Polski terminal gazu skroplonego i co dalej?

Polski terminal gazu skroplonego i co dalej?
Autor: Jur Gruszczyński
(„Rzeczpospolita” z dnia 2 lutego 2007)
PGNiG jako spółka giełdowa o dominującym udziale na rynku moŜe mieć większe trudności
z uzyskaniem zwolnienia od unijnej zasady dostępu osób trzecich do terminalu, niŜ gdyby to
była firma w całości państwowa - pisze wspólnik Baker & McKenzie Warszawa i Neil
Donaghue, wspólnik Baker & McKenzie w Londynie
Kilka lat juŜ trwająprzygotowania do podjęcia decyzji w sprawie terminalu gazu skroplonego
(LNG). Z informacji prasowych wynika, Ŝe PGNiG otrzymał kolejne analizy tego
przedsięwzięcia. Co więcej, PGNiG podjął juŜ decyzję o ulokowaniu gazoportu w
Świnoujściu. Poza kwestiami otoczenia prawnego opisanymi w artykule zatytułowanym "Czy
wybrano właściwą ścieŜkę budowy terminalu skroplonego gazu?" ("Rzeczpospolita",
4.01.2007) warto przyjrzeć się kluczowemu elementowi tego przedsięwzięcia, mianowicie
umowie na dostawę gazu skroplonego oraz unijnej zasadzie dostępu osób trzecich do
terminalu.
Za gaz trzeba płacić, nawet jeŜeli nie moŜna go odebrać
Zasadniczymi kwestiami wymagającymi uregulowania w umowie poza kwestią ceny jest
okres jej obowiązywania i ilości gazu, które ma kupić Polska. JuŜ w zakresie tych trzech
podstawowych parametrów umowy istnieje wiele moŜliwości rozwiązań. Ceny róŜnią się w
zaleŜności od rynku, przy czymeuropejskie zwykle są indeksowane w odniesieniu do ropy i
koszyka paliw. Większość umów dotyczących zakupu gazu ciekłego zawierana jest od 20 do
25 lat, z tym Ŝe czasami (coraz częściej) parafuje się umowy krótko- i średnioterminowe.
Ilość kupowanego gazu jest ściśle określona. Obecne tendencje i moŜliwości techniczne
sprzedawców dopuszczają wahania w zakresie 5 proc. w górę i w dół. MoŜna przewidywać
moŜliwość wzrostu tej płynnej części do 10 proc., ale trzeba przyjąć generalnie, Ŝe za gaz
trzeba będzie płacić, nawet jeŜeli okaŜe się, Ŝe potrzeby będą mniejsze od oczekiwanych
(system "take or pay").
Udział państwa w ryzyku wynikającym z umowy
W przedsięwzięciu realizowanym wyłącznie na podstawie załoŜeń komercyjnych inwestorzy,
licząc na przyszłe zyski, biorą pełne ryzyko związane z tym, Ŝe kupowany gaz znajdzie zbyt
na rynku. JeŜeli tak się nie stanie i inwestorzy nie będą mogli go odebrać (magazynować
moŜna ograniczone ilości), to zapłacą sprzedawcy wynagrodzenie oraz poniosą dodatkowe
koszty związane ze zrekompensowaniem wydatków przewoźników i innychpodmiotów
zaangaŜowanych w projekt. Ryzyko to moŜna w róŜny sposób ograniczać i ubezpieczać,
niemniej jednak w przedsięwzięciu realizowanym na zasadach komercyjnych państwo nie
uczestniczy jako gwarant projektu.
Inna sytuacja powstaje, gdy projekt terminalu gazu skroplonego realizowany jest z innych
powodów niŜ komercyjne, np. w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. W
takim przypadku państwo ponosi całe ryzyko, jeŜeli realizuje przedsięwzięcie bezpośrednio
lub poprzez firmy państwowe. MoŜe ponieść jedynie część ryzyka, pod warunkiem Ŝe będzie
realizować takie przedsięwzięcie z udziałem firm prywatnych. PoniewaŜ w Polsce terminal
gazu skroplonego realizowany będzie w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego,
uczestnictwo państwa w ryzyku cenowym i ilościowym, wynikającym z umowy dotyczącej
zakupu gazu, będzie jednym z kluczowych zagadnień, wymagającym odpowiedniego
rozstrzygnięcia.
Najpierw umowa, potem analizy
Jest wiele innych złoŜonych zagadnień, które naleŜy uregulowaćw umowie dotyczącej zakupu
gazu. Chodzi tu o kwestie odsprzedaŜy nadwyŜek, wyłączności, terminów dostawy i
odpowiedzialności za niezachowanie tych terminów w kontekście dostaw morskich, kwestie
konieczności skoordynowania dostaw dla róŜnych odbiorców itp. Bez wynegocjowania
zasadniczych elementów umowy analiza ekonomiczno-finansowa będzie w duŜej mierze
hipotetyczna.
W wypadku terminalu LNG dane rynkowe to indywidualnie negocjowane umowy
odpowiadające róŜnym potrzebom i zawierane na róŜnych warunkach rynkowych, a nie
wynik masowych transakcji. Po drugie, niepewność dotyczącą załoŜeń analizy moŜna w
stosunkowo prosty sposób usunąć - zacząć od negocjacji umowy sprzedaŜy gazu. Taka jest
praktyka na świecie i analiza ekonomiczno-finansowa będąca podstawą podjęcia decyzji o
realizacji przedsięwzięcia powstaje jako wynik negocjacji umowysprzedaŜy gazu i szeregu
innych umów.
Negocjacje
Ze względu na zlokalizowanie zasobów gazu obecnie najbliŜej gaz ten moŜna kupić w
Algierii, Egipcie, Libii, Nigerii. We wszystkich tych krajach negocjacje dotyczące zakupu
gazu w zasadzie powinny być prowadzone ze stroną rządową. JeŜeli negocjowane są z
firmami prywatnymi, np. w Egipcie ze spółką Petronas, to państwo lub spółki gazowe
kontrolowane przez nie odgrywać będą w tych rozmowach kluczową rolę. Wydaje się zatem,
Ŝe negocjacje zakupu gazu skroplonego wymagają wsparcia, a nawet wiodącej roli
przedstawicieli rządu.
Dostęp osób trzecich do terminalu LNG
Przygotowując projekt w Polsce, warto zwrócić uwagę na zasadę dostępu osób trzecich (third
party access) wynikającą z unijnej dyrektywy 2003/55/EC. Zgodnie z tą zasadą państwa
członkowskie Unii zobowiązane są do zapewnienia osobom trzecim dostępu do terminali
LNG na podstawie publikowanych taryf i na zasadach niedyskryminujących Ŝadnych
odbiorców. Dyrektywa dopuszcza zwolnienie nowo budowanych terminali z zasady
zapewnienia dostępu osobom trzecim, z tym Ŝe w takim przypadku trzeba spełnić szereg
warunków. Wytyczne DG Energetyki i Transportu wskazują, Ŝe nie moŜna udzielić
zwolnienia w przypadku, gdyby miało to stworzyćlub wzmocnić dominującą pozycję jakiegoś
podmiotu na rynku. Stawia to pod znakiem zapytania udział PGNiG w tym projekcie. Jako
spółka notowana na giełdzie, a jednocześnie o dominującym udziale na rynku, PGNiG moŜe
mieć większe trudności z uzyskaniem zwolnienia od zasady dostępu osób trzecich, niŜ gdyby
to był podmiot w całości państwowy.
Oznacza to dalsze długotrwałe prace przygotowawcze. Wydaje się, Ŝe powinny one przede
wszystkim obejmować wynegocjowanie, przy udziale rządu, umowy zakupu gazu ciekłego i
opracowanie mechanizmu wsparcia finansowego terminalu przez państwo. To z kolei oznacza
konieczność uzyskania zgody Komisji na tzw. pomoc państwa (state aid). Jej zgody wymagać
będzie równieŜ odstępstwo od zasady dostępu osób trzecich. Wiarygodne analizy będzie
moŜna przygotować dopiero po wynegocjowaniu zasadniczych punktów umowy.