Geneza i budowa tragedii: Cechy tragedii - Epoki
Transkrypt
Geneza i budowa tragedii: Cechy tragedii - Epoki
Tragedia Geneza i budowa tragedii: Najwyżej cenionym przez starożytnych gatunkiem była tragedia. Tragedia - termin wywodzi się od greckich słów: tragos - kozioł, ode - pieśń, czyli pieśni kozłów. Jest to poważny i smutno kończący się dramat, którego motywem przewodnim jest konflikt pomiędzy dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii, siłami natury, interesem społecznym, normą moralną). Bohaterowie wyrastają ponad przeciętność, ale ich losami kieruje przeznaczenie (los, fatum). Cechy tragedii: - Zachowanie trzech jedności: 1. Miejsca - wydarzenia rozgrywają się w określonym miejscu 2. Czasu - fabuła toczy się w przeciągu 24 godz., zaczyna się o świcie, a kończy wieczorem 3. Akcji - ciągła, nieprzerwana, przyczynowo-skutkowa, jedno wydarzenie wynika z drugiego, wszystkie osoby dramatu powiązane są z głównym wątkiek 4. Temat zaczerpnięty z mitologii 5. Zasada decorum - dopasowanie odpowiedniego stylu do utworu, gdzie tragedii przypisywano styl wysoki (patetyczny, uroczysty), a komedii niski (lekki, rubaszny) 6. Katharsis ( z gr. oczyszczenie) - emocjonalny wstrząs związany z historią bohaterów 7. Konflikt tragiczny - równorzędne racje pomiędzy, którymi nie sposób dokonać wyboru, każde posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy 8. Tragiczny wybór - nie można dokonać słusznego wyboru, każda decyzja będzie zła i przyniesie śmierć i cierpnie 9. Tragizm bohaterów - szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowany w nierozerwalnym konflikcie tragicznym, łączy się ze wzniosłością. Konflikt tragiczny to po prostu postanowienie bohatera przed wyborem. 10. Ironia tragiczna - wszystko zmierza szczęśliwego końca, ale on nie następuje 11. Wina tragiczna - wcześniej czy później bohater dowie się, że źle postępuje i zostanie ukarany 12. Chór pełniący rolę moralisty , komentatora wydarzeń, który ocenia rozwój sytuacji składający się z 12-15 mężczyzn 13. Niezmienność charakteru postaci, postacie nie podlegają transformacji 14. Nie przedstawiano bezpośrednio scen krwawych, mówił o nich dialog 15. Bohaterami są osoby z wyższych sfer 16. Zasada czystości estety, czyli nie przeplatanie scen tragicznym scenami tragicznymi, 17. Określona budowa: ekspozycja (wstęp), zawiązanie i rozwój akcji, punkt kulminacyjny, dalsze skomplikowanie akcji, rozwinięcie akcji, epilog (informacje dodatkowe) 1/3 Tragedia 18. Specyficzna kompozycja utworu. Kompozycja tragedii: Kompozycja tragedii antycznej była zupełnie inna niż obecnie. Każda z części spełniała określoną funkcję, a układ poszczególnych części można przedstawić następująco: 1. prologos (wstęp) - wprowadzenie o czym będzie sztuka 2. parados - pierwsza pieśń chóru wchodzącego na orchestrę, który informował jak doszło do konfliktu 3. epejsodion I (epizod I) - aktorzy wchodzą na proscenium i przedstawiają treść akcji 4. stasimon I - pieśń chóru, który komentuje zdarzenia z poszczególnych epizodów 5. epejsodion II... 6. stasimon II... 7. epejsodion III... 8. .... do V 9. kommos 10. exodos - pieśń wieńcząco- podsumowującą , którą śpiewa schodzący z orchestry chór. W przypadku komedii kompozycja była wzbogacona o parabazy, czyli podejścia ku widzom z odłożeniem masek i wygłoszeniem pewnej wypowiedzi. Chór był stale obecny i pełnił rolę komentatora - moralisty. Wybitni twórcy tragedii greckiej: Tespis - żył w VI w. p.n.e. Był pierwszym znanym aktorem dramatycznym. Wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach. Wprowadził też dialog z chórem. Eurypides - urodził się ok. 485 r. p.n.e. na Salominie, a zmarł w 407 r. p.n.e. w Pelii w Macedonii. Najmłodszy z wielkiej trójki tragediopisarzy greckich (Ajschylos, Sofokles, Eurypides). Był przeciwnikiem tyranii. Nie zgadzając się z polityką Aten, pod koniec życia emigrował do Macedonii. Eurypides w swoich komediach przedstawił złe i dobre natury strony człowieka. Wystawił 88 utworów dramatycznych, z czego zachowało się 17 tragedii i 1 dramat satyrowy (z 932 przypisywanych mu przez tradycje utworów). Był twórcą: Alkestis, Medea, Hipolit, Andromacha, Elektra, Orestes, Trojanki. Twórca tragedii psychologicznej., właśnie on po raz pierwszy zwrócił uwagę na psychologię postaci. W jego sztukach niewiele jest miejsca na interwencję bogów lub działanie losu. Wszystkim rządzą ślepy przypadek i ludzkie namiętności. Oskarżono go z tego powodu o bezbożność. W utworze "Trojanki" protestuje przeciwko wojnie. Bohaterami są żony i matki trojańskich bohaterów, które dostały się w ręce 2/3 Tragedia zdobywców. Ich straszny los przeczy rozumnym zasadom świata i istnieniu bogów. Eurypides patrzy na świat trzeźwo i bez złudzeń. Nie wierzy w bóstwa, wierzy zaś w okrucieństwo świata. W utworach: Elektra, Andromacha, Trojanki, Ifigenia, w Aulidzie obserwujemy ludzką próżność i okrucieństwo. Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) - arystokrata, uczestniczył w bitwie pod Maratonem. Tragediopisarz grecki, który wystawił 70 tragedii i 20 dramatów. Jego twórczość była traktowana jako działalność wieszcza, nauczyciela ludu, moralnego reformatora. Akcję uczynił najważniejszym elementem sztuki. Stworzył takie dzieła jak: "Błagalnice", "Oresteja", "Prometeusz w okowach", "Persowie", "Siedmiu przeciw Tebom", "Agamemnon". Z tragedii, które napisał zachowało się siedem. Najsłynniejsza z nich to "Persowie", która jest jedyną znaną nam tragedią grecką, podejmującą temat aktualny - wojną perską. Wszystkie inne opierały się na wątkach mitycznych. "Agamemnon", "Ofiarnice" i "Eunienidy" tworzyły trylogię pt. "Oresteja". Tragedie Ajschylosa uderzały prostotą, a prezentowały świat, w którym ścierają się wciąż racje ludzi i bogów. Bohaterowie sztuki giną z godnością. Autor skupiał się na istocie konfliktu, nie interesowała go psychologiczna charakterystyka postaci. Cechą charakterystyczną twórczości Ajschylosa jest przywiązanie do wartości demokratycznych oraz niechęć wobec despotyzmu i tyranii, co widać szczególnie w "Prometeuszu w okowach". Przedstawia tam zmagania dobroczyńcy ludzkości z Zeusem (despotą). Postacie z jego sztuk sprawiają wrażenie nadludzkich, posągowych, maksymalnie uproszczonych. 3/3