną metodą może byd także zachęcenie podopiecznego do wyobrażenia sobie siebie za dekadę lub dwie, co można wykorzystad jako inspirujący temat rozmowy. 2. Poznanie mentor – wychowanek Kolejny krok niezbędny do rozwoju samoświadomości i poznania oraz sformułowania własnych celów wiedzie przez stworzenie emocjonalnej więzi między partnerami. Nie zawsze jest to łatwy i krótki proces. Pomocne będzie tu „odkrywanie się” mentora, co zazwyczaj odwzajemniane jest przez ucznia. Wzajemne poznanie ułatwia dialog przy kolejnych krokach, które wymagają stymulacji poznawczej i wzajemnego zaufania. W tym punkcie ważna jest także identyfikacja preferowanego przez ucznia stylu uczenia się i ustalenie harmonogramu spotkao, ich częstotliwości, formy itp. 3. Rozwijanie samoświadomości podopiecznego i motywacji wewnętrznej Rozwijanie świadomości to najważniejszy i najbardziej złożony proces. Nie można go zamknąd w jednym etapie, bo trwa on permanentnie, chod niewątpliwie tutaj zaznacza się jego dominacja. Odkrywanie i rozwijanie samoświadomości wychowanka powinno uwzględniad bardzo wiele kwestii, w tym – między innymi – rozpoznanie słabych i mocnych stron, pasji, zainteresowao, aspiracji, marzeo, stopnia rozwinięcia poszczególnych kompetencji, posiadanej wiedzy, postaw, uczud, cech osobistych, hierarchii wartości, stylu przywództwa, preferencji zawodowych, potrzeb i oczekiwao. W dużym stopniu uświadomienie będzie opierało się na dyskusji oraz samoocenie. Mentor dzięki lepszemu rozumieniu podopiecznego jest w stanie efektywniej wesprzed go w dążeniach i rozwoju. Na tym etapie wychowanek musi mied także świadomośd, że to on kreuje swój los i bierze odpowiedzialnośd za swoje życie. Ta świadomośd powinna umacniad go w przekonaniu, że każdy etap mentoringu jest zorientowany na niego i od niego zależy, ile z tego skorzysta, Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 15 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU podejmując wysiłek samodoskonalenia siebie. Młody człowiek musi zadad sobie pytania: Kim jestem? W którym miejscu mojego życia się znajduję? 4. Pogłębianie wiedzy o otoczeniu i możliwościach. Zanim podopieczny określi swoje cele i zacznie je realizowad, warto aby poznał, obok swojego potencjału, szanse i możliwości, jakie daje mu uczelnia i otoczenie, w którym się znajduje. Warto, by dyskusja i przekazywanie wiedzy dotyczyły możliwych ścieżek rozwoju i scenariuszy życiowych. Biorąc pod uwagę, że mentor nie może byd ekspertem we wszystkich dziedzinach, powinien on posiadad rozbudowaną sied kontaktów tak, aby mógł rekomendowad spotkania z osobami, które mogą wzbogacid wiedzę i doświadczenie wychowanka. Należy skupid się przede wszystkim na strefie wpływu, a więc na tych elementach otoczenia, które w mniejszym lub większym stopniu od nas zależą. ETAP II. PLANOWANIE ŚCIEŻKI ROZWOJU Planowanie ścieżki rozwoju jest ściśle powiązana z trzecim i czwartym krokiem etapu I. Poprzez wszechstronne poznanie siebie przez ucznia oraz pogłębienie wiedzy odnośnie otoczenia i szans, jakie z niego wynikają uczeo jest w stanie określid cele i zaplanowad swoją ścieżkę rozwoju. Konieczne jest, aby uczeo odnalazł w sobie odpowiedzi na pytania: co pragnę osiągnąd? jak mogę tego dokonad? Strategiczne spojrzenie na ten proces i wsparcie mentora powinno ułatwid określenie słabych i mocnych stron wybranych ścieżek, zidentyfikowanie alternatywy oraz ocenę wpływu podopiecznego na ich realizację. Planowanie ścieżki rozwoju osobistego jest bardzo istotnym etapem, który pozytywnie wpływa na realizowanie postawionych przez siebie celów. Jej sformalizowanie wzmacnia motywację oraz zachęca do pracy nad sobą, ułatwia także ocenę wyników i kontrolę postępów. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 16 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU 1. Wyznaczanie celów. Świadomośd ukrytego w wychowanku potencjału umożliwia wyznaczenie ambitnych oraz osiągalnych celów. Student zna swoje ograniczenia i wie, że można je przezwyciężyd, dlatego nie boi się przekształcad swoich marzeo w konkretne i realne cele. Podopieczny orientuje się na sukces, za którego wykonanie bierze pełną odpowiedzialnośd. Wyznaczanie celów obejmuje cele długoterminowe i krótkoterminowe. Wiele z nich nie jest łatwych do zmierzenia, dlatego dużą rolę odgrywad będzie tu mentor, który powinien wspomagad proces wyznaczania celów poprzez wspólnie poprowadzoną analizę celów i rzetelną dyskusję. Szczególnie ważne na początku programu mentoringu, jest dobieranie celów ambitnych, ale dostosowanych do możliwości ucznia, a także upewnienie się, że podopieczny rozumie znaczenie celów operacyjnych, co wzmocni jego zaangażowanie. 2. Kreowanie ścieżki sukcesu. Planowanie ścieżki sukcesu osobistego i zawodowego wymaga od podopiecznego odpowiedzi na pytanie: Jakie działania muszę podjąd, jaką wiedzę zdobyd i jakie kompetencje rozwinąd, aby osiągnąd postawione cele? Wyznaczone cele powinny byd określone w czasie i miejscu, obejmowad priorytety, konieczne zasoby, ustalenie terminu oraz metody ich weryfikacji. Ocena powinna byd wykonywana jak najczęściej i ustępowad na rzecz samooceny wychowanka w miarę jego rozwoju. Programowanie sukcesu, a więc określenie ścieżki rozwoju (planu), pozwala na skuteczną i systematyczną pracę nad osiąganiem zamierzonych celów oraz uwrażliwia na potrzebę ustawicznego uczenia się. Ma także wpływ na lepsze gospodarowanie czasem i własnym życiem. 3. Akceptacja i afirmacja celów. Postawione cele należy konfrontowad z rzeczywistością i weryfikowad. Mając dalekosiężny cel, warto skoncentrowad swoje wysiłki nad wybranymi kilkoma celami krótkoterminowymi (rozciągającymi się od miesiąca do sześciu miesięcy), tak aby osiągnięcia podopiecznego dawały satysfakcję i stymulowały go do dalszej pracy nad sobą. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 17 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU ETAP III. REALIZACJA ŚCIEŻKI ROZWOJU Realizowanie swoich zamierzeo powinno byd procesem świadomym. Dużą rolę odgrywa tu zaangażowanie podopiecznego, jego motywacja oraz możliwości, jakie daje mu otoczenie. 1. Rozwijanie kompetencji i podnoszenie kwalifikacji. Rozwijanie kompetencji osobistych i społecznych wychowanka jest kluczowym zadaniem mentoringu. Podopieczny powinien móc dokonad identyfikacji oraz wykorzystywad wszystkie szanse, jakie daje mu m.in. placówka wychowawcza czy działalnośd poza nią (praktyki, wolontariat itp.). Także podnoszenie kwalifikacji stanowid będzie istotny element, za pomocą którego cele strategiczne będą mogły byd osiągnięte. Dotyczy to wiedzy fachowej (znajomośd języków obcych) i umiejętności technicznych (znajomośd obsługi komputera i korzystania z oprogramowania). 2. Aktywne realizowanie celów. Realizacja celów powinna przebiegad w wyznaczonym kierunku oraz tempie. Mentor pełni tu rolę obserwatora, który dostarcza podopiecznemu różnego rodzaju bodźców i inspiracji. 3. Podejmowanie nowych wyzwao. Podobnie jak w przypadku realizacji celów, podejmowanie nowych wyzwao przez podopiecznego jest stymulowane przez pojawiające się bodźce. Początkowo dużą rolę będzie odgrywał tu mentor, wskazując pojawiające się szanse i możliwości. Stopniowo wychowanek dzięki dwiczeniom w analizie otoczenia i własnego rozwoju, będzie w stanie samodzielnie kształtowad swoją ścieżkę samorozwoju. Kluczowe elementy mentoringu przenikają przez wszystkie opisane wyżej etapy. Należy tu mówid o twórczym napięciu, które powinno wynikad ze współdziałania mentora z podopiecznym na rzecz świadomej samorealizacji i budowania zaangażowania. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 18 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU Wydaje się, że szczególnie wartościowe i dynamizujące rozwój relacji mistrz – uczeo są konstruktywne dialogi oraz formułowanie konkretnych celów. Motywowanie do działania i inspirowanie – uaktywnianie motywacji podopiecznego wzmacnia jednocześnie relację mistrz – uczeo oraz buduje postawę przedsiębiorczości. Podobnie jest z inspiracją. Dzieląc się z wychowankiem swoją wiedzą odnośnie możliwych ścieżek rozwoju, opowiadając swoje i innych historie sukcesu mentor ma za zadanie wzbudzad wewnętrzną ciekawośd ucznia i skłonid go do podejmowania nowych wyzwao. Pożądany efekt osiągnie współpraca na etapie, gdy podopieczny posiądzie silną, długoterminową i samoistną motywację do permanentnego samodoskonalenia się i wytrwałej realizacji planów życiowych. Wspieranie i przekazywanie wiedzy – jest to ciągły proces i wymaga od mentora dużego doświadczenia, chęci oraz wiedzy na temat narządzi i metod, które pomagają programowad sukces, poznawad siebie oraz dokonywad samooceny. Konieczne jest zapewnienie uczniowi stałego kontaktu z jego mistrzem tak, aby podopieczny odczuwał wsparcie i miał możliwośd konsultowania się z nim w miarę potrzeb. Pomoc w ocenie i dynamizowanie wyników – bardzo ważne jest, aby wychowanek był świadomy czynionych postępów. Dlatego modelowy program mentoringu zakłada ciągły monitoring (połączony z informacją zwrotną) stopnia realizacji postawionych celów, ich ocenę oraz odpowiednie techniki wzmacniania wyników tak, aby samodoskonalenie się miało charakter świadomy i motywujący. Należy podkreślid, że działania mentorów powinny uwzględniad rozwój samodzielności ich podopiecznych, w taki sposób, by stali się mentorami dla siebie a później dla innych. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 19 Podręcznik „ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI” – innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej ABC MENTORINGU BIBLIOGRAFIA S. Karwala, „Mentoring jako strategia wspierająca wszechstronny rozwój osobisty”, Nowy Sącz 2009 S. Karwala, Model mentoringu we współczesnej szkole wyższej, Nowy Sącz 2007 A. Szelągowska, M. Makowska, Nowe trendy w kształceniu liderów / Tutoring w oszukiwaniu metody kształcenia liderów, Polsko – Amerykaoska Fundacja Wolności, Stowarzyszenie Szkoła Liderów, www.liderzy.pl, 2007 D. Clutterbuck, Każdy potrzebuje mentora, Warszawa 2002 P. Gaweł, Mentoring – teoria i praktyka, Fundacja Edukacji i Twórczości, Białystok 2004 Źródła internetowe P. Kowalski, Każdy potrzebuje mentora, http://www.thecoach.pl/, 2009 http://www.brat-siostra.org http://www.equal.swspiz.pl/ Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 20
Podobne dokumenty
Vademecum mentoringu
Mentor o opiekę nad żoną i synem podczas swojej nieobecności. Mentor miał za zadanie wychować, nauczać i doskonalić syna Odyseusza – Telemacha. Obecnie mianem mentora określa się osobę o rozwinięty...
Bardziej szczegółowoZałącznik 4
pracy poprzez kontakt, relację młodej, niepracującej osoby z mentorem. Metoda zorientowana jest na proces i rozwój potencjału podopiecznego, a opiera się na inspiracji, stymulowaniu i przywództwie....
Bardziej szczegółowo