pobierz vademecum

1
Autorzy:
Pod redakcją: Monika Joanna Swaczyna
Rozdział I: Cyryl Szudra, Paulina Wołyniec
Rozdział II: Anna Drozd
Rozdział III: Joanna Siekiera
Rozdział IV: Michał Wołangiewicz
Rozdział V: Monika Joanna Swaczyna
Projekt powstał dzięki finansowaniu ze
Stypendium Fundacji im. Lesława Pagi.
Autorzy chcieli bardzo podziękować
Paulinie Kopczyńskiej i Damianowi Szewczykowi
2
Spis Treści
I.
Założenie działalności............................................................................................................................................................. 5
1.
II.
Faza rozpoczęcia działalności ........................................................................................................................................... 5
a.
Jednoosobowa działalność gospodarcza ................................................................................................................... 5
b.
Spółka cywilna jako forma prowadzenia działalności gospodarczej .................................................................... 7
c.
Spółka jawna ................................................................................................................................................................... 7
d.
Spółka partnerska .......................................................................................................................................................... 8
e.
Spółka komandytowa .................................................................................................................................................... 9
f.
Spółka komandytowo-akcyjna ..................................................................................................................................11
g.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ..............................................................................................................12
h.
Spółka akcyjna ..............................................................................................................................................................15
Prowadzenie działalności .....................................................................................................................................................19
1.
Przedsiębiorca jako strona umowy cywilnoprawnej ...................................................................................................19
a.
Zasady zawierania umów ...........................................................................................................................................19
b.
Wzorce oraz klauzule umowne .................................................................................................................................21
c.
Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta ......................................................................................................22
2.
Odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa ................................................................................................................23
d.
3.
Dochodzenie roszczeń przed sądem........................................................................................................................23
Zatrudnianie pracowników .............................................................................................................................................24
e.
Umowa o pracę czy umowy cywilnoprawne? .........................................................................................................24
f.
Obowiązki pracodawcy wobec pracowników ........................................................................................................24
g.
Odpowiedzialność za naruszenie praw pracowniczych ........................................................................................25
h.
Obowiązki pracodawcy wobec ZUS ........................................................................................................................25
4.
Ochrona własności intelektualnej ..................................................................................................................................26
a.
Przeniesienie majątkowych praw autorskich oraz praw zależnych .....................................................................26
b.
Zasady określania wynagrodzenia dla twórcy utworu ...........................................................................................26
5.
Prawnokarna ochrona przed nieuczciwymi kontrahentami ......................................................................................27
a.
Przestępczość gospodarcza w wybranych typach przestępstw ...........................................................................27
b.
Przedsiębiorca jako sprawca przestępstwa (podejrzany, oskarżony) ..................................................................27
c.
Przedsiębiorca jako pokrzywdzony przestępstwem ..............................................................................................28
III. Fundusze dla przedsiębiorców ............................................................................................................................................28
1.
Informacje podstawowe ..................................................................................................................................................28
2.
Finansowanie z budżetów województw, państwa i Unii Europejskiej ....................................................................29
3.
Fundusze w ramach budżetu państwa ..........................................................................................................................29
a.
Organizacje wspierające przedsiębiorców ...............................................................................................................29
b.
Działalność Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości ..................................................................................30
c.
Dotacje z funduszy strukturalnych Ministerstwa Gospodarki ............................................................................30
4.
Finansowanie pochodzące z funduszy unijnych .........................................................................................................31
a.
Fundusze Europejskie 2014-2020 dla przedsiębiorców .......................................................................................31
b.
Program Jeremie ..........................................................................................................................................................31
IV. Podatkowe i niepodatkowe obciążenia przedsiębiorców ...............................................................................................32
1.
Podatki jako koszt prowadzenia działalności gospodarczej ......................................................................................32
2.
Optymalizacja podatkowa ...............................................................................................................................................33
3
3.
PIT – podatek dochodowy od osób fizycznych .........................................................................................................33
a.
Informacje ogólne: ......................................................................................................................................................33
b.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych: ...................................................................................................................33
c.
„Podatek liniowy” ........................................................................................................................................................34
d.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i karta podatkowa .......................................................................35
4.
CIT – podatek dochodowy od osób prawnych ...........................................................................................................37
5.
VAT – opodatkowanie podatkiem od towarów i usług ............................................................................................37
6.
Kasy fiskalne ......................................................................................................................................................................39
7.
PCC – podatek od czynności cywilnoprawnych .........................................................................................................39
8.
Opłata skarbowa ...............................................................................................................................................................40
9.
Pozostałe obciążenia podatkowe małych i średnich przedsiębiorstw .....................................................................40
a.
Podatek od nieruchomości ........................................................................................................................................40
b.
Podatek od środków transportowych ......................................................................................................................41
c.
Opłata targowa.............................................................................................................................................................41
10.
a.
Prawo do korekty deklaracji (zeznania) ...................................................................................................................42
b.
Prawo do zwrotu nadpłaty podatku .........................................................................................................................42
c.
Prawo do indywidualnej interpretacji podatkowej .................................................................................................42
d.
Inne uprawnienie – krótkie wskazanie .....................................................................................................................43
11.
V.
Najważniejsze uprawnienia podatnika .....................................................................................................................42
Instrumenty ułatwiające wywiązywanie się z obowiązków podatkowych .........................................................43
a.
Portal Podatkowy - e-deklaracje, kalkulatory, formularze ....................................................................................43
b.
Krajowa Informacja Podatkowa (KIP) ....................................................................................................................43
Likwidacja i upadłość ............................................................................................................................................................43
1.
Likwidacja ..........................................................................................................................................................................43
a.
Wstęp .............................................................................................................................................................................43
b.
Wniosek .........................................................................................................................................................................44
c.
Działalność gospodarcza ............................................................................................................................................44
d.
Zasady ogólne ..............................................................................................................................................................44
e.
Spółka cywilna..............................................................................................................................................................45
f.
Spółka jawna, partnerska i komandytowa ...............................................................................................................45
g.
Likwidacja spółek kapitałowych ...............................................................................................................................46
2.
Upadłość ............................................................................................................................................................................48
a.
Przyczyny ogłoszenia upadłości................................................................................................................................48
b.
Postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości ......................................................................................................48
c.
Postępowanie po ogłoszeniu upadłości ..................................................................................................................49
d.
Upadłość likwidacyjna ................................................................................................................................................49
e.
Upadłość układowa .....................................................................................................................................................50
3.
Postępowanie naprawcze ................................................................................................................................................51
4.
Postępowanie restrukturyzacyjne ...................................................................................................................................51
5.
Bibliografia .........................................................................................................................................................................52
4
I.
Założenie działalności1
Gdy już jest pomysł na nowy produkt lub usługę, kolejnym krokiem do jego komercjalizacji dla każdego przedsiębiorcy jest wybór formy
organizacyjnej, w jakiej będzie prowadzić działalność. Dla poszczególnych form różne są bowiem koszty założenia działalności,
różne możliwości wyboru formy opodatkowania czy obowiązki związane z księgowością. Nie bez znaczenia przy wyborze formy
organizacyjnej ważny jest rozmiar zamierzonego przedsięwzięcia, czyli to, czy działalność ma być prowadzona samodzielnie czy wraz ze
wspólnikami, jaki kapitał będzie przeznaczony na realizację wybranego celu gospodarczego, a także ilość zatrudnianych pracowników.
Pierwsza część naszego podręcznika ma pomóc przyszłemu przedsiębiorcy w rozeznaniu się w potencjalnych formach prawnych
zorganizowania swojej działalności. Do wyboru każdy potencjalny przedsiębiorca ma trzy podstawowe modele:



działalność jednoosobową,
spółkę osobową, wśród których wyróżnia się spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz spółkę
komandytowo-akcyjną, a także,
spółki kapitałowe: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.
Zdecydowanie najpopularniejszą formą prowadzenia biznesu w Polsce jest działalność jednoosobowa. Jest to forma dobra dla
początkującego przedsiębiorcy z uwagi na swoją prostotę, a gdy zechce współdziałać w przedsięwzięciu z innymi osobami, zawsze może
podpisać z nimi umowę spółki cywilnej (będącej jednak tylko umową między przedsiębiorcami a nie formą organizacyjno prawną – każdy
ze wspólników spółki cywilnej pozostaje odrębnym przedsiębiorcą) a z czasem, gdy działalność się rozrośnie, może zastanowić się nad
przekształceniem jej w spółkę.
Ze spółek kapitałowych najłatwiej będzie założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, ponieważ wystarczy 5000 złotych
kapitału zakładowego. Pamiętać jednak należy, że prowadzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga od nas prowadzenia
pełnej księgowości, a spółka jest także podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (dalej: CIT)2 (najpierw opodatkowany jest
dochód spółki, a następnie opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych (dalej: PIT)3 zostaje dochód wspólnika takiej
spółki). Ciekawym rozwiązaniem, choć mało popularnym może okazać się spółka komandytowa. Jest to spółka osobowa, w
której odpowiedzialność jednego ze wspólników ograniczona jest do określonej wysokości. Sama spółka nie jest opodatkowana
podatkiem CIT, a wspólnik płaci jedynie podatek PIT, a przy możliwości wyboru stawki liniowej 19% - może być to wybór opłacalny
finansowo. Należy zastanowić się, czy wybór spółki osobowej, która chociaż nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną,
nie będzie lepszym rozwiązaniem, ze względu na to, że spółka osobowa jest bardziej elastyczna w działaniu (nie działa przez organy
spółki, a przez swoich wspólników). W przypadku spółek osobowych wspólnicy co do zasady odpowiadają za zobowiązania spółki
osobiście, w sposób nieograniczony, aczkolwiek subsydiarnie: egzekucja z majątku osobistego wspólnika nastąpi wtedy, gdy egzekucja z
majątku spółki okaże się bezskuteczna (czyli spółka nie posiada majątku na pokrycie długów).
1. Faza rozpoczęcia działalności
Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie
kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.4 Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna
i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu
działalność gospodarczą.5
a. Jednoosobowa działalność gospodarcza
Jednoosobowa działalność gospodarcza jest jedną z możliwości, z której może skorzystać osoba fizyczna, gdy chce samodzielnie
prowadzić przedsiębiorstwo. Regulowana jest w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej6. Osoba fizyczna w celu uzyskania
statusu przedsiębiorcy musi uzyskać wpis w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG). Aby uzyskać wpis
do ewidencji należy złożyć wniosek na urzędowym formularzu. Można to zrobić na kilka sposobów, przez Internet albo w dowolnym
urzędzie gminy.
Rejestracja przez Internet może nastąpić:

za pośrednictwem formularza elektronicznego dostępnego na stronie https://prod.CEiDG.gov.pl,
1 Autorzy rozdziału: Cyryl Szudra oraz Paulina Wołyniec
2 Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
3 Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
4 Art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 672, z późn. zm.), dalej: USDG
5 33 1 § 1 kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, dalej: KC)
6 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 672, z późn. zm.)
5


a potwierdzenie tożsamości składającego wniosek może nastąpić profilem zaufanym elektronicznej platformy usług
administracji publicznej (ePUAP) lub podpisem elektronicznym, weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego
certyfikatu,
można wypełnić wniosek na stronie internetowej CEiDG w trybie anonimowym, a następnie w ciągu 7 dni należy potwierdzić
swoją tożsamość w urzędzie gminy.
Na stronie internetowej CEiDG można wypełnić formularz z aktywnymi rubrykami, albo też skorzystać z kreatora, który krok po kroku
pozwoli nam na wprowadzenie wszystkich danych.
!
W ramach eksperymentu założyliśmy działalność jednoosobową przy pomocy kreatora, co nie zajęło zbyt
wiele czasu - około jednej godziny. Do tego należy doliczyć czas potrzeby na uzyskanie profilu zaufanego
ePUAP.
Do rejestracji przez Internet potrzebny jest tzw. profil zaufany ePUAP. Żeby taki profil uzyskać, należy założyć konto na stronie
http://www.epuap.gov.pl, a następnie udać się do jednego z podanych na ww. stronie urzędów w celu weryfikacji naszej tożsamości.
Profil taki przyda się nie tylko do założenia działalności, ale też np. do wypełniania obowiązków wobec Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych bez konieczności odwiedzania urzędów. Jeśli ktoś nie chce korzystać z komputera, może wypełnić formularz w wersji
papierowej i zanieść go do urzędu gminy, gdzie zostanie przetworzony na wersję elektroniczną. Na podstawie art. 25 ust. 5 USDG
integralną częścią wniosku o wpis do CEiDG jest żądanie:




wpisu do REGON,
zgłoszenia identyfikacyjnego w urzędzie skarbowym,
zgłoszenia płatnika składek w ZUS,
oświadczenie o wyborze formy opodatkowania: na zasadach ogólnych, podatku liniowego, karty podatkowej bądź ryczałtu
ewidencjonowanego.
Jest to tzw. zasada jednego okienka, dzięki której większość formalności związanych z zarejestrowaniem działalności dokonuje się
podczas rejestracji w CEiDG. Przez złożenie wniosku o wpis przedsiębiorca będzie zgłoszony jako płatnik składek.
!
W celu wykonywania niektórych działalności konieczne jest uzyskanie koncesji, zezwolenia bądź
też wpis do specjalnego rejestru - dotyczy to np. szkół nauki jazdy, transportu osób, stacji
benzynowych.
!!! Uwaga na naciągaczy !!!
Wniosek do CEiDG jest wolny od opłat. Na rynku działają podmioty komercyjne, które tworzą prywatne zbiory danych o
przedsiębiorcach, wpis do takiego rejestru nie upoważnia do prowadzenia działalności gospodarczej. Dlatego zawsze uważajmy na to, na
jakiej stronie wpisujemy swoje dane. W czasie, kiedy prowadziliśmy działalność w ramach tworzenia tego podręcznika, do naszej skrzynki
pocztowej doręczono list, w którym zachęcano nas do wniesienia opłaty w wysokości 195 złotych tytułem wpisu do rejestru jednego z
prywatnych podmiotów prowadzących takie rejestry. Nie wpłaciliśmy ww. kwoty, ponieważ nie jest to konieczne, by w sposób legalny
prowadzić działalność gospodarczą. Jedynym właściwym rejestrem dla przedsiębiorcy indywidualnego jest Centralna Ewidencja i
Informacja o Działalności Gospodarczej. Adres internetowy rejestru: www.CEiDG.gov.pl. Zgodnie z USDG wpis jest dokonywany nie
później niż do końca następnego dnia roboczego po dniu wpływu do CEIDG wniosku. Podjęcie działalności jest możliwe (ale nie
konieczne) już w dniu złożenia wniosku - wpis do CEIDG nie stanowi więc formy zalegalizowania działalności, a jej ujawnienia.
Płatnik to jednak osoba, która opłaca należne ubezpieczenia nie tylko za swoich pracowników, ale także za siebie. W ciągu 7
dni od dnia rozpoczęcia działalności musi zgłosić się do ZUS jako ubezpieczony, co wiąże się z obowiązkiem złożenia deklaracji ZUS
ZUA. W tym celu należy udać się do właściwego wg miejsca prowadzenia działalności oddziału ZUS lub skorzystać z platformy ePłatnik.
Należy złożyć również oświadczenie o braku orzeczonych względem wnioskodawcy zakazów prowadzenia działalności gospodarczej,
wykonywania określonego zawodu, prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad
nimi. Powyższe oświadczenie jest częścią formularza rejestracyjnego. Działalność jednoosobową można rozpocząć wraz z chwilą
6
złożenia wniosku o wpis. We wniosku można określić także późniejszy termin rozpoczęcia działalności. Wtedy termin 7 dni na
zgłoszenie ubezpieczonego w ZUS liczy się od daty podanej jako data rozpoczęcia działalności.
b. Spółka cywilna jako forma prowadzenia działalności gospodarczej
Spółka cywilna jest tak naprawdę umową zobowiązaniową uregulowaną w KC w artykułach 860-875. Oznacza to, że nie uznaje się
spółki cywilnej za przedsiębiorcę, a jedynie wspólnicy takiej spółki są przedsiębiorcami na podstawie art. 4 ust. 2 USDG. Jeśli wspólnicy
spółki cywilnej chcą prowadzić działalność gospodarczą każdy indywidualnie dokonuje wpisu do CEiDG. Może zdarzyć się tak, że osoby
wpisane już do CEiDG zechcą podpisać umowę spółki cywilnej, jest to jak najbardziej dopuszczalne, wymaga to jedynie aktualizacji
wpisu przez wskazanie, że jest się stroną takiej umowy.
Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony,
w szczególności przez wniesienie wkładów.
5 kroków do "rejestracji" spółki cywilnej:







każdy ze wspólników powinien uzyskać wpis w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, we wniosku
o wpis zaznacza się, że jest się wspólnikiem spółki cywilnej,
wspólnicy powinni zawrzeć umowę spółki cywilnej najlepiej w formie pisemnej. Gdy wkładem do spółki będzie
nieruchomość, wtedy umowa spółki wymaga formy aktu notarialnego. Obligatoryjnie należy wskazać dane wspólników,
przedmiot działalności spółki oraz wkłady wnoszone przez wspólników. Wkładem może być własność nieruchomości czy
innych rzeczy, świadczenie usług przez wspólnika.
dodatkowo warto określić kwestie prowadzenia spraw oraz reprezentacji spółki, udziału w zyskach i stratach, możliwość
wypłaty zysku w trakcie trwania spółki. Jeśli nie uregulujemy tych kwestii odmiennie, zastosowanie znajdą regulacje
kodeksowe.
zgłoszenie do Głównego Urzędu Statystycznego i uzyskanie nr REGON (Rejestr Gospodarki Narodowej) spółki - wniosek
na druku RG-OP oraz załącznik RG-SC składa się we właściwym dla siedziby spółki urzędzie statystycznym (wolny od opłat),
należy zgłosić się do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki w celu zgłoszenia identyfikacyjnego oraz
uzyskania numeru NIP- złożyć należy wniosek na druku NIP-2. Od umowy spółki należy uiścić podatek od czynności
cywilnoprawnych, którego stawka wynosi 0,5%, oznacza to, że należnym podatkiem będzie iloczyn wartości wkładu
wniesionego do spółki i stawki - na formularzach PCC-3, PCC-3A. Jeśli spółka musi bądź chce być podatnikiem VAT zgłasza
się do urzędu skarbowego
z formularzem VAT-R oraz uiszcza opłatę skarbową w wysokości 170 złotych,
zmiana wpisu w CEiDG przez wspólników będących osobami fizycznymi – uzupełnienie informacji o NIP i REGON spółki
- wniosek CEiDG-1 (wolny od opłat, w terminie 7 dni).
Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, tzn. że nie posiada majątku, a stronami czynności dokonywanych w ramach umowy
spółki są wspólnicy występujący łącznie.
Wspólnicy odpowiadają za długi powstałe w związku z prowadzeniem spraw spółki solidarnie: każdy wspólnik odpowiada za
wszystkie zobowiązania spółki, a gdy świadczenie zostanie spełnione przez jednego z wspólników, pozostali są zwolnieni z
odpowiedzialności. Każdy ze wspólników odpowiada osobiście, pierwszorzędnie oraz w sposób nieograniczony. Wierzyciel może
dochodzić świadczenia od każdego ze wspólników w całości. Odpowiedzialność osobista polega na tym, że wierzyciel może zaspokoić
swoje roszczenia z majątku osobistego wspólnika. Wspólnik odpowiada pierwszorzędnie, ponieważ spółka cywilna nie posiada
odrębnego majątku to oznacza, że wierzyciel zaspokaja się w pierwszej kolejności z majątku wspólnika.
Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną, co wymaga zgłoszenia do sądu rejestrowego przez wszystkich wspólników
chęci przekształcenia. Istnieje również możliwość przekształcenia w inne rodzaje spółek, do czego stosuje się przepisy o przekształcaniu
spółki jawnej w inne spółki handlowe.
c. Spółka jawna
Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową, uregulowana
jest w art. 22-85 Kodeksu spółek handlowych7. Jest podstawowym rodzajem spółki, przepisy ją regulujące stosuje się odpowiednio do
spółki partnerskiej, komandytowej, a w ograniczonym zakresie także do spółki komandytowo- akcyjnej. Zaletą spółki jawnej jest brak
7
Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, dalej: KSH
7
wymogu posiadania minimalnego kapitału zakładowego na początku działalności, wadą natomiast jest osobista odpowiedzialność
wspólników spółki. Wadą, odpowiedzialność wspólników za długi spółki.
Rejestracja
Aby zarejestrować spółkę jawną należy podjąć następujące czynności:


należy zawrzeć na piśmie, pod rygorem nieważności, umowę spółki, która określi firmę i siedzibę spółki, określi wkłady
wnoszone przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. Gdy
wkładem do spółki jest nieruchomość, wtedy umowa spółki musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Można też
określić zasady dotyczące reprezentacji spółki, prowadzenia jej spraw, czy też podziału zysku i udziału w stratach. Nie jest to
obowiązkowe, ponieważ w sytuacji braku ustalenia tych kwestii obowiązywać będą rozwiązania kodeksowe,
następnie każdy ze wspólników może dokonać zgłoszenia spółki w sądzie rejestrowym (w Krajowym Rejestrze
Sądowym). Wniosek o wpisanie spółki jawnej do rejestru składa się na urzędowym formularzu KRS-W1. Do wniosku należy
także dołączyć formularze załączników: KRS-WB określający dane wspólników, KRS-WM klasyfikujący przedmiot
działalności spółki (aktualnie możemy podać dziesięć kodów PKD, w tym jeden dotyczący działalności przeważającej) i KRSWK wskazujący wspólników uprawnionych do reprezentowania spółki. Konieczność złożenia dodatkowych formularzy
załączników może wynikać z istnienia dodatkowych okoliczności, takich jak na przykład utworzenie oddziałów spółki,
powołania prokurentów itd. Do wniosku dołącza się umowę spółki.
Do wniosku należy dołączyć dowód opłaty sądowej wniesionej na konto sądu, w którym dokonywana jest rejestracja: 500 złotych
oraz opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym: 100 złotych. Od 15 stycznia 2015r. można założyć spółkę jawną przy
pomocy wzorca umowy w systemie teleinformatycznym pod adresem https://ems.ms.gov.pl. Wniosek o wpis do rejestru podpisuje się
bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem
potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego ma charakter konstytutywny, co oznacza, że spółka
jawna powstaje z chwilą wpisania do rejestru. Od momentu uzyskania wpisu można rozpocząć działalność. Spółka jawna nie posiada
osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową i procesową, co oznacza że może
m.in. zaciągać zobowiązania (zawierać umowy), pozywać w sądzie i być pozwaną.
Odpowiedzialność
Każdy wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczeń solidarnie z innymi wspólnikami i spółką za
zobowiązania spółki jawnej. W efekcie, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, wtedy wierzyciel może przeprowadzić
egzekucję z majątku wspólnika. Wynika z tego, że odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej ma charakter osobisty i nieograniczony
ponieważ wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem, solidarnie, a wierzyciel może zaspokoić się z majątku dowolnie wybranego przez
siebie wspólnika, jak i kilku bądź wszystkich wspólników- dłużników. Wystąpienie wspólnika ze spółki nie zwalnia go z
odpowiedzialności za zobowiązania, które powstały przed wystąpieniem.
Koszty
Koszt związany z założeniem spółki jawnej to 600 złotych, na co składa się 500 złotych opłaty sądowej oraz 100 złotych za
ogłoszenie z Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Kosztem jest także podatek PCC – od czynności cywilnoprawnych w wysokości
0,5%* wartość wniesionego wkładu do spółki. Na rejestrację spółki czeka się od tygodnia do nawet miesiąca, wszystko zależy od
tego, czy wniosek będzie przygotowany prawidłowo, czy załączone zostały wszystkie niezbędne dokumenty oraz od obłożenia sprawami
konkretnego sądu. Jest to istotne, ponieważ działalność w formie spółki jawnej można rozpocząć dopiero od momentu wpisu do KRS.
d. Spółka partnerska
Spółka partnerska jest spółką osobową, utworzoną przez wspólników, których nazywamy partnerami, w celu wykonywania wolnego
zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Jej regulację znajdziemy w art. 86- 101 Kodeksu spółek handlowych.
Rejestracja
Spółkę partnerską mogą założyć co najmniej dwie osoby fizyczne, które wykonują tzw. wolny zawód. Mogą to być m.in. adwokaci,
lekarze, księgowi, doradcy podatkowi, pielęgniarki, położne (katalog wolnych zawodów znajdziemy w art. 88 KSH, poza tym również
inne ustawy mogą zezwalać na zakładanie spółek partnerskich, tak jest np. z zawodem psychologa).
W firmie, czyli nazwie, spółki partnerskiej należy ujawnić nazwisko co najmniej jednego z partnerów np. Kowalska i partner,
Kowalska i partnerzy, Kowalska spółka partnerska (albo w skrócie sp.p.), bądź Kowalska i architekci (albo z nazwą innego wolnego zawodu).
8
W porównaniu ze spółką jawną, to co odróżnia spółkę partnerską to przedmiot jej działalności oraz ograniczenie rodzaju
zobowiązań za które partnerzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność. W spółce partnerskiej istnieje także możliwość powołania
zarządu, któremu umowa przyznaje kompetencję prowadzenia spraw i reprezentowania spółki.




Partnerzy musza zawrzeć umowę spółki, pod rygorem nieważności w formie pisemnej. W umowie takiej należy określić jaki
wolny zawód będzie wykonywany w ramach spółki, następnie należy podać przedmiot działalności spółki, imiona i nazwiska
partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (gdy partnerzy postanowili o
rozszerzeniu zakresu odpowiedzialności niektórych partnerów).
Jeśli spółkę mogą reprezentować tylko niektórzy partnerzy, podać należy nazwiska i imiona tych partnerów. Wymagane jest
także określenie firmy i siedziby spółki, oraz podanie czasu trwania spółki, o ile jest oznaczony. Wspólnicy wnoszą do spółki
wkłady, dlatego w umowie określa się wkłady wniesione przez partnerów wraz z podaniem ich wartości.
Gdy umowa spółki została podpisana, niezbędnym krokiem jest udanie się do sądu rejestrowego w celu złożenia wniosku o
rejestrację- jest to formularz KRS W1. Wypełnić należy także formularze KRS WD (partnerzy), KRS WM (przedmiot
działalności), KRS WK (reprezentacja). Do wniosku dołączamy umowę spółki oraz dowód uiszczenia opłaty sądowej w
wysokości 500 zł oraz 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Do zgłoszenia spółki partnerskiej do sądu rejestrowego należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego z
partnerów do wykonywania wolnego zawodu.
Rejestracji spółki dokonuje się w sądzie właściwym dla siedziby spółki.
KRS, od tego momentu spółka może rozpocząć działalność.
Spółka partnerska powstaje z momentem wpisu do
Spółka partnerska nie posiada osobowości prawnej, posiada natomiast zdolność prawną i zdolność sądową. Oznacza to, ze spółka
może we własnym imieniu nabywać prawa i obowiązki, może też pozywać i być pozwaną.
Odpowiedzialność
Zaletą spółki partnerskiej jest charakter odpowiedzialności: partner nie odpowiada za zobowiązania spółki, które powstały w
związku z działaniem innego partnera. Na przykład gdy spółkę partnerską prowadzi dwóch lekarzy, a jeden z nich wykonał w sposób
niewłaściwy zabieg, to odpowiedzialność odszkodowawcza ciąży na lekarzu, który ten zabieg wykonał. Można jednak ustalić w umowie
spółki, że partner (partnerzy) będą odpowiadać za wszystkie zobowiązania spółki, także za te, które wynikają z działania innych osób.
Koszty
Na koszty związane z założeniem spółki partnerskiej składają się wydatki na opłatę sądową: 500 zł, opłatę za ogłoszenie w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym: 100 zł oraz PCC ze stawką 0,5%.
e.
Spółka komandytowa
Spółka komandytowa jest spółką osobową, mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własna firmą. Od innych spółek
osobowych odróżnia się tym, że przynajmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń- to
KOMPLEMENTARIUSZ, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika – KOMANDYTARIUSZA - jest ograniczona. Spółką
komandytowa jest spółką osobową, regulowaną w art. 102-124 KSH.
Rejestracja spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym
Od 1 grudnia nastąpiła istotna zmiana, gdy chodzi o rejestrację spółki komandytowej (także pozostałych spółek), ponieważ nie
obowiązuje już wymóg składnia wraz z wnioskiem o wpis do rejestru wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego
podmiotów gospodarki narodowej (REGON), zgłoszenia identyfikacyjnego NIP, zgłoszenia płatnika składek na ubezpieczenie
społeczne. Nie ma także potrzeby przedkładania dokumentu potwierdzającego uprawnienie spółki do lokalu, w którym znajduje się jej
siedziba.
Po dokonaniu wpisu spółki do rejestru dane objęte treścią wpisu są przekazywane za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego do Centralnego Rejestru Podmiotów - Krajowej Ewidencji Podatników i krajowego rejestru urzędowego
podmiotów gospodarki narodowej. Wpis NIP i numeru identyfikacyjnego REGON w rejestrze polega na ich automatycznym
przekazaniu. Od 15 stycznia 2015r. można założyć spółkę komandytową przy pomocy wzorca umowy w systemie
teleinformatycznym pod adresem https://ems.ms.gov.pl/. Wniosek o wpis do rejestru podpisuje się bezpiecznym podpisem
elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym
ePUAP.
Niezbędne kroki do rejestracji spółki komandytowej:
9


Umowa spółki komandytowej, obowiązkowo w formie aktu notarialnego,
Wypełniony urzędowy formularz KRS W1 wraz z załącznikami KRS WC ( wspólnicy spółki komandytowej), KRS WK
(wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki), KRS WM (przedmiot działalności spółki- wskazuje się maksymalnie 10
przedmiotów działalności wg PKD).
W fazie wstępnej Sąd rejestrowy bada, czy wniosek spełnia wszystkie wymagania formalne oraz czy wniesiono stosowną
opłatę. Jeśli wszystkie wymagania nie są spełnione, wniosek podlega zwrotowi. Wtedy w ciągu siedmiu dni od zawiadomienia
wnioskodawcy o zwrocie można ponownie złożyć wniosek. Gdy wniosek będzie spełniał wymagania formalne, wywrze skutek od daty
pierwszego złożenia tego wniosku. Następnie Sąd bada, czy umowa spółki spełnia wszystkie wymogi przewidziane przez prawo. Jeśli
wszystko jest w porządku, Sąd wyda postanowienie o wpisie spółki do rejestru. Spółka powstaje dopiero z chwilą wpisania do
rejestru sądowego i od tego momentu może rozpocząć działalność. Spółka komandytowa, jak każda spółka osobowa, nie posiada
osobowości prawnej, ale wyposażona jest w zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową, zdolność procesową,
co oznacza, że np. może posiadać własny majątek, może zaciągać zobowiązania, może pozywać i być pozwaną.
Odpowiedzialność
Komplementariusz odpowiada własnym majątkiem, wtedy gdy np. egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (tak
jak wspólnik spółki jawnej). Natomiast, to co odróżnia spółkę komandytową od pozostałych spółek osobowych jest komandytariusz.
Komandytariusz wobec wierzycieli odpowiada do wysokości sumy komandytowej. Suma komandytowa jest to określona w umowie
spółki kwota pieniężna, wyrażona w pieniądzu, która wyznacza górną granicę odpowiedzialności osobistej komandytariusza za
zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli Ograniczenie to odnosi się tylko i wyłącznie do zobowiązań spółki, a nie np. roszczeń
odszkodowawczych.
Koszt
Na koszty związane z założeniem spółki komandytowej składają się:

taksa notarialna, której wysokość zależy od wartości wniesionego wkładu:
Wartość wkładu
do 3.000 zł
powyżej 3.000 zł do 10.000 zł
powyżej 10.000 zł do 30.000 zł
powyżej 30.000 zł do 60.000 zł
powyżej 60.000 zł do 1.000.000 zł
powyżej 1.000.000 zł do 2.000.000
zł
powyżej 2.000.000 zł




Maksymalna wysokość taksy notarialnej
100 zł,
100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3.000 zł,
310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10.000 zł,
710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30.000 zł,
1.010 zł + 0,4 od nadwyżki powyżej 60.000 zł,
4.770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1.000.000 zł,
6.770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2.000.000zł, nie więcej jednak niż 10.000 zł, a gdy
umowa podpisywana jest między małżonkami, zstępnymi, wstępnymi, rodzeństwem,
pasierbem, ojczymem, macochą, teściem, zięciem, synową (I grupa podatkowa)- nie więcej niż
7.500 zł.
do taksy doliczany jest 23% VAT,
koszt wypisów: 3 egzemplarze, za każdą stronę wypisu opłata wynosi maksymalnie 6 złotych,
podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości iloczynu 0,5% i wartości wkładu wniesionego do spółki,
opłata sądowa w wysokości 500 złotych oraz opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w wysokości 100
złotych. Opłata sądowa jest niższa i wynosi 250 zł, gdy skorzystano z trybu S24 - rejestracji spółki komandytowej przez
Internet.
Kwestie związane z ubezpieczeniami społecznymi:
Rejestrując spółkę w KRS automatycznie przedsiębiorca jest także rejestrowany jako płatnik składek na ubezpieczenie
społeczne. W każdej z ww. działalności wspólnik zobowiązany jest do opłacania za siebie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe,
zdrowotne oraz dobrowolnie na chorobowe. Istotne jest ustalenie momentu, od którego musi zgłosić się jako ubezpieczony, co wymaga
złożenia w oddziale ZUS druku ZUS ZUA. Czas na to wynosi 7 dni od dnia rejestracji spółki w KRS. Druk ZUA można przesłać także
w systemie ePłatnik, co wymaga od posiadania zaufanego profilu ePUAP. Również comiesięczne deklaracje ZUS DRA można wysyłać
przy pomocy konta w systemie Płatnik.
10
f.
Spółka komandytowo-akcyjna
Jest to spółka osobowa prawa handlowego, której regulacje znajdują się w art. 125-150 KSH. Podobnie jak inne spółki osobowe,
spółka komandytowo-akcyjna ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Spółka ta jest jednak specyficznym tworem
polskiego prawa handlowego i posiada cechy wyróżniające ją od innych spółek osobowych, mianowicie:

Spółka komandytowo-akcyjna łączy w sobie cechy spółek osobowych i kapitałowych prawa handlowego. Stanowi o tym art.
126 § 1 pkt 2 KSH, który wyraźnie stanowi, że we wszystkich sprawach, do których nie stosuje się przepisów o spółce jawnej,
do spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, w szczególności przepisy
dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia,
spółka nie posiada osobowości prawnej, natomiast przyznana jej została zdolność prawna. Może ona zatem we być podmiotem
praw i obowiązków, nabywać nieruchomości i inne prawa rzeczowe, pozywać i być pozywana,
kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej wynosi 50.000 złotych,
jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza 25, konieczne jest powołanie w tej spółce rady nadzorczej. Obok rady nadzorczej w tej
spółce może także zostać powołany inny organ, mianowicie walne zgromadzenie.



Spółka komandytowo-akcyjna jest atrakcyjna również ze względów podatkowych. Przy tej formie unika się bowiem podwójnego
opodatkowania dochodów oraz istnieje możliwość odroczenia płacenia podatku dochodowego aż do czasu, kiedy wspólnicy zdecydują
się wypłacić dywidendę, ale spółka musi prowadzić pełną księgowość. Procedura rejestracyjna tej formy jest podobna do pozostałych.
Należy:



Sporządzić statut spółki, który wymaga formy aktu notarialnego,
wnieść wkłady (pieniężne lub w formie aportu),
zarejestrować spółkę we właściwym ze względu na miejsce siedziby sądzie rejestrowym,
Rejestracja spółki w KRS
Spółkę komandytowo-akcyjną należy zarejestrować w terminie 7 dni od momentu podpisania statutu spółki. Rejestracji może dokonać
każdy komplementariusz. Aby zarejestrować spółkę do KRS należy wypełnić formularz KRS-W2 oraz jego załączniki:







KRS-WA Oddziały, terenowe jednostki organizacyjne,
KRS-WH Sposób powstania podmiotu,
KRS-WB Wspólnicy spółki jawnej lub komplementariusze spółki komandytowo-akcyjnej,
KRS-WG Emisje akcji,
KRS-W2/ KRS-WK Organy podmiotu / wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki,
KRS-WL Prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, instytutu badawczego,
KRS-WM Przedmiot działalności.
Dodatkowo, do ww. formularzy załącza się również:






Statut spółki,
oświadczenie zarządu o wniesieniu kapitału,
dokument o powołaniu członków organów spółki,
akty notarialne o objęciu akcji ,
oświadczenie wszystkich komplementariuszy, że wymagane statutem wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne zostały
dokonane zgodnie z prawem,
uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią wzory podpisów komplementariuszy niewyłączonych od prawa
reprezentacji spółki, a także wzory podpisów prokurentów.
W aktualnym formularzu składanym w sądzie rejestrowym, w części C dołączono nową rubrykę - "C.1 DANE O NIP I REGON", w
której wskazuje się, czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przed rejestracją wystąpiła o nadanie numeru NIP i numeru REGON.
Po zarejestrowaniu spółki w KRS można założyć rachunek bankowy spółki, zgłosić się jako płatnik VAT (formularz VAT-R), a jeżeli
spółka wybrała zwolnienie od VAT, należy to wskazać w ww. deklaracji.
Koszty
Koszty zarejestrowania spółki komandytowo-akcyjnej są wysokie. Należy wziąć pod uwagę kosztorys wskazany przy opracowaniu spółki
komandytowej, oraz akcyjnej, oraz mieć na uwadze wysokość wymaganego kapitału zakładowego- 50.000 zł. Oczywiście wniosek do
11
KRS podlega opłacie w wysokości 500 zł oraz 100 zł z tytułu uzyskania ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym
prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Odpowiedzialność
Za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a obok niego w spółce
występuje co najmniej jeden akcjonariusz. Ten jest jednakże zwolniony z odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Dlatego w nazwie
spółki komandytowo-akcyjnej musi widnieć nazwisko lub firma przynajmniej jednego komplementariusza oraz dopisek spółka
komandytowo-akcyjna lub S. K. A. ale w nazwie spółki nie może zostać ujawnione nazwisko żadnego akcjonariusza. W sytuacji, w której
nazwisko lub firma akcjonariusza zostanie ujawniona w nazwie spółki komandytowo-akcyjnej, ten akcjonariusz będzie odpowiadał za
zobowiązania spółki wobec osób trzecich na tych samych zasadach co komplementariusze,
g. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Istotą spółek kapitałowych jest ich majątek - kapitał, który może być zmienny. Oprócz tego, spółki kapitałowe mogą mieć
zmienny skład osobowy, a odpowiedzialność wspólników (akcjonariuszy) ich majątkiem osobistym jest wyodrębniona od
odpowiedzialności spółki.
Najistotniejsze cechy spółek z o.o.:





Spółki kapitałowe, co odróżnia je od spółek osobowych, posiadają osobowość prawną. Dzięki temu podmioty te mogą być
podmiotem praw i obowiązków, jak również dokonują we własnym imieniu czynności prawnych,
niski nakład związany z kapitałem zakładowym: 5.000 zł, w formie gotówkowej lub jako aport,
aport, tj. wkład niepieniężny wnoszony do spółki, na przykład na pokrycie kapitału zakładowego Mogą być to wartości
materialne lub niematerialne, np. patenty, nieruchomości lub wierzytelności,
założenie spółki z o.o. wymaga wizyty u notariusza, taksa notarialna uzależniona jest od wysokości kapitału zakładowego. Jeżeli
zatem decydujemy się na kapitał zakładowy w ww. wysokości, koszty notarialne będą niskie.
Działanie w formie spółki akcyjnej wiąże się z obowiązkiem prowadzenia pełnej księgowości.
Dla kogo jest przeznaczona?
Założycielem spółki z o.o. może być zatem zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej ale posiadająca zdolność prawną. Spółkę z o.o. można prowadzić także w formie jednoosobowej. Wyjątek znajduje
się w art. 151 par. 2 KSH, zgodnie z którym jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może zostać założona przez
inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, ale wtedy musi ona być jedynym wspólnikiem. Warto jednak wskazać, że
taki problem występuje tylko w momencie rejestracji spółki. Po powstaniu tego podmiotu, przeszkoda ta nie występuje. Jeśli zatem
założycielami "X" spółki z o.o. będzie osoba fizyczna i "Y" jednoosobowa spółka z o.o. nie ma przeszkód przed
przeniesieniem udziałów spółki założycielskiej "Y" na drugiego wspólnika. Wówczas "X" jednoosobowa spółka z o.o.
będzie prowadzona przez "Y" jednoosobową spółkę z o.o. Cel założenia spółki jest dowolny, o ile pozostaje w granicach
przewidzianych prawem.
Rejestracja
Od 1 stycznia 2012 roku istnieje możliwość zarejestrowania spółki z o.o. przez Internet. Korzystając z platformy
www.ems.ms.gov.pl możemy w ciągu 24 godzin zarejestrować spółkę i na tej podstawie uzyskać wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.
Jest to opcja polecana zwłaszcza małym przedsiębiorstwom, ze względu na istniejący wzorzec umowy spółki, który może nie odpowiadać
bardziej wymagającym firmom.
Umowa
Założenie spółki z o.o. w formie tradycyjnej, a więc nie korzystając z procedury uproszczonej S24, wymaga podpisania umowy
spółki. Co ważniejsze: umowa taka, oprócz formy pisemnej pod rygorem nieważności, musi zostać zawarta u notariusza z podpisami
notarialnie poświadczonymi. Jeśli chodzi o treść, jest dowolna, ponieważ w polskim porządku prawnym obowiązuje swoboda zawierania
umów, wszystko co jest przewidziane przepisami prawa może znaleźć się w umowie spółki z o.o. Nie mniej jednak jest kilka wymogów,
zawartych w art. 157 KSH, mianowicie, umowa taka musi zawierać:

firmę i siedzibę spółki - Nazwa firmy może być w zasadzie dowolna, o ile nie wprowadza w błąd i nie jest
powtórzeniem firmy innego przedsiębiorcy, może być także w języku obcym. Każda firma musi mieć dopisek "spółka
z o.o." "sp. z o.o." lub spółka (sp.) z o.o. w organizacji",
12






Siedziba firmy- w umowie spółki nie wskazuje się dokładnego adresu, a jedynie nazwę miejscowości, w której siedzibę
ma dana spółka,
przedmiot działalności spółki - Do umowy spółki wpisuje się przedmiot działalności zgodnie z Polską Klasyfikacją
Działalności8. Nie ma ograniczenia co do ilości wskazanych kodów, nie mniej jednak zgodnie z przepisami
obowiązującymi od 1 grudnia 2014 r. do Krajowego Rejestru Sądowego wpisywane jest jedynie 10 kodów działalności,
wysokość kapitału zakładowego,
informację, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
liczbę i wartość nominalną udziałów poszczególnych wspólników,
czas trwania spółki (jeśli został oznaczony).
W umowie spółki warto powołać zarząd, jest to obligatoryjne przed zgłoszeniem spółki do KRS. Zarząd może być jednak
powołany w odrębnej uchwale zgromadzenia wspólników. Wraz z każdorazową rejestracją zmiany członka zarządu (w tym
rejestracją pierwszego zarządu spółki), należy przedłożyć zgody osób na powołanie do zarządu. W tym miejscu warto dodatkowo
wskazać, że jeśli przedsiębiorcy nie przygotowują umowy spółki samodzielnie, nie ma problemu, aby taką umowę przygotował notariusz.
Przygotuje najodpowiedniejszy wzór, zawrze nałożone poprawki, jak również pomoże w doborze kodów PKD. Po podpisaniu umowy
spółki powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Nie posiada ona jeszcze osobowości prawnej, ale może we
własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być
pozywana.
Formularze
W wyniku zmian w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym9 znacznie uproszczono kwestie formalne związane z rejestracją spółki.
Obowiązująca zasada jednego okienka została nieco zmodyfikowana przez ustawodawcę - i słusznie, bo dzięki tym zmianom
rejestrując spółkę wypełniamy tylko jeden formularz - KRS-W3. Przed wprowadzeniem tej zmiany, o ile możliwe było złożenie
dokumentów wyłącznie w sądzie rejestrowym, bez wizyty w ZUS czy Urzędzie Skarbowym, starając się o nadanie numeru NIP i wpisu
do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej (nadanie numeru REGON), konieczne było wypełnienie
dodatkowych dokumentów: wniosku ZUS ZPA, zgłoszenia identyfikacyjnego NIP-2 oraz wniosku RG-1. W aktualnym formularzu
składanym w sądzie rejestrowym, w części C dołączono nową rubrykę - "C.1 DANE O NIP I REGON", w której wskazuje się, czy
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przed rejestracją wystąpiła o nadanie numeru NIP i numeru REGON. Zapytanie to wynika z
faktu, że od momentu podpisania umowy spółki (sporządzenia aktu założycielskiego w przypadku jednoosobowej spółki z o.o.) organy
reprezentujące spółkę mają 6 miesięcy na zarejestrowanie jej we właściwym miejscowo sądzie rejestrowym. W tym czasie mogą wystąpić
o ww. dane. Najczęściej jednak dokonują tego wraz z rejestracją w KRS. Stąd też ustawodawca wyszedł na przeciw oczekiwaniom
przedsiębiorców i zniósł konieczność wypełniania dodatkowych formularzy.
Obok formularza KRS-Z3 należy wypełnić jeszcze załączniki, tj.:




KRS-WE – Załącznik do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – wspólnicy spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością podlegający wpisowi do rejestru,
KRS-WK – Załącznik do wniosku o rejestrację lub zmianę danych – organy podmiotu lub wspólnicy uprawnieni do
reprezentowania spółki,
KRS-WL – Załącznik do wniosku o rejestrację podmiotu – prokurenci (o ile są powoływani)
KRS-WM – Załącznik do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – przedmiot działalności.
W przypadku jednoosobowej spółki z o.o. wspólnik będzie musiał zgłosić się także jako płatnik ZUS. Istnieje spór w doktrynie
odnośnie momentu, w którym rozpoczyna się 7-dniowy termin na dokonanie takiego zgłoszenia. Urzędnicy uważają, że obowiązek ten
pojawia się w momencie sporządzenia aktu założycielskiego spółki, natomiast sądy rejestrowe są zgodne, że obowiązek ten pojawia się
dopiero z chwilą dokonania wpisu do KRS.
Wzorzec umowy
Od 1 stycznia 2012 roku istnieje możliwość zarejestrowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością on-line, z
wykorzystaniem wzorca umowy. Jest to procedura uproszczona, tzw. S24, w systemie prowadzonym przez Ministerstwo
Sprawiedliwości na stronie www.ems.ms.gov.pl. Od 15 stycznia 2015 roku obok spółek z o.o. możliwe jest także dokonanie rejestracji w
tym trybie spółek osobowych prawa handlowego- spółki jawnej i spółki komandytowej. Rejestracja tej spółki odbywa się w oparciu o
wystandaryzowany wzór umowy.
8
9
obowiązującą na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24.12.2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. 2007 nr 251 poz. 1885)
Dz.U. 1997 nr 121 poz. 769. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, dalej: UKRS
13
Dokonanie rejestracji spółki z o.o. w trybie S24 może być dokonane również przez pełnomocnika. Nie dołącza się wówczas
treści pełnomocnictwa - pełnomocnik wskazuje jedynie datę i zakres pełnomocnictwa oraz potwierdza, że spełnia przesłanki z art. 87
Kodeksu Postępowania Cywilnego10. Podstawową korzyścią płynącą z tej formy rejestracji spółki jest ograniczony koszt założenia spółki.
Przedsiębiorca nie musi zawierać umowy u notariusza. Dodatkowo, od 1 grudnia 2014 r. obniżono koszt wpisu do KRS w tym trybiewynosi on obecnie 250 zł, a nie jak w trybie standardowym - 500 zł.
Rejestrując spółkę przez S24 należy pamiętać, że każdy ze wspólników musi posiadać aktywne konto w systemie eMS. O ile
dużym ułatwieniem jest brak konieczności osobistego stawiennictwa w sądzie rejestrowym, o tyle każdy ze wspólników musi w momencie
rejestracji znajdować się przy komputerze, będzie bowiem musiał zalogować się na swoje konto i podpisać umowę. Konieczne jest zatem,
aby każdy ze wspólników posiadał bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego
certyfikatu albo podpis potwierdzony profilem zaufanym ePUAP.
Możliwe jest dokonanie późniejszej zmiany umowy spółki z o.o. już po jej podpisaniu w systemie teleinformatycznym.
Dokonuje się za pomocą podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników spółki z o.o., która musi zostać zaprotokołowana w
protokole w formie aktu notarialnego.
W przypadku spółki z o.o., której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy, na pokrycie kapitału zakładowego
wnosi się wyłącznie wkłady pieniężne. Pokrycie kapitału zakładowego powinno nastąpić nie później niż w terminie 7 dni od dnia jej
wpisu do rejestru. Po zarejestrowaniu spółki możliwe jest jednak dokonywanie dodatkowych wkładów niepieniężnych w postaci aportów.
Informacje, które wspólnicy uzupełniają we wnioskach i formularzach są to te same, które podaje się w tradycyjnej formie
rejestrowania spółki z o.o. To samo dotyczy wyboru kodów PKD. Podpisane dokumenty zostaną automatycznie wygenerowane i
wówczas należy zapisać je na komputerze. Tak przesłane dokumenty zostaną rozpatrzone przez właściwy miejscowo sąd rejestrowy i
wpisane do KRS. Zostanie wówczas nadany numer KRS, a zgodnie z ostatnią nowelizacją ustawy o KRS, od 1 grudnia 2014 r. także
numer NIP i REGON.
Rejestracja w KRS
Tradycyjną i wciąż najpopularniejszą formą rejestracji spółki z o.o. jest osobista rejestracja spółki w sądzie rejestrowym. Dokonują tego
wspólnicy spółki z o.o.(wszyscy), wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. lub pełnomocnik. Pełnomocnik musi przedstawić w sądzie
rejestrowym swoje umocowanie do dokonania określonych czynności w imieniu spółki. Przy ustanawianiu pełnomocnika należy
pamiętać o uiszczeniu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, która wynosi 17 zł. Opłaty dokonuje się na konto bankowe
właściwe dla urzędu miasta lub gminy, taki numer konta często znajduje się na stronach sądu, a jeśli nie, to z pewnością
będzie dostępny na stronie internetowej właściwego urzędu. Oczywiście opłaty skarbowej można dokonać także w kasie
właściwego urzędu. Potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej dołączamy do dokumentów składanych w sądzie
rejestrowym. W praktyce jednak terminy te różnią się w zależności od danego sądu i mogą trwać nawet do 1 miesiąca.
Sądem właściwym do zgłoszenia wniosku jest Sąd Rejonowy Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, właściwy
ze względu na siedzibę spółki wpisaną w treści umowy. Nie stanowi to problemu w sytuacji, kiedy mamy tylko jeden właściwy sąd
rejestrowy, jak na przykład we Wrocławiu. W Warszawie natomiast wydziałów gospodarczych KRS jest trzy. Na stronie internetowej
Biuletynu Informacji Publicznej został sporządzony dokument do pobrania, w którym wskazane zostały wszystkie wydziały KRS w
Polsce, wraz z adresami, numerami telefonu oraz – co najważniejsze – ze wskazaniem właściwości miejscowej:
http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr-sadowy/adresy.
Złożenie wniosku o rejestrację spółki do właściwego rejestru musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od zawiązania spółki z o.o. w organizacji.
Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego ma charakter konstytutywny, to znaczy, że dopiero w momencie zarejestrowania spółki
uzyskuje ona osobowość prawną.
Zgodnie z ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym, wniosek o rejestrację podmiotu należy złożyć na urzędowym formularzu,
wówczas należy dokonać właściwej opłaty. Złożenie wniosku w każdej innej formie, niż na prawidłowym formularzu, opisanym w
punkcie B.2 formularzu KRS-W3, będzie skutkowało jego odrzuceniem bez wezwania do uzupełnienia braków.
Obok ww. formularza i jego załączników, do wniosku należy również załączyć:




10
akt notarialny umowy spółki/akt założycielski spółki z o.o. w 2 egzemplarzach,
oświadczenie zarządu o wniesieniu całości wkładów na pokrycie kapitału zakładowego,
listę wspólników (wszystkich),
wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki (jeśli wszyscy nie są obecni w momencie rejestracji),
Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, dalej: KPC
14

zazwiska, imiona i adresy członków zarządu.
Jeżeli złożony wniosek będzie zawierał braki formalne, sąd rejestrowy wezwie wnioskodawców do uzupełnienia ich w
terminie 7 dni. W sytuacji, kiedy wniosek nie zawiera braków formalnych, natomiast zostanie złożony na formularzu innym niż KRSW3, nie zostanie prawidłowo opłacony lub braki formalne nie zostaną w terminie uzupełnione- sąd zwróci wniosek bez wezwania do
uzupełnienia i bez dodatkowego terminu. Należy jednak podkreślić, że dopełnienie formalności, które spowodowały zwrot wniosku w
terminie 7 dni od zwrotu wniosku i ponowne- prawidłowe- złożenie wniosku, będzie miało skutek przyjęcia wniosku z datą poprzedniego
złożenia. Ma to znaczenie w sytuacji, w której wspólnicy decydują się na rejestrację w ostatnim, 6 miesiącu istnienia spółki z o.o. w
organizacji.
Prawidłowo złożony wniosek zostanie rozpatrzony przez sąd rejestrowy. O decyzji wspólnicy zostaną powiadomieni listownie, na
adres korespondencyjny wskazany we wniosku. Sąd powinien dokonać rejestracji w terminie 14 dni. W praktyce jednak, ze względu na
bardzo duży nakład pracy spoczywający na sądach rejestrowych w porównaniu do ilości wydziałów rejestrowych (np. miasto Wrocław
posiadające ponad 630 000 mieszkańców posiada tylko jeden wydział gospodarczy KRS), rejestracja spółek trwa zdecydowanie dłużej,
bo od 1 do 2 miesięcy.
Odpowiedzialność
Co do zasady, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wyłączona jest osobista odpowiedzialność wspólników za
zobowiązania spółki. Spółka odpowiada wyłącznie swoim majątkiem. Zasada ta nie odnosi się do członków zarządu i likwidatorów
spółki z o.o., którzy w sytuacji niewypłacalności spółki, jeśli nie złożą w odpowiednim terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, będą
za jej zobowiązania odpowiadać z majątku własnego.
Koszty
Decydując się na tradycyjną formę rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, należy przygotować się na poniższe koszty:






Taksa notarialna za sporządzenie umowy spółki w formie aktu notarialnego jest zależna od wysokości kapitału zakładowego –
Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu określa stawki maksymalne. I tak, przykładowo: dla kapitału 5.000 złotych taksa
notarialna wyniesie: 160 PLN + 23% podatku VAT = 195,20 zł11
Odpis umowy- każda rozpoczęta strona odpisu wynosi 6 zł +23% podatku VAT,
Wzory podpisów członków zarządu uwierzytelnione notarialnie- koszt to 20 zł od podpisu + 23% podatku VAT (4,60 zł),
Opłata za wpis do KRS- 500 zł,
Opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym- 100 zł,
Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)- wynosi on 0,5% kapitału zakładowego pomniejszonego jednak o koszt umowy
w formie aktu notarialnego, wpis do KRS i ogłoszenie w MSiG – wynik zaokrąglamy do pełnej złotówki. Dla kapitału 5.000
wygląda to następująco, 0,5% x (5.000 zł – (195,20 zł+500 zł+100 zł))= ok. 25 zł.
W przypadku dokonania rejestracji w procedurze S24 koszty te będą zdecydowanie niższe. Unikniemy bowiem kosztów taksy
notarialnej od podpisania umowy spółki, a ponadto - jak już zostało wspomniane – koszt wpisu do KRS został pomniejszony o połowę
i wynosi obecnie 250 zł.
h.
Spółka akcyjna
Drugą spółką kapitałową uregulowaną w prawie handlowym jest spółka akcyjna. Ta forma prowadzenia działalności jest
zdecydowanie mniej popularna niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Mimo, iż jest to korzystna forma prowadzenia działalnościdaje przedsiębiorcom łatwe zgromadzenie dużej ilości kapitału, to sam proces rejestracyjny jest kosztowny, długotrwały, a samo
prowadzenie spółki jest bardzo sformalizowane i pracochłonne.
Ideą powstania spółki akcyjnej jest zebranie bardzo dużej ilości kapitału od jak największej grupy wspólników
(akcjonariuszy).Podobnie jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, tak i spółka akcyjna ma na celu gromadzenie kapitału.
Podobnie również jak w spółce z o.o. wkład w kapitał spółki może mieć charakter majątkowy (pieniężny) lub niemajątkowy (w postaci
aportu). Podstawy prawnej regulującej powstanie i działanie spółki akcyjnej należy szukać w KSH, w tytule III, dziale II, rt.. 3–1 - 490.
Szczególne regulacje odnoszące się do tej formy prowadzenia przedsiębiorstwa można także znaleźć w UKRS, ustawie o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych12 oraz USDG.
11
12
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. nr 148, poz. 1564 ze zm.)
Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
15
Dla kogo jest przeznaczona?
Spółkę akcyjną może założyć osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej ale
posiadająca zdolność prawną. Ograniczenie występuje tutaj, podobnie jak w przypadku spółki z o.o., art. 301 par. 1 zd. drugie KSH:
spółki akcyjnej nie może zawiązać jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Za założycieli spółki akcyjnej
uznaje się wszystkie osoby, które podpisały jej statut. Cel założenia spółki jest dowolny- o ile pozostaje w granicach przewidzianych
prawem. Ze względu na duży formalizm prowadzenia tej formy działalności oraz znaczne koszty związane z samym procesem
rejestracyjnym spółki akcyjne, co do zasady, zakładają osoby, które planują utworzenie na rynku dużego przedsiębiorstwa,
oczywiście z dużym kapitałem. Średni i mali przedsiębiorcy z reguły decydują się na tańsze alternatywy.
Rejestracja
Spółka akcyjna charakteryzuje się dużym formalizmem. Dokonanie rejestracji spółki we właściwym sądzie rejestrowym, wciąż,
mimo ułatwień spowodowanych nowelizacją ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym obowiązującej od 1 grudnia 2014 roku,
zarejestrowanie spółki akcyjnej wiąże się ze sporządzeniem szeregu dokumentów i pochłonięcia wyższych kosztów niż poprzednio
przedstawione formy prowadzenia działalności.
Statut
Zawiązanie spółki akcyjnej w organizacji wymaga sporządzenia statutu. Statut spółki akcyjnej musi zostać sporządzony u notariusza i
określać następujące informacje, o czym stanowi art. 304 KSH:









firmę (nazwę) i siedzibę spółki,
przedmiot działalności spółki,
czas trwania spółki (jeżeli jest oznaczony),
wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego,
wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) założycieli,
liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz
podmiot uprawniony do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej,
pismo do ogłoszeń, jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.
Statut powinien również zawierać postanowienia dotyczące:






liczby i rodzajów tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki oraz związanych z nimi praw,
wszelkich związanych z akcjami obowiązków świadczenia na rzecz spółki, poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje,
warunków i sposobu umorzenia akcji,
ograniczeń zbywalności akcji,
uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszom (jeśli takie będą przysługiwać akcjonariuszom trzeba opisać na czym mają
polegać),
co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem.
Nie zawarcie ww. informacji w statucie spółki obwarowane jest rygorem bezskuteczności. Jeżeli akcje obejmowane będą nie tylko przez
założycieli to ich zgoda na powyższe powinna być wyrażona już w statucie, lub później w akcie przystępowania osoby trzeciej do
spółki.
W momencie podpisania statutu przez wszystkich założycieli powstaje spółka akcyjna w organizacji. W praktyce bardzo często
pojawia się pytanie, co z funkcjonowaniem spółki i jej reprezentacją przed zarejestrowaniem jej? Jeśli w statucie spółki został od razu
powołany zarząd, to on staje się organem reprezentującym spółkę, natomiast jeśli zarząd nie został powołany, spółkę do tego czasu
reprezentują wspólnicy założyciele (wspólnie) lub powołany przez nich uchwałą pełnomocnik.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 306 KSH do powstania spółki konieczne jest powołanie Zarządu oraz Rady nadzorczej. Nie
musi to jednak znajdować się w pierwotnym statucie spółki. Nie mniej jednak jest to rozwiązanie korzystne i polecane. W sytuacji, kiedy
w statucie nie znajdzie się informacja o ww. organach, konieczne będzie zwołanie zgromadzenia organizacyjne założycieli, którzy
powołają zarząd. Będzie to musiało nastąpić oczywiście przed notariuszem, za dodatkową opłatą. Będzie trzeba również sporządzić
nowy akt jednolity statutu spółki. Należy dodać, że zarząd w spółce akcyjnej działa od momentu powołania, a sam wpis do rejestru ma
charakter deklaratoryjny.
16
W kwestii kapitału zakładowego: statut spółki może przewidywać jego konkretna kwotę, jak również kapitał zakładowy może zostać
określony w postaci minimalnej lub maksymalnej kwoty, co pozwoli na dopuszczenie do grona przyszłych akcjonariuszy nowych osób.
Zawiązanie spółki nastąpi wówczas w momencie, w którym akcjonariusze obejmą liczbę akcji, których łączna wartość nominalna będzie
wynosiła wymaganą ustawowo kwotę kapitału zakładowego, tj. 100.000 złotych. W takiej sytuacji następnym krokiem będzie złożenie
przez zarząd, w formie aktu notarialnego, oświadczenia o wysokości objętego kapitału zakładowego, w którym powinni oni również
dookreślić wysokość kapitału zakładowego w statucie.
Wpis do KRS
Spółkę akcyjną rejestruje się we właściwym miejscowo ze względu na siedzibę spółki, wydziale gospodarczym KRS sądu rejonowego na
formularzu KRS-W4. W formularzu tym zamieszcza się następujące informacje:












firmę, siedzibę i adres spółki albo adres do doręczeń,
przedmiot działalności spółki,
wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,
wysokość kapitału docelowego, jeżeli statut to przewiduje,
liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,
wzmiankę, jaka część kapitału zakładowego została pokryta przed zarejestrowaniem,
nazwiska i imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,
nazwiska i imiona członków rady nadzorczej,
jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne – zaznaczenie tej okoliczności,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
jeżeli statut wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – oznaczenie tego pisma,
jeżeli statut przewiduje przyznanie uprawnień osobistych określonym akcjonariuszom lub tytuły uczestnictwa w dochodach
lub majątku spółki niewynikające z akcji – zaznaczenie tych okoliczności.
Do formularza KRS-W4 należy dołączyć wskazane poniżej załączniki:







KRS-WA - Oddziały, terenowe jednostki organizacyjne
KRS-WH - Sposób powstania podmiotu
KRS-WG - Emisje akcji
KRS-WK - Organy podmiotu / wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki
KRS-WL - Prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, instytutu badawczego
KRS-WM - Przedmiot działalności
KRS-ZN - Sprawozdania finansowe i inne dokumenty
Należy pamiętać, że wniosek o rejestrację spółki akcyjnej musi zostać podpisany przez WSZYSTKICH CZŁONKÓW ZARZĄDU,
bez względu na ustalone w statucie zasady reprezentacji. Wniosek niepodpisany przez wszystkich zostanie przez sąd rejestrowy zwrócony
z wezwaniem do uzupełnienia braków formalnych we wskazanym przez sąd (7-dniowym) terminie, pod rygorem odmowy dokonania
wpisu. Dzięki wielokrotnie wspominanej "zasadzie jednego okienka" także w przypadku spółki akcyjnej nie ma konieczności wypełniania
dodatkowych formularzy w celu uzyskania numerów NIP i REGON oraz zgłoszenia do ZUS (zgłoszenie rejestracyjne NIP-2, wniosek
RG-1 oraz zgłoszenie ZUS ZPA). W aktualnym formularzu składanym w sądzie rejestrowym, w części C dołączono nową rubrykę "C.1 DANE O NIP I REGON", w której wskazuje się, czy spółka akcyjna przed rejestracją wystąpiła o nadanie numeru NIP i numeru
REGON. Oczywiście wpis do Krajowego Rejestru Sądowego ma charakter konstytutywny i w momencie dokonania wpisu spółka
uzyskuje osobowość prawną.
Dodatkowe dokumenty
Obok ww. statutu w dwóch egzemplarzach oraz formularzu KRS-W4 wraz z załącznikami, do sądu składa się również poniższe
dokumenty:



akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,
oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wymagane statutem wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne zostały
dokonane zgodnie z prawem,
potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną dowód wpłaty na akcje, dokonanej na rachunek spółki w organizacji, w
przypadku gdy statut przewiduje pokrycie kapitału zakładowego wkładami niepieniężnymi po dokonaniu rejestracji, należy
dołączyć oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wniesienie tych wkładów do spółki jest zapewnione zgodnie z
postanowieniami statutu przed upływem wymaganego terminu,
17



dokument stwierdzający ustanowienie organów spółki z wyszczególnieniem ich składu osobowego,
zezwolenie lub dowód zatwierdzenia statutu przez właściwy organ władzy publicznej (jeżeli są one wymagane do powstania
spółki),
oświadczenie zarządu w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego, jeśli oświadczenie takie zostało
złożone.
Wkłady w spółce akcyjnej
Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej może być pokryty wkładami pieniężnymi lub niepieniężnymi (aport). Należy w tym
miejscu wskazać, że akcje wydawane w zamian za wkłady niepieniężne muszą być pokryte w całości przed zarejestrowaniem spółki.
W spółce akcyjnej, jeśli na pokrycie kapitału zakładowego wnoszone są udziały niepieniężne w postaci aportu, lub jeżeli spółka
wypłaca wynagrodzenie za usługi świadczone przy jej powstaniu, albo jeżeli spółka nabywa mienie, to zgodnie z regulacją kodeksową
zawartą w art. 312 KSH, konieczne będzie powołanie biegłego rewidenta, który sporządzi opinię na podstawie sprawozdania założycieli.
Biegłego rewidenta wyznacza sąd rejestrowy właściwy miejscowo- ten sam, w którym dokonana zostanie rejestracja spółki. Wyjątkiem
od reguły z art. 312 KSH jest następujący po nim art. 3121, który wyłącza możliwość badania sprawozdania założycieli wobec wskazanych
tam aportów. Sporządzone przez założycieli sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:





przedmiot wkładów niepieniężnych oraz liczbę i rodzaj wydawanych w zamian za nie akcji i innych tytułów uczestnictwa w
dochodach lub w podziale majątku spółki,
mienie nabywane przed zarejestrowaniem spółki oraz wysokość i sposób zapłaty,
usługi świadczone przy powstaniu spółki oraz wysokość i sposób wynagrodzenia,
osoby, które wnoszą wkłady niepieniężne, zbywają spółce mienie lub otrzymują wynagrodzenie za usługi,
zastosowaną metodę wyceny wkładów.
Koszty
Podstawowym i najważniejszym kosztem związanym z założeniem spółki akcyjnej jest pokrycie jej kapitału zakładowego,
który musi wynosić minimalnie 100.000 złotych. Jakkolwiek w porównaniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest to kwota
bardzo wysoka, wielość wspólników spółki akcyjnej, co zazwyczaj ma miejsce, sprawia, że ta kwota na osobę maleje. Ponadto, warto
tutaj podkreślić, że dzięki możliwości wnoszenia wkładów niepieniężnych w formie aportów, często zdarza się, że wspólnicy wnoszą do
spółki całe przedsiębiorstwa, których to wartość niejednokrotnie wystarcza na pokrycie kapitału zakładowego. Oprócz tego, wartość
nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz.
Wśród kosztów należy wyszczególnić ponadto:








taksę notarialną pobieraną przez notariusza za sporządzenie aktu notarialnego w postaci statutu spółki akcyjnej. Jest ona
oczywiście uzależniona od wysokości kapitału zakładowego, przy czym, przy kapitale zakładowym do kwoty 100.000 zł taksa
maksymalna wynosi 1.010 zł + 0,4 % od nadwyżki powyżej 60.000 zł13,
koszty sporządzenia wzorów podpisu dla każdego ze wspólników- 20 zł od każdego podpisu + 23% podatku VAT,
koszty sporządzenia odpisów aktu notarialnego statutu spółki - 6 zł od każdej rozpoczętej strony +23% podatku VAT. Należy
pamiętać, że spółce potrzebne będą przynajmniej 3 egzemplarze statutu- dwa składane są bowiem wraz z wnioskiem w sądzie
rejestrowym, jeden zaś powinien znajdować się w aktach spółki,
podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) – stawka podatku wynosi 0,5% i liczy się ją od wysokości kapitału zakładowego
spółki akcyjnej,
opłata sądowa od wniosku do KRS- 500 zł,
opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym - 100 zł,
zgłoszenie do VAT – 170 zł,
koszt opinii biegłego rewidenta powołanego w ww. przypadkach.
Ważne jest, że zgodnie z opinią większości doktryny - koszty powstałe w z związku z rejestracją spółki akcyjnej w organizacji (a zatem z
wyłączeniem kosztów notarialnych) można uznać za koszty uzyskania przychodu przez powstałą spółkę.
13
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. nr 148, poz. 1564 ze zm.)
18
II.
Prowadzenie działalności14
1. Przedsiębiorca jako strona umowy cywilnoprawnej
a. Zasady zawierania umów
Umowa cywilnoprawna jest jedną z najpopularniejszych czynności prawnych i zarazem powszechnym zjawiskiem społecznym,
które z perspektywy przedsiębiorcy służy najczęściej realizacji zadań związanych z prowadzaną działalnością gospodarczą. Przedsiębiorca
będąc stroną umowy przyjmuje na siebie prawa i obowiązki wynikające z jej treści, które powinny być opisane w umowie w sposób
maksymalnie precyzyjny i wyczerpujący.
Podstawową zasadą, którą kieruje się przedsiębiorca w formułowaniu treści umowy jest zasada swobody zawierania umów,
która nie ma charakteru absolutnego. Zawarta umowa nie może bowiem naruszać przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, a
także konkretnych przepisów regulujących dany typ umowy, które zawarte są w KC.
Skuteczne zawarcie umowy opiera się na dobrowolnym i świadomym uregulowaniu praw i obowiązków, które przyjmują na
siebie dwa lub więcej podmiotów (umowa wielostronna). Wola stron musi być zgodna oraz pozbawiona wad. Złożenie oświadczenia
woli pod wpływem np. błędu czy dla pozoru mogą skutkować unieważnieniem umowy. Warto wiedzieć, że art. 65 § 2 KC wskazuje, że
w razie wątpliwości co do postanowień konkretnej umowy „należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli
opierać się na jej dosłownym brzmieniu”. W praktyce, Przedsiębiorca powinien szczegółowo przedstawić drugiej stronie oczekiwania
co do celu i rezultatu umowy oraz dokumentować prowadzone przed jej zawarciem negocjacje.
Wśród sposobów zawierania umów wyróżnia się: negocjacje, ofertę i jej przyjęcie, aukcję lub przetarg. Zawarcie umowy
następuje przez złożenie zgodnych oświadczeń woli przez strony umowy, które może odbywać się także w drodze elektronicznej15.
Ważność oświadczenia elektronicznego dokonuje się po wprowadzeniu do systemu w taki sposób, aby osoba mogła się zapoznać z jego
treścią. W praktyce obrotu gospodarczego zawierane umowy często łączą elementy typów umów wyróżnianych przez Kodeks cywilny.
Ważne, aby umowa możliwie precyzyjnie określała zakres naszych praw i obowiązków i szczególnie w potencjalnie spornych kwestiach
zabezpieczała nasz interes.
Przedsiębiorca jako strona umowy zawiera umowy w następujących formach:






konkludentnie, tzn. zawierając „bez słownego” oświadczenia, lecz zrozumiale na podstawie konwencji (kupno gazety poprzez
zapłatę sumy pieniężnej),
pisemnie,
pisemnie z potwierdzeniem daty,
pisemnie z potwierdzeniem podpisu,
w formie aktu notarialnego (sprzedaż nieruchomości), czy
na podstawie ustawy szczególnej (umowa rachunku bankowego).
Oświadczenie woli zawarcia umowy w postaci istotnych postanowień tej umowy drugiej stronie stanowi ofertę. Oferta złożona
bez terminu przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie.
Warto pamiętać, że obowiązek dochowania formy pisemnej może mieć znaczenie zarówno dla ważności samej umowy, ale
przede wszystkim dla celów dowodowych. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy zawarliśmy już jedną umowę z kontrahentem, a
następnie uzupełniamy czy modyfikujemy jej ustalenia ustnie, bez spisywania dodatkowych postanowień. W razie ewentualnego sporu
co do wykonania umowy – dokument jest zawsze ważnym dowodem i należy dbać o pisemne utrwalanie wszystkich zobowiązań, jakie
podejmuje przedsiębiorca. Dzieje się tak zarówno w sytuacji obecności drugiej strony, jak również w kontakcie za pomocą środka
porozumiewania się na odległość16.
W dobie rozwoju środków masowej komunikacji szczególnie znaczenie ma związanie ofertą elektroniczną (art. 661 k.c.).
Przedsiębiorca składający ofertę drogą elektroniczną ma tu informować przed zawarciem umowy w sposób jednoznaczny i zrozumiały,
także w okolicznościach zaproszenia do zawarcia umowy i negocjacji o następujących elementach:
Autor rozdziału: mec. Anna Drozd
Stanowi o tym art. 60 (Oświadczenie woli) k.c.: Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona
przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
16 Art. 66 (Oferta związanie) k.c. stanowi: § 1. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. § 2. Jeżeli
oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego
porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie, złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający
ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
14
15
19






czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy,
skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty,
zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy,
metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest
obowiązany udostępnić drugiej stronie,
językach, w których umowa może być zawarta,
kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej17.
Nowoczesny przedsiębiorca oddziałuje na potencjalnych klientów lub kontrahentów drogą reklamy, strumienia informacji
lub cenników. Trzeba podkreślić, że zaproszenie do zawarcia umowy*, czyli często do negocjacji, nie jest jeszcze ofertą wg KC. Stanowi
o tym art. 71 (Zaproszenie do zawarcia umowy) k.c. w treści: Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub
do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy. Zaproszenie jest
kierowane do nieoznaczonego kręgu osób*.
Zawarcie umowy może zostać poprzedzone prowadzeniem negocjacji. Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia
oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były
przedmiotem negocjacji. Warto pamiętać, że strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w
szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na
zawarcie umowy.
Należy podkreślić, że na każdym etapie negocjacji należy dbać o ochronę informacji poufnych. Jeżeli w toku negocjacji strona
udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom
oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony uzgodniły inaczej tę kwestię. W razie niewykonania lub
nienależytego wykonania obowiązku ochrony tych informacji, uprawniony może żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo
wydania uzyskanych przez nią korzyści.
Aukcja i przetarg także są sposobami zawierania umów. Po pierwsze, w aukcji i przetargu należy określić: czas, miejsce, przedmiot,
warunki aukcji albo przetargu, albo sposób udostępnienia tych warunków18. Zarówno w aukcji, jak również w przetargu należy
przestrzegać prawa i dobrych obyczajów – a ich naruszenie może prowadzić nawet do unieważnienia zawartej w ich drodze umowy.
Prawidłowe wykonanie terminowej umowy powoduje, że powstały stosunek prawny między stronami wygasa. W praktyce
zdarza się jednak, że jedna ze strony umowy chce z niej zrezygnować wcześniej, niż zostało to określone w jej treści.
Rozwiązanie umowy może nastąpić przez wypowiedzenie oraz odstąpienie. Choć te pojęcia używane są zamiennie, to jednak mają
zupełnie inne znaczenie.
Wypowiedzenie umowy ma zastosowanie wyłącznie do umów o charakterze ciągłym, jak np. najem czy dzierżawa, podczas gdy
odstąpienie dotyczy także umów o charakterze jednorazowym, jak np. umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane (a więc umów
rezultatu, ukierunkowanych na osiągnięcie konkretnego celu).
Warto podkreślić, że wypowiedzenie stanowi zwykły sposób zakończenia umowy lub sankcję za jej określone naruszenia.
Również prawo odstąpienia może mieć formę uprawnienia dla strony albo stanowić sankcje za naruszenie jej postanowień, przy czym
bardzo często prawo to jest związane z obowiązkiem zapłaty określonej sumy pieniężnej tzw. odstępnego, od którego uiszczenia
uzależniona jest skuteczność takiego odstąpienia.
Zasadnicza różnica obu tych form zakończenia stosunku prawnego dotyczy ich skutków prawnych. Przy wypowiedzeniu
umowy zobowiązanie pomiędzy stronami wygasa „na przyszłość". Oznacza to, iż nie ma konieczności korekty rozliczeń z tytułu już
spełnionych świadczeń, a tylko tych jeszcze niespełnionych albo spełnionych nienależycie przed momentem złożenia oświadczenia o
Przykład umowy zawieranej z przedsiębiorcą
Umowa o dzieło
zawarta pomiędzy:_____________________(imię i nazwisko przedsiębiorcy), zamieszkałym ____________________,
prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą ________________, pod adresem ___________, legitymującym się dowodem
osobistym __________, PESEL ___________, NIP ________, REGON __________________,
działającym _________________________________ (osobiście/ przez pełnomocnika) – w załączeniu aktualny wydruk z
CEIDG, zaświadczenie/ pełnomocnictwo.
Art. 701 (Aukcja, przetarg) k.c. stanowi: § 3. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich
treści. § 4. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować
zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.
18
20
wypowiedzeniu. Natomiast skuteczne odstąpienie od umowy powoduje rozwiązanie umowy „na przeszłość", tzn. umowę taką traktuje
się wówczas jako w ogóle niezawartą. Strony muszą wówczas zwrócić sobie nawzajem te świadczenia, które już zdążyły zrealizować.
Należy pamiętać, aby opis stron umowy zawierał wszystkie informacje, które w przyszłości mogą przydać się np. w sporze sądowym ( a
więc aktualną siedzibę działalności gospodarczej wykonywanej przez kontrahenta, aby możliwe było doręczenie mu korespondencji)
b. Wzorce oraz klauzule umowne
Masowa produkcja i rynek usług sprawiają, że dla ułatwienia prowadzenia działalności, Przedsiębiorcy przygotowują umowy na podstawie
pewnego wzorca, czy wzorców, a następnie zmieniają tylko dane kolejnych kontrahentów, „wstawiane” w określonych miejscach. Umowa
taka wiąże się właściwie z jednostronnym przyjęciem przez stronę kontrahenta pewnego wzorca, z pominięciem etapu negocjowania.
Szczególnie często wzorce umowne używane są w relacjach przedsiębiorcy z konsumentem czyli klientem. Treścią wzorców umownych
są klauzule umowne czyli konkretne zapisy umowy, które odnoszą się do konkretnych praw lub obowiązków kontrahentów.
Przykładowe klauzule umowne









Kara umowna jest traktowana jako klauzula zastępująca odszkodowanie i dotyczy tylko zobowiązania niepieniężnego. Kara
umowna jest uregulowana jest w art. 483-484 KC. W klauzuli tej strony mogą postanowić, że naprawienie szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego zobowiązania nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy. Dłużnik nie może jednak uwolnić się
od zobowiązania po prostu płacąc karę od razu, zamiast wykonywać zobowiązanie. Musi je wykonywać, a kara wystąpi dopiero
w przypadku niewykonania. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się
wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości bez względu na rzeczywistą wysokość poniesionej szkody. Dłużnik może żądać
zmniejszenia kary umownej gdy wykonał już swoje zobowiązanie w znacznej części, lub gdy kara umowna jest rażąco wysoka.
Zastrzeżenie własności stwierdza, że własność rzeczy przejdzie dopiero z zapłaceniem ceny.
Klauzula stosownej zapłaty zakłada, że wykonanie zobowiązania w walucie obcej nastąpi w tejże walucie (zapłata w danej
walucie).
Klauzula wyboru prawa zakłada, że strony w umowie poddają się prawu państwa trzeciego.
Klauzula waloryzacyjna zakłada, że spełnienie zobowiązania nastąpi w okolicznościach wskazania skali przez jakiś rodzaj
miernika.
Klauzula rebus sic stantibus w prawie cywilnym daje uprawnienie do sądowej zmiany pierwotnego zobowiązania w wypadku
nadzwyczajnej zmiany stosunków (społecznych).
Klauzula negative pledge stanowi, że dłużnik podczas trwania zobowiązania nie będzie obciążał swojego majątku w dziedzinie
hipoteki czy zastawu.
Klauzula prorogacyjna poddaje spory właściwości określonego sądu powszechnego lub sądu polubownego. Np. Jeśli
przedsiębiorca z Warszawy (Sprzedający) zwiera umowę z kontrahentem z Gdańska (Kupujący), w której znajduje się zapis,
że wszelkie spory będą rozpatrywane w Sądzie właściwym dla Kupującego, to każda sprawa (również np. o zapłatę ceny)
będzie musiała co do zasady odbyć się w Gdańsku.
Zadatek/zaliczka. Zadatek stanowi zabezpieczenie wykonania umowy jest rodzajem odszkodowania za ewentualne
niewykonanie umowy. Zaliczka jest kwotą wpłaconą na poczet przyszłych należności i nie stanowi jak zadatek formy
zabezpieczenia wykonania umowy, a jedynie część ceny.
Warto pamiętać, że dla relacji przedsiębiorca – konsument prowadzony jest przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Rejestr
klauzul
niedozwolonych,
który
zawiera
już
ponad
6
tysięcy
postanowień.
(http://www.uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php).
21
!
Przykład: niedozwolona klauzula umowna nr 6018 brzmi: „W celu dokonania zwrotu towaru
niezbędny jest wcześniejszy kontakt ze Sprzedającym"
Zaliczka czy zadatek?
- po wykonaniu usługi zaliczka zostaje wliczona w jej cenę,
- jeśli umowa zostaje rozwiązana za zgodą obu stron, to
zwracają one sobie wzajemne świadczenia, w tym także
zaliczkę,
- jeśli umowę rozwiąże strona biorąca zaliczkę, jest ona
zobowiązana do zwrotu pobranej zaliczki.
- jeśli umowę rozwiąże strona dająca zaliczkę może ona
domagać się jej zwrotu.
- jeśli umowa zostaje rozwiązana za zgodą obu stron, to
zwracają one sobie wzajemne świadczenia, w tym także
zadatek,
-jeśli umowa została wykonana prawidłowo, zadatek zostaje
zaliczony w na poczet ceny,
- jeśli umowa nie została wykonana, z uwagi na rezygnację
strony, która zadatek dała, zadatek przepada na rzecz
biorącego zadatek,
- jeśli umowa nie została zrealizowana z przyczyn leżących po
stronie biorącej zadatek, strona dająca zadatek może od
umowy odstąpić i żądać zwrotu zadatku w podwójnej
wysokości.
c. Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta
Konsument w relacjach z przedsiębiorcą jest traktowany przez prawo jako tak zwana „strona słabsza”19. Wynika to z konstrukcji
prawa konsumenckiego, które kształtuje szereg form gwarancji dla konsumenta. Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta dotyczą:







Informowania i zakazu wprowadzania w błąd, warto zobaczyć w tym zakresie art. 7 Ustawy o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym, który wskazuje, jakie zachowania przedsiębiorcy uważa się za zachowania naruszające
uczciwe praktyki rynkowe
Ochrony przed niekorzystnymi warunkami umowy, związana jest z zakazem wprowadzania do umowy
niekorzystnych zapisów dla konsumenta, które jako rażąco naruszające jego interes mogą być uznane za
niedozwolone
Ochrony interesu ekonomicznego, co dotyczy nie tylko warunków umowy, ale w innym wymiarze nieuczciwej
konkurencji, wygórowanych cen, nierzetelnych praktyk bankowych,
Umieszczenia całkowitej ceny i przekazania całkowitego opisu towaru lub usługi,
Ochrony bezpieczeństwa i zdrowia, bowiem towary i usługi nie mogą oczywiście stwarzać zagrożenia dla ich życia i
zdrowia,
Waloru edukacyjnego na rynku odnoszącego się do przekazywania rzetelnej informacji o cechach towarów i usług,
warunkach bezpiecznego użytkowania, procedurach gwarancyjnych, reklamacyjnych, w celu podejmowania przez
konsumenta właściwej i racjonalnej decyzji,
Budowy szans na efektywne dochodzenie roszczeń, tutaj ważne znaczenie mają regulacje zawarte zarówno w Ustawie
o ochronie konkurencji i konsumentów20, która określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady
podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów oraz w Ustawie o
szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, którą stosuje się do dokonywanej w zakresie działalności
przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z
działalnością zawodową lub gospodarczą (towar konsumpcyjny).
Art. 221 (Pojęcie konsumenta) k.c. stanowi: Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotnie także przedsiębiorca jest konsumentem wykonując sprawunki dla rodziny, czy osobiście dla siebie.
20 Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
19
22


Ochrony dóbr osobistych, a w tej materii każda informacja handlowa niechciana przez podmiot kontrahenta może
być naruszeniem dóbr,
Czynnika wyboru i decyzji w zakresie wypróbowania produktu, jego jakości, kompletności, czy funkcjonalności.
Niedopuszczalna jest oczywiście agresywna praktyka rynkowa21.
2. Odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa
W prawie cywilnym występują dwa rodzaje odpowiedzialności: kontraktowa z umowy oraz deliktowa za wyrządzenie szkody.
Odpowiedzialność deliktowa została określona w art. 415-449 kodeksu cywilnego i jest oparta na generalnej zasadzie, że do naprawienia
szkody zobowiązany jest ten, kto ze swojej winy wyrządził szkodę.
Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są: powstanie szkody, popełnienie przez sprawcę czynu niedozwolonego, związek
przyczynowy między szkodą a czynem zabronionym oraz wina sprawcy (chyba, że odpowiedzialność za delikt opiera się na zasadzie
ryzyka).
Brak którejkolwiek z tych przesłanek wyłącza odpowiedzialność sprawcy czynu. Zgodnie z ogólną zasadą prawa cywilnego (art.
6 kc) ciężar dowodu spoczywa na osobie dochodzącej roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego, przy czym w przypadku
odpowiedzialności za delikt ponoszonej na zasadzie ryzyka wystarczające jest wykazanie powstania szkody.
Odpowiedzialność kontraktową (inaczej umowną) kształtuje ogólnie art. 471 kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeśli dłużnik nie
wypełnia zobowiązania wierzyciel może dochodzić odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania wynikającego z umowy, chyba że jest ono jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie
ponosi. Jeśli zarówno w umowie nie zostało konkretnie określone za co odpowiada strona umowy, jak również nie sposób
wyinterpretować tego z treści przepisu prawa regulującego dany typ umowy uznaje się, że dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie
należytej staranności (art. 472 KC) Tak ogólny i nieprecyzyjny zwrot powinien motywować przedsiębiorców do szczegółowej regulacji
kwestii zasad ponoszenia odpowiedzialności bezpośrednio w umowie.
d. Dochodzenie roszczeń przed sądem
Spory finansowe lub też mające na celu przymuszenie określonego kontrahenta do podjęcia oczekiwanych zachowań,
zmuszają często przedsiębiorcę do walki procesowej przed sądem. Jeśli roszczenie wynikające z umowy ma charakter pieniężny
do kwoty 10,000 zł składa się pozew na formularzu w tzw. postępowaniu uproszczonym (Wzory formularzy znajdują się na stronie
Ministerstwa
Sprawiedliwości: http://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym/).
Opłaty w postępowaniu uproszczonym są uzależnione od dochodzonej kwoty, czyli wartości przedmiotu sporu. Jeżeli wartość
przedmiotu sporu nie przekracza 2 000 zł wtedy powód musi wpłacić 30 zł, jeżeli przekracza 2000 ale jest mniejsza niż 5 000 zł wtedy
opłata wynosi 100 zł, jeżeli w.p.s. zawiera się między 5 000 zł a 7 500 zł wtedy powód wpłaca 250 zł, natomiast w sprawach o więcej niż
7 500 zł ale mniej niż 10 000 zł opłata wynosi 300 zł. W zwykłym procesie cywilnym dotyczącym np. odszkodowania – opłata od
złożenia pozwu wynosi 5 % wartości przedmiotu sporu. Od tej opłaty może przedsiębiorcę zwolnić sąd, ale w tym celu należy złożyć
wniosku, którego treścią będzie wykazanie, że sytuacja finansowa, majątkowa wnioskującego nie pozwala na poniesienie opłat bez
uszczerbku dla siebie i rodziny. Trudna sytuacja materialna stanowi również podstawę dla uzyskania pełnomocnika z urzędu.
!
Roszczenia między przedsiębiorcami przedawniają się z upływem 3 lat od daty ich wymagalności, jeśli zatem data
zapłaty faktury to 15 lipiec 2012, to ostatnim możliwym terminem na wniesienie powództwa o zapłatę tej kwoty jest
15 lipiec 2015 r.
Konsekwencją upływu terminu przedawnienia jest, że sąd nie będzie mógł – o ile strona pozwana podniesie zarzut przedawnienia
– uwzględnić powództwa i zasądzić żądanej przez Wierzyciela kwoty. Aby przerwać bieg terminu przedawnienia, w sytuacji, gdy
przedsiębiorca nie dysponuje środkami, aby opłacić wysoką opłatę od pozwu, można zastosować tańsze rozwiązanie, a mianowicie złożyć
Pojęcie agresywnej praktyki rynkowej znajduje się w art. 8 Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym: Praktykę rynkową uznaje się za agresywną,
jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu,
i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Za niedopuszczalny nacisk uważa się każdy
rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczający
zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy.
21
23
wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Opłata sądowa wynosi 40 zł. Skuteczne wytoczenie wniosku przerywa bieg przedawnienia i
jego termin liczy się od początku.
3. Zatrudnianie pracowników
e. Umowa o pracę czy umowy cywilnoprawne?
Rozwój prowadzonej działalności gospodarczej otwiera perspektywę zatrudnienia pracowników. Najczęstszymi formami zatrudnienia
pracowników są: umowa o pracę, umowa zlecenie oraz umowa o dzieło. Umowa o pracę jest umową wzajemną, zgodnie z którą
pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, a pracodawca do wypłaty pracownikowi
wynagrodzenia za spełnione świadczenie. Cechy umowy o pracę to:



podporządkowanie osoby pracownika,
wymóg osobistego świadczenia pracy,
sytuacja gdy podmiot zatrudniający, pracodawca, jest obciążony prowadzeniem zakładu pracy.
Umowa o pracę generuje realnie większe niż umowa cywilnoprawna obowiązki zarówno po stronie pracownika, jak również pracodawcy.
Jeżeli spełnione będą warunki wykonywania pracy, konieczne jest zawieranie umowy o pracę. Trzeba bowiem pamiętać, że
stosunek pracy jest czymś innym niżli działania wykonywane na podstawie umowy zlecenia, czy umowy o dzieło lub umowy agencji.
Umowa o pracę zawiera nie tylko inną konstrukcję, odpowiedzialność, przedawnienia, ale przede wszystkim dziedzinę obowiązków
pracodawcy i pracownika, odnosić się może do bezpieczeństwa i higieny pracy, układów zbiorowych pracy, nadgodzin, czy urlopów
uregulowanych w poszczególnych częściach Kodeksu pracy22.
Umowa o dzieło oraz umowa zlecenie należą do umów cywilnoprawnych ( nie odnoszą się do nich zatem żadne przepisy zawarte
w Kodeksie pracy). Umowa zlecenia23 różni się istotnie od umowy o dzieło24 oceną efektywności działania. Umowa o dzieło ma
prowadzić do widocznego efektu, którym jest „dzieło” (określony efekt). Umowa zlecenia jest zaś umową starannego działania. Główna
różnica między tymi umowami dotyczy ich przedmiotu: wykonanie dzieła oznacza stworzenie samoistnego „produktu” spełniającego
indywidualne oczekiwania zamawiającego (np. skserowanie archiwum nie stanowi więc dzieła, ale stworzenie raportu czy rzeźby już tak),
w ramach zlecenia dokonuje się zaś czynności prawnych określonych w umowie. Przed podjęciem decyzji warto więc jednoznacznie
określić rzeczywisty cel umowy.
!
Nazwa samej umowy jest nieistotna - istotne pozostają jej cechy. Podczas ustalania (np. w procesie
sądowym) jaki charakter ma umowa, bierze się pod uwagę cechy przeważające. Przedsiębiorca, który chce
zminimalizować koszty zatrudnienia i decyduje się na umowę zlecenie z pracownikiem, podczas gdy w
rzeczywistości powinien on otrzymać umowę o pracę – musi pamiętać, że w razie ustalenia przez sąd
istnienia stosunku pracy z tym pracownikiem –będzie musiał nie tylko zrekompensować np.
wynagrodzenie na nadgodziny, ale również pokryć nieopłacone wcześniej składki z tytułu ubezpieczeń
społecznych. Również ZUS w toku kontroli może odmiennie zakwalifikować rodzaj umowy i wezwać
przedsiębiorcę do zapłaty nieodprowadzonych składek.
f.
Obowiązki pracodawcy wobec pracowników
Obowiązki pracodawcy zostały wskazane nade wszystko w KP. Ustawa ta wskazuje katalog wyróżnionych szczególnie obowiązków
pracodawcy, do których należy: informowanie, organizowanie, zapewnianie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, wypłacanie
wynagrodzenia, zaspokajanie potrzeb socjalnych w miarę posiadanych środków25. Pracodawca ma obowiązek informacyjny dotyczący
Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, dalej KP
Art. 734 (Pojęcie) k.c. stanowi: § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. § 2.
W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie
pełnomocnictwa.
24 Art. 627 (Pojęcie) k.c. stanowi: Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty
wynagrodzenia.
25 Art. 94 (Obowiązki pracodawcy) k.p. stanowi: Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,
2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji,
wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,
2a) organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
2b) przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym
lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
5) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
22
23
24
równości pracowników oraz zakazu dyskryminacji26. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Inna szczególnie ważną
kwestią jest świadectwo pracy. Pracodawca jest bowiem zobowiązany wydać świadectwo pracy niezwłocznie w związku z rozwiązaniem
lub wygaśnięciem stosunku pracy – w przeciwnym razie naraża się nie tylko na odpowiedzialność za wykroczenie, ale także
odszkodowawczą – gdy pracownik wykaże przed sądem, że poniósł szkodę z tytułu nieotrzymania w terminie świadectwa pracy (np.
utrata możliwości uzyskania nowej posady w uwagi na brak świadectwa).
g. Odpowiedzialność za naruszenie praw pracowniczych
Odpowiedzialność pracodawcy ma w prawie pracy dość szerokie spektrum, obecna jest zaś wyraźnie w Kodeksie pracy, m.in za wydanie
„niewłaściwego świadectwa pracy” lub jego brak. Właściwy dla oceny sytuacji art. 99 KP stanowi, że konieczne jest wystąpienie trzech
przesłanek jednocześnie:



pracodawca nie wykonał lub wykonał nienależycie obowiązek wydania świadectwa pracy,
pracownik poniósł uszczerbek majątkowy z powodu niemożności podjęcia nowego zatrudnienia (szkoda),
szkoda powstała w związku z nieprawidłowym działaniem pracodawcy (związek przyczynowy).
Udowodnienie, że fakt pozostawania bez pracy wynika z niewydania świadectwa ciąży na pracowniku (art. 6 KC w zw. z art.
300 KP). O istnieniu związku przyczynowego w tych okolicznościach mogą świadczyć nawet takie okoliczności jak podejmowanie przez
pracownika bezskutecznych starań o podjęcie pracy.
Generalnie prawo pracy chroni:


interesy jednostkowe (w dziedzinie urlopów, wynagrodzenia i uprawnień rodzicielskich), oraz
uprawnienia pracownicze skorelowane z obowiązkami pracodawcy (jak prowadzenie dokumentacji pracowniczej, obowiązek
wykonania wyroku sądowego).
Art. 281 KP wskazuje, jakie postępowanie pracodawcy stanowi wykroczenie i może podlegać karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł:
Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu:







zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę,
nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa
pracy,
stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej
pracowników,
narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu
młodocianych,
nie prowadzi dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
pozostawia dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach
grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem
h. Obowiązki pracodawcy wobec ZUS
Obowiązki dotyczące administracji ZUS dotyczą:



zgłoszenia płatnika,
zgłoszenia ubezpieczonego,
odprowadzania składek,
6) ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
7) stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu
się do należytego wykonywania pracy,
8) zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,
9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,
9a) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,
9b) przechowywać dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub
zniszczeniem,
10) wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
26 Art. 941 (Obowiązek udostępnienia przepisów) k.p. stanowi: Pracodawca udostępnia pracownikom tekst przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w
formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakładu pracy lub zapewnia pracownikom dostęp do tych przepisów w inny sposób przyjęty u danego
pracodawcy.
25

zgłoszenia zmian danych w terminie 7 lub 14 dni27.
Płatnicy składek są zobowiązani do złożenia formularza zgłoszenie płatnika w terminie 7 dni od:


daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami
emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby,
daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnych i rentowych dla ubezpieczonych, wyłącznie zobowiązanych do płacenia
składek na własne ubezpieczenia albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.
Od grudnia 2014 roku dla podmiotów rejestrowanych w KRS zgłoszenie płatnika do urzędu skarbowego działa za pomocą formularzu
NIP – 8. Wyrejestrowanie powinno nastąpić w terminie 7 dni od zaistnienia faktu.
Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzenia składek ZUS dotyczących ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń
zdrowotnych i funduszu pracy za zatrudnione (ubezpieczone) osoby. Dość złożony system uprościł program Płatnik oraz aplikacja
internetowa ePłatnik dostępna na platformie usług elektronicznych pue.zus.pl. Program pozwala unikać błędów dzięki weryfikacji
dokumentów. Odnosi się on do wszystkich dokumentów dotyczących wprowadzania danych i obliczania składek. Sporządzane w nich
dokumenty są w dużej mierze weryfikowane, co pozwala uniknąć wielu błędów. Program Płatnik i ePłatniku umożliwiają także
przekazywanie dokumentów drogą elektroniczną. Druki do pisma ręcznego dostepne są w ZUS. Jednak obowiązek elektronicznej
kooperacji z ZUS ma każdy płatnik zatrudniający powyżej 5 osób objętych realiami ubezpieczenia społecznego.
Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi podlega oczywiście zgłoszeniu do
ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenia należy dokonać w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, czyli zatrudnienia.
4. Ochrona własności intelektualnej
a. Przeniesienie majątkowych praw autorskich oraz praw zależnych
Każdy indywidualny przejaw działalności twórczej, o czym warto pamiętać w prowadzeniu działalności gospodarczej, podlega ochronie
prawa autorskiego28. Prawo autorskie wyróżnia dwa rodzaje umów dotyczących praw autorskich: umowę o przeniesienie autorskich
praw majątkowych oraz umowę o korzystanie z utworu, tzw. licencję. W przypadku umowy przenoszącej prawa autorskie, twórca
definitywnie zbywa przysługujące mu prawa autorskie majątkowe (osobiste prawa autorskie są niezbywalne). W treści tej umowy należy
wyraźnie wskazać tzw. pola eksploatacji (czyli formy korzystania z utworu).
Licencja polega natomiast na tym, że twórca upoważnia inny podmiot do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach
eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania. Licencja może zastrzegać wyłączność korzystania z utworu w
określony sposób (licencja wyłączna). Umowa taka może także nie wykluczać jednoczesnego udzielenia przez twórcę upoważnienia do
korzystania z utworu różnym osobom (licencja niewyłączna). Umowy licencji wyłącznej oraz umowa o przeniesienie majątkowych praw
autorskich wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
b. Zasady określania wynagrodzenia dla twórcy utworu
Prawo do wynagrodzenia jest uważane za pochodną prawa do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Wynagrodzenie dla
twórcy utworu jest jedną z częstych kwestii prowadzenia działalności gospodarczej29. Przedsiębiorca, który nabywa autorskie prawa
majątkowe powinien w umowie uregulować również przeniesienie prawa zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (czyli
prawa do przerabiania utworu). W przeciwnym razie, prawo to nadal będzie przysługiwało twórcy. Jeżeli z umowy nie wynika, że
przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Organizacja, która zatrudnia pracowników, powinna co miesiąc składać następujące deklaracje:
DRA - deklaracja rozliczeniowa
RCA - imienne raporty o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach za każdego pracownika
Dodatkowo, należy złożyć deklarację RSA w następujących przypadkach:
gdy ktoś z pracowników był na zwolnieniu lekarskim
gdy ktoś z pracowników korzystał z urlopu bezpłatnego
gdy ktoś z pracowników przebywa na urlopie macierzyńskim/wychowawczym
w przypadku, gdy organizacja zatrudnia pracowników na zlecenie z ubezpieczeniem zdrowotnym, należy złożyć deklarację RZA.
28 W tej materii ustawa z dnia z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autroskim i prawach pokrewnych (Dz.U. Nr 24, poz. 83 z późn. zm.) stanowi: Art. 17 (Treść) Jeżeli ustawa
nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Art. 171 (Bazy danych) Opracowanie lub zwielokrotnienie bazy danych spełniającej cechy utworu, dokonane przez legalnego użytkownika bazy danych lub jej kopii, nie
wymaga zezwolenia autora bazy danych, jeśli jest ono konieczne dla dostępu do zawartości bazy danych i normalnego korzystania z jej zawartości. Jeżeli użytkownik jest
upoważniony do korzystania tylko z części bazy danych, niniejsze postanowienie odnosi się tylko do tej części.
29 W dniu 14 lutego 2012 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której podkreślił, że wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy prawa autorskich
praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe określone w art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9, art. 11 ust.1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
27
26
Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu
udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. W razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a
korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia
przez sąd.
5. Prawnokarna ochrona przed nieuczciwymi kontrahentami
a. Przestępczość gospodarcza w wybranych typach przestępstw
Przestępstwa gospodarcze to czyny zabronione godzące w dobra w sferze życia gospodarczego, odnoszące się do naruszenia
zaufania związanego z pozycją sprawcy lub instytucją życia gospodarczego. Naruszają one obowiązki uczestników obrotu
gospodarczego, wpływają destruktywnie na jego przebieg. Przestępczość gospodarcza obejmuje m.in przestępczość w bankowości,
przestępstwa związane z wykorzystaniem kart płatniczych, przestępstwa komputerowe, przestępstwa na rynku kapitałowym,
przestępstwa związane z ubezpieczeniami, podatkowe i celne, przestępstwa przeciwko własności intelektualnej, związane z
przekształceniami własnościowymi, związane z zamówieniami publicznymi, przeciwko środowisku naturalnemu, na szkodę funduszy
celowych, pranie pieniędzy, łapownictwo, wybrane inne przestępstwa gospodarcze, na ten przykład farmaceutyki, zatrudnienia.
b. Przedsiębiorca jako sprawca przestępstwa (podejrzany, oskarżony)
Przedsiębiorca niestarannie prowadzący swoje interesy może naruszyć przepisy prawa karnego, w tym również dotyczące
przestępstw i wykroczeń karnoskarbowych. Należy pamiętać, że nie tylko Kodeks Karny, ale szereg innych ustaw, które musi
respektować każdy przedsiębiorca np. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta, Kodeks pracy, Ustawa o prawie autorskim i prawach
pokrewnych, Ustawa o rachunkowości czy też Kodeks karny skarbowy przewidują odpowiedzialność karną za określone zaniechanie lub
działanie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Przypisanie odpowiedzialności karnej wymaga ustalenia, że sprawca
działał w sposób zawiniony, bezprawny, społecznie szkodliwy oraz zrealizował swoim zachowaniem wymagania, jakie
zawiera konkretny przepis prawa karnego (tzw. znamiona przestępstwa). Warto pamiętać, że popełnienie przestępstwa w związku
z prowadzoną działalnością gospodarczą może spowodować nie tylko orzeczenie kary (grzywny, ograniczenia wolności czy pozbawienia
wolności), ale sąd dysponuje również środkami karnymi, które zakazują prowadzenia dalszej działalności:
Zakaz prowadzenia działalności
gospodarczej za przestępstwo z
Kodeksu karnego
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej za przestępstwo z
Kodeksu karnego skarbowego
Zgodnie z art. 41 Kodeksu karnego30
sąd może orzec zakaz prowadzenia
określonej działalności gospodarczej w
razie skazania za przestępstwo
popełnione w związku z prowadzeniem
takiej
działalności, jeżeli dalsze jej
prowadzenie zagraża istotnym dobrom
chronionym prawem.
Zgodnie z art. 34 Kodeksu karnego skarbowego 31, sąd może orzec
środek karny zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej
przy zastosowaniu nadzwyczajnego obostrzenia kary, a także w razie
skazania sprawcy za m. in.:
- uchylanie się od opodatkowania,
- podszywanie się pod inną firmę,
- składanie nieprawdziwych deklaracji lub oświadczeń, dzięki którym
podatnik naraża podatek na uszczuplenie,
- narażenie organu na nienależny zwrot podatkowej należności
publicznoprawnej,
- niewpłacanie w terminie na rzecz właściwego organu pobranego
podatku przez płatnika lub inkasenta
- narażenie finansów publicznych na uszczuplenie przez poprzez
nienależną wypłatę, pobranie lub niezgodne z przeznaczeniem
wykorzystanie dotacji lub subwencji.
Zgodnie z art. art. 373 Prawa upadłościowego i naprawczego 32: wobec osoby, która będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie
złożyła, ze swojej winy, w ciągu dwóch tygodni od daty zaistnienia podstawy wniosku o ogłoszenie upadłości –sąd upadłościowy,
ewentualnie – gdy procedury nie wszczęto albo wniosek oddalono lub postępowanie umorzono – sąd właściwy do rozpoznania sprawy
o ogłoszenie upadłości, może orzec wobec niej pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności
Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, dalej: KK
Dz.U. 1999 nr 83 poz. 930. Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy, dalej: KKS
32 Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, dalej: PUiN
30
31
27
gospodarczej na własny rachunek oraz sprawowania funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce
handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.
Od 1 lipca 2015 r. zmieniają się istotnie przepisy postępowania karnego, co w perspektywie sprawcy przestępstwa wiąże się z
szerszym niż dotychczas prawem do korzystania z obrońcy z urzędu – wystarczającym będzie złożenie wniosku o jego
ustanowienie (bez konieczności wykazywania trudności materialnych, które uniemożliwiają wybór adwokata na wolnym rynku), przy
czym należy pamiętać, że w ostatecznym rozrachunku sąd może obciążyć oskarżonego kosztami poniesionymi na ustanowionego
obrońcę. Zmiana modelu procesu karnego otwiera też większe możliwości dla dobrowolnego poddania się karze dla skruszonych
sprawców, którzy w drodze zawartego z organami ścigania (lub sądem) kompromisu mogą zaproponować wymiar kary czy wysokość
kosztów postępowania.
c. Przedsiębiorca jako pokrzywdzony przestępstwem
Jednym z najczęstszych przestępstw, którego ofiarami stają się przedsiębiorcy jako przestępstwo oszustwa, określone w treści
art. 286 KK. Brak pieniędzy w obrocie gospodarczym zaowocował powszechną praktyką zawierania transakcji z odroczonym terminem
płatności. To zaś często skutkuje tym, że wielu nieuczciwych przedsiębiorców wykorzystuje takie kontrakty dla wyłudzenia towaru. Z
drugiej strony nie można z góry zakładać, że każdy, kto dokonywał transakcji z odroczonym terminem płatności, miał zamiar oszukać
kontrahenta33. Zgodnie z orzecznictwem sądowym, sam fakt, iż pożyczkobiorca, mimo monitów ze strony pożyczkodawcy, nie zwraca
pieniędzy, nie wystarcza do ustalenia, że dłużnik od początku, tzn. już w momencie zwracania się o pożyczkę, nie miał zamiaru zwrotu
pożyczonych pieniędzy, a zatem ten fakt sam przez się nie stanowi dostatecznej podstawy do skazania dłużnika za przestępstwo z art.
286 § 1 KK.
Udowodnienie przestępstwa oszustwa przez nieuczciwego kontrahenta wymaga wykazania, że od początku działał on z
bezpośrednim zamiarem pokrzywdzenia drugiej strony – a więc celowo i świadomie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
wprowadził w błąd kontrahenta, by ten niekorzystnie rozporządził na jego rzecz mieniem.
Poszukiwanie pomocy na drodze postępowania karnego jest o tyle atrakcyjne dla przedsiębiorcy, że może mieć
psychologiczne znaczenie dla dłużnika, który nie chce zapłacić faktury czy oddać pożyczonej kwoty pieniędzy. Zasadniczo
jednak spory o pieniądze powinny być rozpoznawane na drodze postępowania cywilnego. Poza tym, jeśli rzeczywiście doszło do
popełnienia przestępstwa na szkodę przedsiębiorcy, to działając w postępowaniu karnym może on uzyskać orzeczenie o naprawieniu
szkody (dzięki czemu zaoszczędzi czas i pieniądze, jakich wymagałoby wytoczenie powództwa cywilnego). W tym celu należy złożyć
wniosek o naprawienie szkody, zgodnie z art. 46 KK (nie ma już instytucji powództwa cywilnego). Aktywny udział w postępowaniu
karnym przed sądem wymaga złożenia oświadczenia o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego, którego termin upływa
do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie (a więc do chwili, gdy prokurator przedstawi zarzuty stawiane sprawcy). Warto takie
oświadczenie złożyć bezpośrednio po zakończeniu postępowania przygotowawczego, aby w razie ewentualnych posiedzeń
Warto pamiętać, że większość przestępstw ( w tym oszustwo, kradzież, przywłaszczenie) są ścigane w trybie
publicznoskargowym, czyli z urzędu. Organy ścigania, po otrzymaniu zawiadomienia złożonego przez przedsiębiorcę (albo na skutek
informacji własnych) wszczynają postępowanie i weryfikują wszystkie okoliczności sprawy, a w sytuacji gdy zgromadzone dowody
wskazują na popełnienie przestępstwa – wnoszą akt oskarżenia do sądu. Niemniej aktywność pokrzywdzonego (który już na etapie
postępowania przygotowawczego może ustanowić pełnomocnika) może mieć duże znaczenie dla powodzenia rozstrzygnięcia sprawy.
Warto pamiętać, że proces karny może zakończyć w drodze porozumienia (konsensusu) między sprawcą a prokuratorem lub sądem (są
to tzw. tryby konsensulane). Sąd może uzależnić zgodę na dobrowolne poddanie się karze od naprawnienia szkody przez sprawcę – tutaj
również potrzebna jest aktywna postawa pokrzywdzonego przedsiębiorcy.
Merytoryczne i wyczerpujące przygotowanie pierwszego pisma w sprawie (w przypadku spraw karnych jest nimi
zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa), daje większą gwarancję, że sprawa zostanie poważnie potraktowana przez adresata
(organy ścigania, sąd). Jest to reguła, która dotyczy każdego rodzaju postępowania (karnego, cywilnego, administracyjnego). W pismach
kierowanych do sądów czy organów administracji ważne są: rzeczowość, konkretność przekazu i opieranie swych twierdzeń na
wiarygodnych dowodach.
III.
Fundusze dla przedsiębiorców34
1. Informacje podstawowe
Fundusze dla przedsiębiorców można podzielić według wielu kategorii. Najistotniejszym wyróżnieniem będzie: kto i na jakim
etapie może ubiegać się o przyznanie funduszy, a zatem rozróżnienie na start-upy, bezrobotnych, zarejestrowanych lub też nie, a także z
jakich środków przyznawane są dotacje. Ważnym prawnie rozróżnieniem jest także wielkość przedsiębiorstwa: jednoosobowe czy małe
33
34
szerzej: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 1998 r., sygn. akt II Aka 199/98, OSA 19999, Nr 4, poz. 29
Autor rozdziału: Joanna Siekiera
28
bądź średnie. W drugiej kategorii funduszy należy wymienić ich źródła, a zatem środki samorządów województw, dotacje z budżetu
państwa oraz środki przewidziane przez Unię Europejską, wspierającą rozwój przedsiębiorstw w swoich państwach członkowskich. Stąd
też, wartości pomocowe funduszy, o jakie mogą ubiegać się poszczególni przedsiębiorcy, korzystający z dofinansowania danej jednostki
terytorialnej, ogólnopaństwowej czy europejskiej, będą się różnić. Nie należy również zapominać o różnicy w przedstawionych
warunkach, koniecznych do spełnienia przez korzyści odbiorców bądź oczekiwanych finalnych rezultatach, które musi na sobie nałożyć
przedsiębiorca, prawnie zobowiązać się nimi poprzez podpisanie umowy.
Kolejną szansą dla przedsiębiorców, zwłaszcza młodych, znajdujących się na starcie swojej kariery, czy też osób planujących
założenie własnej firmy (celowe określenie nieostre jako, że niniejsze Vademecum skierowane jest do wszystkich, niezależnie od sektora
czy formy prawnej swej działalności) są granty. Cieszące się największą popularnością ze względu na wysokość przyznawanych środków
finansowych, ale także różnorodność ofert, są programy unijne. Jednak samorządy na terenie Polski także organizują tego typu przetargi
czy oferty na terenie swoich jednostek terytorialnych. Innym przykładem są pożyczki czy bezpośrednie wsparcie finansowe ze strony
państwa na konkretną działalność lub dział firmy (na wyposażenie biura, kursy podnoszenia kwalifikacji czy nabycia umiejętności przez
pracowników, pomoc w spłacie zadłużenie, etc.) Zwykle jednokrotny bądź dwukrotny udział w danym grancie czy programie
celowościowym dyskwalifikuje daną osobę w dalszym ubieganiu się o przyznanie tych samych środków. Jednak tego typu oferty pojawiają
się często, dając szeroką możliwość przedstawicielom wielu regionów, sektorów czy różnego typu spółkom swobodny i funkcjonalny
wybór dopasowany do własnych planów biznesowych i możliwości przedsiębiorstwa. Zarówno polski rząd, jak i instytucje unijnej widzą
potrzebę pomocy przedsiębiorcom, zwłaszcza tym, na początku ich działalności. Należy podkreślić, iż wejścia na rynek lokalny, czy
ogólnopaństwowy przez daną firmę wiąże się z jego funkcjonowaniem na arenie europejskiej, jego równouprawnieniem oraz dostępem
do rynków wszystkich członków Unii Europejskiej. Stąd obserwuje się szeroką gamę narzędzi pomocowych dla tzw. start-upów, młodych
przedsiębiorstw o krótkiej historii, powstające najczęściej w branży nowych technologii.
2. Finansowanie z budżetów województw, państwa i Unii Europejskiej
Każde z 16 województw na terenie Polski dysponuje własnymi środkami, którymi może samorządnie dysponować, niezależnie
od planów budżetowych państwa. Stąd pierwszy i podstawowym źródłem dla przedsiębiorców, ze względu na siedzibę firmy lub
główne miejsce działalności są samorządy lokalne. To właśnie władze administracji terytorialnej mają zgodnie z polskim
ustawodawstwem troszczyć się rozwój regionu jednocześnie poprzez pomoc przedsiębiorcom, wsparcie logistyczne, finansowe czy, co
równie ważne a często pomijane, ich promocję, jako integralny element środowiska województwa. Ta ostatnia pozaprawna cecha jest
nierzadko wykorzystywana jako część autopromocji, kreowania wizerunku przez samorządy terytorialne, z korzyścią dla własnego
regionu. Jak pokazuje jednak praktyka, to nie budżety lokalne, a ogólnopaństwowe czy programy z funduszy Unii Europejskiej cieszą się
największym zaufaniem przedsiębiorców. Polski przedsiębiorca ma wszak takie sama prawa jak jego kolega z innego państwa
członkowskiego. Toteż jego pozycja startowa przy wkładaniu wniosku, podania o dany grant, jest równa. Czasem jednak, ze względu
różnice poziomu rozwoju gospodarczego, mniejsze szanse na rynku, czy inne przewidziane prawem kryteria, stosuje się usankcjonowaną
normami europejskimi tzw. dyskryminację odwrotną. Przyznaje ona większe względy prawne mniej uprzywilejowanym podmiotom, gdzie
przepisy krajowe stawiają w lepszej sytuacji stawiają jednostki z innych państw członkowskich niż z własnego kraju.
Jak wspomniano wcześniej, fundusze ogólnopaństwowe oraz źródła pomocowe Unii Europejskiej charakteryzują się
różnorodnością, a także większą pulą środków. Ponadto, zazwyczaj nie nakładają one na wnioskodawców tak licznych i
restrykcyjnych warunków do spełniania, jak oferty samorządów. Należy oddać sprawiedliwość i podać, iż takie działalnie nie stanowią
stałej praktyki. Na szczęście dla rozwoju przedsiębiorstw, a w tym dla postępu gospodarczego Polski, ten trend się zmienia. Samorządy
wojewódzkie obserwują zachowania przedsiębiorców i dostosowują swoje akty prawa wewnętrznego czy też regulacje, plany wsparcia
przedsiębiorstw na korzyść firm, likwidując praktyczne bariery czy utrudnienia, jakie mogą się pojawić na różnym stadium samego
wniosku, a jak i rozwoju firmy. Dzięki zasadom wolnego rynku, sami przedsiębiorcy mogą swobodnie, także na podstawie
obowiązujących norm prawnych, dokonywać wyboru form i źródeł dofinansowywania swojej działalności.
3. Fundusze w ramach budżetu państwa
a. Organizacje wspierające przedsiębiorców
Na terenie Polski istnieje wiele jednostek wspierających przedsiębiorców, które wywodzą się zarówno od samorządów, są
także zainicjowane na poziomie ogólnopaństwowym, czy wreszcie tych, które można zaliczyć do organizacji pozarządowych, działających
non profit, tzw. NGO. Jednostki państwowe, mające swoje terenowe oddziały to chociażby Krajowy System Usług dla Małych i Średnich
Przedsiębiorców: http://ksu.parp.gov.pl/pl/, Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości działające przy większych uczelniach, głównie
o kierunku handlowym: http://www.aipsgh.pl/, http://www.aip.bydgoszcz.pl/o-nas/ czy http://www.aip.org.pl/, Sieć Aniołów
Biznesu: http://www.aban.org.pl/sieci-aniolow-biznesu.html, http://www.psab.pl/ czy wreszcie Bank Gospodarstwa Krajowego, z
narodowym kapitałem skierowanym na rozwój polskiej gospodarki http://www.bgk.com.pl/fundusze-i-programy-1. Wartym
przedstawienia jest program „Ogólnopolski konkurs Smart City Challenge”: http://startuproadshow.pl/smart-city-challenge/, który
stanowi fuzję kapitału prywatnego, organizacji pozarządowych oraz samorządowego wsparcia. I tak, pomysłodawcami tego
przedsięwzięcia, nastawionego na pomoc i rozwój lokalnych firm są katowicka firma BT Skyrise, fundusz kapitałowy Black Pearls,
29
Microsoft, Rudzki Inkubator Przedsiębiorczości oraz Śląski Klaster Multimedialny. Rezultat konkursu to pomoc finansowa wysokości
100 tys. zł na rozwój za zwycięski pomysł w zamian za 10 % udziałów.
Istnieje także wiele Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości: http://www.frp.lodz.pl/, http://www.lfr.lublin.pl/ lub chociażby
http://www.atut.org.pl/, które zostały założone przez dobrze wykształconych specjalistów w dziedzinie marketingu, psychologii biznesu
czy zarządzania zasobami ludzkimi. Przykładem może być tutaj FRP „Twój StartUp”: http://twojstartup.pl/, funkcjonująca jako
inkubator przedsiębiorczości skierowany głownie dla młodych osób, absolwentów studiów wyższych, samozatrudnionych lub
bezrobotnych. Program szkoleniowo-doradczy, a zatem węższy zakres świadczonej pomocny niż wymieniony wyżej prywatny inkubator
przedsiębiorczości, zapewnia „Pierwszy Krok we Własny Biznes”: http://www.inqbator.pl/szukam-wsparcia-rozwojupomyslu/pierwszy-krok. Inicjatywa realizowana jest przez InQbator Technologiczny Poznańskiego Parku Naukowo-Technologicznego
przy Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu we współpracy z Miastem Poznań. Stanowi on kolejny przykład
wykorzystania publicznych funduszy na rzecz rozwoju przedsiębiorców w danych regionie geograficznym.
Nie należy także zapominać o działalności Wojewódzkich Urzędów Pracy. Korzystają one z licznych dofinansowań w ramach
unijnych programów operacyjnych (PO), jak choćby Program Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Tymi środkami dysponują
z kolei Powiatowe Urzędy Pracy, do których należy ubiegać się o przyznanie środków na podniesienie aktywności zawodowej młodych,
pozostających bez pracy i zarejestrowanych w PUP. Co ciekawe, fundusze na rozwój własnej działalności gospodarczej będą mogły
otrzymać także osoby zakwalifikowane jako NEET - młodzi ludzie bez wykształcenia, pracy, nieszkolące się (Not in Education,
Employment, or Training, NEET). Jak pokazuje ten przykład, w dobie globalizacji oraz międzynarodowych stosunków gospodarczych,
a także masowych umów pomiędzy jednostkami pozarządowymi i międzyrządowymi, trudno doszukać się środków z budżetu państwa
sensu stricte. Działa to bez wątpienia na korzyść przedsiębiorcy, który ma szerzy, wielosektorowy dostęp do pomocy finansowej na
własną działalność.
b. Działalność Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP http://www.parp.gov.pl/index/main) podlega Ministerstwu Gospodarki,
będąc agencją rządową funkcjonującą na mocy ustawy z 2000r. Jest głównym zadanie jest zarządzanie funduszami z budżetu
państwa, ale także z Unii Europejskiej, których przeznaczeniem jest wsparcie przedsiębiorczości i innowacyjności, ale także rozwój
zasobów ludzkich. Uściślając założenia PARPu, należy zwrócić uwagę na jej starania względem tworzenia warunków dla
zrównoważonego rozwoju polskiej gospodarki, promocję produkcji przyjaznej środowisku oraz międzynarodową aktywizację
przedsiębiorstw. Głównym założeniem jest wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), rozwój regionu, wzrost eksportu oraz
rozwój nowych technologii wykorzystywanych w przedsiębiorstwach. Podkreślając zasługi tej polskiej agencji, należy przywołać wartości,
jakimi jedynie ze środków unijnych operowano w latach 2007-2013. Agencja dysponowała bowiem budżetem na ponad 7 mld euro.
Największa część spośród tych środków została przekazana na realizację trzech Programów operacyjnych: Innowacyjna Gospodarka,
Rozwój Polski Wschodniej oraz Kapitał Ludzki. Obecnie ustalane są nowe instrumenty oraz działania na lata 2014-2020.
c. Dotacje z funduszy strukturalnych Ministerstwa Gospodarki
Jak informuje dumnie brzmiący cytat na stronie Ministerstwa Gospodarki, jego misją jest „stworzenie najlepszych w Europie
warunków prowadzenia działalności gospodarczej”, natomiast wizją realizacja polityki gospodarczej rządu w porozumieniu z
partnerami społecznymi, a także aktywne uczestnictwo w pracach Unii Europejskiej i innych organizacji międzynarodowych. To właśnie
z racji akcesji Polski do struktur unijnych, polski rząd został zobowiązany do realizacji europejskiej polityki spójności. Zakłada ona
promowanie harmonijnego rozwoju wszystkich członków Unii poprzez zmniejszenie dysproporcji w rozwoju regionów, a w następstwie
do wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej. Wydatkowanie środków przewidzianych programami unijnymi dzieli się względem
dziedziny objętych dofinansowaniem oraz charakterystykę poszczególnych projektów. Muszą być one wszak zbieżne z celami Narodowej
Strategii Spójności (NSS). Jest to podtytuł dokumentu o nazwie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO), opracowanego przez
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego według wytycznych Komisji Europejskiej. Akt ten określa kierunki działania polskich instytucji
rządowych i samorządowych programów finansowanych z budżetu Unii Europejskiej. Mowa tu o Europejskim Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskim Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Wspierania przedsiębiorczości jest głównym zadaniem
Ministerstwa Gospodarki. Stąd sama przedsiębiorczość uważana jest za fundamentalny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego, a
także warunek sine qua non konkurencyjności narodowej gospodarki. Ministerstwo rozumie tu działalność przedsiębiorców, głównie
małych i średnich, jako uzyskanie stabilnego wzrostu gospodarczego w perspektywie długoterminowej, I nie tylko na poziomie lokalnym,
w swoim województwie, ale także w innych regionach Unii czy w krajach trzecich.
Departament Funduszy Europejskich przy Ministerstwie Gospodarki zaangażowany jest w realizację Programów
Operacyjnych, takich jak Inteligentny Rozwój, Infrastruktura i Środowisko czy Innowacyjna Gospodarka. Departament
Wdrażania Programów Operacyjnych natomiast od 2013r. realizuje funkcję Instytucji Pośredniczącej w zarządzaniu tymi programami.
Warto w tym miejscu podać konkretne wartości, którymi operowały polskie agencje. Łączna suma środków w ramach działań
rozwojowych, (ich głównym elementem jest NSS), wyniosła w latach 2007-2013 ponad 107,9 mld EUR, w tym 85,4 mld EUR ze środków
unijnych. Do roku 2015, średniorocznie wydatkowane jest około 9,5 mld EUR, co stanowi około 5 % polskiego PKB. Z tej sumy 67,3
30
mld EUR pochodzi ze środków europejskich, 11,9 mld EUR z krajowych funduszy (w tym ok. 5,93 mld EUR z budżetu państwa) oraz
ok. 6,4 mld EUR ze strony prywatnych podmiotów.
4. Finansowanie pochodzące z funduszy unijnych
a. Fundusze Europejskie 2014-2020 dla przedsiębiorców
Z Unii Europejskiej, a konkretnie jej budżetu na politykę spójności w latach 2014-2020 Polska otrzyma 82,5 mld EUR.
Wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury to jeden z
11 celów tematycznych, ujętych w Umowie partnerstwa pomiędzy Polską a Unią. Środki te zostaną zainwestowane m.in. w rozwój
innowacyjnej przedsiębiorczości oraz aktywizację społeczną i zawodową osób wykluczonych. Dokument ustanawia 6 krajowych
programów operacyjnych (w tym ponadregionalny dla województw polski wschodniej) oraz 16 regionalnych programów operacyjnych
(rpo). Co należy zaznaczyć, na poziomie samorządowym, wsparcie z funduszy strukturalnych będzie przyznawane w ramach
terytorialnych jednostek funkcjonujących przy zarządach województw. Programy Operacyjne będą wspierać wdrażane w różnych
obszarach gospodarki. Oprócz wspomnianych wcześniej PO Infrastruktura i Środowisko, Inteligentny Rozwój, Wiedza, Edukacja,
Rozwój, nawiązano także 3 nowe poziomy współpracy. Są to: Polska Cyfrowa, Polska Wschodnia oraz Pomoc Techniczna. Pomniejsze,
acz znaczące i innowacyjne są kolejne Programy Operacyjne: Rozwój Obszarów Wiejskich, Rybactwo i Morze czy Europejska
Współpraca Terytorialna. Dodatkowo, Polska ma prawo, i niejako obowiązek, korzystać z instrumentów Komisji Europejskiej w postaci
ok. 4,1 mln EUR w ramach programu „Łącząc Europę”, a także 474,5 mln EUR z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej
Potrzebującym (Fund for European Aid to the Most Deprived, FEAD). Pierwszy instrument ma na celu wspieranie projektów
infrastrukturalnych w obszarze energetyki, transportu oraz technologii informacyjnych. Ponadto, przewidzianych jest dodatkowych 71
mln EUR na działania innowacyjne w dziedzinie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.
b. Program Jeremie
Bank Gospodarstwa Krajowego został założony w roku 1924 z inicjatywy premiera i ministra skarbu Władysława Grabskiego.
Do tej pory, będąc instytucją państwową, wspiera polskich przedsiębiorców w ich działalność rozwojowej na rzecz wzrostu
gospodarki całego kraju. Jest też najczęściej wybierany przez małe i średnie przedsiębiorstwa, które nie mają szansy dostać wsparci w
bankach prywatnych, a preferencyjne warunki finansowe BGK pozwalają wielu firmom, głównie start-upom na szybki i konkurencyjny
rozwój. Bank obsługuje instytucje sektora finansów publicznych. „Zapewnia ekonomicznie efektywne i operacyjnie skuteczne wspieranie
państwowych programów społeczno-gospodarczych oraz samorządowych programów rozwoju regionalnego”, jak głosi motto BGK.
Realizuje on Inicjatywę JEREMIE dla rozwoju 6 polskich województw. JEREMIE (Joint European Resources for Micro - to - Medium
Enterprises) to Wspólne zasoby dla małych i średnich przedsiębiorstw. Projekt ten zakłada pozadotacyjne wsparcie przedsiębiorców,
powołane w 2007 r. przez dwie instytucję Unii Europejskiej: Komisję Europejską oraz Europejski Bank Inwestycyjny. JEREMIE jest
mechanizmem odchodzącym od tradycyjnego dotacyjnego wsparcia na rzecz odnawialnego („rewolwingowego”), poprzez kredyty,
pożyczki lub poręczenia dla firm czy innych instrumentów kapitałowych. Kluczowym założeniem jest tutaj oferowanie MSP
dedykowanych im specjalnie instrumentów inżynierii finansowej. Pod tym hasłem kryją się właśnie 3 produkty finansowe: kredyty,
poręczenia i pożyczki. Mogą z nich korzystać MSP na każdej fazie rozwoju, także start-upy. Dlaczego produkty te są tak popularne wśród
polskich przedsiębiorców, zwłaszcza młodych, zwykle absolwentów szkół wyższych? Gdyż pojawiają się one tam, gdzie zwykłe instytucje
finansowe nie są w stanie finansować w pełni/w sposób zadowalający rozwoju przedsiębiorców lub też wymagają od wnioskodawców
spełnienia zaporowych warunków.
Inicjatywa JEREMIE realizowana jest w Polsce na poziomie Regionalnych Programów Operacyjnych. Dla przykładu, rpo dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 zawarł umowę z Zarządem Województwa Dolnośląskiego na kwotę ponad 405.73 mln
PLN. Należało także powołać Dolnośląskie Fundusz Powierniczy, którego Menadżerem został BGK. Zadaniem Menadżera Inicjatywy
jest uruchomienie wsparcia dla Pośredników Finansowych (tutaj: fundusze pożyczkowe czy poręczeniowe, banki, inne instytucje
finansowe). Ci z kolei kierują instrumenty finansowe do MSP. Sami przedsiębiorcy mogą się ubiegać o 3 wymienione wyżej produkty
finansowe na rozwój własnej działalności. W ten sposób środki zwrócone do Funduszu Powierniczego wykorzystywane są ponownie na
wsparcie dla Pośredników Finansowych, trafiając znów do przedsiębiorców. Przyjęło się obrazowo mówić o JEREMIE jak o perpetuum
mobile: raz wydatkowane środki finansowe wracają będąc następnie ponownie inwestowanymi.
Inicjatywa skierowana jest przede wszystkim do przedsiębiorców nieposiadających historii kredytowej ani zabezpieczeń o
wystarczającej wartości, który zatrudnia do 250 pracowników, a jego obrót nie przekracza 50 mln EUR rocznie. Wsparcie przeznaczane
jest na budowę, rozbudowę lub rozszerzanie działalności gospodarczej, za wyjątkiem spłaty innych zadłużeń. Co młody przedsiębiorca
zyskuje korzystając z opisanej inicjatywy? Jest to na pewno zwiększony dostęp do finansowania zewnętrznego, dojście do trudno
dostępnego dla MSP szerokiego wachlarza instrumentów finansowych. Należy jednak pamiętać, iż w każdym województwie mogą i w
praktyce funkcjonują inne wytyczne i zasady realizacji projektu. Dodatkową inicjatywą BGK na rozwój przedsiębiorstw są środki z
Funduszu Kredytu Technologicznego. Dzięki tej instytucji udzielane są kredyty technologiczne na inwestycje wdrażające nowe
technologie. Beneficjentem tego kredytu mogą być nie tylko MSP, ale także miko, jednoosobowe czy duże firmy. Obowiązuje tu także
31
różny, dostosowany do wielkości przedsiębiorstw, tryb przyznawania kredytu. Wiąże się to z równoczesną pomocą publiczną, tj. prawem
do częściowego umorzenia części kredytu technologicznego.
I tak, by uzyskać kredyt bądź pożyczkę przedsiębiorca z Warszawy powinien udać się do Krajowego Stowarzyszenia
Wspierania Przedsiębiorczości, z Wrocławia- Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości, a z Łodzi - Łódzkiej Agencji Rozwoju
Regionalnego S.A. Poręczenia udzielają podzielone geograficznie instytucje finansowe: BIZ Bank, ESBANK Bank Spółdzielczy oraz
Idea Bank S.A. W ramach kredytu konieczny będzie wkład własny przedsiębiorcy, w postaci gotówki lub majątku wykorzystywanego w
działalności gospodarczej. Kwota pożyczki wynosi od 10 tys. PLN do 1 mln PLN. Środki uzyskuje się na maksymalnie. 5 lat. Jeśli chodzi
o poręcznie, to jego wysokość może wynosić do 80% wartości kredytu, pożyczki bądź leasingu, na maksymalną kwotę jednostkowego
poręczenia do 400 tys. PLN, na okres objęcia poręczeniem do 66 miesięcy. Dokumenty, jakie przedsiębiorca musi złożyć są zależne od
danej instytucji finansowej, z jaką Regionalny Program Operacyjny dla danego województwa, podpisał umowę o współpracy. Mową to
być zatem wnioski pożyczkowe/kredytowe/o poręczenie, oświadczenie o otrzymanej pomocy de minimis 35, oświadczenie o braku
zaległości w ZUS, oświadczenie dotyczące kryterium MSP. Dodatkową inicjatywą BGK na rozwój przedsiębiorstw są środki z Funduszu
Kredytu Technologicznego. Dzięki tej instytucji udzielane są kredyty technologiczne na inwestycje wdrażające nowe technologie.
Beneficjentem tego kredytu mogą być nie tylko MSP, ale także miko, jednoosobowe czy duże firmy. Obowiązuje tu także różny,
dostosowany do wielkości przedsiębiorstw, tryb przyznawania kredytu. Wiąże się to z równoczesną pomocą publiczną, tj. prawem do
częściowego umorzenia części kredytu technologicznego.
IV.
Podatkowe i niepodatkowe obciążenia przedsiębiorców36
1. Podatki jako koszt prowadzenia działalności gospodarczej
Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej trzeba skalkulować jej opłacalność. Nie da się tego zrobić bez oszacowania
kosztów jej prowadzenia – w tym publicznych danin. Każdy przedsiębiorca – bez względu na to czy działa jednoosobowo, czy w spółce
– ma bowiem obowiązek płacić podatki terminowo i w odpowiedniej wysokości.
Jeśli miejsce zamieszkania przedsiębiorcy albo prowadzenia zarejestrowanej działalności gospodarczej lub siedziba spółki znajduje się w
Polsce, tutaj podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia ich źródeł
(tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy). Oznacza to, że co do zasady, w Polsce podlegają opodatkowaniu zarówno dochody
uzyskane przez ciebie na terenie kraju, jak i za granicą.
Płacenie podatków to jednak nie tylko ciężar o wymiarze finansowym. Wiąże się z nim wiele innych dodatkowych obowiązków
takich jak posługiwanie się numerem identyfikacji podatkowej (NIP), wystawianie faktur i rachunków, wypełnianie oraz składanie
deklaracji i zeznań podatkowych, prowadzenie odpowiedniej ewidencji księgowej, informowanie urzędu skarbowego o zmianie adresu
oraz formy prowadzonej działalności, czy przechowywanie dokumentacji.
W wywiązywaniu się z nich kluczową rolę odgrywa znajomość prawa. Dzięki niej wiemy czego – jak czytamy na stronie
Ministerstwa Finansów37 – możemy oczekiwać i domagać się od organu podatkowego. To bardzo ważne. Zwłaszcza, że nasze przepisy
podatkowe nie należą do najprostszych. Nie każdy przedsiębiorca korzysta zaś z pomocy biur rachunkowych czy doradców podatkowych.
!
Osobą mającą miejsce zamieszkania w Polsce jest osoba fizyczna, która posiada na terytorium Polski
centrum interesów osobistych lub gospodarczych (określony jako ośrodek interesów życiowych) lub też
przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Wystarczające jest spełnienie przynajmniej
jednego warunku.
Polski właściciel firmy musi 18 razy w roku dokonać opłat i zajmuje mu to 286 godzin. Średnia dla Europy Środkowo-Wschodniej
to 176 godzin przeznaczanych na opłaty danin i 12,3 płatności38.
Nie każdy przedsiębiorca płaci zresztą te same podatki. Zasady opodatkowania zależą od formy prowadzonej działalności, jej
rodzaju i skali – w tym zwłaszcza wielkości prognozowanych przychodów. Nie bez znaczenia pozostaje również chęć korzystania z ulg
podatkowych, a nawet fakt rozliczania się z małżonkiem.
Pomoc de minimis w rozumieniu art. 2 Rozporządzenia Komisji UE nr 1407/2013 z 18 grudnia 2013r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej do pomocy de minimis oznacza pomoc przyznaną temu samemu podmiotowi gospodarczemu w ciągu bieżącego roku podatkowego oraz dwóch
poprzedzających go lat podatkowych, która łącznie z pomocą udzieloną na podstawie wniosku, stosownie do treści art. 3 ust. 2-9 rozporządzenia nr 1407/2013, nie
przekroczy równowartości 200,000 EUR, a dla przedsiębiorstw prowadzących działalność zarobkową w zakresie transportu drogowego towarów nie przekroczy
równowartości 100,000 EUR.
36 Autor rozdziału: Michał Wołangiewicz
37 www.mf.gov.pl
38 zob. raport Banku Światowego i firmy doradczej PwC, Paying Taxes 2015, 2015 r.
35
32
2. Optymalizacja podatkowa
Dobra znajomość prawa pozwala również na tzw. optymalizację podatkową, czyli redukcję zobowiązań podatkowych do
poziomu oraz formy najkorzystniejszej dla podatnika. Wykorzystując odpowiednie środki prawne, można bowiem legalnie
redukować niektóre obciążenia, które powstałyby bez ich zastosowania. Co prawda stworzenie dobrej strategii podatkowej wymaga
często zatrudnienia specjalistów, na przykład doradcy podatkowego, niemniej jednak dokonywanie słusznych – i zgodnych z prawem –
wyborów we własnym zakresie może przynieść wymierne korzyści.
3. PIT – podatek dochodowy od osób fizycznych
a. Informacje ogólne:
Każdy przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłacenia podatku dochodowego od dochodów, jakie osiągnie ze sprzedaży
produkowanych przez siebie towarów lub z tytułu świadczonych usług. W przypadku osób fizycznych będzie to podatek
dochodowy od osób fizycznych (PIT, od ang. Personal Income Tax). Podatkiem tym obciążone są – zgodnie z angielską nazwą –
dochody osobiste, niezależnie od tego czy pochodzą one z pracy na etacie czy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek.
W tym drugim, najbardziej nas interesującym przypadku PIT ma kilka odmian. Z tego powodu już przy składaniu wniosku o
wpis do CEiDG osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą powinna zdecydować o formie opodatkowania. Istnieją cztery – choć
niejednakowo dostępne – możliwości:




Opodatkowanie na zasadach ogólnych,
Podatek liniowy,
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
Karta podatkowa.
PIT to jednocześnie nazwa druków urzędowych udostępnianych w Polsce przez Ministerstwo Finansów, na których podatnicy składają
deklaracje rozliczeniowe dotyczące podatku od dochodów osobistych, na przykład PIT-36 składany przez podatników, którzy uzyskali
przychody (dochody) opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej.
Wybór ten jest bardzo ważny. Wpływa bowiem nie tylko na wysokość przyszłego podatku, ale i rodzaj oraz zakres prowadzonej
ewidencji księgowej. Przedsiębiorca, który nie dokonał wyboru przy rejestracji, może to uczynić najpóźniej do dnia uzyskania pierwszego
przychodu przez złożenie wniosku właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego39.
!
Wybór formy opodatkowania dokonany w oświadczeniu, dotyczy również lat następnych, chyba że
podatnik, w terminie do dnia 20. stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego
naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie
pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowanie form opodatkowania określonych w ustawie o
zryczałtowanym podatku dochodowym.
b. Opodatkowanie na zasadach ogólnych:
Podstawową formą opodatkowania dochodu z działalności gospodarczej jest – mające zastosowanie także w braku wyboru –
opodatkowanie na zasadach ogólnych przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowej, która decyduje o stawce płaconego podatku.
Stawki są dwie – 18% i 32 %. Te wyższą stosuje się, gdy dochód przekroczy kwotę 85 528 zł (patrz. tab.).
Jeśli ciągu roku osiągnięty zostanie dochód w wysokości przykładowo 100 000 zł, podatku dochodowego w wysokości 32%
nie płaci się jednak od całej zarobionej kwoty. Stawce 32-procentowej podlega jedynie kwota powyżej 85 528 zł, czyli w omawianym
przykładzie podatnik zapłaci podatek w wysokości 18% od kwoty 85 528 zł oraz 32% od kwoty 14 472 zł. Dodatkowo należy wspomnieć,
iż podatek wyliczony w pierwszej skali jest zmniejszany o tzw. kwotę wolną od podatku kwotę zmniejszającą podatek, na podstawie
której obliczyć można kwotę wolną od podatku, tj. 3091 zł. Wynosi ona 556 zł i 2 gr. Dochód należy rozumieć jako różnicę przychodów
i kosztów ich uzyskania (tzw. kosztów uzyskania przychodów), a więc realny zarobek. Najważniejszą cechą zasad ogólnych jest
39
zob. art. 9a ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
33
bowiem możliwość uwzględnianie w kosztach prowadzonej działalności niektórych wydatków, które choćby pośrednio związane są z
osiąganymi przez podatnika przychodami.
Skala podatkowa w 2015 r.
Podstawa obliczenia podatku w złotych
Ponad
Podatek wynosi
do
85 528
18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr
85 528
14 839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł
Koszty uzyskania przychodu to na przykład pensje pracowników, opłaty za energię, czynsz za biuro, a nawet ochronę hali
produkcyjnej, która co prawda nie służy bezpośrednio uzyskaniu konkretnego przychodu, pozwala jednak zabezpieczyć źródło
przychodów, tak by nadal przynosiło dochody.
Do kosztów można zaliczyć wydatki, które faktycznie nie obciążyły kasy. Można to zrobić po otrzymaniu faktur, nawet przed jej
opłaceniem. Jeśli jednak nie zostanie ona uregulowana terminie 30 dni od daty płatności, będzie trzeba zmniejszyć swoje koszty uzyskania
przychodów o kwotę wynikającą z nieopłaconej faktury.
Przepisy podatkowe ich nie wymieniają. Uznaje się jednak powszechnie (co potwierdza orzecznictwo), że są nimi wydatki poniesione w
celu uzyskania przychodów, co do których podatnik wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością gospodarczą,
a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przez podatnika przychodu.
Z tego też powodu wszystko musi być udokumentowane. Ustawodawca wymaga zresztą od każdego podatnika prowadzenia ewidencji
przychodów i rozchodów. Przyjmuje ona przeważnie postać Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów, w której księguje się
wszelkiego rodzaju przychody (głównie z tytułu sprzedaży i świadczonych usług), zakup towarów handlowych i materiałów oraz wydatki
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (w tym na wynagrodzenia). Co do zasady bardziej skomplikowaną rachunkowość
firma musi bowiem prowadzić dopiero wtedy, gdy przestaje być tzw. małym podatnikiem, osiągając przychody przekraczające w
jednym roku równowartość 1 200 000 euro. Jednocześnie warto pamiętać, że ustawa o PIT zawiera bardzo długi katalog wydatków, które
za koszty uzyskania przychodu uznane być nie mogą.40 Od podatku nie można odliczyć m.in.:




wydatków na nabycie gruntów lub prawa użytkowania wieczystego gruntów,
kosztów używania samochodu osobowego, po przekroczeniu określonego limitu,
wartości pracy własnej i swojej rodziny,
kar, grzywien, odsetek za zwłokę oraz kwot zapłaconych podatków.
Kolejną istotną cechą zasad ogólnych są odliczenia i ulgi związane z prowadzoną działalnością, jak i życiem osobistym podatnika –
dzięki którym podatnik może odliczać od dochodu m.in. wydatki na zakup leków (przewyższające 100 zł) zaleconych przez lekarza
specjalistę, Internet, darowizny na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego, cele rehabilitacyjne, czy tzw. ulga
prorodzinną (którą odlicza się od obliczonego podatku). Ma również prawo rozliczać się z samotnie wychowywanym dzieckiem lub
małżonkiem. Premiowana jest także innowacyjność. Przedsiębiorca, który nabywa nowe technologie, może obniżyć osiągnięty przez
siebie dochód o wydatki na ten cel. Za nową technologię uważa się w tym wypadku wiedzę technologiczną w postaci wartości
niematerialnych i prawnych, w szczególności wyniki badań i prac rozwojowych, która umożliwia wytwarzanie nowych lub
udoskonalonych wyrobów lub usług i która nie jest stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnich 5 lat poprzedzających ich
zakup przez przedsiębiorcę.
Jeśli dochód w skali roku nie przekroczył 3091 zł, nie trzeba płacić podatku dochodowego od osób fizycznych (tzw. kwota wolna od
podatku). Należy jednak złożyć w urzędzie skarbowym roczną deklarację rozliczeniową PIT. Ryczałtowcy, podatnicy stosujący kartę
podatkową, czy też rozliczający się liniowo nie korzystają z tego przywileju.
c.
„Podatek liniowy”
Tak zwany „podatek liniowy” to także forma opodatkowania na zasadach ogólnych. Tyle, że z zastosowaniem jednolitej stawki
podatku stawki podatkowej w wysokości 19% dochodu– stąd jego potoczna nazwa.
40
art. 16 ustawy o PIT
34
Wybór tej formy jest generalnie korzystny dla przedsiębiorców, który spodziewają się dużych zysków – podatek PIT w tej
formie płaci się bowiem także od faktycznie uzyskanego dochodu. Sytuacja może być inna, jeżeli przedsiębiorcy zależy na
korzystaniu z ulg podatkowych. Przy podatku liniowym dochód można bowiem pomniejszyć jedynie o koszty, składki na ubezpieczenie
społeczne i stratę. Poza tym, forma liniowa nie pozwala na rozliczanie się z małżonkiem bądź samotnie wychowywanym dzieckiem.
Wiele zależy zatem nie tylko od sytuacji finansowej, ale i rodzinnej przedsiębiorcy.
Dochód przedsiębiorcy
Podatek wynikający z zastosowania skali
podatkowej (stawki 18% i 32%)*
Podatek wynikający z zastosowania
jednolitej, 19-proc. stawki liniowej*
87 000 zł
ok. 15 310 zł
16 530 zł
99 000 zł
ok. 19 150 zł
19 000 zł
130 000 zł
ok. 29 070 zł
24 700 zł
Źródło: obliczenia Tax Care (*w obliczeniach nie uwzględniono odliczanych od podatku składek na ubezpieczenia zdrowotne)
Jak się rozliczać? Przedsiębiorca na podatku liniowym, podobnie jak w przypadku skali podatkowej, jest zobowiązany do obliczania
cyklicznych zaliczek na podatek dochodowy, zazwyczaj comiesięcznych. Ma jednak prawo, jeśli jest tzw. małym podatnikiem, do płacenia
ich co kwartał. Zaliczki miesięczne wpłaca się w terminie do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni (przykładowo zaliczkę za
miesiąc maj należy zapłacić do dwudziestego czerwca). Zaliczki kwartalne (w przypadku tzw. małego podatnika) wpłaca się z kolei w
terminie do 20. dnia każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka.
Jeśli przedsiębiorca jest opodatkowany liniowo, powinien rozliczyć podatek składając do 30. kwietnia następnego roku
zeznanie roczne o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym na formularzu PIT-36L. Stratę
(ujemną różnicę między przychodem a kosztami jego uzyskania) może odliczyć od dochodu w ciągu 5 kolejnych lat podatkowych.
Odliczenie w jednym roku nie może jednak przekroczyć 50% wysokości tej straty.
d. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i karta podatkowa
Swoje dochody przedsiębiorca może rozliczać także ryczałtowo – tj. bez szczegółowego ustalania podstawy wymiaru płaconego podatku
– w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych albo karty podatkowej. Możliwość ta przewidziana jest przede wszystkim
z myślą o przedsiębiorcach, którzy nie mają dużych kosztów uzyskania przychodu. W przeciwieństwie do ogólnych zasad opodatkowania
„ryczałtowcy” kwotę należną urzędowi skarbowemu obliczają bowiem nie od dochodu, ale od całkowitego przychodu, który mogą go
jedynie pomniejszyć o zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne i niektóre odliczenia (składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz
straty z działalności gospodarczej, zob. art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych dochodów osiąganych
przez osoby fizyczne) – podstawa opodatkowania jest więc dużo wyższa41.
„Ryczałt”
W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przedsiębiorca – w tym również, prowadzący działalność w formie
spółki cywilnej albo w formie spółki jawnej – musi jedynie, jak wskazuje sama nazwa, ewidencjonować przychody (odrębnie za każdy
rok podatkowy), od których odprowadzany jest podatek. Poza tym, obowiązany jest także przechowywać i posiadać dowody zakupu
towarów, prowadzić wykaz środków trwałych, ewidencję wyposażenia. Nie prowadzi natomiast Podatkowej Karty Przychodów i
Rozchodów.
Korzystanie z tej formy opodatkowania wyklucza zastosowanie ulgi na dzieci oraz wspólne rozliczanie z małżonkiem (wyjątki
dotyczą podatników osiągających przychody z najmu, podnajmu, czy dzierżawy). Niemożność skorzystania z tych preferencji i
pomniejszania przychodu o koszty rekompensują jednak stosunkowo niskie stawki podatku.
Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą obecnie (zob. art. 12 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne):


41
20% przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów,
17% przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych m.in. pośrednictwa w handlu hurtowym, hoteli, wynajmu
samochodów osobowych,
zob. art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych dochodów osiąganych przez osoby fizyczne
35



8,5% od przychodów m.in. z działalności usługowej, w tym od przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży
napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, od przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub
innych umów o podobnym charakterze,
5,5% od przychodów m.in. z działalności wytwórczej, robót budowlanych,
3,0% od przychodów m.in. z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem
przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu, z odsetek od środków na rachunkach bankowych
utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.
Podstawowym warunkiem, jaki trzeba spełnić, żeby korzystać z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest limit
przychodów – w ten sposób nie mogą się bowiem rozliczać przedsiębiorcy, których zarobek przekroczył równowartość 150 000 euro.
Kolejnym warunkiem pozostaje rodzaj prowadzonej działalności.
Z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie skorzystasz, jeżeli osiągasz w całości lub w części przychody z tytułu42:







prowadzenia apteki,
udzielania pożyczek pod zastaw (na przykład prowadzenia lombardów),
kupna i sprzedaży walut,
wykonywania osobiście wolnych zawodów innych niż lekarz, lekarz stomatolog, lekarz weterynarii, technik dentystyczny,
felczer, położna, pielęgniarka, tłumacz oraz nauczyciel (udzielanie korepetycji),
świadczenia niektórych usług, w tym np. usług związanych z leśnictwem, pośrednictwa w sprzedaży hurtowej paliw (zob.
załącznik nr 2 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne),
działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
wytwarzania wyrobów objętych akcyzą.
Z ryczałtu wyklucza cię również fakt wykonywania w ramach działalności tych czynności wobec byłego pracodawcy, co na etacie w ciągu
poprzednich dwóch lat.
Jeśli idzie zaś o rozliczanie się z urzędem skarbowym, przedsiębiorca, podobnie jak to ma miejsce przy skali podatkowej i podatku
liniowym, musi do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni wpłacać miesięczne zaliczki na podatek. Zeznanie roczne ma zaś obowiązek
złożyć do końca stycznia na formularzu PIT-28.
Karta podatkowa
Z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wykluczeni są również podatnicy rozliczający się na podstawie karty
podatkowej – najprostszej formy opodatkowania, która przeznaczona jest dla konkretnych rodzajów działalności (niewielkich firm
usługowych, usługowo-wytwórczych i handlowych), na przykład krawców, ślusarzy, taksówkarzy, restauratorów i przedstawicieli
niektórych wolnych zawodów.
Wszystkie rodzaje działalności, które mogą być rozliczane w formie karty, zostały wymienione w dwunastoczęściowej „Tabeli
miesięcznych stawek podatku dochodowego w formie karty podatkowej”, stanowiącej załącznik nr 3 do ustawy o zryczałtowanym
podatku dochodowym. Jeśli prowadzona przez ciebie działalność się do nich zalicza, masz prawo złożyć wniosek (PIT-16) o
zastosowanie tej formy opodatkowania, nie później jednak niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego. W sytuacji gdy dopiero otwierana
jest działalność, wniosek można dołączyć do formularza CEIDG-1.
Przedsiębiorca korzystający z tej formy opodatkowania nie musi niczego ewidencjonować ani składać zeznań podatkowych.
Płaci bowiem co miesiąc – niezależnie od wysokości uzyskiwanych przychodów – podatek o stałej wysokości.
Stawka (waloryzowana co roku o wskaźnik inflacji) jest wyrażona kwotowo, a nie procentowo. Jej wysokość ustala w
indywidualnej decyzji właściwy naczelnik urzędu skarbowego, który bierze pod uwagę rodzaj prowadzonej działalności, liczbę
zatrudnianych pracowników oraz liczbę mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza. Im większe
miasto i liczba pracowników, tym wyższa stawka podatku.
Wybrane stawki karty podatkowej na 2015 r.


42
szewc (naprawiający jedynie obuwie) bez pracowników w miejscowości zamieszkałej przez 5-50 tys. mieszkańców zapłaci
miesięcznie 120 zł,
złotnik-jubiler bez pracowników w miejscowości powyżej 50 tys. mieszkańców zapłaci 469 zł,
zob. art. 12 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych dochodów osiąganych przez osoby fizyczne
36

fryzjer męski w miejscowości liczącej od 5 do 50 tys. mieszkańców zatrudniający jednego pracownikiem zapłaci miesięcznie 304
zł.
„Kartowicze” nie mają prawa do żadnych ulg, odliczają jedynie składkę zdrowotną. Nie mogą ponadto zatrudniać na umowę o dzieło
lub umowę zlecenia.
!
Uprawnienia z karty łatwo stracić. Jeśli naruszone zostaną warunki korzystania z karty – na przykład
poprzez zatrudnienie zbyt dużej ilości pracowników – przedsiębiorca będzie musiał rozliczać się z
podatku na zasadach ogólnych.
4.
CIT – podatek dochodowy od osób prawnych
Przedsiębiorca działający jako osoba prawna, bez względu na to w jaki sposób nabyła osobowość prawną, nie ma wyboru. Musi płacić
podatek dochodowy od osób prawnych (CIT, od ang. Coporate Income Tax). Jeśli ma siedzibę lub zarząd na terytorium Polski
podlega CIT od całości swoich dochodów. Jeśli nie – płaci podatek tylko od dochodów uzyskanych w Polsce.
Opodatkowanie dochodów osób prawnych podatkiem CIT, wynika z ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od
osób prawnych. Jej przepisów nie stosuje się do podmiotów uzyskujących przychody z43:




działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że ustalenie przychodów jest wymagane dla
celów określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego,
z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorców żeglugowych, opodatkowanych podatkiem tonażowym.
Jego stawka jest jednolita i wynosi 19% dochodu. Podstawą opodatkowania, podobnie jak przy PIT, jest różnica między przychodem
a kosztami jego uzyskania. W szczególnych przypadkach podstawą opodatkowania może być również przychód – dotyczy to jednak
wyłącznie przedsiębiorców, którzy swoją siedzibę ulokowali poza granicami Polski (z uwzględnieniem umów o podwójnym
opodatkowaniu).
W tym wypadku także są przewidziane ulgi. Od dochodu osoba prawna można odliczyć darowizny na rzecz organizacji pożytku
publicznego oraz darowizny na cele kultu religijnego, w wysokości nie przekraczającej jednak 10% dochodu.
Przywilejowi temu nie podlegają darowizny przekazane na rzecz partii politycznych, fundacji utworzonych przez partie polityczne,
związków zawodowych, a także na rzecz osób fizycznych.
W CIT również możliwe jest odliczenie od podatku wydatków poniesionych przez podatnika na nabycie nowych technologii.
Zaliczki miesięczne na podatek CIT należy wpłacać do 20. dnia miesiąca następnego, zaś zaliczki kwartalne (tzw. mały podatnik) do 20
dnia pierwszego miesiąca następującego po danym kwartale (przykładowo zaliczkę za I kwartał należy zapłacić do dwudziestego
kwietnia). Zeznanie roczne przedsiębiorca ma z kolei obowiązek złożyć (na formularzu CIT-8) w terminie 3 miesięcy licząc od końca
roku podatkowego.
5. VAT – opodatkowanie podatkiem od towarów i usług
Podatek od towarów i usług (VAT od ang. – Value Added Tax, podatek od wartości dodanej) odprowadzają przedsiębiorcy
zarejestrowani jako „vatowcy”. W praktyce podatek VAT zostaje jednak przerzucony na finalnego konsumenta – jest bowiem zazwyczaj
wliczony w cenę nabywanego produktu.
Podatnik podatku VAT to osoba, u której sprzedaż towarów lub usług nie przekracza 150.000 zł rocznie i może korzystać z tzw.
zwolnienia podmiotowego z VAT. Oznacza to, że ilekroć nie przekroczy ona tej wartości, nie ma obowiązku składania zgłoszenia
rejestracyjnego i co za tym idzie składania deklaracji VAT, a faktury w kosztach księguje brutto i nie ma możliwości skorzystania z
odliczenia podatku VAT. Musi jednak ewidencjonować sprzedaż za pomocą kasy fiskalnej, gdy sprzedaż jest wykonywana dla osób
43
Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.
37
fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej (jeżeli sprzedaż przekracza z kolei limit wartości wynoszący 20.000 zł, o czym
niżej).
Limit obrotów zwalniających z VAT jest wprost proporcjonalny do czasu, jaki dzieli przedsiębiorcę od rozpoczęcia
działalności do końca roku. Im mniej czasu, tym mniejszy limit. Przykładowo, jeżeli zarejestrujesz się 1 lipca, do końca roku pozostanie
ci 6 miesięcy, a limit wyniesie 75 000 zł.
Gdyby nie istniał limit, to w zasadzie od pierwszej czynności podatnik powinien płacić VAT. Istnieje jednak możliwość
skorzystania ze zwolnienia z tego podatku i nie płacenia go na początku działalności. Podstawowym warunkiem jest realizowanie
sprzedaży w ramach limitu. Jego przekroczenie powoduje bowiem konieczność opodatkowania się podatkiem VAT.
Stąd też możemy wskazać kilka grup podaników podatku od towarów i usług:



VAT czynni (czyli ci, którzy płacą podatek),
VAT zwolnieni ze względu na wartość sprzedaży (czyli ci, którzy sprzedają na tyle mało, że obejmuje ich limit zwolnienia z
VAT),
dokonujący wyłącznie sprzedaży zwolnionej od VAT (czyli podatnicy, którzy wykonują specyficzne czynności, które zawsze są
zwolnione z VAT).
Za podatników VAT czynnych uznaje się tych podatników podatku VAT, do których nie ma zastosowania zwolnienie ze względu na
wartość sprzedaży z tytułu tego podatku (którzy przekroczą limit, zrezygnują ze zwolnienia lub wykonają czynność, która zmusza do
rejestracji dla celów podatku VAT) oraz nie wykonują wyłącznie sprzedaży zwolnionej przedmiotowo z opodatkowania VAT. Tylko
podatnicy VAT czynni są zobowiązani do zarejestrowania się w urzędzie skarbowym. Zgłoszenia rejestracyjnego dokonuje się poprzez
złożenie naczelnikowi deklaracji VAT-R (przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej) 44.
Nierozliczanie podatku od towarów i usług powoduje brak możliwości odliczenia VAT naliczonego. Ze zwolnienia
podmiotowego można zrezygnować i rozliczać VAT na zasadach ogólnych. Trzeba wówczas zarejestrować się w urzędzie skarbowym,
również składając formularz VAT-R.
Bycie opodatkowanym podatkiem od towarów i usług czasami się opłaca (na przykład wtedy, gdy twoja działalność wymaga częstego
zakupu maszyn czy surowców opodatkowanych VAT). Ponadto, wiele firm woli mieć za kontrahenta VAT-owca, by móc odliczać
naliczony podatek za zakupione od niego towary lub usługi. Pamiętaj jednak, że rozliczanie tego podatku wymaga prowadzenia ewidencji
zakupów i sprzedaży, wystawiania faktur, składania deklaracji i nierzadko posiadania kasy fiskalnej.
Cechę charakterystyczną podatku od towarów i usług pozostaje fakt, że przedsiębiorca odlicza podatek zapłacony przy zakupie towarów
w poprzedniej fazie obrotu (tzw. VAT naliczony), od podatku wynikającego ze sprzedaży towarów lub usług, który odprowadza do
urzędu (tzw. VAT należny). Prawo to przysługuje przedsiębiorcy, co do zasady, w zakresie, w jakim nabyte towary i usługi są
wykorzystywane przy wykonywaniu opodatkowanej działalności gospodarczej.
Z odliczeń można korzystać nawet wtedy, gdy faktura za towar bądź usługę nie została opłacona. Po 150 dniach od terminu jej
zapłaty zwlekający z uregulowaniem płatności przedsiębiorca ma jednak obowiązek skorygować VAT, który wcześniej odliczył. Korekta
polega na pomniejszeniu o odliczoną wcześniej kwotę podatku naliczonego za okres przypadający po 150 dniach zwłoki w zapłacie
należności. Jeśli nie dokonasz korekty w terminie, urząd skarbowy nałoży na ciebie karę w wysokości 30% podatku naliczonego
podlegającego korekcie. W sytuacji gdy różnica pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym jest dodatnia, stanowi ona jednocześnie
kwotę zobowiązania podatkowego. Jeśli zdarzy się zaś, że wynik będzie ujemny, czyli podatek naliczony przewyższy wartość podatku
należnego – w zależności od wyboru przedsiębiorcy – podatek VAT zostanie zwrócony (zwrot następuje, co do zasady, w ciągu 180 dni),
albo potrącony z podatkiem należnym w kolejnych okresach rozliczeniowych.
Jeśli idzie o wysokość podatku, to stawki są w tym wypadku zróżnicowane. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług
przewidują obecnie stosowanie stawki podstawowej wynoszącej 23% oraz trzech stawek obniżonych: 8%, 5% i 0%. Ta ostatnia
dotyczy przede wszystkim obrotu zagranicznego z krajami Unii Europejskiej (tj. w ramach tzw. wewnątrzwspólnotowej dostawy) oraz w
eksporcie (czyli z kontrahentami spoza UE). Stawkę 8% stosuje się m.in. w budownictwie, sprzedaży kwiatów, czy fryzjerstwie. 5%
przeznaczone zostało z kolei dla podstawowych produktów żywnościowych (takich jak na przykład chleb, nabiał, przetwory mięsne,
produkty zbożowe), książek oraz czasopism specjalistycznych. Szczegółowy wykaz towarów i usług objętych obniżonym podatkiem
zawierają przepisy wykonawcze do ustawy o podatku od towarów i usług.
44
zob. http://www.vat.pl/zwolnienia_podmiotowe_warunki_811.php, [data dostępu 03.03.2015 r.]
38
Zastosowanie stawki VAT w wysokości 0% oznacza brak opodatkowania przy jednoczesnym uznaniu tej transakcji za sprzedaż
opodatkowaną, co umożliwia odliczenie podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług z nią związanych (stawka 0% działa jak
zwolnienie z VAT z prawem do odliczenia).
Obowiązek podatkowy (zobowiązanie do zapłaty podatku) na gruncie podatku od towarów i usług powstaje z chwilą dokonania
dostawy towarów lub wykonania usługi. Jeśli jednak przed tym zdarzeniem przedsiębiorca otrzymał całość lub część zapłaty, obowiązek
powstaje już z chwilą jej otrzymania (w odniesieniu do otrzymanej kwoty). Podatek VAT rozliczany jest na zasadzie samoobliczenia.
Oznacza to, że podatek należy we własnym zakresie obliczyć oraz bez wezwania organu podatkowego wpłacić na podstawie złożonych
deklaracji podatkowych. Podstawowe formularze deklaracji dla podatku od towarów i usług:



VAT-7 – dla podatników VAT rozliczających się za okresy miesięczne,
VAT-7K – dla małych podatników VAT rozliczających się za okresy kwartalne,
VAT-7D – dla podatników VAT innych tzw. „dużych" podatników, u których okresem rozliczeniowym jest kwartał.
Deklaracje należy składać do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym okresie rozliczeniowym (odpowiednio miesięcznym
lub kwartalnym). Przedsiębiorcy nie będący tzw. „małymi podatnikami” w sytuacji składania kwartalnych deklaracji (VAT-7D), powinni
dodatkowo wpłacać co miesiąc zaliczki na podatek w wysokości 1/3 kwoty należnego zobowiązania podatkowego wynikającej z deklaracji
podatkowej złożonej za poprzedni kwartał.
6. Kasy fiskalne
Obowiązek prowadzenia ewidencji przy pomocy kas fiskalnych dotyczy podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług na rzecz
osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami, oraz na rzecz przedsiębiorców dokonujących zakupów prywatnie, poza prowadzoną
przez siebie działalnością gospodarczą. Kasa w większości przypadków nie jest jednak wymagana od razu, tj. od pierwszej wykonywanej
przez przedsiębiorców czynności. Konieczność jej instalacji opóźnia lub eliminuje szeroki zestaw zwolnień (np. zwolnione są usługi w
zakresie przeglądów technicznych pojazdów, doradztwa podatkowego), które w rozporządzeniu minister finansów, których katalog
znaleźć można w rozporządzeniu ministra finansów 45. Najważniejszym z nich pozostaje limit osiągniętych obrotów – jeśli obrót
podatnika zrealizowany na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej (oraz rolników ryczałtowych) nie
przekroczył w poprzednim roku 20 000 zł (lub nie przekroczył on tej kwoty w proporcji do okresu wykonywania tej czynności), nie jest
on zobowiązany do prowadzenia ewidencji za pomocą kasy rejestrującej46.
7. PCC – podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) są objęte niektóre czynności występujące w obrocie gospodarczym takie jak na
przykład umowa pożyczki, umowa sprzedaży, umowa zamiany, czy umowa spółki (zob. art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności
cywilnoprawnych). Tak zwane „umowy nienazwane”, umowy o charakterze mieszanym, a także czynności cywilnoprawne nie
wymienione w ustawie nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Obowiązek zapłaty podatku powstaje na ogół z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. To, na kim ciąży zależy od typu
dokonywanej czynności: przy umowie sprzedaży – na kupującym, przy umowie darowizny – na obdarowanym, przy umowie pożyczki –
na biorącym pożyczkę, a przy umowie zamiany – na obu stronach czynności.
Stawki podatku kształtują się różnie i zależą od rodzaju umowy:




od umowy sprzedaży:
o - nieruchomości, rzeczy ruchomych – 2%
o - innych praw majątkowych – 1%
od umowy pożyczki – 2%
od umowy spółki – 0,5%
od umowy zamiany:
o - nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu
mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego - 2 %
o - innych praw majątkowych - 1 %
Dotyczy to jednak najczęściej czynności dokonywanych przez osoby fizyczne. PCC nie podlegają bowiem czynności
cywilnoprawne – inne niż umowa spółki i jej zmiany – jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest
zob. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących; Dz.
U. poz. 1544
46 K. Puchacz, Zmiany w VAT i kasy fiskalnej od 01.01.2015 r., Izba Skarbowa w Bydgoszczy, 2015 r.
45
39
opodatkowana podatkiem od towarów i usług. Tym samym, nabycie od przedsiębiorcy towaru zawierającego w cenie VAT nie jest
obciążone (transakcja musi więc zostać wykonana w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej). Zasada ta odnosi
się także do sytuacji, gdy przedsiębiorca sprzedający towar jest zwolniony z VAT.
PCC zapłacić należy jednak z tytułu transakcji pomiędzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną, gdy sprzedający przedsiębiorca
pozostaje zwolniony z podatku VAT, a transakcja dotyczy zbycia nieruchomości lub jej części, prawa użytkowania wieczystego lub praw
własnościowych do lokali, a także sprzedaży udziałów i akcji w spółkach. W tych przypadkach – niezależnie od obowiązku zapłaty
podatku od towarów i usług – po stronie kupującego wystąpi obowiązek zapłaty PCC.
Podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Jeśli strony nie
określiły jej w umowie, wyznacza się ją na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku,
z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia
dokonania tej czynności.
Gdy wartość transakcji nie przekracza 1000 zł, obowiązek zapłaty PCC nie występuje.
Podatnicy są zobowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację (PCC-3/A) według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i
wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Czasami jest on jednak pobierany przez płatnika –
chodzi przede wszystkim o notariusza, który przy czynnościach cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego pobiera od
stron odpowiednią opłatę i sam odprowadza należny podatek.
PCC, co do zasady, podlega zwrotowi, jeżeli transakcja będąca przedmiotem umowy nie doszła do skutku. Może się tak zdarzyć
w sytuacji, gdy przykładowo uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli albo nie spełnił się warunek zawieszający, od którego
uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej. Trzeba jednak pamiętać, że podatek nie zostanie zwrócony po upływie 5 lat od końca
roku, w którym został zapłacony.
8. Opłata skarbowa
Opłata skarbowa (zwana niegdyś opłatą stemplową) w pewnym sensie przypomina podatek od czynności cywilnoprawnych. Tutaj
także obciążeniu podlegają głównie czynności o charakterze formalnym, tyle że dokonywane przez organy administracji publicznej, a
mianowicie: różne czynności urzędowe, wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji), zaświadczeń oraz niektórych
dokumentów. Opłata stanowi swego rodzaju ekwiwalent za konkretne świadczenie ze strony państwowych urzędów.
Opłacie skarbowej podlega również złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu,
wypisu lub kopii – w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym.
Na ogół opłatę skarbową uiszcza się w kasie właściwego organu podatkowego lub wpłaca na jego rachunek. Zdarza się jednak – gdy
rada gminy zarządzi pobór opłaty skarbowej w ten sposób – że płaci się ją u inkasenta. Obowiązek zapłaty powstaje, co do zasady, z
chwilą złożenia wniosku lub zgłoszenia o dokonanie danej czynności urzędowej.
Wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia określa załącznik do ustawy o opłacie skarbowej.
Jeśli mimo uiszczenia opłaty skarbowej nie dokonano określonej czynności urzędowej, płatnikowi przysługuje prawo do jej zwrotu.
Następuje on wyłącznie na wniosek, który powinien być złożony do właściwego organu podatkowego (wójta, burmistrza lub
prezydenta miasta). Trzeba mieć jednak na uwadze, że po upływie 5 lat licząc od końca roku, w którym dokonano zapłaty opłaty,
uprawnienie to ulega utracie.
9. Pozostałe obciążenia podatkowe małych i średnich przedsiębiorstw
Kieszenie przedsiębiorców obciążają nie tylko daniny zasilające budżet państwa, ale także dość liczne podatki i opłaty samorządowe
(lokalne) pobierane na rzecz budżetów jednostek samorządu terytorialnego (zwłaszcza gmin). Najważniejszymi – w kontekście
prowadzenia działalności gospodarczej – są: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych oraz opłata targowa.
a. Podatek od nieruchomości
Prowadzenie przedsiębiorstwa praktycznie zawsze związane jest z korzystaniem z nieruchomości (przeznaczonej czy to na biuro, czy
sklep). Fakt ten również podlega opodatkowaniu – zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych, podatkowi od nieruchomości
podlegają bowiem budynki lub ich części oraz budowle (na przykład wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne)
lub ich części, które są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Jego wysokość ustala się na cały rok. Dokonuje tego – z uwzględnieniem górnych granic stawek ogłaszanych przez Ministra Finansów –
rada gminy.
40
Maksymalne stawki podatku od nieruchomości w 2015 r.
od budynków i ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej
od budynków mieszkalnych lub ich części
od pozostałych budynków lub ich części
od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w
ewidencji gruntów i budynków
od pozostałych gruntów
od budowli
od budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń
zdrowotnych
Stawka za mkw.
23,13 zł
0,75 zł
7,77 zł
0,90 zł
0,47 zł
2 proc.
wartości
4,70 zł
ich
Organem podatkowym w zakresie podatków i opłat lokalnych jest zaś wójt (burmistrz lub prezydenta miasta), który powinien zostać
poinformowany przez podatnika, że zaszły okoliczności uzasadniające powstanie w konkretnym przypadku obowiązku podatkowego.
W przypadku prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą służy do tego informacja o nieruchomościach i obiektach
budowlanych (którą należy złożyć w terminie 14 dni licząc od dnia nabycia tytułu prawnego do nieruchomości albo wejścia w
jej posiadanie) sporządzona na formularzu według wzoru ustalonego w danej gminie (IN-1). Jeśli idzie zaś o prowadzących firmę w
formie spółki, to składają oni specjalną deklarację (DN-1) w terminie do dnia 31 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek
podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających jego powstanie. Za nieujawnienie
podstawy opodatkowania lub niezłożenie deklaracji grozi grzywna, a niekiedy nawet kara pozbawienia wolności. Przedsiębiorcy płacą w
skali roku nawet kilkanaście razy więcej niż osoby używające nieruchomości na użytek prywatny (a zwłaszcza potrzeby mieszkalne).
Podatek od nieruchomości płacą:




właściciel,
użytkownik wieczysty,
posiadacz samoistny (władający nieruchomością tak, jakby przysługiwała mu jej własność),
w niektórych przypadkach – posiadacz zależny (najemca, dzierżawca) nieruchomości lub ich części stanowiących własność
Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Podatek od nieruchomości jest płatny w ratach. Prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą uiszczają go na podstawie
otrzymanej decyzji organu podatkowego w czterech ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego (jeśli więc
nabycie nieruchomości nastąpiło w trakcie roku, trzeba taką proporcję obliczyć) - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada
roku podatkowego. Prowadzący firmę w formie spółki wpłacają zaś kwotę wynikającą z deklaracji za poszczególne miesiące – do 15.
dnia każdego miesiąca, a za styczeń do dnia 31 stycznia.
b. Podatek od środków transportowych
Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają samochody ciężarowe, których całkowita masa przekracza 3,5
tony, a także autobusy oraz przyczepy i na naczepy. Podobnie jak w przypadku podatku od nieruchomości, jego wysokość – w granicach
ustawowych granic – ustala rada gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika. Rada gminy może
różnicować stawki dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności: wpływ pojazdu na
środowisko naturalne, rok produkcji albo liczbę miejsc do siedzenia. W tym wypadku także należy poinformować organ podatkowy o
swoim obowiązku. Podatnicy są obowiązani do składania właściwemu organowi podatkowemu, do dnia 15 lutego każdego roku
podatkowego, deklaracji na podatek od środków transportowych (DT-1), a jeżeli obowiązek powstał po tym dniu – w terminie 14 dni
od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Przykładowo, maksymalna stawka dla samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) – która określona jest zawsze
w dowodzie rejestracyjnym pojazdu – powyżej 3,5 tony do 5,5 tony wynosi w 2015 r. 821,45 zł. Podatek od środków transportowych
powinien być uiszczany od pierwszego dnia miesiąca, który następuje po miesiącu rejestracji pojazdu lub jego nabycia (w przypadku
nabycia auta już zarejestrowanego). Wpłaty, co do zasady, należy dokonać w dwóch ratach (proporcjonalnie do czasu trwania obowiązku
podatkowego), w terminach do dnia 15 lutego i 15 września każdego roku, na rachunek budżetu gminy, w której znajduje się miejsce
zamieszkania lub siedziba podatnika. Rada gminy może wprowadzić, w drodze uchwały, możliwość składania deklaracji na podatek od
środków transportowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
c. Opłata targowa
Opłata targowa pobierana jest od każdego przedsiębiorcy – bez względu na formę prowadzonej działalności gospodarczej – który
dokonuje sprzedaży na targowiskach. Zwolnieniu podlegają jedynie handlarze będący jednocześnie podatnikami podatku od
nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowisku. Zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach
lokalnych, przez pojęcie „targowisko” należy rozumieć wszelkie miejsca, w których prowadzony jest handel, poza sprzedażą
41
dokonywaną w budynkach lub ich częściach47. Opłata targowa może być zatem pobierana wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z
handlem, nienależnie, czy jest to targowisko prywatne i niezależnie od innych opłat pobieranych przez właściciela targowiska.
Tak jak w przypadku innych danin o charakterze lokalnym, wysokość stawek opłaty określa – z uwzględnieniem górnej granicy
stawki ogłoszonej przez Ministra Finansów – rada gminy. To jednak nie wszystkie kompetencje radnych dotyczące opłaty targowej.
Decydują oni bowiem także o zasadach poboru opłaty, terminach jej płatności, a nawet zwolnieniach przedmiotowych (tj. dotyczących
określonych rodzajów sprzedawanych towarów). Ciężar związany z jej ponoszeniem może więc bardzo różnić się w zależności od gminy.
10. Najważniejsze uprawnienia podatnika
a. Prawo do korekty deklaracji (zeznania)
Podatnik może skorygować zeznanie zarówno wtedy, gdy pomylił się na swoją korzyść, jak i na korzyść organu podatkowego. I tak, jeżeli
przy sporządzaniu deklaracji (zeznania) popełnił on jakikolwiek błąd – zwłaszcza dotyczący określenia wysokości zobowiązania
podatkowego, wysokości kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku – ma prawo złożyć korektę deklaracji (zeznania) 48.
Korekty deklaracji (zeznania) organ podatkowy może dokonać także z urzędu, w ramach czynności sprawdzających. Ma to
miejsce, jeżeli deklaracja złożona przez podatnika zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki, bądź wypełniono ją niezgodnie
z ustalonymi wymaganiami. Korekty urząd może – choć w praktyce ze względu na skomplikowaną procedurą robi to rzadko – jednak
dokonać tylko pod warunkiem, że zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku lub wysokości
straty w wyniku takiej korekty nie przekroczy kwoty 1000 zł. Skorygowanie błędu następuje przez złożenie deklaracji korygującej –
której formularze dotyczące konkretnych podatków znaleźć można na stronie Ministerstwa Finansów – wraz z pisemnym
uzasadnieniem przyczyn korekty. Trzeba jednak pamiętać, żeby zapłacić zaległy podatek lub zwrócić nadpłatę (którą podatnik
nienależnie wykazał i otrzymał jej zwrot) wraz z odsetkami. Jeżeli złożysz korektę deklaracji wraz z uzasadnieniem jej przyczyn i zapłacisz
w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty zaległości podatkowe, możesz zastosować obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości ¾
podstawowej stawki odsetek za zwłokę.
b. Prawo do zwrotu nadpłaty podatku
Nadpłata powstaje w przypadku zapłacenia podatku nienależnego (tzn. pomimo że nie było obowiązku jego zapłaty) lub w wysokości
wyższej niż wymagana. Nadpłatą jest również sytuacja, w której płatnik (tj. pracodawca lub organ rentowy) pobrał podatek nienależny
lub pobrał go w wysokości wyższej od należnej. W tych sytuacjach podatnik ma prawo złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty
podatku. Co istotne, do wniosku można od razu dołączyć korektę zeznania dotyczącego nadpłaconego podatku. Wniosek ten nie ma
oficjalnego formularza. Przykładowe petitum (najważniejsza część wniosku z podaniem podstawy prawnej uprawnienia, do której trzeba
dopisać uzasadnienie oparte na okolicznościach danej sprawy):
„Na podstawie art. 75 § 1 i § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa wnoszę o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym od
osób fizycznych za
rok w kwocie
zł.”
Nadpłata, wraz z jej oprocentowaniem, podlega z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych, wraz z odsetkami za zwłokę, oraz
bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku – podlega zwrotowi. Przedsiębiorca może jednak złożyć także wniosek o
zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
c. Prawo do indywidualnej interpretacji podatkowej
Każdemu, kto to ma wątpliwości jak zastosować przepisy prawa podatkowego w indywidualnej sprawie (przykładowo nie wie jakie stawki
podatku przyporządkować do świadczonej przez siebie usługi), przysługuje prawo zwrócenia się wnioskiem (formularz ORD-IN) o
udzielenie pisemnej interpretacji (tzw. interpretacji indywidualnej). Interpretacja powinna być wydana (zajmuje się tym kilka
wytypowanych izb skarbowych w kraju, a wypadku podatku od nieruchomości dyrektorzy izb skarbowych) bez zbędnej zwłoki, nie
później jednak niż w przeciągu 3 miesięcy.
Występując z takim zapytaniem, należy wyczerpująco przedstawić stan faktyczny dotyczący rodzącego wątpliwości
obowiązku podatkowego, oraz, co bardzo istotne, własne stanowisko (poparte przytoczonymi przepisami) na jego temat. Wnioski
można składać osobiście w siedzibie właściwego Dyrektora Izby Skarbowej lub wysłać je pocztą. O interpretację nie możesz się zwrócić,
jeżeli: twoja sprawa (elementy jej stanu faktycznego) jest w dniu złożenia wniosku o interpretację przedmiotem toczącego się
postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz gdy o jej istocie
rozstrzygnięto w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. Wniosek o wydanie interpretacji
47
48
zob. art. 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych
zob. art. 81 i 81b Ordynacji podatkowej
42
indywidualnej podlega opłacie w wysokości 40 zł, którą należy wpłacić w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. W przypadku
wystąpienia w jednym wniosku kilku odrębnych stanów faktycznych lub zdarzeń przyszłych pobiera się opłatę od każdego
przedstawionego we wniosku odrębnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.
Dostosowanie się do indywidualnej interpretacji chroni przed ewentualnymi zastrzeżeniami urzędu skarbowego, którego
urzędnicy mieliby inne zdanie na temat danej sprawy. Co prawda wydane interpretacje podatkowe nie są wiążące dla organów
podatkowych. Funkcjonuje jednak tzw. zasada nieszkodzenia, zgodnie z którą zastosowanie się do interpretacji nie może powodować
ujemnych skutków dla podatnika, gdy jej treść nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.
d. Inne uprawnienie – krótkie wskazanie
Każdemu podatnikowi przysługują także inne pomniejsze uprawnienia, które określają szczegółowo przepisy Ordynacji podatkowej49.
O wszystkich można – bez sięgania do ustawy – przeczytać na stronach internetowych Ministerstwa Finansów 50. Najważniejsze z nich
to: prawo do odroczenia spłaty zobowiązań przysługujące osobom pozostającym w trudnej sytuacji majątkowej, prawo do terminowego
załatwienia sprawy przez urząd, a także prawo do ulg w spłacie, które zostało zasygnalizowane w odniesieniu do poszczególnych
rodzajów podatków.
11. Instrumenty ułatwiające wywiązywanie się z obowiązków podatkowych
a. Portal Podatkowy - e-deklaracje, kalkulatory, formularze
Sporym ułatwieniem dla podatników pozostaje Portal Podatkowy. Nowy, funkcjonalny i łatwy w obsłudze – jak czytamy na stronie
Ministerstwa Finansów – system teleinformatyczny, wspierający podatników w prawidłowym wypełnianiu obowiązków podatkowych.
Wchodzi on w skład serwisu internetowego Ministerstwa Finansów. Część ogólnodostępna (nie wymagająca rejestracji) portalu
zawiera informacje dotyczące poszczególnych podatków oraz umożliwia składanie deklaracji podatkowych drogą elektroniczną – częścią
portalu jest system e-Deklaracje. Oferuje też wiadomości dotyczące poszczególnych podatków, kalendarz z ważnymi terminami, a także
kalkulatory podatków i odsetek. Warto z niego korzystać i śledzić jego rozwój, tym bardziej, że – co oficjalnie zapowiedziano – portal
będzie w najbliższej przyszłości stanowił bezpośredni kanał komunikacji z organami podatkowymi, a konto podatnika, który dokona
rejestracji na portalu, umożliwi dostęp do własnych danych podatkowych elektroniczne i składania pism z i do organów podatkowych,
przeglądania złożonych deklaracji oraz statusu prowadzonych spraw.
b. Krajowa Informacja Podatkowa (KIP)
Masz wątpliwości? – skontaktuj się z Krajową Informacją Podatkową




V.
Czynna od poniedziałku do piątku od 7.00 do 18.00,
Z tel. stac.: 801 055 055,
Z tel. kom.: (22) 330 0330,
Z zagranicy.: 0048 22 330 0330.
Likwidacja i upadłość51
Kiedy biznes okazuje się nierentowny, należy go zamknąć lub zrestrukturyzować, żeby uniknąć dalszych strat. W Polsce są trzy możliwe
drogi zakończenia działalności: przeprowadzenie likwidacji, wnioskowanie o ogłoszenie upadłości (gdy staje się niewypłacalna) oraz
przeprowadzenie postępowania naprawczego (a od stycznia 2016 - restrukturyzacji) gdy istnieją jeszcze szanse na uratowanie spółki.
1. Likwidacja52
a. Wstęp
Dla rozwiązywanej spółki i przedsiębiorców likwidujących prowadzoną działalność gospodarczą sam proces likwidacji wiąże się z
licznymi obowiązkami. Powstaje zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego, podatku od towarów i usług, należy zaspokoić wierzycieli
spółki oraz złożyć odpowiednie deklaracje we właściwych urzędach. W wyniku niejasności przepisów prawa oraz braku jednolitych
Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926
http://www.finanse.mf.gov.pl/
51 Autor rozdziału: Monika Joanna Swaczyna
52 Rozdział napisany w oparciu o pracę licencjacką: Monika Swaczyna, Opodatkowanie zdarzeń likwidacyjnych, promotor dr Marcin Jamroży, SGH 2011, niepubl.
49
50
43
interpretacji podatkowych. Opinii judykatury i doktryny, prawa i obowiązki wspólników powstałe z tytułu rozwiązania spółki są
nieprecyzyjne i czego konsekwencją jest niepotrzebne obciążenie w i tak już ciężkim dla nich momencie. Przedmiotem niniejszej części
Vademecum, jako wielopłaszczyznowej publikacji obejmującej swoim zakresem problematykę rachunkowości, podatków i norm
prawnych, jest kompleksowe wyjaśnienie instytucji likwidacji.
b. Wniosek
Likwidacja od upadłości różni się tym, że jest ona dobrowolna (oprócz sytuacji, w której sąd podejmie decyzję o przeprowadzeniu
likwidacji) i może nastąpić w każdym czasie. Ogólne zasady przeprowadzania likwidacji są podobne dla wszystkich rodzajów działalności,
z drobnymi różnicami uwzględniającymi charakterystykę poszczególnych form jej prowadzenia.
c. Działalność gospodarcza
Likwidacja jest procesem prawnym, którego celem jest zakończenia prowadzonej przez nią działalności, spieniężenia posiadanego przez
nią majątku i zamknięcia wszelkich dotychczasowych interesów. W polskim porządku prawnym funkcjonują różne rodzaje spółek, co
skutkuje różnymi rodzajami ich rozwiązywania. Jeśli chodzi o likwidację spółki cywilnej oraz działalności prowadzonej przez
indywidualnego przedsiębiorcę, to nie jest to nigdzie w prawie stricte uregulowane. Legislator w odpowiednich ustawach odnosi się
jedynie do poszczególnych czynności związanych z zakończeniem działalności gospodarczej i wynikającymi z tego zjawiska obowiązkami,
głównie w zakresie podatków, jak np. w ustawach o podatku dochodowym, ustawie o podatku od towarów i usług, a także w sporządzania
spisu inwentarza jak i sposobu obliczania należnego fiskusowi podatku.
Likwidacji działalności wpisanej do CEIDG dokonuje się poprzez wykreślenie z rejestru, w ciągu 7 dni od zaprzestania prowadzenia
działalności. Sam proces jest bezpłatny i można to zrobić za pomocą formularza CEiDG-1 wybierając jeden z poniższych sposobów:



elektronicznie (za pomocą ePUAP, na stronie www.CEiDG.gov.pl),
elektronicznie, bez kwalifikowanego podpisu (w ciągu 7 dni od złożenia wniosku przez stronę internetową, trzeba zanieść go
do urzędu gminy)
papierowo - w urzędzie właściwej gminy.
Z rejestru nie zostaną jednak usunięte żadne dane ani informacje na temat działalności, dokonana zostanie jedynie wzmianka, że
działalność nie jest już prowadzona. W ramach kontynuacji zasady „jednego okienka”, odpowiedni organ administracyjny przekaże
następnie informację o zamknięciu działalności do ZUS, urzędu statystycznego i US. Niemniej jednak, należy pamiętać, że jeśli
przedsiębiorca zatrudnia pracowników (również członków rodziny), w ciągu 7 dni musi złożyć dodatkowy wniosek ZUS ZWUA i ZCNA
. Szczegółowe regulacje dotyczą także likwidacji cywilna spółki cywilnej, osoba chcąca zaprzestać działalności w tej formie musi złożyć
do Urzędu Skarbowego wypełniony formularz NIP-2 oraz NIP-D ,a w ciągu 14 dni od rozwiązania umowy spółki, RG-2 do urzędu
statystycznego. Jeśli natomiast podmiot był zarejestrowany w KRS, RG-2 oraz NIP-2 oraz NIP-D, dokumenty te dołącza się do sądu
rejestrowego.
d. Zasady ogólne
Postępowanie likwidacyjne spółek handlowych, tak osobowych jak i kapitałowych, unormowane jest przede wszystkim w
przepisach kodeksu spółek handlowych. Na wstępie należy zaznaczyć, że nie jest konieczne przeprowadzenie likwidacji spółek
osobowych, wspólnicy mogą po prostu rozwiązać spółkę i samodzielnie zaspokoić wierzycieli. Likwidacja wymagana jest jedynie w
przypadku spółek komandytowo-akcyjnych i akcyjnych (dotyczy tej spółki jawnej i z o.o.). Obowiązki podatkowe są jednak takie same,
bez względu na to czy została przeprowadzona likwidacja czy nie.
Ogólne zasady procesu likwidacji są dla wszystkiego rodzaju spółek takie same, szczegóły różnią się ze względu na formę prowadzenia
działalności.
Na czas prowadzenia postępowania likwidacyjnego spółka zachowuje dotychczasową zdolność prawną. Pozostaje podmiotem
praw i obowiązków oraz właścicielem całego swojego majątku, a zostaje ograniczona jedynie w swobodzie dysponowania nim. Może
normalnie prowadzić swoją działalność z zastrzeżeniem, że w nazwie (firmie) musi się zawrzeć zwrot „w likwidacji”, a wszelkie zaciągane
przez likwidatora zobowiązania muszą być związane z prowadzonym postępowaniem i prowadzić do realizacji podstawowego celu
likwidacji - spieniężeniu majątku i zaspokojeniu wierzycieli.
Likwidatorzy
Likwidację przeprowadzają likwidatorzy, którymi są albo wspólnicy, albo powołane przez nich lub sąd osoby trzecie. Przy
rozpoczynaniu swoich czynności, zgłaszają oni do sądu rejestrowego swoje szczegółowe dane osobowe. Przeprowadzenie przez nich
procesu likwidacji polega na podejmowaniu wszystkich czynności prowadzących do zamknięcia działalności i rozwiązania spółki. Do
44
pierwszego z obowiązków likwidatora spółki należy otwarcie likwidacji, które musi zgłosić odpowiedniemu sądowi rejestrowemu.
Ponadto, likwidator składa odpowiedni wniosek do Głównego Urzędu statystycznego, w celu wykreślenia spółki z rejestru REGON, do
Zakładu Ubezpieczeń społecznych w celu wyrejestrowania płatnika. Musi on również zamknąć konta bankowe likwidowanej jednostki.
Sporządza bilans otwarcia, będący spisem majątku spółki, listę na podstawie, której określa wierzytelności, prowadzi sprawy bieżące,
reprezentuje spółkę na zewnątrz.
Likwidatorzy w swojej pracy musza stosować się do uchwał wspólników i ich poleceń. Mają wyłączność w zakresie reprezentacji
spółki, gdyż wraz z otwarciem likwidacji, wygasa prokura (czyli pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę do spraw związanych z
prowadzeniem przedsiębiorstwa). Likwidatorzy dążą do zaspokojenia wierzycieli z majątku posiadanego przez spółkę, a więc do
spieniężenia jej majątku, ściągnięcia wierzytelności i spłacenia zobowiązań, oddaniu wspólnikom ich wkładów oraz rzeczy oddanych do
używania. Jeśli po przeprowadzeniu tego procesu, na koniec likwidatorzy podejmują uchwałę o zakończeniu likwidacji, zostanie w spółce
jakaś nadwyżka, zostaje ona rozdysponowana między wspólników stosunkowo wg ich udziału w zysku.
Majątek
Majątek spółki należy utożsamiać z definicją przedsiębiorstwa, zawartą w kodeksie cywilnym: art. 551 KC, przedsiębiorstwo to
zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej53. Jako majątek spółki
rozumiane są wszystkie rzeczy będące jej własnością: ruchomości i nieruchomości, wierzytelności, prawa majątkowe jak i środki
pieniężne. Wycena przedsiębiorstwa następuje najczęściej w cenach rynkowych. Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego następuje
wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego i zostaje ona ostatecznie rozwiązana.
e. Spółka cywilna
Spółka cywilna jest tylko umową między wspólnikami, dlatego to oni przeprowadzają likwidację swojej działalności. To
wspólnicy spółki są przedsiębiorcami, to oni są właścicielami majątku, podatnikami podatku dochodowego, oni też posiadają firmę i
decydują o likwidacji spółki.
Rozwiązanie spółki cywilnej następuje w wyniku decyzji jej wspólników albo w wypadku, gdy wspólników było tylko dwóch,
w razie śmierci jednego z nich. Wyjątkiem jest sytuacja, w której umowa spółki stanowi ciągłość jej działania w momencie, gdy w
miejsce zmarłego wspólnika wstępuje jeden z jego spadkobierców. W razie braku takiego zastrzeżenia, spółka zostaje z mocy prawa
zlikwidowana.
W chwili, gdy wspólnicy chcą zakończyć prowadzoną w formie spółki cywilnej działalność gospodarczą i zlikwidować spółkę
muszą przeprowadzić szereg czynności. Nie jest to jednak proces tak skomplikowany czy ściśle regulowany ustawą jak w przypadku
spółek kapitałowych czy osobowych prawa handlowego. Nie przeprowadza się przy spółce cywilnej postępowania likwidacyjnego ani
nie powołuje w tym celu likwidatora. Wspólnicy musza złożyć jedynie odpowiednie zawiadomienie do określonych urzędów i sporządzić
deklaracje podatkowe.
Wspólnicy spółki cywilnej muszą sporządzić wykaz składników na dzień likwidacji działalności gospodarczej zawierający:








liczbę porządkową,
określenie (nazwę) składnika majątku,
datę nabycia składnika majątku,
kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku
zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów,
wartość początkową,
metodę amortyzacji,
sumę odpisów amortyzacyjnych,
wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na
dzień likwidacji.54
f.
Spółka jawna, partnerska i komandytowa
Za przyczyny rozwiązania spółek handlowych w pierwszej kolejności prawo wskazuje na decyzję wspólników. Szczegółowe
zasady przeprowadzania likwidacji spółki jawnej znajdują się w kodeksie spółek handlowych w art. 67-85. Rozwiązanie spółki może
nastąpić w następstwie przyczyn (warunku lub terminu) przewidzianych przez wspólników już w umowie, podpisanej w momencie
53
54
Art. 551 Ustawa Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z 18 maja 1964 Nr 16 poz. 93 ze zm.)
art. 24 ust. 3a PIT
45
zakładania spółki. Ponadto, wspólnicy mogą ogłosić zakończenie działalności w dotychczasowej formie podejmując uchwałę o
rozwiązaniu spółki lub przeniesieniu jej siedziby za granicę. W kolejnych ustępach kodeksu zawarte są już czynniki od wspólników
niezależne: ogłoszenie upadłości oraz prawomocne orzeczenie sądu. Chodzi tu przede wszystkim o przypadek tzw. likwidacji
upadłościowej, która jest specyficzną odmianą likwidacji, mającą miejsce w wypadku, gdy spółka nie jest już w stanie regulować swoich
zobowiązań. Jest to forma najczęściej niestety ostatnio spotykana, związana z ogólnoświatowym kryzysem ekonomicznym. Wielu
przedsiębiorców popada w tym czasie w długi, których z powodu złej koniunktury nie jest w stanie spłacić. To postępowanie ma zatem
jeden główny cel: zabezpieczenie majątku spółki umożliwiające zaspokojenie roszczeń jej wierzycieli. Poza tym likwidacja spółki może
ponadto nastąpić w wyniku prawomocnego orzeczenia sądowego. Sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu spółki przede wszystkim w razie
uchybień formalnych (brak zawartej umowy, sprzeczny z prawem przedmiot jej działalności) lub na żądanie wspólnika, w razie gdy
osiągnięcie celu gospodarczego stawianego przed spółką stało się niemożliwe.
Wyjątkiem jest spółka komandytowo-akcyjna, do której, jako jedynej ze spółek osobowych, odpowiednio stosuje się przepisy
o spółce akcyjnej. Dla spółki osobowej przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego przed jej rozwiązaniem jest fakultatywne.
g. Likwidacja spółek kapitałowych
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Szczegóły likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są uregulowane w art 270-290 KSH i przebiega na zasadach
podobnych do tych stosowanych w przypadku spółki osobowej. Główną różnicą jest obowiązek przeprowadzenia postępowania
likwidacyjnego. Jest to warunek niezbędny dla prawidłowego rozwiązania spółki. Przyczynami likwidacji spółki z o.o. mogą być przyczyny
przewidziane w umowie przez wspólników (upływ czasu, osiągnięcie celu itp.), uchwała podjęta przez walne zgromadzenie wspólników
lub ogłoszenie przez sąd jej upadłości.
W czasie trwania postępowania likwidacyjnego wszelkie organy spółki działają na dotychczasowych zasadach, jedynie
funkcje zarządu na czas likwidacji przejmuje powołany likwidator. Likwidatorami domyślnie są członkowie zarządu, chociaż
można powołać osoby trzecie. Likwidator ma obowiązek ogłoszenia otwarcia postępowania likwidacyjnego w „Monitorze Sądowym i
Gospodarczym”, oraz wezwania wierzycieli spółki do zgłoszenia się ze swoimi roszczeniami w terminie nieprzekraczającym 3 miesięcy.
Z zakończonej likwidacji likwidator sporządza sprawozdanie, które przedstawia zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia, a następnie
składa do właściwego sądu i urzędu skarbowego.
Spółka akcyjna i komandytowo akcyjna
W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego jest warunkiem koniecznym rozwiązania
spółki, a szczegółowe etapy procesu likwidacji regulują odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej.
Do spółki akcyjnej odnoszą się art. 459- 478 KSH. O otwarciu likwidacji decydują akcjonariusze uchwałą podjętą na walnym
zgromadzeniu lub sąd w prawomocnym orzeczeniu. Jeśli likwidacja następuje z wyboru wspólników, w każdym momencie postępowania
likwidacyjnego, aż do ostatecznego rozwiązania spółki z dniem wykreślenia z rejestru, akcjonariusze mogą na powrót zadecydować o
kontynuacji prowadzenia działalności. Takiej możliwości nie ma w wypadku, gdy likwidacja jest wynikiem orzeczenia sądowego.
Likwidatorami domyślnie są członkowie zarządu, mogą być jednak powołani przez wspólników reprezentujących 1/10 kapitału lub, w
sytuacji, kiedy likwidację zarządził sąd, powołani przez niego. Wezwani w Monitorze Sądowym i Gospodarczym wierzyciele mają 6
miesięcy na zgłoszenie wierzytelności a podział pozostałych środków między wspólników nie może nastąpić przed upływem roku.
Obowiązki podatkowe – podatek dochodowy
W momencie likwidacji działalności przedsiębiorca staje się właścicielem majątku, którego używał do prowadzania działalności. Uzyskuje
on, więc dochód, a zatem powstaje też obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Wylicza się go na podstawie wykazu i wyceny majątku
likwidacyjnego.
Aby skutecznie zamknąć działalność opodatkowaną na zasadach ogólnych lub karta podatkową, trzeba zamknąć
prowadzoną księgę przychodów i rozchodów i sporządzić wykaz majątku. Wykaz ten zawiera wszystkie dobra (tak materialne jak
niematerialne) posiadane na dzień likwidacji. Dodatkowo, jeśli prowadzona jest podatkowa księga przychodów i rozchodów, należy
również sporządzić datowany na dzień likwidacji spis z natury, w którym nie ujmuje się środków trwałych. Na 7 dni przed sporządzeniem
spisu z natury, trzeba poinformować o tym na piśmie naczelnika swojego urzędu skarbowego (gdy prowadzona jest tylko ewidencja
przychodów - na dzień przed). Jest to ostatni remanent, dzięki któremu wyliczana jest zaliczka na podatek dochodowy. Przy działalności
opodatkowanej ryczałtem sporządza się tylko remanent likwidacyjny (spis z natury), który zawiera wszelki majątek przedsiębiorcy z
wyłączeniem środków trwałych.
46
Na dzień przeprowadzenia likwidacji nie powstaje dla podatnika przychód z tytułu uzyskania środków majątkowych, a więc
nie ma dochodu, który podlegałby opodatkowaniu PIT. Jeśli jednak w ciągu 6 lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym zlikwidowano działalność przedsiębiorca sprzeda jakikolwiek składnik swojego majątku, wtedy powstaje dochód
podlegający opodatkowaniu i odpowiednie zobowiązanie do zapłaty podatku.
W obecnym stanie prawnym, wprowadzono rozróżnienie uregulowań opodatkowania majątku otrzymanego przez wspólnika
w zależności od postaci, w jakiej ten majątek jest mu przekazywany. W sytuacji, gdy środki były w formie niepieniężnej,
zobowiązanie podatkowe nastąpi dopiero w momencie zbycia składników majątkowych i będzie to opodatkowanie z innego tytułu,
przychodu otrzymanego nie z zysków spółki, lecz ze zbycia oddzielnych już składników majątkowych. Podatek, więc zostaje w stosunku
do otrzymanych aktywów odroczony.
Dopiero będzie należało go uiścić w chwili późniejszej odsprzedaży majątku uzyskanego w razie likwidacji. Gdy jednak
sprzedaż będzie miała miejsce w okresie po upływie 6 lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu zlikwidowania
działalności gospodarczej lub spółki, nie powstanie obowiązek podatkowy o tyle, o ile sprzedaż ta nie będzie objęta zakresem działalności
gospodarczej sprzedającego. Gdy nie ma możliwości spełnienia wymaganych dla zwolnienia przesłanek, dochód w ten sposób uzyskany,
ustalany jako różnica między otrzymanym przychodem a wydatkami poniesionymi w celu nabycia sprzedawanych środków. Tak
otrzymany dochód traktowany jest jako mający źródło w działalności gospodarczej i podlega opodatkowaniu. Wówczas wypełnia się
formularz PIT-36.
Nieco odmienne regulacje odnoszą się do wystąpienia wspólnika ze spółki osobowej. Gdy dostaje on środki w formie
niepieniężnej, to sytuacja jest traktowana w taki sam sposób jak w przypadku likwidacji, a zatem podatek jest odroczony do momentu
zbycia składników.
Obowiązki przedsiębiorcy nie kończą się z chwilą zlikwidowania działalności. Jeszcze po przeprowadzeniu likwidacji, przez 5
kolejnych lat licząc od końca roku sporządzenia dokumentacji likwidacji, przedsiębiorca musi przechowywać dokumentację, m.in.
rachunki, faktury, księgi przychodów i rozchodów.55
VAT
Jeśli przedsiębiorca był podatnikiem podatku VAT, musi sporządzić oddzielny spis z natury na potrzeby rozliczenia VAT.
Musi w nim zawrzeć posiadane towary, wyposażenie, środki trwałe, grunty, energię itp. Tak sporządzony spis dołącza się do ostatniej
deklaracji VAT-7 (lub VAT-7K jeśli rozliczano VAT kwartalnie) Dodatkowo w ostatnim dniu wykonywania czynności opodatkowanych
VAT, należy złożyć formularz VAT-Z, który stwierdza zakończenie przeprowadzania czynności opodatkowanych VAT .56 Termin na
złożenie dokumentów VAT to 7 dni od dnia zaprzestania działalności. Można to zrobić w formie papierowej lub elektronicznej. Ustawa
o podatku od towarów i usług nie różnicuje dla potrzeb likwidacji spółek osobowych prawa handlowego oraz osób fizycznych,
prowadzących działalność gospodarczą samodzielnie lub w spółce cywilnej. Spółki osobowe są jednak na potrzeby VAT traktowane w
sposób szczególny - zostaje im przyznana, zdolność prawna. To spółka jest wtedy podatnikiem i płatnikiem podatku od towarów i usług.
Nie ma ogólnego wzoru jak mają wyglądać sporządzane w celu rozliczenia podatków spisy z natury i wykazy majątku, więc każdy podatnik
we własnym zakresie sporządza ww. dokumenty .
Kasa fiskalna
W ostatnich latach coraz więcej przedsiębiorców ma obowiązek posiadania kasy fiskalnej. Szczególną pozycję zajmuje tu dylemat
opodatkowania kasy fiskalnej likwidowanego przedsiębiorcy. Jako przedmiot o cenie poniżej ustawowo wymaganej kwoty 3500zł, może
być uznawana, jako środek trwały lub element wyposażenia. Jednak jej cechą szczególną jest to, że w momencie likwidacji kasowana jest
jej tzw. pamięć fiskalna. Nie można już, więc na niej rejestrować żadnych zdarzeń, a co więcej nie ma możliwości wprowadzenia innego
niż dotychczasowy numeru NIP. W obecności urzędnika urzędu skarbowego odczytuje się pamięć kasy i odnotowuje uzyskane z niej
dane. Kasę fiskalną przedsiębiorca może ponownie sprzedać, przy czym musi wtedy sporządzić odpowiedni protokół.
Zakończenie pracy kasy w tzw. trybie fiskalnym, oznacza:




sporządzenie raportu dobowego i miesięcznego
w terminie 7 dni złożenie wniosku do naczelnika o odczyt pamięci kasy
wniosek o wyrejestrowanie kasy z ewidencji
w obecności serwisanta sporządza się odczyt pamięci i raport za cały okres pracy kasy, zatwierdzony protokołem pracownika
urzędu skarbowego
55http://mojafirma.infor.pl/dzialalnosc-gospodarcza/695327,5,Likwidacja-dzialalnosci-gospodarczej-krok-po-kroku.html
56
http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/514b7406-c498-4b47-ba33-f326d012af5b
47
W momencie likwidacji spółki kapitałowej należy odpowiedniemu urzędowi zgłosić formularz wypełniony VAT-7. Jednak może z niego
wynikać, że powstanie nadwyżka podatku, która będzie podlegała zwrotowi spółki. W przypadku spółki kapitałowej, odwrotnie niż w
przypadku spółki osobowej lub cywilnej, nie ma możliwości zwrotu nadwyżki jej wspólnikom.
2. Upadłość
Likwidacja jest dobrowolną forma zakończenia działalności i rozwiązania spółki. Kiedy jednak pojawiają się problemy z
regulowaniem zobowiązań, i niewypłacalnością, powstaje obowiązek zakończenia działalności przez ogłoszenie upadłości. Procedura,
warunki i zasady postępowania upadłościowego są regulowane ustawą Prawo Upadłościowe i Naprawcze. Ustawa odnosi się zarówno
do przedsiębiorców i spółek.
a. Przyczyny ogłoszenia upadłości
Wszczęcie postępowania upadłościowego następuje na wniosek dłużnika lub jego wierzyciela. Złożenie wniosku o ogłoszenie
upadłości w sytuacji zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości jest obowiązkiem dłużnika, ale i prawem każdego z jego wierzycieli.
Obowiązek lub prawo wnioskowania o upadłość powstaje, kiedy spółka staje się niewypłacalna, a więc "przestaje regulować swoje
zobowiązania pieniężne", lub gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania
wykonuje. Od tej chwili, wystąpienia niewypłacalności, zarząd lub podmiot ma 2 tygodnie na złożenie do sądu rejonowego właściwego
z uwagi na miejsce prowadzenia działalności (sądu upadłościowego), wniosku wraz z załącznikami . Elementy, które są wymagane we
wniosku są regulowane art. 22 PUiN. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do odpowiedniego rejestru, sprecyzować, o
jaki rodzaj upadłości wnosi oraz (art. 23 PUiN) oświadczyć o prawdziwości podanych danych. Jeśli członek zarządu lub likwidator tego
nie zrobi, podlega karze do roku pozbawienia wolności lub zakaz pełnienia funkcji w zarządzie przez 10 lat. Sąd może też orzec wobec
niego pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej,
reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. Zakaz
ten może zostać orzeczony na okres od 3 do 10 lat. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości w sytuacji, w której majątek dłużnika nie
wystarczy na pokrycie kosztów postępowania lub gdy opóźnienie nie przekracza 3 miesięcy albo całkowita suma nieuregulowanych
zobowiązań nie przekracza 10% majątku. Wszelkie koszty postępowania (a więc opłaty sadowe, wydatki) są bowiem pokrywane z masy
upadłościowej.
b. Postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości
Postępowanie upadłościowe dzieli się na dwa główne etapy: postępowanie przed ogłoszeniem upadłości i postępowanie po
ogłoszeniu upadłości. W pierwszej fazie sąd analizuje wniosek dłużnika lub wierzyciela i bada, czy i w jakiej formie dopuszczalne jest
ogłoszenie upadłości. Jeśli majątek dłużnika wystarczy na pokrycie kosztów postępowania, wymogi formalne zostały spełnione a cele
postępowania upadłościowego zostaną spełnione, sąd ogłasza upadłość. W drugiej fazie sędzia komisarz, który prowadzi postępowanie,
współdziała z dłużnikiem, wierzycielami i syndykiem w celu spieniężenia majątku upadłego oraz spłacenia jego wierzycieli.
Wniosek i rozpoczęcie postępowania
Upadłość należy ogłosić wtedy, kiedy dłużnik stanie się niewypłacalny. tj, kiedy nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań
pieniężnych, lub, w przypadku spółek, kiedy zobowiązania przekraczają wartość majątku spółki bez względu na to, że może ona nadal
regulować zobowiązania. W zależności od tego, w jakim rodzaju postępowania wierzyciele mają szanse na zaspokojenie w większym
stopniu, sąd ogłasza jeden z dostępnych rodzajów: upadłość z możliwością zawarcia układu lub upadłość likwidacyjną. Ogłoszenie
upadłości następuje w formie postanowienia i data tego postanowienia jest datą upadłości. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości należy
opublikować w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w jednym dzienniku lokalnym. Jeśli sąd odmówi ogłoszenia upadłości, z
powodu braku podstaw lub wystarczających środków na pokrycie kosztów postępowania, wnioskodawca może złożyć zażalenie.
Odwołanie od postanowienia o ogłoszeniu upadłości zażalenie może złożyć tylko upadły. Po ogłoszeniu upadłości, do firmy dodaje się
"w upadłości likwidacyjnej" lub w "upadłości układowej".
Wstępne zgromadzenie wierzycieli
Jeśli sąd przyjął wniosek o ogłoszenie upadłości, a więc stwierdził, że istnieją ku temu podstawy, gdy istnieje szansa na zawarcie układu
z wierzycielami suma spornych wierzytelności nie przekracza 15% oraz nie powodowałoby to dodatkowych kosztów, zwołuje tzw.
wstępne zgromadzenie wierzycieli Ma ona na celu umożliwienie wierzycielom wygłoszenie opinii i wpłynięcie na kierunek postępowania.
Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli wskazywani są również kandydaci na syndyków, nadzorcę oraz zarządcę. Przy dobrych
warunkach już na tym zgromadzeniu można zawrzeć układ.
48
Masa upadłości
W skład masy upadłościowej wchodzi cały majątek znajdujący się w posiadaniu przedsiębiorcy lub spółki w chwili ogłoszenia upadłości
oraz wszelkie rzeczy, prawa i wierzytelności nabyte podczas trwania postępowania. Tak samo jak w przypadku likwidacji, majątek jest
rozumiany w myśl kodeksu cywilnego. Wchodzi nabyty po ogłoszeniu upadłości spadek. Jeśli upadłym jest jeden z małżonków i znajduje
się w stanie wspólności ustawowej, ustaje ona z mocy prawa. Majątek ten następnie wchodzi do masy upadłości. To z masy upadłości
po jej ogłoszeniu zaspokajani są wierzyciele dłużnika. W chwili złożenia wniosku sąd zabezpiecza majątek dłużnika albo przez
ustanowienie tymczasowego nadzoru sadowego albo poprzez zarządcę w zależności od zakresu władzy pozostawionej przedsiębiorcy
nad jego majątkiem. Nadzorca jest ustanawiany w sytuacji pozostawienia władzy nad majątkiem w rękach dłużnika. Kontroluje on jego
działania, aby nie powodowały szkody dla wierzycieli dłużnika. Zarządca z kolei ma pełną władzę nad majątkiem dłużnika i to on
zarządza nim aż do ogłoszenia upadłości.
c. Postępowanie po ogłoszeniu upadłości
Postępowanie trwające po momencie ogłoszenia upadłości prowadzi sędzia-komisarz. Nadzoruje on czynności syndyka, oraz całościowy
przebieg postępowania Istotnym jest, że po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić hipoteki, zastawów. Ogłoszenie upadłości ma
wpływ na umowy i stosunki prawne, których strona jest upadły. Generalnie:










W wypadku umów wzajemnych, jeśli nie zostały jeszcze wypełnione, syndyk może domagać się wykonania umowy, jeśli sam
wykona ją w imieniu upadłego.
Syndyk może odstąpić od umowy wzajemnej,
Sprzedawca lub komisant mogą się domagać zwrotu rzeczy, jeśli nie zostały jeszcze opłacone,
Umowy zlecenia albo komisu, zarządzeni papierami wartościowymi, agencyjna, używania, użyczenia, pożyczki, skrytek
sejfowych wygasają,
Umowa najmu lub dzierżawy wiąże strony, ale syndyk na polecenie sędziego komisarza może wypowiedzieć lub rozwiązać
umowę,
Ogłoszenie upadłości nie wpływa na umowę rachunku bankowego, obowiązkowego ubezpieczenia majątkowego,
Za zgoda sędziego komisarza syndyk może wypowiedzieć umowę leasingu,
Między małżonkami od chwili ogłoszenia upadłości powstaje rozdzielność majątkowa,
Zapis na sąd polubowny traci moc,
Postępowania egzekucyjne przeciw masie ulegają zawieszeniu
Z tego powodu, w żadnym kontrakcie ani umowie podpisywanej przez dłużnika, nie może być zastrzeżeń utrudniających dochodzenie
wierzytelności na wpadek upadłości. Jest to środek ochrony praw dłużnika i wierzyciela na wypadek upadłości. Dla dalszej ochrony
wierzycieli, wprowadzone zostały ograniczenia dłużnika w rozporządzaniu jego majątkiem na pewien czas przed złożeniem wniosku o
ogłoszenie upadłości. Bezskuteczne są zatem, zgodnie z art. 127 i nast. PUiN:





czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi
rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego
przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla
osoby trzeciej.
zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego, dokonane przez upadłego w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak ten, kto otrzymał zapłatę lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu
żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia
upadłości,
czynności prawne odpłatne dokonane przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o
ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej
do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym,
wynagrodzenie za pracę reprezentanta upadłego, które określone w umowie o pracę lub umowie o świadczenie usług zawartej
przed ogłoszeniem upadłości, jest rażąco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia za tego rodzaju pracę lub usługi i nie jest
uzasadnione nakładem pracy, chociażby wynagrodzenie zostało już wypłacone,
obciążenie majątku upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską, jeżeli upadły nie był
dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela, a obciążenie to zostało ustanowione w ciągu roku przed dniem złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości i w związku z jego ustanowieniem upadły nie otrzymał żadnego świadczenia.
d. Upadłość likwidacyjna
Istnieją dwa rodzaje upadłości: upadłość likwidacyjna oraz z możliwością zawarcia układu. Pierwsza z nich jest przeprowadzana
w sytuacji, w której nie ma żadnych szans na utrzymanie przedsiębiorstwa przy życiu. Prowadzi do całkowitej wyprzedaży
przedsiębiorstwa, spieniężeniu majątku i jego likwidacji. Jest to najczęściej przeprowadzany rodzaj postępowania upadłościowego.
49
W procesie upadłości likwidacyjnej można wyróżnić następujące etapy:








Objęcie przez syndyka majątku upadłego w posiadanie,
Sporządzenie spisu inwentarza, ustalenie składu masy upadłościowej,
Ustalenie planu likwidacyjnego,
Likwidacja majątku,
Sporządzenie listy wierzytelności,
Sporządzenie, zatwierdzenie listy wierzytelności,
Ustalenie, zatwierdzenie i wykonanie planu podziału,
Zakończenie postępowania - sąd upadłościowy stwierdza zakończenie postępowania.
Podczas postępowania upadły musi odpowiadać na wszelkie pytania sędziego komisarza oraz syndyka, udzielać im wszelkich
wyjaśnień dotyczących majątku. Sędzia komisarz może zakazać upadłemu opuszczanie terytorium RP bez zezwolenia. Ma to służyć
ochronie przed ukrywaniem majątku lub jego likwidacją Dodatkowo może zastosować środki przymusu zgodnie z KPC. Po ogłoszeniu
tego rodzaju upadłości, dłużnik musi wydać i wskazać syndykowi cały majątek wraz z całą dokumentacją przedsiębiorstwa.
W chwili ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się tzw. masą upadłości, a więc zestawem jego majątku, z którego
będą zaspokajani jego wierzyciele. Nawet niewymagalne jeszcze zobowiązania pieniężne stają się z dniem ogłoszenia upadłości
wymagalne. Niepieniężne zobowiązania zamieniają się na pieniężne i wymagalne na dzień ogłoszenia upadłości. Wszelkie umowy zlecenia
i zarządzania papierami wartościowymi również wygasają. Nowe rzeczy, które upadły nabył w trakcie postępowania automatycznie
wchodzą w skład masy upadłościowej.
Przedsiębiorca jest pozbawiony możliwości zarządzania swoim majątkiem, władzę nad masą upadłościową ma syndyk i to
on sprzedaje składniki majątku. Sprzedaż przedsiębiorstwa powinna nastąpić w całości, w drodze przetargu lub aukcji na zasadach i
w terminach określonych w ustawie. Następnie na podstawie tzw. planu podziału, zaspokaja wierzycieli. To, w jakiej kolejności zostaną
zaspokojeni poszczególni wierzyciele, jest zdefiniowane w ustawie. Są oni podzieleni na poszczególne kategorie, według pierwszeństwa
zaspokojenia z masy. Pierwszeństwo w spłacie mają instytucje sektora publicznego: ZUS i US, następnie pozostali prywatni wierzyciele
upadłego. Następnie sąd upadłościowy stwierdza zakończenie postępowania. Od tego momentu upadły odzyskuje własność pozostałego
po podziale majątku.
e. Upadłość układowa
W przypadku postępowania z możliwością zawarcia układu, ustanowiony jest nadzorca, który kontroluje zarząd upadłego nad jego
majątkiem. Jeśli była możliwość zawarcia układu, można wyróżnić następujące etapy:




Nadzorca lub sam upadły sporządza spis inwentarza i szacuje wartość majątku
Strony postępowania mogą składać propozycje układowe (w ciągu 3 miesięcy od ogłoszenia upadłości)
Zgłaszanie wierzytelności i stworzeni listy wierzytelności
Zebranie zgromadzenia wierzycieli, które głosuje i przyjmuje bądź odrzuca układ
Układ, aby być wiążący musi zostać zatwierdzony przez sędziego. Może on jednak odmówić uznania układu, jeśli jest on sprzeczny z
prawem lub narusza prawa pozostałych wierzycieli. W przypadku, gdy sąd odrzuci układ, automatycznie dochodzi do otwarcia
postępowania upadłościowego z likwidacja majątku zatwierdzenie układu sąd stwierdza, nadzorca sądowy zostaje zastąpiony przez
upadłego, który następnie wykonuje zatwierdzony układ.
!
Wszczęcie postępowania nie zabrania wierzycielowi wytaczać kolejnych powództw przed sądami o
wierzytelności podlegające zaspokojeniu z masy, ale nie objęte układem.
Jeśli wierzyciele i dłużnik chcą zachować przedsiębiorstwo upadłego, maja możliwość przeprowadzenia postępowania
układowego. W tym rodzaju postępowania, upadły nadal ma własność swojego majątku, ale zarządza nim pod nadzorem nadzorcy
sądowego. Przedsiębiorstwo nadal normalnie funkcjonuje w obrocie, podczas gdy strony przedstawiają sobie kolejne propozycje
układowe oraz razem opracowują plan restrukturyzacji zobowiązań. Może to następować miedzy innymi na:


Odroczeniu płatności zobowiązań,
zmniejszeniu sumy długów,
50



Rozłożeniu na raty,
Konwersję na akcje lub udziały,
Zmniejszenie wysokości długów.
Wierzyciele przyjmują następnie układ w formie głosowania, a sąd zatwierdza go postanowieniem.
3. Postępowanie naprawcze
Jest to bardzo rzadko w Polsce używana instytucja. Od chwili wprowadzenia ustawy w życie w 2003 roku, przeprowadzonych zostało
zaledwie kilkadziesiąt tego typu postępowań. Niesłusznie, gdyż jest to szansa na efektywną restrukturyzację zadłużenia i struktury
przedsiębiorstwa bez stygmatyzacji często utożsamianej z postępowaniem upadłościowym.
Postępowanie to przeprowadzane jest w chwili zaistnienia zagrożenia niewypłacalnością. Oznacza to, ze bez względu na to, że
w chwili obecnej wywiązuje się ze swoich zobowiązań, według ekonomicznej oceny niedługo stanie się niewypłacalny. Sam
przedsiębiorca uzna, ze jest zagrożony niewypłacalnością i wtedy składa w sądzie oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego.
Załącza do tego oświadczenia plan naprawczy, w art. 22 ust. 1 pkt. 1–3 i ust. 2. Nie można jednak wnioskować o przeprowadzenie
postępowania naprawczego ten, wobec kogo prowadzono już postępowanie naprawcze przed 2 laty, lub kto ogłosił lub próbował ogłosić
upadłość w ciągu ostatnich 5 lat.
Złożenie oświadczenia musi być ogłoszone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, co najmniej jednym dzienniku lokalnym
i jednym ogólnopolskim. Data ogłoszenia traktowana jest jako data rozpoczęcia postępowania naprawczego. Równocześnie należy
złożyć wniosek o wpis do rejestru faktu rozpoczęcia postępowania naprawczego. Plan naprawczy musi polegać na restrukturyzacji
zobowiązań. Propozycja polega na określeniu, jakie składniki majątku zostaną sprzedane, wydzierżawione lub wynajęte, w jaki sposób i
na co zostaną przeznaczone uzyskane środki. Przeprowadzana jest również restrukturyzacja zatrudnienia oraz zobowiązań (poprzez
układ zawarty z wierzycielami na zgromadzeniu). Zawarty układ sąd zatwierdza po przeprowadzeniu rozprawy, po czym ogłasza go w
MSiG.
Na czas trwania postępowania zawieszony jest obowiązek wykonywania zobowiązań, nie są naliczane odsetki, ograniczone
są prawa wierzycieli.. Mogą oni jednak swobodnie wytaczać przeciw przedsiębiorcy powództwa lub nawet wnioskować o ogłoszenie
upadłości jednak nie wytaczać powództwa zabezpieczające lub egzekucyjne. W chwili rozpoczęcia postępowania przedsiębiorcy zostaje
przydzielony nadzorca sądowy, z którym ma on obowiązek zawrzeć umowę zlecenia. Z nadzorcą przedsiębiorca zawiera płatną umowę
zlecenia.
!
Jeśli postępowaniu naprawczemu podlega małe lub średnie przedsiębiorstwo, termin na zawarcie układu
to trzy miesiące od wszczęcia postępowania, w przeciwnym razie sąd umorzy postępowanie. Dla
pozostałych to termin 4 miesięcy.
4. Postępowanie restrukturyzacyjne
W styczniu 2016 roku, w życie wejdzie znowelizowana ustawa prawo upadłościowe oraz nowy akt – prawo restrukturyzacyjne.
Jest to zupełnie nowa na polskim rynku regulacja. Jej głównym celem jest realizacja tzw. polityki nowej szansy, a więc pozwoleniu
przedsiębiorcom na bezpieczne wyjście z kłopotów finansowych, bez ogłaszania upadłości i powiązanej z tym negatywnej stygmatyzacji
porażką.
W nowelizacji wyjaśniona zostaje też definicja niewypłacalności, a więc określająca moment powstania obowiązku do
złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zostaje oparta na teście płynności – utraty zdolności do wykonywania wymagalnych
zobowiązań pieniężnych. Dłużni uzyska również dłuższy termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Dodatkowo, nie będzie już obowiązku ogłaszania postanowienia o ogłoszeniu upadłości w ogólnopolskiej prasie. Zastąpi to
jednolity system informatyczny: Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości. Pozwoli on na szybsze, tańsze i efektywniejsze
postępowanie upadłościowe oraz łatwiejszy kontakt między stronami postępowania.
W ramach postępowania restrukturyzacyjnego, wprowadzone zostaną 4 nowe rodzaje postępowania, które mają zapewnić lepsze
dopasowanie do sytuacji dłużnika. Spowoduje to uelastycznienie postępowania oraz jego odformalizowanie.
51




Postępowanie o zatwierdzenie układu – ma miejsce poza sądem. Jest to następca postępowania naprawczego. Dłużnik sam
wybiera sobie z rynku nadzorcę restrukturyzacyjnego, sporządza z nim układ restrukturyzacyjny. Na dzień układowy, jego
wierzyciele głosują nad złożoną propozycją. Jest to o tyle prostsze, że dłużnik zbiera głosy wierzycieli nad propozycją układu.
Mając komplet głosów, zwraca się do sądu, który zatwierdza projekt i daje gwarancje jego wykonania wierzycielom. Największą
zaleta tego postępowania jest jego tajność – wie o nim tylko dłużnik, wierzyciele i sąd. Nie powoduje to, więc uszkodzenia
wizerunku dłużnika na rynku. Dopiero gotowy i zatwierdzony układ jest publikowany. Całość postępowania w założeniu ma
trwać nie więcej niż 5 miesięcy,
Przyspieszone postępowanie układowe – proces jest podobny do postępowania o zatwierdzenie układu, jednak to nie dłużnik
zbiera głosy, ale wierzyciele, na zgromadzeniu zwołanym w tym celu przez sąd,
Postępowanie układowe - ten rodzaj postępowania jest następcą obecnego postępowania upadłościowego układowego. Będzie
miał zastosowanie do dłużników już niewypłacalnych, lub będących na granicy niewypłacalności. Dłużnik będzie pod kontrolą
sądu i wierzycieli, e zakresie sprawowania władzy nad swoim majątkiem, a propozycję układu będzie musiał dołączyć już do
wniosku,
Postępowanie sanacyjne – polega na odebraniu dłużnikowi zarządu nad przedsiębiorstwem oraz oddaniu mu go na 12 miesięcy
w ręce menedżera. Będzie miało zastosowanie dla dłużników już niewypłacalnych, ale których kalkuluje się jeszcze ratować. W
tym przypadku, dłużnik ma najmniej swobody i jest ściśle kontrolowany przez sąd i wierzycieli.
Dłużnikowi łatwiej będzie uzyskać porozumienie z wierzycielami. Nadrzędnym celem jest takie zrestrukturyzowanie jego
przedsiębiorstwa, aby po procesie mogło dalej funkcjonować na rynku. Dlatego zostaną wprowadzone jeszcze dodatkowe ułatwienia i
instytucje, w postaci częściowego układu z wierzycielami, przygotowanej upadłości (tzw. Pre-pack’ów) oraz nowy zawód licencjonowany
w postaci doradcy restrukturyzacyjnego.
5. Bibliografia












Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2013 r., poz. 672),
Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t. jedn. Dz. U. z 2012 r. poz.
1314 ze zm.),
Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r., nr 168, poz. 1186 ze zm.),
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 591 ze zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. 0 Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.),
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.),
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne (Dz. U. z 1998 r., nr 144 poz. 930 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i
rozchodów (Dz. U. z 2003 r. nr 152, poz. 1475 ze zm.)
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. jedn. Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363),
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 2010 r. w sprawie odliczania i zwrotu kwot wydatkowanych na zakup kas
rejestrujących (t. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 163).
52