PRZYRODA Wymagania edukacyjne

PRZYRODA
Wymagania edukacyjne - klasa V
Wymagania
konieczne
(ocena dopuszczająca)
Wymagania
podstawowe
(ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra)
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
Dział 1. Polska – moja ojczyzna
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
wymienia państwa
wymienia stolice państw
podaje nazwy województw
podaje nazwy władz
wskazuje w najbliŜszej
graniczące z Polską; podaje
graniczących z Polską;
sąsiadujących
wojewódzkich, powiatowych
okolicy ślady działania sił
nazwy: województwa,
odczytuje informacje
z województwem,
i gminnych; porównuje
wewnętrznych
powiatu i gminy, w których
z mapy administracyjnej
w którym mieszka; wymienia budowę skał litych,
mieszka; rozpoznaje
Polski; przyporządkowuje
elementy krajobrazu
zwięzłych i luźnych;
pospolite drzewa iglaste
poznanym rodzajom skał
polodowcowego; na mapie
przyporządkowuje typ lasu
i liściaste, a 2 spośród nich
podane nazwy skał;
konturowej Polski zaznacza
rodzajowi gleby; wyjaśnia
podpisuje nazwami
wyjaśnia, od czego zaleŜy
pasy rzeźby terenu;
zaleŜność ilości jezior
gatunkowymi; rozpoznaje
Ŝyzność gleby;
wymienia typy gleb
od czasu zlodowacenia;
i podpisuje
przyporządkowuje poznanym występujących w Polsce;
przyporządkowuje
i zewnętrznych
na mapie konturowej
typom lasów
podaje przyczyny
wymienione przez
lub na rysunku
po 2 charakterystyczne dla
zmniejszania się powierzchni
nauczyciela organizmy
schematycznym rzekę
nich rośliny; podaje nazwy
lasów w Polsce; podaje po
poszczególnym królestwom;
główną, dopływy
królestw, na które
1 przykładzie: jeziora
wymienia formy ochrony
i jeziora; wymienia
podzielono organizmy;
górskiego, jeziora
przyrody w Polsce
2 róŜnice między komórką
wyjaśnia znaczenie pojęć:
przybrzeŜnego, sztucznego
roślinną a komórką
„rzeka główna”, „dopływ”;
zbiornika wodnego; omawia
zwierzęcą; omawia sposób
wymienia czynniki
rolę, jaką pełnią poznane
zachowania się
niezbędne do procesu
struktury komórkowe;
na obszarach chronionych
fotosyntezy; wymienia formy
wyjaśnia, na czym polega
ochrony przyrody w Polsce
ochrona całkowita, a na
czym – ochrona częściowa
Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko Ŝycia
na podstawie rysunków
wyjaśnia, dlaczego
wymienia przystosowania
wyjaśnia, dlaczego Morze
ocenia stan czystości Morza
schematycznych nazywa
w strefie przybrzeŜnej morza
glonów do Ŝycia w morzu;
Bałtyckie jest bardzo słabo
Bałtyckiego; podaje
glony wielokomórkowe;
występuje najwięcej
charakteryzuje działalność
zasolone; wyjaśnia
przykłady wykorzystania
na mapie konturowej Polski
organizmów; nazywa części
fal na wybrzeŜu wysokim
przyczyny piętrowego
przez człowieka glonów
zaznacza: mierzeję, zatokę,
ciała glonów
i wybrzeŜu niskim; wymienia rozmieszczenia glonów
jezioro przybrzeŜne; podaje
wielokomórkowych;
główne cechy krajobrazu
w morzu; podaje przykłady
2 cechy pogody nadmorskiej;
wymienia cechy
pobrzeŜy
niszczącej i budującej
wskazuje na mapie Polski
charakterystyczne wybrzeŜa
działalności morza; rysuje
morskich
parki narodowe: Woliński
niskiego i wybrzeŜa
kierunek bryzy w dzień
i Słowiński; wymienia
wysokiego; wymienia
i w nocy
główne miasta pobrzeŜy
główne zajęcia mieszkańców
pobrzeŜy.
Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko Ŝycia
wymienia czynniki
rysuje schematycznie glony:
wskazuje na przykładach
wyjaśnia związek
podaje przykłady wpływu
niezbędne do Ŝycia roślinom
jednokomórkowy
przystosowania roślin
występowania organizmów
zanieczyszczeń
wodnym; rozpoznaje na
i kolonijny; omawia
do Ŝycia w strefie
wodnych
na organizmy Ŝyjące
rysunku glony
znaczenie glonów; wymienia
przybrzeŜnej jeziora
z przenikaniem światła
w wodzie
jednokomórkowe, kolonijne
cechy przystosowujące
i w strefie otwartej toni
i temperaturą wody;
i wielokomórkowe;
rośliny do Ŝycia w wodzie;
wodnej; wymienia rośliny
wskazuje dowody działania
wymienia nazwy 3 roślin
wymienia strefy Ŝycia
strefy przybrzeŜnej i strefy
lądolodu na Pojezierzu
strefy przybrzeŜnej;
w jeziorze; podaje
otwartej toni wodnej;
Suwalskim
odczytuje z mapy
po 2 przykłady roślin
wymienia osobliwości
po 2 nazwy jezior
występujących w strefie
Puszczy Augustowskiej
na Pojezierzu Mazurskim
przybrzeŜnej i w strefie
i Pojezierzu Suwalskim
otwartej toni wodnej;
omawia zaleŜność
temperatury wody
w jeziorze od pory roku
Dział 4. Ląd jako środowisko Ŝycia
rozpoznaje na rysunkach:
podpisuje części ciała mchu
wyjaśnia znaczenie nazw:
wyjaśnia, dlaczego mchy
na podstawie analizy
mech, paproć, skrzyp,
i paproci; wskazuje miejsca
„rośliny zarodnikowe”,
nazywa się roślinami
budowy mchów uzasadnia
widłak, roślinę nasienną,
występowania zarodników
„rośliny nagonasienne”
pionierskimi; wskazuje
stwierdzenie, Ŝe są one
grzyb, porost; podpisuje
mchów, paproci i skrzypów;
i „rośliny okrytonasienne”;
3 róŜnice między roślinami
najprostszymi roślinami
części rośliny nasiennej;
podaje po 2 przykłady
omawia rolę poszczególnych
zarodnikowymi a roślinami
lądowymi; podaje przykłady
wymienia funkcje korzeni
znaczenia w przyrodzie:
części kwiatu; odróŜnia
nasiennymi; podaje
przekształceń korzeni, liści,
i łodygi; podaje przykłady
mchów, roślin
kwiat od kwiatostanu;
przykłady przekształceń
pędów
owoców suchych
nagonasiennych
wskazuje przystosowania
łodygi; omawia budowę
i mięsistych; na rysunku
i roślin okrytonasiennych;
owoców do róŜnych
owocu; wymienia etapy
wskazuje części grzyba
rozpoznaje typy systemów
sposobów rozsiewania;
rozwoju rośliny
i podaje ich nazwy;
korzeniowych roślin
podaje po 2 przykłady
okrytonasiennej; wyjaśnia
rozpoznaje 3 gatunki
nasiennych; wymienia
pozytywnej i negatywnej roli
znaczenie pojęć: „organizmy
grzybów jadalnych
funkcje liścia; określa
grzybów w przyrodzie
symbiotyczne”
warunki niezbędne
i w Ŝyciu człowieka; nazywa
i „wskaźniki czystości
do kiełkowania nasion;
kształty plechy porostów
powietrza”; wymienia
podaje róŜnicę między
objawy, które mogą
grzybami a roślinami
świadczyć o zatruciu
grzybami; omawia budowę
porostu
Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich
wskazuje na mapie
wskazuje i podpisuje na
wymienia cechy krajobrazu
omawia rolę lądolodu
wymienia 2 osobliwości
konturowej Polski pas nizin;
mapie konturowej Polski:
nizin; charakteryzuje
w kształtowaniu krajobrazu
przyrodnicze
odczytuje z mapy Polski
Nizinę Śląską, Nizinę
poszczególne niziny
nizin; na przykładzie
Białowieskiego Parku
nazwy głównych miast
Mazowiecką, Nizinę
w Polsce, uwzględniając
Puszczy Białowieskiej
Narodowego
połoŜonych
Podlaską i Polesie Lubelskie;
warunki rozwoju rolnictwa
podaje przykłady
na Nizinie Śląskiej, Nizinie
nazywa parki narodowe na
wzajemnych oddziaływań
Mazowieckiej
Nizinie Mazowieckiej,
między organizmami
i Nizinie Podlaskiej
Nizinie Podlaskiej i Polesiu
Lubelskim; wymienia cechy
klimatu nizin
Dział 6. Krajobrazy wyŜyn
odczytuje z mapy Polski
podaje 2 przykłady bogactw
wymienia cechy
opisuje krajobraz krasowy;
proponuje 3 rodzaje działań,
nazwy głównych miast
mineralnych występujących
charakterystyczne
wyjaśnia, w jaki sposób
które mogą się przyczynić
WyŜyny Śląskiej
na WyŜynie Śląskiej; podaje
krajobrazów wyŜyn: Śląskiej, powstają wąwozy;
i WyŜyny Lubelskiej;
2 przykłady roślin
Krakowsko-Częstochowskiej
na podstawie opisu
środowiska na WyŜynie
na mapie konturowej Polski
sucholubnych występujących
i Lubelskiej; wymienia
identyfikuje parki narodowe
Śląskiej
zaznacza połoŜenie pasa
na WyŜynie Krakowsko-
przystosowania suchorośli
na wyŜynach
wyŜyn; podaje nazwy wyŜyn
-Częstochowskiej, wymienia
do warunków Ŝycia
polskich
2 przykłady roślin
uprawianych
na WyŜynie Lubelskiej
do poprawy stanu
Dział 7. Krajobrazy gór
na mapie konturowej Polski
wyjaśnia znaczenie pojęcia
podaje cechy
wskazuje przyczyny
na mapie konturowej Polski
wskazuje Góry
„kotlina”; wymienia
charakterystyczne krajobrazu
wymierania jodeł
zaznacza połoŜenie
Świętokrzyskie, Sudety
charakterystyczne cechy
Tatr Wysokich i Tatr
w Górach Świętokrzyskich
3 górskich parków
i Tatry; odczytuje z mapy
krajobrazu wysokogórskiego; Zachodnich; oblicza
i lasów w Sudetach; wyjaśnia
narodowych:
ogólnogeograficznej
rozpoznaje na ilustracji limbę
temperaturę powietrza
znaczenie pojęć: „gołoborza”
Świętokrzyskiego,
wysokość najwyŜszych
i kosodrzewinę
na szczycie, mając podaną
„turnie”, „granie”, „Ŝleby”,
Karkonoskiego
szczytów Gór
temperaturę u podnóŜa gór;
„stoŜki piargowe”, „wiatr
i Tatrzańskiego;
Świętokrzyskich, Sudetów
charakteryzuje piętra
halny” („halny”); opisuje
podaje po 2 przykłady
i Tatr; podaje nazwy pięter
roślinne w Tatrach
przystosowania roślin do
osobliwości przyrodniczych
Ŝycia w klimacie górskim
parków narodowych:
roślinnych w Tatrach;
wymienia 2 cechy pogody
Świętokrzyskiego,
w Tatrach
Karkonoskiego
i Tatrzańskiego
Dział 8. Budowa i właściwości materii
wyjaśnia, dlaczego
wskazuje w Ŝyciu
wyjaśnia znaczenie pojęć:
podaje 2 przykłady
podaje przykłady sytuacji
nie spadamy z Ziemi, mimo
codziennym
„bieguny jednoimienne”
zastosowania maszyn
potwierdzających istnienie
Ŝe ma ona kształt kuli;
po 1 przykładzie działania
i „bieguny róŜnoimienne”;
prostych we współczesnych
napięcia powierzchniowego;
wymienia nazwy
sił: tarcia, sił spręŜystości,
rysuje schematycznie
urządzeniach technicznych;
podaje inne niŜ wymienione
3 przedmiotów
sił oddziaływania
dźwignię dwustronną
wyjaśnia związek
w podręczniku przykłady
przyciąganych przez magnes;
elektrostatycznego; podaje
i dźwignię jednostronną;
właściwości ciał stałych,
wykorzystania zjawiska
podaje po 1 przykładzie
2 przykłady urządzeń,
porównuje właściwości
cieczy i gazów
rozszerzalności
zastosowania: dźwigni
w których budowie
tej samej substancji
z odległościami między
temperaturowej ciał
dwustronnej, dźwigni
wykorzystano zasadę
w róŜnych stanach skupienia;
cząsteczkami; porównuje
jednostronnej, bloku, równi
działania dźwigni; określa
nazywa siły, dzięki którym
przewodnictwo cieplne ciał
pochyłej i kołowrotu; rysuje
właściwości mechaniczne
kropla deszczu ma kształt
stałych, cieczy i gazów
modele atomów i cząsteczek;
2 ciał stałych; rysuje
zbliŜony do kuli; wyjaśnia,
określa podstawowe (kształt,
schematycznie ułoŜenie
dlaczego przedmioty
objętość) właściwości ciał
cząsteczek w ciałach stałych,
zanurzone w wodzie
stałych, cieczy i gazów;
cieczach i gazach
są mokre; porównuje
podaje po 1 przykładzie
występowania zjawiska
rozszerzalności
temperaturowej ciał stałych
i cieczy
Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas
parowanie z wrzeniem
podaje po 2 przykłady
dzieli wymienione substancje
wyjaśnia, dlaczego
rysuje modele podanych
omawia znaczenie
pierwiastków chemicznych
na metale i niemetale;
pierwiastki chemiczne
przez nauczyciela
3 wybranych metali
i związków chemicznych;
wyjaśnia, dlaczego gleba jest
nazywamy substancjami
pierwiastków chemicznych
i 3 wybranych niemetali
wymienia właściwości
mieszaniną niejednorodną;
prostymi, a związki
i związków chemicznych;
w prawidłowym
i zastosowanie
odczytuje z wykresu skład
chemiczne – substancjami
podaje przykłady
funkcjonowaniu organizmu
3 wybranych metali;
powietrza; podaje przykłady
złoŜonymi; wymienia
zastosowania stopów metali;
człowieka
odróŜnia mieszaninę
występowania i znaczenia
sposoby rozdzielania
wyjaśnia, na czym polega
jednorodną od mieszaniny
roztworów wodnych
mieszanin jednorodnych;
utlenianie w komórkach
niejednorodnej; omawia
w przyrodzie; wymienia
wymienia składniki roztworu
2 sposoby rozdzielania
cechy spalania
(rozpuszczalnik i substancję
mieszanin niejednorodnych;
rozpuszczoną); wskazuje
wymienia czynniki
przykłady pozytywnej
przyspieszające proces
i negatywnej roli wody jako
rozpuszczania się substancji
rozpuszczalnika; wymienia
stałej w wodzie; wymienia
róŜnice między utlenianiem
2 sposoby zapobiegania
a spalaniem
korozji
Dział 10. Ochrona przyrody
podaje 3 przykłady działań
wymienia po 2 źródła
wyjaśnia, jak powstaje smog;
wyjaśnia, jak powstają
wskazuje na mapie
człowieka niekorzystnych
zanieczyszczeń powietrza,
podaje przykłady
kwaśne opady; podaje
konturowej najbardziej
dla środowiska; podaje
gleby i wody; uzasadnia
samooczyszczania się
przykłady odpadów
zanieczyszczone miejsca
2 przykłady działań
celowość segregacji
przyrody; wyjaśnia
szczególnie groźnych dla
w Polsce
globalnych słuŜących
odpadów
znaczenie pojęcia
środowiska
ochronie środowiska; podaje
„utylizacja”; podaje
3 przykłady działań
przykłady surowców
indywidualnych słuŜących
wtórnych
ochronie środowiska