05 Witczak.p65

Transkrypt

05 Witczak.p65

Grażyna Majcher-Witczak1, Władysław Grzeszczak2
PRACA ORYGINALNA
1
Wojewódzki Szpital Zespolony, Świętokrzyskie Centrum Diabetologii w Kielcach, 2Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych,
Diabetologii i Nefrologii w Zabrzu
Analiza glikemii poposiłkowych w całodobowym
profilu glikemii u zdrowych mężczyzn
The analysis of healthy men’s postprandial glycaemia in daily glycaemia profile
Abstract
Background. Diabetes mellitus is a universal health problem.
Early diagnosis and effective treatment of diabetes can successfully prevent the development of protracted complications.
In the pathogenesis of diabetes and its complications, special attention is given to post-prandial hyperglycaemia. The
aim of the study is to analyse postprandial glycaemia in
daily glycaemia profile in healthy men.
Material and methods. The tests were carried out on 23
healthy men, with weight proportional to height and with no
history of diabetes, hypertension and ischaemic heart disease in the family. The volunteer’s glycaemia levels were
monitored around the clock using CGMS system. The systems were worn by the volunteers for 72 hours. Throughout
the period of the test the volunteers were placed on a diet
containing a total of 30 kcal/kg of body weight.
Results. The maximum increase of the concentration of
glucose occurred in the group tested in the 46th minute, on
the average, after the consumption of a standard meal. The
Wstęp
Stężenie glukozy we krwi zdrowego człowieka jest
wynikiem dwóch procesów: dostarczania glukozy do
krwi z pokarmu wchłoniętego z jelit i wytwarzanej przez
wątrobę i nerki w procesach glikogenolizy i glukoneogenezy oraz zużytkowania jej przez tkanki [1].
Homeostaza glukozy jest złożonym procesem, na
który wpływa wiele czynników. Najważniejszym hormonem stymulującym zużycie glukozy w tkankach obwodowych, a także wpływającym na wszystkie ogniwa metabolizmu w ustroju jest insulina [2]. W regulacji jej wy-
Adres do korespondencji: dr med. Grażyna Majcher-Witczak
Wojewódzki Szpital Zespolony, Świętokrzyskie Centrum Diabetologii
ul. Artwińskiego 6, 25–735 Kielce
tel./faks +48 (0 41) 367 15 91
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2004, 4, 2, 111–121
Copyright © 2004 Via Medica, ISSN 1643–3165
maximum value of the postprandial glycaemia was
116.2 mg/dl on the average. The average increment of the
postprandial glycaemia in the tested group was 35.7 mg/dl.
The increase of the concentration of glucose lasted for
1 hour and 47 minutes after the consumption of a meal. The
total duration time of the postprandial blood glucose levels
within 24 hours was 5 hours and 18 minutes on the average.
The percentage share of the postprandial blood glucose
levels in the circadian glycaemia profile was 3.88%.
Conclusions. No significant differences were observed in
the times it took the individual volunteers to reach the maximum glycaemia value after a particular meal and in the length
of time in which glycemia was retained. The post-prandial
glycaemia levels, which among the tested reached 3.88%,
did not contribute significantly to their daily glycaemia
profiles.
key words: post-prandial glycaemia, glycaemia profile,
continuous glucose monitoring system
dzielania biorą udział bodźce nerwowe, substraty metaboliczne, czynniki hormonalne [3].
W wyniku działania tych mechanizmów stężenie glukozy u zdrowego człowieka na czczo utrzymuje się
w granicach 3–5,5 mmol/l (54–99 mg/dl), a 2 godziny po
posiłku wartości te zwykle dochodzą do 120 mg/dl, rzadko przekraczając 140 mg/dl [4].
U osób chorych na cukrzycę typu 2 głównymi nieprawidłowościami metabolicznymi są insulinooporność i zaburzenia wydzielania insuliny [5]. Utrata wczesnej fazy
wydzielania insuliny w odpowiedzi na spożycie posiłku
jest prawdopodobnie jednym z pierwszych etapów rozwoju tego typu cukrzycy [4, 6–8]. Efektem tego zaburzenia jest wzrost glikemii poposiłkowej, podczas gdy stężenie glukozy na czczo może pozostawać jeszcze przez
dłuższy czas prawidłowe, a choroba może przebiegać
bezobjawowo. Nieprawidłowość ta może być odpowiedzialna za fakt, iż prawie u 50% osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2 występują objawy makroangio-
www.ddk.viamedica.pl
111
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2004, tom 4, nr 2
patii cukrzycowej w chwili jej rozpoznania [9]. Hiperglikemia jest głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko
rozwoju makroangiopatii u chorych na cukrzycę [10–
–13]. Obecnie stopień wyrównania cukrzycy, więc także
stopień hiperglikemii, ocenia się na podstawie stężenia
glukozy na czczo (FPG, fasting plasma glucose) oraz
odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1c).
W prospektywnych, długofalowych badaniach stężenie HbA1c wydawało się dobrym czynnikiem prognostycznym ryzyka rozwoju powikłań. Docelowe wartości stężeń
glukozy oraz HbA1c ustalono na podstawie wyników badań klinicznych, przeprowadzonych z grupą kontrolną.
W badaniu UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) wykazano, że nie jest możliwe utrzymanie długotrwałej dobrej kontroli glikemii za pomocą doustnych środków hipoglikemizujących — stężenie HbA1c powróciło u chorych do wartości z okresu wyjściowego już po 3 latach,
a FPG — po 6 latach. Oprócz FPG istotna jest więc ocena glikemii poposiłkowej (PPG, postprandial glucose) [9].
Wiadomo, że na odsetek HbA1c wpływają FPG (60–
–80%) oraz PPG (20–40%) [14]. Stosunkowo szybki
wzrost odsetka HbA1c można wytłumaczyć utratą kontroli nad hiperglikemią poposiłkową. Z tego powodu
zwiększa wartość PPG może się przyczyniać do niezadowalającego wyrównania glikemii. Stężenie HbA1c
przedstawia średnią glikemię w przedziale czasowym,
nie odzwierciedla częstości krótkotrwałych wahań glukozy we krwi, dlatego rutynowe badania FPG i HbA1c nie
odzwierciedlają rzeczywistej glikemii poposiłkowej, która jest prawdopodobnie bardzo istotnym czynnikiem rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych w cukrzycy [15].
Istnieje wiele doniesień naukowych, potwierdzających
ważną rolę poposiłkowych wzrostów glikemii w rozwoju powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego [16–20],
które są najczęstszą przyczyną inwalidztwa i śmierci u chorych na cukrzycę typu 2. Liczne badania udowadniają, iż
większym wskaźnikiem śmiertelności i ryzyka cukrzycowego uszkodzenia układu krążenia może być stężenie glukozy po posiłku niż glikemia na czczo [21].
W badaniu Diabetes Epidemiology Collaborative Analysis of Diagnostic Criteria in Europe (DECODE Study) oceniano występowanie cukrzycy u osób w podeszłym wieku
oraz ryzyko śmierci. U 1/3 chorych stwierdzono izolowaną
hiperglikemię poposiłkową w doustnym teście tolerancji
glukozy (OGTT, oral glucose tolerance test). W grupie tej
zaobserwowano podwyższone ryzyko zgonu, podobnie
jak u chorych z rozpoznaną cukrzycą [22].
Nadal jednak pozostaje pytanie, jak bardzo istotna
jest ocena glikemii poposiłkowej i kiedy, w zależności
od pory posiłku, należy ją mierzyć.
Wobec niejednoznacznego poglądu na temat właściwości: czasu trwania, maksymalnych wartości glikemii
po spożyciu posiłków, celowe było przeprowadzenie dokładnej analizy parametrów glikemii poposiłkowych
u osób zdrowych.
112
1.
2.
3.
4.
5.
Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytania:
W jakim czasie po standardowym posiłku dochodzi
do maksymalnego wzrostu stężenia glukozy?
Jakie są maksymalne wartości glikemii poposiłkowych?
Jakie są przyrosty glikemii po standardowych posiłkach?
Jak długo utrzymuje się poposiłkowy wzrost stężenia
glukozy?
Jaki jest procentowy udział glikemii poposiłkowych
w stosunku do całodobowego profilu glikemii?
Materiał i metody
Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Świętokrzyskiej Izby Lekarskiej w Kielcach. Badani zostali poinformowani o celu, sposobie
i ewentualnych zagrożeniach. Wszyscy ochotnicy podpisali formularz świadomej zgody na uczestnictwo w badaniu.
W trosce o jednorodność grupy zdecydowano się przeprowadzić badanie wśród mężczyzn, eliminując w ten sposób wpływ hormonów płciowych (estrogenów i progestagenów) na gospodarkę węglowodanową, a zwłaszcza znaczenie różnic związanych z poszczególnymi fazami cyklu
miesięcznego, występującymi u kobiet.
Do badania zakwalifikowano kolejnych 23 mężczyzn
w wieku 20–49 lat, spełniających następujące kryteria:
brak nieprawidłowości w badaniu fizykalnym, prawidłowy wskaźnik masy ciała (BMI, body mass index) równy
20–25, prawidłowa wartość ciśnienia tętniczego (£ 130/
£ 80 mm Hg) oraz ujemny wywiad rodzinny w kierunku
cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca u krewnych w linii prostej.
U ochotników, przed włączeniem do badania, wykonano podstawowe badania laboratoryjne. Brak odchyleń od normy w zakresie: OB, morfologii, badań ogólnych moczu, stężeń: białka C-reaktywnego, glukozy na
czczo, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji HDL i cholesterolu frakcji LDL, triglicerydów, mocznika, kreatyniny, insuliny na czczo, HbA1c, był jednym
z kryteriów włączenia do całodobowego monitorowania
glikemii.
Pomiary antropometryczne
Wzrost mierzono z dokładnością do 1 cm, masę ciała
z dokładnością do 0,5 kg. Z uzyskanych pomiarów wyliczono BMI, korzystając ze wzoru:
BMI =
masa ciala [ kg]
wzrost [ m]2
Obwód bioder mierzono z dokładnością do 0,5 cm
na wysokości kolców biodrowych przednich górnych,
obwód talii na wysokości pępka. Z pomiarów tych wyli-
Grażyna Majcher-Witczak, Władysław Grzeszczak, Profil glikemii u zdrowych mężczyzn
czono wskaźnik talia/biodra (WHR, waist to hip ratio),
który stanowi iloraz obwodu talii do obwodu bioder.
Badanym podłączano aparat z czujnikiem glukozowym, o dowolnej porze dnia, na okres około 72 godzin.
W tym czasie badani stosowali ustaloną dietę o wartości energetycznej 30 kcal/kg masy ciała. Standardowe
posiłki spożywane były 3 razy dziennie w postaci śniadania, obiadu i kolacji. Poza posiłkami osoby badane
mogły pić bez ograniczeń napoje niesłodzone (woda
mineralna, kawa, herbata). Ostatni posiłek — kolację —
zalecano spożywać do godziny 19.00. Uczestnicy badania mieli obowiązek zaznaczania w pamięci monitora
dokładny, rzeczywisty czas rozpoczęcia posiłków.
W okresie badania mężczyźni zajmowali się codziennymi, zwykłymi czynnościami życiowymi i zawodowymi,
nie wykonywali ciężkiej pracy fizycznej. Ochotnicy 4 razy
w ciągu doby sprawdzali przy użyciu glukometru stężenia glukozy we krwi włośniczkowej, pobieranej z opuszki palca. Wartości te wprowadzali w ciągu 1–2 minut do
pamięci monitora. Były one używane do kontroli czułości, a także w czasie ładowania danych do komputera,
do obliczania stałych kalibracji, niezbędnych do przetworzenia sygnałów z czujnika na wartość glikemii.
Analizie statystycznej poddano wartości glikemii, zarejestrowane w pamięci monitora od godziny 6.00 następnego dnia po zainstalowaniu systemu przez 48 godzin, czyli
do godziny 6.00 trzeciego dnia od początku badania.
Pomiar ciśnienia tętniczego
Ciśnienie tętnicze mierzono po 10-minutowym odpoczynku w pozycji siedzącej. Pomiaru dokonywano za
pomocą manometru rtęciowego ze skalą odczytu na wysokości serca. Za ciśnienie skurczowe przyjmowano pojawienie się I tonu, a za rozkurczowe — zniknięcie V
tonu.
Całodobowe monitorowanie poziomu
glikemii
U badanych monitorowano całodobowy profil glikemii przy użyciu aparatu CGMS, typ MMT-7102, firmy
MiniMed.
W skład systemu ciągłego monitorowania glikemii
wchodzą:
— aparat do ciągłego monitorowania glikemii (CGMS,
continuous glucose monitoring system), firmy MiniMed, typ MMT-7102, zwany również monitorem;
— czujnik glukozy, MiniMed, typ MMT-7002;
— stacja dokująca (Com-Station), MiniMed, typ MMT-7301;
— kabel łączący czujnik glukozowy z monitorem,
MiniMed, typ MMT-7203;
— program komputerowy, Solutions (Software)
7310 XE, wersja 1,7 A;
— arkusze kalkulacyjne opracowane w Microsoft
Excel;
— automatyczny przyrząd do wkłucia w celu umieszczenia czujnika glukozy w tkance podskórnej,
Sen-Serter, typ MMT-7500 (ryc. 1).
Stacja dokująca
Pomiar stężenia glukozy przy użyciu
glukometru
Pomiary wykonywano, posługując się glukometrem
Accu-Chek Active firmy Roche (nr ser. GG 03292585)
oraz testami paskowymi Accu-Chek Active tego samego
producenta.
Monitor CGMS
Elektroda (sensor)
Rycina 1. Składowe systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGMS)
Figure1. Components of continuous glucose monitoring system
113
Wzory standardowych diet
Okres badania obejmował 3 doby, w czasie których
uczestnikom zalecono spożywanie 3 posiłków dziennie:
śniadania, obiadu i kolacji. Poza tymi posiłkami badani
mogli spożywać bez ograniczeń napoje niesłodzone,
bezalkoholowe. Zalecano dietę normalną o kaloryczności 30 kcal/kg masy ciała na dobę.
Procentowy udział energii dostarczanej z poszczególnych składników pokarmowych wynosił:
— węglowodany — 55%,
— białka — 19%,
— tłuszcze — 26%.
Najczęściej zalecano dietę o kaloryczności 2400,
2200 i 2100 kcal/dobę.
W tabeli 1 przedstawiono przykładowy jadłospis diety o kaloryczności 2400 kcal, stosowany przez uczestników w czasie badania.
Analiza statystyczna
Opracowanie statystyczne wyników przeprowadzono
przy użyciu programu Statistica oraz Microsoft Excel. Wyniki badań poddano wstępnej analizie statystycznej mającej na celu określenie typu rozkładu za pomocą testu Kołmogorowa-Smirnowa. Wszystkie badane parametry miały
Tabela 1. Przykładowy jadłospis o wartości energetycznej 2400 kcal
Table 1. Example of a menu of the energetic value of 2400 kcal
Śniadanie
Obiad
Kolacja
Kawa z mlekiem (250 ml)
Zupa pomidorowa z makaronem (250 ml)
Herbata słodzona (250 ml)
Masło (10 g, 1 łyżeczka)
Kurczak obsmażany
Bułka (1 szt.) lub chleb (2 kromki)
Bułka (1 szt.) lub chleb (2 kromki)
Ziemniaki, buraki
Masło (10 g, 1 łyżeczka)
Szynka (2 plastry)
Surówka z kapusty
Mielonka (7 plasterków)
Sałata zielona (1/2 główki)
Kompot z jabłek słodzony (250 ml)
Ser żółty (4 plasterki)
Dżem niskosłodzony (2 łyżeczki)
114
Gramy
Produkt
200
20
40
Ser żółty tylżycki
Ogórek świeży (średni)
Węglowodany [g]
Białko [g]
Tłuszcze [g]
Kalorie [kcal]
Mleko 2%
9,8
6,8
4,0
102,0
Masło śmietankowe
0,2
0,2
14,7
131,8
–
10,4
10,2
133,6
100
Chleb
57,0
5,4
1,3
245,0
100
Bułka grahamka
56,0
8,2
1,7
258,0
20
Śmietana 18%
0,7
0,5
3,6
36,8
20
Olej
–
–
20,0
176,8
20
Koncentrat pomidorowy 30%
3,3
1,1
0,9
18,4
50
Włoszczyzna
3,8
0,7
0,1
12,5
40
Makaron
30,4
4,8
1,4
151,6
70
Mielonka
2,59
8,96
8,2
113,4
150
Kurczak
–
27,9
14,0
237,0
30
Szynka wiejska
0,3
5,13
6,0
72,9
350
Ziemniaki
64,0
6,65
–
269,5
200
Buraki
19,0
3,6
0,2
76,0
150
Kapusta świeża
11,1
2,55
0,3
43,5
50
Sałata zielona
1,8
0,7
0,1
7,0
100
Ogórek świeży
2,9
0,7
0,1
13,0
100
Jabłka do kompotu
12,1
0,4
0,4
46,0
50
Cukier
50
–
–
200,0
50
Dżem niskosłodzony
18,9
0,1
–
76,5
Razem
343,7
94,79
87,2
2421,3
Posiłek
Węglowodany [g]
Białko [g]
Tłuszcze [g]
Suma kalorii
Śniadanie
87,2
19,7
19,0
575,8
Obiad
169,5
48,2
41,2
1168,1
Kolacja
87,0
26,86
27
677,4
Tabela 2. Dane kliniczne grupy badanej
Table 2. Clinical data of the tested group
Wiek (lata)
32,30 ± 7,42
Masa ciała [kg]
78,80 ± 6,56
Wzrost [cm]
23,80 ± 1,08
Wskaźnik talia/biodra
0,90 ± 0,04
Ciśnienie skurczowe
118,90 ± 6,39
Ciśnienie rozkurczowe
76,50 ± 4,63
Glukoza na czczo [mg/dl]
89,60 ± 8,81
Hemoglobina glikowana (%)
5,00 ± 0,36
Insulina [µlU/ml]
Cholesterol całkowity [mg/dl]
Rycina 2. Schemat obliczania pola glikemii poposiłkowej w stosunku do całodobowego profilu glikemii
Figure 2. Diagram of the calculation of the postprandial glycaemia area in relation to the circadian glycaemia profile
rozkład normalny, w związku z tym wyniki badań antropometrycznych i laboratoryjnych przedstawiono za pomocą
średniej, odchylenia standardowego oraz minimalnej
i maksymalnej wartości. Do analizy statystycznej zależności pomiędzy wstępnymi wynikami badań laboratoryjnych,
badań antropometrycznych a pomiarami glikemii, uzyskanymi z systemu ciągłego monitorowania glikemii, użyto
testu ANOVA. Za poziom istotności przyjęto p < 0,05.
Procentowy udział pola glikemii poposiłkowej w stosunku do całodobowego profilu glikemii wyliczono według następującego wzoru:
∑ b ×100%
i
∑a + ∑c
i
j
gdzie:
∑ bi
— pola liczone według schematu przedstawionego na rycinie 2 w okresach występowania glikemii poposiłkowej;
∑ ai — pola liczone według schematu przedstawionego na rycinie 2 w okresach występowania glikemii poposiłkowej;
∑ c j — pola z okresów poza glikemiami poposiłkowymi
(ryc. 2).
Wyniki
Charakterystykę kliniczną badanej grupy przedstawiono w tabeli 2.
182 ± 5,81
Wskaźnik masy ciała [kg/m2]
6,70 ± 3,52
179,70 ± 17,60
Cholesterol frakcji HDL [mg/dl]
57,90 ± 12,85
Cholesterol frakcji LDL [mg/dl]
103,40 ± 18,26
Triglicerydy [mg/dl]
91,90 ± 32,44
Mocznik [mg/dl]
34,20 ± 3,98
Kreatynina [mg/dl]
1,00 ± 0,20
OB [mm]
3,23 ± 1,19
Hematokryt (%)
47,75 ± 2,45
Erytrocyty [M/mm3]
5,22 ± 0,31
Hemoglobina [g/dl]
15,88 ± 0,88
Leukocyty [tys./mm3]
6,10 ± 1,08
Limfocyty (%)
40,34 ± 6,30
Z danych wynika, iż badani byli w wieku 20–49 lat
(śr. 32,3 roku), charakteryzowali się masą ciała 64–95 kg
(śr. 78,8 kg), wzrostem 173–195 cm (śr. 182 cm). Wskaźnik masy ciała wyniósł 21,1–25 kg/m2 (śr. 23,8), obwód
talii — 75–102 cm (śr. 83,9 cm), a obwód bioder — 93–
–111 cm (śr. 97,8 cm). Wskaźnik WHR był równy 0,80–
–0,96 (śr. 0,9).
Średnia wartość ciśnienia skurczowego wynosiła
118,9 mm Hg, a rozkurczowego — 76,5 mm Hg. Stężenie glukozy na czczo wynosiło 60–97 mg/dl, a wartość
HbA1c — od 4,5–5,6%,
Najniższa wartość stężenia insuliny na czczo wynosiła 3,15 mIU/ml, a najwyższa — 15,92 mIU/ml. Średnia
wartość stężenia cholesterolu całkowitego wynosiła
w grupie badanej 179,7 mg/dl, stężenie cholesterolu
frakcji HDL — średnio 57,9 mg/dl, a frakcji LDL mieściło
się w granicach 69,8–138,4 mg/dl. Stężenie triglicerydów wynosiło w grupie badanej 47–165 mg/dl.
Spośród parametrów oceniających wydolność nerek
oznaczano stężenie mocznika i kreatyniny. Stężenie mocznika wynosiło 27–42 mg/dl, a stężenie kreatyniny — 0,16–
–1,22 mg/dl. Szybkość opadania krwinek czerwonych po
1 godzinie wynosiła 2–6 mm. Wartość hematokrytu mieściła się w granicach 44,1–51,8%. Liczba krwinek czerwonych była równa 4,86–6,07 M/mm3, a zawartość hemoglobiny mieściła się w granicach 14,7–17 g/dl. Leukocytoza
wynosiła 4,14–8,39 tys./mm3.
115
Wyniki badań uzyskane z CGMS
W tabeli 3 przedstawiono zapis sygnałów z pamięci
monitora z okresu przed spożyciem standaryzowanego
posiłku i po jego spożyciu.
W poszczególnych kolumnach przedstawiono zarejestrowane z częstotliwością co 5 minut napięcia prądu
VCTR i ISIG oraz odpowiadające im stężenia glukozy.
Przedstawiono również wartości glukozy, pochodzące
z pomiarów dokonywanych glukometrem i wprowadzane przez badanego do pamięci systemu CGMS.
Dane te były podstawą do przeprowadzenia analizy
i zilustrowania poniższych wyników. Na rycinach 3
i 4 przedstawiono dwa przykładowe wykresy przebiegu glikemii zarejestrowane w CGMS u 2 badanych osób.
W tabeli 4 przedstawiono średni czas uzyskania maksymalnych stężeń glukozy po śniadaniach, obiadach
Tabela 3. Przykładowe dane odczytane z CGMS
Table 3. Example of the data read in CGMS
116
Czas
ISIG
VCTR
15:58
16:03
16:08
16:13
16:18
16:23
16:28
16:33
16:38
16:43
16:48
16:53
16:58
17:03
17:08
17:13
17:18
17:23
17:28
17:33
17:38
17:43
17:48
17:53
17:58
18:03
18:08
18:13
18:18
18:23
18:28
18:33
18:38
18:43
18:48
18:53
18:58
19:03
19:08
19:13
19:18
+021.600
+021.600
+021.400
+022.900
+022.800
+023.100
+023.200
+024.000
+023.800
+023.000
+023.300
+023.000
+024.100
+023.800
+023.800
+024.100
+026.700
+029.500
+032.600
+036.000
+039.700
+040.700
+037.000
+033.900
+031.500
+031.000
+030.700
+030.800
+029.700
+027.300
+027.200
+027.700
+028.300
+029.200
+029.300
+029.200
+029.200
+028.900
+028.700
+027.900
+026.900
-0.855
-0.855
-0.855
-0.860
-0.862
-0.867
-0.869
-0.860
-0.859
-0.861
-0.864
-0.865
-0.865
-0.859
-0.873
-0.862
-0.870
-0.891
-0.912
-0.920
-0.927
-0.932
-0.917
-0.910
-0.906
-0.886
-0.892
-0.913
-0.918
-0.900
-0.899
-0.895
-0.899
-0.909
-0.915
-0.912
-0.910
-0.901
-0.911
-0.903
-0.900
Meter
Value
88
Slope
Offset
Valid
ISIG
Sensor
Value
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
02.8
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
021.400
022.900
022.800
023.100
023.200
024.000
023.800
023.000
023.300
023.000
024.100
023.800
023.800
024.100
026.700
029.500
032.600
036.000
039.700
040.700
037.000
033.900
031.500
031.000
030.700
030.800
029.700
027.300
027.200
027.700
028.300
029.200
029.300
029.200
029.200
028.900
028.700
027.900
026.900
025.100
025.800
77
81
81
82
82
84
83
81
82
81
84
83
83
84
92
99
108
118
128
131
120
112
105
104
103
103
100
93
93
94
96
99
99
99
99
98
97
95
93
88
90
Meal
CSG
82
-20
Rycina 3. Przykładowe wykresy przebiegu krzywej całodobowej glikemii, mierzonej przez kilka dni
Figure 3. Examples of the graphs showing the curves of the circadian glycaemia measured for a few days
Rycina 4. Przykładowy wykres przebiegu krzywej glikemii w ciągu jednej doby
Figure 4. Example of the graph showing the curve of glycaemia within 24 hours
i kolacjach. Z danych tych wynika, iż średni czas uzyskania maksymalnych glikemii po śniadaniach wynosił
40 minut, po obiadach — 46 minut, a po kolacjach — 52
minuty. Nie stwierdzono statystycznie znamiennych różnic pomiędzy czasami osiągania maksymalnych glikemii po poszczególnych posiłkach.
Średni czas uzyskania glikemii poposiłkowej po wszystkich posiłkach wynosił w grupie badanej 46 ± 12 minut.
W tabeli 5 przedstawiono średnie wartości maksymalnych glikemii po poszczególnych posiłkach. Maksymalna wartość glikemii po śniadaniach w grupie badanej
mieściła się w zakresie 80,5–177,5 mg/dl, średnia wynosiła 118,9 mg/dl, po obiadach — 79,5–176,7 mg/dl
(śr. 115,8 mg/dl), a po kolacjach — 73–171,5 mg/dl
(śr. 113,9 mg/dl). Średnie maksymalne poposiłkowe stężenie glukozy wynosiło 116,2 ± 20,9 mg/dl.
117
Tabela 4. Średni czas uzyskania maksymalnej glikemii
po poszczególnych posiłkach [h]
Table 4. Average time of obtaining maximum glycaemia
after each meal [h]
Nr badanego
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Średnia
Mediana
Odch. stand.
Kwartyl 1
Kwartyl 3
Śniadania Obiady Kolacje Średnio
0:32
0:35
0:47
0:45
0:22
0:32
1:32
0:22
0:37
0:40
0:47
0:42
0:32
0:55
0:50
0:35
0:50
0:52
0:32
0:25
0:35
0:25
0:37
0:40
0:37
0:14
0:32
0:47
0:22
0:32
1:00
0:47
0:32
1:17
1:02
0:37
1:10
0:37
1:07
0:42
0:32
0:47
0:45
0:35
0:40
0:42
0:37
0:45
0:40
1:10
0:47
0:46
0:42
0:14
0:37
0:53
0:45
0:45
1:17
1:07
0:22
0:47
1:12
0:52
1:37
0:22
0:45
0:45
0:40
1:02
0:27
0:27
0:50
1:07
1:17
0:55
1:00
1:25
0:17
0:52
0:50
0:21
0:42
1:07
0:33
0:37
1:01
0:53
0:25
0:52
1:15
0:37
1:08
0:33
0:53
0:43
0:35
0:55
0:40
0:32
0:46
0:54
0:49
0:41
0:45
1:00
0:34
0:46
0:45
0:12
0:36
0:53
W tabeli 6 przedstawiono średnie wartości przyrostu
glikemii po poszczególnych posiłkach.
Z danych tych wynika, że przyrosty glikemii po śniadaniach wynosiły średnio 34,5 mg/dl, po obiadach —
38,5 mg/dl, a po kolacjach — 34,2 mg/dl. W grupie
badanej średni przyrost glikemii po wszystkich posiłkach wynosił 35,7 ± 19,8 mg/dl.
W tabeli 7 przedstawiono dane charakteryzujące następną badaną cechę glikemii posiłkowych, a mianowicie średni czas utrzymywania się glikemii poposiłkowej
po poszczególnych posiłkach.
Z danych tych wynika, że wzrost stężenia glukozy
utrzymywał się po śniadaniach od 42 minut do 2 godzin
i 35 minut (śr. 1 h 35 min), po obiadach — od 52 minut
do 2 godzin i 37 minut (śr. 1 h 51 min), a po kolacjach
— od 22 minut do 2 godzin i 57 minut (śr. 1 h 54 min).
Średni czas utrzymywania się glikemii poposiłkowej
po wszystkich posiłkach wynosił w grupie badanej 1 godzinę 47 minut (± 26 min). Ostatnim analizowanym parametrem, który przedstawiono w tabeli 8, był średni
procentowy udział glikemii poposiłkowych w stosunku
118
Tabela 5. Średnie maksymalne wartości glikemii poposiłkowej po poszczególnych posiłkach [mg/dl]
Table 5. Average maximum values of the postprandial glycaemia after each meal [mg/dl]
Nr badanego
Śniadania Obiady Kolacje Średnio
1
151,5
124,0
122,0
132,5
2
99,0
114,5
112,0
108,5
3
80,5
81,5
73,0
78,3
4
140,0
134,0
120,5
131,5
5
109,0
108,5
84,5
100,7
6
97,5
132,5
120,0
116,7
7
105,0
110,5
114,5
110,0
8
100,5
79,5
100,0
93,3
9
118,0
108,0
114,0
113,3
10
144,5
125,5
128,5
132,8
11
177,5
176,5
171,5
175,2
12
126,0
130,5
120,5
125,7
13
118,5
135,0
128,5
127,3
14
82,0
89,0
77,0
82,7
15
102,5
114,5
94,5
103,8
16
112,0
108,5
101,0
107,2
17
121,0
99,5
130,5
117,0
18
168,0
136,0
142,0
148,7
19
119,5
117,5
137,5
124,8
20
131,5
126,5
108,0
122,0
21
100,5
99,0
117,0
105,5
22
99,5
109,0
96,0
101,5
23
131,5
104,0
108,0
114,5
Średnia
118,93 115,83 113,96 116,24
Mediana
118
114,5
114,5
Odch. stand.
24,98
21,01
21,94
114,5
20,92
Kwartyl 1
100,5
106
100,5
104,67
Kwartyl 3
131,5
128,5
125,25
126,5
do całodobowego profilu glikemii. Z danych tych wynika, iż procentowy udział glikemii poposiłkowej po spożyciu śniadań wynosił średnio 1,38%, po obiadach —
średnio 1,19%, a po kolacjach — średnio 1,31%.
Łączny procentowy udział glikemii poposiłkowych
w stosunku do całodobowego profilu glikemii był równy
w grupie badanej średnio 3,88%.
Dyskusja
U osób zdrowych regulacja metabolizmu węglowodanów jest bardzo sprawna.
W badanej grupie zdrowych mężczyzn średni czas
uzyskania maksymalnych wartości glikemii poposiłkowych wynosił 46 minut. W tym czasie dochodziło do
spożycia posiłku, strawienia w przewodzie pokarmowym
(obróbka mechaniczna, pasaż przez górny odcinek
Tabela 6. Średni przyrost wartości glikemii po poszczególnych posiłkach w stosunku do wartości sprzed posiłku [mg/dl]
Table 6. Average increment of the glycaemia value after
each meal [mg/dl]
Tabela 7. Średni czas utrzymywania się glikemii poposiłkowej po poszczególnych posiłkach [h]
Table 7. Duration time of the postprandial glycaemia after
each meal [h]
Nr badanego
Nr badanego
Śniadania
Obiady
Kolacje
Średnio
Śniadania
Obiady
Kolacje
Średnio
1
41,0
21,0
28,0
30,0
2
16,0
30,5
23,5
23,3
1
1:45
1:32
2:10
1:49
2
1:07
1:55
1:30
3
12,0
8,50
5,5
1:30
8,7
3
2:20
2:02
1:45
4
53,5
57,0
2:02
47,0
52,5
4
2:20
2:02
2:15
5
12,0
2:12
29,5
14,5
18,7
5
1:07
1:20
0:55
6
1:07
25,0
39,5
25,0
29,8
6
1:00
2:27
2:10
1:52
7
39,5
35,5
45,5
40,2
7
0:52
2:12
2:10
1:45
8
99,5
78,5
99,0
92,3
8
1:22
1:17
1:55
1:31
9
39,5
38,5
35,0
37,7
9
1:47
2:37
2:10
2:11
10
44,0
38,0
28,0
36,7
10
2:02
2:12
1:30
1:55
11
71,0
98,0
81,5
83,5
11
2:35
2:05
2:47
2:29
12
40,5
55,5
37,0
44,3
12
1:22
2:00
2:57
2:06
13
36,5
45,0
12,0
31,2
13
2:15
1:42
2:32
2:10
14
13,0
21,5
7,0
13,8
14
1:57
1:45
1:20
1:40
15
18,0
34,0
15,5
22,5
15
1:17
2:00
0:45
1:20
16
19,0
38,0
19,5
25,5
16
1:22
2:02
0:42
1:22
17
21,0
32,0
57,0
36,7
17
1:52
2:20
3:02
2:25
18
60,0
45,0
59,0
54,7
18
1:47
2:15
2:17
2:06
19
30,0
26,5
51,0
35,8
19
1:40
1:50
2:27
1:59
20
29,5
39,0
18,0
28,8
20
1:25
1:57
1:55
1:45
21
27,5
19,5
40,0
29,0
21
1:27
1:05
2:12
1:35
22
12,5
32,0
25,5
23,3
22
1:07
1:10
1:57
1:25
23
33,5
22,5
12,5
22,8
23
0:42
0:52
0:22
0:39
Średnia
34,52
38,48
34,20
35,73
Średnia
1:35
1:51
1:54
1:47
1:49
Mediana
30
35,5
28
30
Mediana
1:27
2:00
2:10
21,29
19,51
23,63
19,84
Odch. stand.
0:30
0:27
0:43
0:26
Kwartyl 1
20
30,75
16,75
24,42
Kwartyl 1
1:12
1:43
1:30
1:31
Kwartyl 3
40
42,25
46,25
38,92
Kwartyl 3
1:55
2:08
2:16
2:06
Odch. stand.
przewodu pokarmowego, działanie enzymów zawartych
w ślinie, soku żołądkowym, jelitowym), wchłonięcia produktów trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów oraz
po przejściu przez wątrobę przedostania się ich do krążenia i do przestrzeni międzykomórkowej.
W badanej grupie zdrowych mężczyzn średnie maksymalne stężenia glukozy po standardowych posiłkach
wynosiło 116,2 mg/dl (od 113,9 mg/dl po kolacjach do
118,9 mg/dl po śniadaniach). Wartość ta jest znacznie
niższa od wartości uważanych za patologiczne w doustnym teście obciążenia glukozą i to 2 godziny po wypiciu
testowej dawki 75 g glukozy. Nie zaobserwowano znamiennych różnic dotyczących wartości maksymalnych
glikemii poposiłkowych po poszczególnych posiłkach,
mimo prawie 2-krotnie większej zawartości węglowodanów spożywanych w czasie obiadu w stosunku do ich
zawartości dostarczanej w czasie śniadania i kolacji.
Świadczy to o szybkim i bardzo sprawnym działaniu
mechanizmów regulujących homeostazę glukozy
u osób zdrowych.
Średni przyrost stężenia glukozy po posiłkach wynosił 35,7 mg/dl i był zbliżony do średniego stężenia po
wszystkich posiłkach (po śniadaniach i kolacjach o ok.
34 mg/dl, zaś po obiedzie 38,7 mg/dl). Średnie przyrosty glikemii po posiłkach w badanej grupie mężczyzn
były bardzo niewielkie w stosunku do poposiłkowych
przyrostów glikemii u chorych na cukrzycę.
Wreszcie średni czas utrzymywania się podwyższonego stężenia glukozy po spożytych posiłkach wynosił
od 1 godziny i 35 minut po śniadaniu do 1 godziny i 54
minut po kolacji. Średni łączny czas utrzymywania się
po posiłkach glikemii wyższej od wartości wyjściowych
wynosił 5 godzin i 18 minut. Był on znamiennie niższy
(< 12 godzin) niż u chorych na cukrzycę [ 23].
Co najciekawsze, średnie pole pod wykresem, prezentującym wartości glikemii poposiłkowych, nie prze-
119
Tabela 8. Średni procentowy udział glikemii poposiłkowych
w dobowym profilu glikemii u badanych
Table 8. Percentage share of the postprandial blood glucose levels in the circadian glycaemia profile
Nr
badanego
Śniadania Obiady
Kolacje
Średnio Łącznie
1
2,83%
0,57%
0,74%
1,38%
4,14%
2
0,19%
0,85%
1,04%
0,69%
2,08%
3
0,51%
0,97%
–0,03%
0,48%
1,45%
4
1,89%
1,43%
–0,52%
0,93%
2,80%
5
1,12%
0,97%
0,03%
0,70%
2,12%
6
0,11%
2,36%
1,84%
1,44%
4,31%
7
0,14%
1,71%
2,17%
1,34%
4,02%
8
1,11%
–0,14%
1,10%
0,69%
2,07%
9
1,40%
0,81%
1,84%
1,35%
4,05%
10
2,66%
1,77%
0,39%
1,61%
4,82%
11
6,82%
4,03%
5,68%
5,51%
16,53%
12
1,02%
1,23%
2,31%
1,52%
4,56%
7,11%
13
1,61%
2,72%
2,78%
2,37%
14
0,40%
0,68%
–0,03%
0,35%
1,05%
15
0,47%
0,93%
0,05%
0,48%
1,45%
2,43%
16
1,16%
1,12%
0,15%
0,81%
17
1,39%
–0,36%
1,68%
0,90%
2,71%
18
2,72%
1,80%
2,30%
2,27%
6,82%
19
0,96%
1,14%
2,95%
1,68%
5,05%
20
1,54%
1,87%
0,93%
1,45%
4,34%
21
0,69%
0,36%
2,43%
1,16%
3,48%
1,32%
22
0,37%
0,69%
0,26%
0,44%
23
0,52%
–0,19%
0,05%
0,13%
0,38%
Średnia
1,38%
1,19%
1,31%
1,29%
3,88%
Mediana
1,11%
0,97%
1,04%
1,16%
3,48%
Odch. stand.
1,44%
0,99%
1,42%
1,09%
3,27%
Kwartyl 1
0,49%
0,69%
0,10%
0,69%
2,08%
Kwartyl 3
1,58%
1,74%
2,24%
1,49%
4,45%
kraczało 4% całodobowego pola pod krzywą glikemii.
Po śniadaniu wynosiło ono 1,38%, po obiedzie — 1,19%
po kolacji — 1,31%. Wykonane badania jednoznacznie
dowodzą, że wzrost glikemii po posiłku był niewielki, a
tym samym jego udział w kształtowaniu się stężenia
HbA1c i HbA1 u osób zdrowych jest niewielki, w przeciwieństwie do chorych na cukrzycę typu 2, u których
poposiłkowe wartości glikemii wpływają aż w 20–40%
na stężenie hemoglobiny glikowanej [14].
przyrost glikemii poposiłkowej — 35,7 mg/dl. Wzrost stężenia glukozy utrzymywał się średnio przez 1 godzinę
i 47 minut po spożyciu posiłku. Łącznie czas utrzymywania się glikemii poposiłkowych w ciągu doby wynosił
średnio 5 godzin i 18 minut. Procentowy udział glikemii
poposiłkowych w stosunku do całodobowego profilu glikemii był równy 3,88%.
Streszczenie
Wstęp. Cukrzyca jest problemem zdrowotnym na całym świecie. Wczesne rozpoznanie i skuteczne jej leczenie może zapobiegać rozwojowi przewlekłych powikłań. W patogenezie cukrzycy i jej powikłań wiele uwagi poświęca się hiperglikemii
poposiłkowej. Celem pracy była analiza glikemii poposiłkowych w całodobowym profilu glikemii u zdrowych mężczyzn.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono u 23 zdrowych mężczyzn, cechujących się prawidłową masą ciała,
ujemnym wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca. U badanych monitorowano całodobowy przebieg glikemii przy
użyciu aparatu CGMS. Mężczyznom podłączano system na
72 godziny. W tym czasie stosowali oni dietę o wartości
energetycznej 30 kcal/kg masy ciała.
Wyniki. Maksymalny wzrost stężenia glukozy występował
w grupie badanej średnio w 46. minucie po spożyciu standardowego posiłku. Maksymalna wartość glikemii poposiłkowej wynosiła średnio 116,2 mg/dl. Średni przyrost glikemii poposiłkowej w grupie badanej był równy 35,7 mg/dl.
Wzrost stężenia glukozy utrzymywał się średnio przez 1 godzinę 47 minut po spożyciu posiłku. Łącznie czas utrzymywania się glikemii poposiłkowych w ciągu doby wynosił
średnio 5 godzin 18 minut, a procentowy udział glikemii
poposiłkowych w stosunku do całodobowego profilu glikemii — 3,88%.
Wnioski. Nie stwierdzono statystycznie znamiennych różnic dotyczących czasów osiągania maksymalnych wartości
glikemii i czasów utrzymywania się glikemii po poszczególnych posiłkach. W badanej grupie zdrowych mężczyzn
udział poposiłkowego wzrostu stężenia glukozy w stosunku
do całodobowej krzywej glikemii był niewielki.
słowa kluczowe: glikemia poposiłkowa, profil glikemii,
system całodobowego monitorowania glikemii
Piśmiennictwo
1.
2.
Wnioski
3.
Maksymalny wzrost stężenia glukozy występował
w grupie badanej średnio w 46. minucie po spożyciu
standardowego posiłku. Maksymalna wartość glikemii
poposiłkowej wynosiła średnio 116,2 mg/dl, zaś średni
120
4.
Stumvoll M., Tataranni P.A., Stefan N., Vozarova B., Bogardus C. Glucose allostasis. Diabetes 2003; 52: 903–909.
Tatoń J., Barańczyk-Kuźma A. Insulina jako regulator metabolizmu. W: Tatoń J., Czech A. red. Diabetologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2001: 92–116.
Kahn S.E., McCulloch D.K., Porte D. Insulin secretion in the
normal and diabetic human. W: Alberti K.G.M.M. red. International textbook of diabetes mellitus. Wyd. 2. John Wiley &
Sons, Chichester 1997: 337–353.
Pratley R.E., Weyer C. Progression from IGT to type 2 diabetes mellitus: the central role of impaired early insulin secretion. Curry Diab. Rep. 2002; 2: 242–248.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Weyer C., Tataranni P.A., Bogardus C., Pratley R.E. Insulin resistance and insulin secretory dysfunction are independent predictors of worsening of glucose tolerance throughout each stage of
type 2 diabetes development. Diabetes Care 2001; 24: 89–94.
Pratley R.E., Weyer C. The role of the early insulin secretion
in the pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. Diabetologia
2001; 44: 929–945.
Mitrakou A. Pathogenesis of hyperglycaemia in type 2 diabetes mellitus. Diabetes Obes. Metab. 2002; 4: 249–254.
Gerich J.E. Clinical significance, pathogenesis and menagement of postprandial hyperglycemia. Arch. Intern. Med. 2003;
163: 1306–1316.
UK Prospective Diabetes Study Group: Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with
type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet 1998; 352: 837–853.
Owens D. Stężenie glukozy po posiłku: istotny czynnik ryzyka w cukrzycy typu 2. Monitor type 2 diabetes 1999; 8: 1–2.
Resnick H., Harris M., Brock D., Harris T.B. American Diabetes Association Diabetes Diagnostic Criteria, advancing age
and cardiovascular disease risk profile. Results from the Third
National Health and Nutrition Examinations Survey. Diabetes Care 2000; 23: 176–180.
Kaur J., Singh P., Sowers J.R. Diabetes and cardiovascular
diseases. AMJ Ther. 2002; 9: 510–515.
Barret-Connor E. Does hyperglycaemia really course coronary heart disease? Diabetes Care 1997; 20: 1620–1623.
Prato S. Post-prandial hyperglycaemia — the necessity for
better control. Int. J. Clin. Pract. 2000; 112: 3–9.
15. Lebovitz H. Effect of the postprandial state on nontraditional
risk factors. Am. J. Cardiol. 2001; 88: 20H–25H.
16. Kaur J., Singh P., Sowers J.R. Diabetes and cardiovascular
diseases. AMJ Ther. 2002; 9: 510–515.
17. Meigs J.B., Nathan D.M., D’Agostino R.B. Sr., Wilson P.W.
Framingham Offsprings Study: Fasting and postchallenge glycemia and cardiovascular disease risk: the
Framingam offsprings Study. Diabetes Care 2002; 25:
1845–1850.
18. Temelkova-Kurktchier T. Significance of postprandial glucose
peaks for development of diabetes macroangiopathy. Ther.
Umsch. 2002; 59: 411–414.
19. Mikhail N. Postprandial hyperglycemia and risk of atherosclerosis. JAMA 2002; 288: 955.
20. Heine R.J., Dekker J.M. Beyond postprandial hyperglycaemia: metabolic factors associated with cardiovascular disease. Diabetologia 2002; 45: 461–475.
21. Barret-Connor E., Ferrara A. Isolated postchallenge hyperglycemia and the risk fatal cardiovascular disease in older
women and men. The Rancho Bernardo Study. Diabetes Care
1998; 21: 1236–1239.
22. The DECODE Study Group: Consequences of the New
Diagnostic Criteria for Diabetes in older men and women.
The DECODE Study (Diabetes Epidemiology: Collaborative
Analysis of Diagnostic Criteria in Europe). Diabetes Care
1999; 22: 1667–1671.
23. Slama G. Clinical significance of post-prandial blood glucose
excursions I type 1 and type 2 diabetes mellitus. Int. J. Clin.
Pract. Supl. 2000; 112: 9–12.
121

05 Witczak.p65

Transkrypt

Podobne dokumenty

Hipoglikemia - Czwartkowe Obiady u Diabetyków

Tabela samokontroli w cukrzycy

Cukrzyca ciężarnych

Pomiar glikemii na glUkometrze

Cukrzyca