Perspektywy zastosowania wskaźników UV w kontroli we

„Perspektywa polska, doświadczenia z użyciem systemu EnCompass.”
„Perspektywy zastosowania wskaźników UV w kontroli wewnętrznej procedur
utrzymania czystości środowiska szpitalnego.”
dr med. Paweł Grzesiowski
(Stowarzyszenie
Higieny
Lecznictwa,
Fundacja
Instytut
Profilaktyki
Zakażeń,
Warszawa)
Zagrożenia
związane
z
występowaniem
zakażeń
szpitalnych
są
coraz
większe,
w szczególności w oddziałach, w których hospitalizowani są pacjenci skolonizowani lub
zakażeni wieloopornymi lub inwazyjnymi drobnoustrojami. Wielokrotny bezpośredni lub
pośredni kontakt pacjenta i personelu medycznego ze skażonymi powierzchniami,
wyposażeniem i sprzętem sprzyja przenoszeniu drobnoustrojów między pacjentami oraz
występowaniu ognisk epidemicznych. W wielu przypadkach udowodniono, iż środowisko
szpitalne stanowi rezerwuar tych drobnoustrojów, dlatego tak ważne jest właściwe
wykonywanie procedur utrzymania czystości w szpitalu. Największe skażenie dotyczy
obszaru w promieniu 2 metrów od miejsca pobytu pacjenta (m.in. łóżko, toaleta, stół
zabiegowy). Jak wykazują doświadczenia wielu placówek medycznych, utrzymanie czystości
jest realizowane w niedostateczny sposób, jednak brakuje obiektywnych wskaźników
poprawności, co ułatwiłoby nadzór nad tymi procedurami, jak również monitorowanie
poprawy ich wykonywania. Utrzymanie czystości w szpitalu wymaga szczególnej staranności
od
personelu
sprzątającego,
który
najczęściej
dysponuje
manualnymi
metodami
dekontaminacji. Oznacza to, że tzw. „czynnik ludzki” ma w tych procedurach największe
znaczenie, zarówno w zakresie właściwego przygotowania roztworów roboczych, jak
i wykonania poszczególnych prac. Nowoczesny nadzór epidemiologiczny nad środowiskiem
szpitalnym
wymaga
stosowania
metod
powtarzalnych,
tanich
i
relatywnie
mało
czasochłonnych. Dotychczasowe narzędzia kontroli stosowane w nadzorze nad procedurami
utrzymania czystości w placówkach medycznych obejmują ocenę wizualną wykonania
czynności przez personel, analizę prawidłowości przygotowania roztworów roboczych i ich
stosowania oraz skomplikowane i kosztowne badania mikrobiologiczne, często wykonywane
metodami niewystandaryzowanymi. Istnieje obecnie potrzeba ponownego zdefiniowania
zasad
kontroli
wewnętrznej
w tym
zakresie,
uwzględniających
nowe
rozwiązania
i nowoczesne technologie.
Zgodnie z aktualną wiedzą, nie ma wskazań do rutynowego wykonywania badań
mikrobiologicznych środowiska szpitalnego w z góry ustalonych terminach. Nie oznacza to
jednak całkowitej rezygnacji z celowanych badań mikrobiologicznych w kontroli czystości
środowiska szpitalnego. Posiewy środowiskowe muszą być jednym z elementów kontroli
wewnętrznej procedur utrzymania czystości, są pobierane w wystandaryzowany i powtarzalny
sposób, najlepiej z zastosowaniem automatycznych lub półautomatycznych urządzeń. Każdy
posiew musi być pobrany dwukrotnie, w ściśle określonym miejscu, krótko przed
i bezpośrednio po wykonaniu procedury dekontaminacji. Badanie mikrobiologiczne powinno
stanowić drugi etap kontroli wewnętrznej, jako ostateczna weryfikacja poprawności
wykonania procedury. W pierwszym etapie kontroli wewnętrznej należy wykorzystać metody
szybkie, dające wstępną ocenę np. na podstawie usunięcia zanieczyszczeń lub znaczników
naniesionych w punktach kontrolnych przez osoby odpowiedzialne za kontrolę wewnętrzną.
W celu oznakowania powierzchni przed procedurą dekontaminacji można wykorzystać
oznakowania widoczne lub niewidoczne w świetle dziennym, jak również metody oparte na
wykrywaniu ATP czy bioluminescencji. Prostota i niski koszt przemawiają za szerokim
użyciem znaczników fluorescencyjnych niewidocznych w świetle dziennym, ale czułych na
promieniowanie
ulfrafioletowe.
Jak
wykazały
doświadczenia
własne,
oznakowanie
powierzchni i sprzętów tymi wskaźnikami pozwala na ocenę prawidłowości wykonania
procedur sprzątania oraz koreluje z poziomem skażenia mikrobiologicznego sprzątanych
powierzchni. Obecne doświadczenia wskazują na poważne zaniedbania wykonywania
procedur sprzątania w szpitalach - znaczniki nanoszone po raz pierwszy w szpitalu wykazują,
że 30-50% powierzchni i sprzętów
jest nieprawidłowo sprzątanych. Wprowadzenie
znakowania powierzchni do rutynowej kontroli wewnętrznej procedur utrzymania czystości
musi być poprzedzone szkoleniami oraz akcją informacyjną wśród personelu szpitala, tak aby
wyniki kontroli były analizowane na gruncie konstruktywnej dyskusji i poprawy jakości, a nie
prowadziły do napięć i konfliktów wewnętrznych. W wielu szpitalach utrzymaniem czystości
zajmują się podmioty zewnętrzne, co wymaga odpowiedniego umocowania prawnego
nowych metod kontroli wewnętrznej, gwarantującego obu stronom ochronę ich interesów.
Należy podkreślić, że celem nadrzędnym wszelkich działań podejmowanych w szpitalu jest
bezpieczeństwo pacjentów i personelu. W pierwszej kolejności, prowadzenie nowych metod
kontroli wewnętrznej ma na celu optymalizację procedur sprzątania, a nie ocenę pracy
poszczególnych pracowników. Po wprowadzeniu programów naprawczych, obejmujących
dodatkowe szkolenia dla personelu sprzątającego ze szczególnym naciskiem na przecieranie
wszystkich dekontaminowanych powierzchni, doposażenie we właściwy sprzęt i środki
czystości, badania kontrolne wykazują istotną poprawę dokładności procedur utrzymania
czystości, a co za tym idzie, zmniejszenie ryzyka transmisji groźnych drobnoustrojów
szpitalnych. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń należy uznać znakowanie
powierzchni za rekomendowany sposób kontroli wewnętrznej i monitorowania jakości
procedur dekontaminacji powierzchni i sprzętów medycznych w szpitalach, stanowiący cenne
uzupełnienie innych metod oceny efektywności sprzątania.