Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej

Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej
przeprowadzone przez inspektorów pracy OIP w Katowicach w I
półroczu 2010 r.
W zakresie kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich ujawniono, że bez umowy o pracę zawartej na piśmie
zatrudnionych zostało 145 pracowników. Do chwili rozpoczęcia kontroli nie zostało zgłoszonych do ZUS 341
zatrudnionych, mimo że po stronie podmiotu zatrudniającego istniał taki obowiązek. Ponadto w 299 przypadkach
inspektorzy pracy stwierdzili niezgodność zawartej umowy z charakterem świadczonej pracy, co skutkowało
podjęciem działań zmierzających do przekształcenia tych umów (umów zlecenia lub umów o dzieło) w umowy o
pracę.
Ogółem stwierdzone nieprawidłowości z zakresu legalności zatrudnienia obywateli polskich dotyczyły 637 osób.
Ponadto uchybienia w zakresie terminowości zawierania pisemnych umów o pracę stwierdzono wobec dalszych
985 pracowników, natomiast zgłoszenie osób zatrudnionych do ubezpieczenia społecznego po upływie
ustawowego terminu 7 dni ujawniono w 1.755 przypadkach.
Przykładem działań, które wykazały nieprawidłowości związane z niezgłoszeniem pracowników do ubezpieczeń
społecznych jest kontrola przeprowadzona w zakładzie pracy z Dąbrowy Górniczej. W wyniku podjętych czynności
stwierdzono, że kontrolowany pracodawca, do dnia rozpoczęcia kontroli, nie dokonał zgłoszeń do ubezpieczenia
społecznego 59 pracowników – wszystkich ujawnionych i objętych postępowaniem kontrolnym. Brak zgłoszeń do
ubezpieczenia społecznego dotyczył okresu od rozpoczęcia działalności jednostki (zatrudnienia pierwszego
pracownika), tj. przez okres 9 miesięcy. Również od rozpoczęcia działalności jednostki pracodawca nie opłacał
składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy.
W związku z rażącymi nieprawidłowościami inspektorzy pracy sporządzili zawiadomienie do prokuratury o
podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 219 kk. Wszczęto również postępowanie wykroczeniowe dotyczące
nieprawidłowości z zakresu prawa pracy oraz odprowadzenia obowiązkowych składek na Fundusz Pracy.
Z kolei kontrola przeprowadzona w firmie z siedzibą w Rudzie Śląskiej, wykazała nieprawidłowości, polegające na
nie potwierdzeniu na piśmie ponad 750 pracownikom warunków zatrudnienia w pierwszym dniu trwania stosunku
pracy. Mimo dopuszczenia się przez pracodawcę ww. nieprawidłowości nie stwierdzono przypadku niezgłoszenia
pracowników do ubezpieczenia społecznego.
Wskutek działalności inspektorów pracy część nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia została usunięta
jeszcze przed zakończeniem kontroli, tj.: 75 pracownikom potwierdzono na piśmie zawarcie umowy o pracę, 52
zatrudnionym osobom przekształcono dotychczasowe umowy cywilnoprawne w umowy o pracę oraz dokonano 297
zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych. Pozostałe nieprawidłowości zostały objęte środkami prawnymi, wydanymi
po zakończeniu kontroli.
Ponadto w zakresie kontroli prawidłowości naliczania i terminowości opłacania składek na Fundusz Pracy
inspektorzy pracy stwierdzili zaległości finansowe podmiotów kontrolowanych w łącznej wysokości 1.035.375 zł.
Nieopłacenie składek na Fundusz Pracy dotyczyło 9,5% podmiotów objętych kontrolą, wobec 11,4 % w 2009 r. i 7,3
% w 2008 r. W trakcie kontroli pracodawcy opłacili zaległe składki w łącznej wysokości 357.722 zł, co stanowi 1/3
wszystkich nieopłaconych składek na Fundusz Pracy, ujawnionych w I. półroczu br. Najwyższe zaległości obejmują
kwotę 121.780,00 zł (262 ubezpieczonych).
Działalność kontrolna inspektorów pracy wspierana jest bieżącą współpracą z organami administracji rządowej oraz
organami samorządu terytorialnego, a także z policją i prokuraturą. Potwierdzeniem powyższego jest m.in.
przeprowadzenie w I. półroczu br. 80 kontroli na wniosek organów współdziałających oraz powiadomienie o
wynikach kontroli lub stwierdzonych nieprawidłowościach dotyczących kompetencji organu współdziałającego aż w
352 przypadkach.
Działania kontrolne inspektorów pracy pokazują, że ogółem liczba stwierdzonych nieprawidłowości w I. półroczu br.
w stosunku do liczby zatrudnionych osób objętych kontrolą utrzymuje się na podobnym poziomie jak w roku 2009.
Na uwagę zasługuje fakt, że obecnie zmniejszył się odsetek stwierdzanych rażących nieprawidłowości
obejmujących brak potwierdzenia na piśmie zawartej umowy o pracę oraz bezprawne zastępowanie umów o pracę
umowami cywilnoprawnymi. Natomiast zwiększyła się liczba przypadków, w których stwierdzono brak zgłoszenia do
ubezpieczeń społecznych. Powyższe może potwierdzać zjawisko, polegające na tym, że pracodawcy wprawdzie
potwierdzają na piśmie zawarty z pracownikiem stosunek pracy, lecz nie dokonują zgłoszenia do ZUS.
Nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia dotyczą przede wszystkim budownictwa oraz gastronomii, a w
zakresie nadużywania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinny zostać zawarte umowy o pracę
także usług porządkowych oraz ochrony osób i mienia (dozorowania).
Kontrolą legalności zatrudnienia cudzoziemców objęto 924 osoby, z czego w stosunku do 170 wymagane było
zezwolenie na pracę, natomiast 310 cudzoziemców było uprawnionych do wykonywania pracy na podstawie
oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy na terenie RP na podstawie oświadczenia o zamiarze
powierzenia wykonywania pracy, rejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy.
W wyniku przeprowadzonych kontroli w ciągu 6 miesięcy 2010 r. ujawniono 83 przypadki nielegalnego zatrudnienia
cudzoziemców (wobec 72 w całym 2010 r.). W 72 przypadkach (86,7%) nieprawidłowość dotyczyła obywateli
Ukrainy, w 5 przypadkach obywateli Republiki Korei, w 2 przypadkach Armenii i Tunezji oraz po jednym przypadku
obywatela Rosji i Bułgarii.
Przeprowadzone czynności kontrolne wykazały:
• 47 przypadków zatrudnienia cudzoziemców bez potwierdzenia na piśmie umowy o pracę,
• 24 przypadki wykonywania pracy przez cudzoziemców bez zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy
oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy,
• 8 przypadków braku zezwoleń na pracę,
• 5 przypadków naruszenia przepisów dotyczących wykonywania pracy cudzoziemców na innych warunkach niż
zostało to określone w zezwoleniu na pracę.
Ponadto stwierdzono 18 przypadków niezgłoszenia do ubezpieczenia społecznego cudzoziemców oraz 52
przypadki zgłoszenia nieterminowego.
Wśród cudzoziemców wykonujących pracę nielegalnie najliczniejszą grupę stanowią obywatele Ukrainy (86,7%),
podobnie jak w 2009 r. Należy jednak stwierdzić znaczny wzrost liczby przypadków nielegalnie zatrudnionych
obywateli Ukrainy w stosunku do ogólnej liczby nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców w roku 2009 r. (50%).
Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców, podobnie jak w przypadku obywateli polskich, dotyczy przede wszystkim
budownictwa, a także ogrodnictwa warzywnego.
Przykładem skutecznych działań podejmowanych przez inspektorów pracy jest kontrola przeprowadzona w
agencji zatrudnienia mieszczącej się w Żorach. W trakcie kontroli ustalono, że na terenie województw śląskiego
oraz lubuskiego kontrolowany podmiot prowadzi działalność związaną z wyszukiwaniem miejsc pracy i
pozyskiwaniem pracowników, a także działalność agencji pracy tymczasowej. Czynności kontrolne wykazały, że
spośród zatrudnionych 15 obywateli Ukrainy 10 wykonywało pracę nielegalnie na terenie RP, tj. bez zezwolenia na
pracę lub zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania
pracy w ww. firmie.
Naruszenie przepisów o legalności zatrudnienia cudzoziemców wykazała również kontrola w firmie budowlanej z
Katowic, przeprowadzona wspólnie z funkcjonariuszami Straży Granicznej na terenie wykonywanych przez spółkę
prac budowlanych. W dniu podjęcia czynności kontrolnych ustalono, że 26 obywateli Ukrainy wykonuje pracę w
piwnicach remontowanego obiektu. Dalsze wspólne działania pozwoliły ustalić, że 8 obywateli Ukrainy nielegalnie
wykonywało pracę na terenie RP, tj. bez zezwolenia lub zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy
oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy w ww. firmie.
W związku z przeprowadzonymi kontrolami dotyczącymi legalności zatrudnienia obywateli polskich oraz
cudzoziemców inspektorzy pracy stwierdzili popełnienie 472 wykroczeń oraz nałożyli mandaty karne na łączną
kwotę 98.500 zł, natomiast w 228 przypadkach skierowali do sądu rejonowego wnioski o ukaranie.
W efekcie w 2010 r. ujawniono ponad 2-krotnie więcej przypadków nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców (83
przypadki) w stosunku do analogicznego okresu w 2009 r. (38 przypadków).