Mechanizmy i instytucje gospodarki rynkowej

Mechanizmy i instytucje
gospodarki rynkowej
dr Joanna Tyrowicz
[email protected]
Plan wykładu
Część pierwsza
–
–
–
–
Część druga
–
–
2
Ekonomia instytucjonalna i nowa ekonomia instytucjonalna
(North, Commons, Williamson)
Teoria praw własności
Teoria kontraktu i teoria agencji
Teoria kosztów transakcyjnych
Instytucje formalne vs. nieformalne? Teoria gier?
Zawodność rynku i zawodność państwa, a instytucje
Przykład: system finansowy gospodarki
25 listopada 2006
Instytucje formalne nieformalne
Instytucje w wąskim i szerokim rozumieniu
Standardowe podejście instytucjonalne:
–
–
–
–
3
instytucje mają znaczenie
historia ma znaczenie
trzeba badać całe otoczenie procesu ewolucji
instytucje mają bezpośrednie przełożenie na
efektywność
„Internalizacja” procesów instytucjonalnych
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (1)
Ludzie mówią: „instytucje mają znaczenie”. Jeśli instytucje to nic
więcej niż tylko zaakceptowane przez społeczeństwa systemy
prawne, organizacyjne i inne tak jasno określone instrumenty,
dlaczego gospodarki, którym nie udaje się rozwijać nie mogą po
prostu wytworzyć sobie dobrych instytucji i ich zastosować?
Zapytajmy: jak zmieniają się instytucje? Albo dlaczego nie
zmieniają się tak, jak chcieliby tego ludzie? Odpowiedź zależy od
tego, czym instytucje faktycznie są.
Chcielibyśmy również zrozumieć, w jaki sposób „historia ma
znaczenie” dla rozwoju instytucji.
Przyjmijmy podejście bazujące na teorii gier i koncepcji równowagi
–
4
–
zachowania ludzi w różnych domenach (ekonomicznej, społecznej,
organizacyjnej i politycznej)
modelowanie zmiany instytucjonalnej
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (2)
Forma gry:
–
–
Czym są instytucje?
–
–
–
–
5
Jednostka analizy: zespół graczy i paleta wyborów działań = domena
Zasady gry: funkcja, która mapuje obszar na zestaw możliwych
konsekwencji (tzw. funkcje wypłat w zależności od strategii innych
graczy)
Graczami (=organizacjami)? Nelson (ICC 1994)
Zasadami gry (egzogenicznymi ograniczeniami dla obszarów i funkcji
wypłat)? North, Williamson
Równowagą? Young (1998), Dixit (2004)
Syntezą tego wszystkiego i systemem wartości? Greif (2005)
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (3)
Instytucje to łączne reprezentacje niezmiennych i
zakorzenionych ścieżek wyników równowagi Nasha, ale
takich, które podzielają (wierzą w nie) wszyscy gracze.
Institution is a summary representation of invariant
and salient features of a (Nash) equilibrium path, held
as shared beliefs of the players about how the game is
being repeatedly played.
Równowaga Nasha (równowaga wzajemnie
najlepszych odpowiedzi) potrzebna jest tylko po to, by
nie trzeba było już mówić o internalizacji ☺.
6
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (4)
WSPÓLNIE TWORZĄ
GRA
STRATEGIE
UMOŻLIWIAJĄ
INSTYTUCJE
RÓWNOWAGA
OGRANICZAJĄ
PODSUMOWUJE
POTWIERDZA
ENDOGENICZNE
ZASADY
GRY
PRZEKONANIA
KOORDYNUJĄ
7
DOMENA GRACZA
DOMENA GRY
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (5)
W jakim sensie historia ma znaczenie?
–
–
–
8
Nie można mieć zasad gry bez instytucji. Ale skąd biorą się te
pierwsze zasady gry? W konsekwencji pozostaje nam ciągłe
cofanie się w historię! [Patrzenie do przodu w ustawodawstwie]
Domena (w której grają gracze) jest warunkowana stanami
psychicznymi, umiejętnościami i może zawierać tak organizacje
jak i graczy (szersze podejście). Samo prawo nie jest jeszcze
instytucją – staje się nim dopiero, gdy ktoś je stosuje i wszyscy
wierzą, że jest stosowane (ktoś ma motywację, by tego
dopilnować) [Kodeks cywilny a handlowy]
Wybór danego rozwiązania (danej „instytucji”) z zestawu wielu
możliwych rozwiązań wynika z dynamicznych powiązań
pomiędzy poszczególnymi domenami. Możemy więc dostać
wynik nieoptymalny a mimo to trwały, bo końcowy punkt zależy
od całej ścieżki wcześniejszych rozwiązań. [TP S.A.]
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (6)
Domeny
–
Ekonomiczna
–
Społeczna
–
To co wpływa na sposób wchodzenia w interakcje z innymi
graczami
Polityczna
9
To co wpływa na autopercepcję graczy, ich pozycja społeczna,
poczucie akceptacji, itp.
Nadwyżka z tych wymian w domenie społecznej to coś, co
socjologowie nazywają kapitałem społecznym
Organizacyjna
–
Standardowe pojęcia ekonomiczne (wynagrodzenia, renty)
Państwo jako strona trzecia egzekwująca prawa własności i
równocześnie naruszająca je poprzez podatki (Weingast)
25 listopada 2006
Masahiko Aoki (7)
Dynamiczne uzupełnianie się instytucji
(institutional complementarities)
–
Teoria momentum (Milgrom, Roberts, Qian)
10
Nawet jeśli wyjściowo poparcie dla rozwiązania A jest
niewielkie, uzupełniająca instytucja B może wzmocnić jego
pozycję
Rola Hong Kongu w transformacji Chin
Jeśli wzmocnimy prawnie funkcjonowanie rozwiązania A,
brak komplementarnego rozwiązania B może utrudnić jego
realizację
Wdrażanie funduszy UE w Polsce.
25 listopada 2006
Ramy instytucjonalne inwestycji
–
Poziom DNA...
... wygładzanie procesu alokacji (czas + niepewność)
... pośrednictwo finansowe (!)
... do najbardziej produktywnych sektorów
–
Wyspecjalizowane, więc...
... wyszukują dobre projekty
(asymetria informacji)
... nadzorują ich realizacje
(ryzyko nadużycia, moral hazard)
+ Płynność zwiększa skłonność do oszczędzania
11
25 listopada 2006
INSTYTUCJE
FINANSOWE
KAPITAŁ
PROJEKTY
INWESTYCYJNE
Ramy instytucjonalne inwestycji
MOBILIZACJA OSZCZĘDNOŚCI
INWESTYCJE
ROZWÓJ
12
GOSPODARCZY
25 listopada 2006
Mechanizmy do analizy
–
BANKI
Polityka wobec kredytów inwestycyjnych
–
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Otwarte Fundusze Emerytalne jako inwestor
Sektor Venture Capital jako inwestor
–
PRZEDSIĘBIORCY
Adekwatność decyzji inwestycyjnych
13
25 listopada 2006
Banki
–
Jeśli rynek konkurencyjny...
... reakcja symetryczna – Model (1)
... depozyty i kredyty ściśle powiązane – Model (2)
14
25 listopada 2006
Banki – Model 1
–
–
15
Dla kredytu inwestycyjnego
Brak powrotu do równowagi
Brak odpowiedzi na obniżki
Z czasem spready rosną
Dla kredytu konsumpcyjnego
Powrót do równowagi po 6-7 miesiącach
Odpowiedź na obniżki niższa niż na wzrosty, ale istotna
Z czasem spready maleją
25 listopada 2006
Banki – Model 2
16
25 listopada 2006
Banki
–
Jeśli rynek konkurencyjny...
... reakcja symetryczna – Model (1)
... depozyty i kredyty ściśle powiązane – Model (2)
–
Model (1) [BCG]
Reakcja niesymetryczna
Proces nieergodyczny -> równowaga niestabilna
+ Banki niewrażliwe na stopę rezerw obowiązkowych
–
Model (2) [Monti-Klein]
Depozyty i kredyty powiązane, ale ...
„LENIWA” BANKOWOŚĆ...
17
=> KONKURENCYJNOŚĆ?
25 listopada 2006
Inwestorzy – OFE
–
W zamyśle miały (m.in.) ...
... pogłębić rynek
–
–
–
Model (1) [CAPM]
–
Portfele wysoce podobne
Bez „związku” z rynkiem
Stopy zwrotu mniej zmienne niż na obligacjach rządowych
Model (2) [Symulacja]
18
Model (1) - inwestycje na rynku => CAPM
Model (2) - efektywne inwestowanie => symulacja
Wysokie koszty
Efektywność netto porównywalna z lokatą w banku
ŁATWIEJSZA...
=>JAKI MODEL KONKURENCJI?
25 listopada 2006
Inwestorzy – Venture Capital
–
Sektor Venture Capital w Polsce...
... marginalny udział w obrocie gospodarczym
0.061% ⇔ 0.4% we Francji i 0.6% w UK (obejmuje PE!)
... niewiele podmiotów (i modeli)
–
Jak założyć fundusz VC w Polsce?
–
Brak dobrego „wehikułu”
Co robi sektor VC w Polsce?
Restrukturyzacja
Duże spółki w fazie rozwoju
Głównie finansowanie, usługi finansowe i wsparcie przy finansowaniu
Branże: spożywcza, farmaceutyczna, medyczna, handel detaliczny
SPIJANIE ŚMIETANKI...
19
=> Walka o projekty i kapitał?
25 listopada 2006
Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw
–
Dobra decyzja inwestycyjna ...
... wartość dla akcjonariusza
... ocena ex ante ex post, a intencje
... władanie korporacyjne (corporate governance)
Model –> Dane spółek notowanych na GPW
20
25 listopada 2006
Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw
MILLER-MODIGLIANI, A WYRAŹNA KORELACJA?
ASYMETRIA
INFORMACJI
NIEZALEŻNOŚĆ
MENADŻERSKA
(Greenwald, Stiglitz, Weiss; 1984)
(Jensen; 1986 + Vogt; 1994)
I
CF
DŁUG
21
I
CF
???
25 listopada 2006
Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw
–
Dobra decyzja inwestycyjna ...
... wartość dla akcjonariusza
... ocena ex ante ex post, a intencje
... władanie korporacyjne (corporate governance)
Model –> Dane spółek notowanych na GPW
–
Model Q Tobina /+Vogt/
Dowolność menedżerska => nadinwestowanie
Silniejsza w spółkach z udziałem skarbu państwa
Ekonomicznie ważny czynnik
KORUPCJA...
22
=> Niewiedza? Inercja „ładu” prawnego?
25 listopada 2006
Nadinwestowanie
–
–
Rola instytucji (m.in.):
Optymalny (=> jeden właściwy!) poziom inwestycji
Optymalni (=> właściwi!) inwestorzy
Model Q Tobina dla GPW
Nadinwestowanie
Niewłaściwi aktorzy
=> Niedoskonałość instytucjonalna
23
25 listopada 2006
Niskie inwestycje przedsiębiorstw
–
Wolne środki + wykorzystanie mocy + niskie inwestycje ?
=> Problem w przedsiębiorcach (niska skłonność)
–
Koszt kapitału (WACC)?
Potrzeby inwestycyjne versus wolne środki
Rola pośredników finansowych w generowaniu inwestycji (Hellman,
Lindsey i Puri, 2004).
–
–
24
25 listopada 2006
WNIOSKI
–
Jaki kapitalizm?
–
Charakter wniosków
–
Brak odpowiedzi na „TAK”.
Dziedzina, a metoda (narzędzie)
25
Transformacja, regulacja...
Ekonomia instytucjonalna a makroekonometria.
25 listopada 2006
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!
26
25 listopada 2006