Konferencja „Pakiet MAK – mo liwości oprogramowania i

Luiza Przybylska
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Lublinie
Konferencja „Pakiet MAK – możliwości oprogramowania
i perspektywy rozwoju”
Z inicjatywy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach przy współudziale
Biblioteki Narodowej i Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie w dniach
16-17 kwietnia 2007 r., zorganizowana została pierwsza ogólnopolska
konferencja naukowa dla użytkowników systemu bibliotecznego MAK pt. Pakiet
MAK – możliwości oprogramowania i perspektywy rozwoju.
Na miejsce konferencji wybrano Hotel „Przedwiośnie” - najwyżej położony
hotel w Górach Świętokrzyskich, znajdujący się w Mąchocicach Kapitulnych pod
Kielcami. Jego malownicze położenie na zboczu góry i mikroklimat bogaty w jod
dostarczyło uczestnikom konferencji niezapomnianych przeżyć zarówno
intelektualnych jak i estetycznych.
Na konferencji zebrało się 140 przedstawicieli bibliotek publicznych,
uniwersyteckich i pedagogicznych oraz specjalistów w dziedzinie informatyki
z całej Polski aby wymienić się doświadczeniami w zakresie automatyzacji prac
bibliotecznych przy zastosowaniu pakietu MAK. Głównym celem spotkania było:
-
przedstawienie aktualnego i perspektywicznego stanu prac nad systemem
MAK,
- wspieranie, rozwijanie, udoskonalanie i promowanie systemu MAK,
- zaprezentowanie opinii, stanowisk i doświadczeń bibliotekarzy w pracy
z systemem MAK
Konferencję rozpoczęło wystąpienie inauguracyjne dr Tomasza Makowskiego,
dyrektor Biblioteki Narodowej. Pierwszego dnia wygłoszono sześć referatów. Na
początku wystąpił twórca Mak-a Jan Wierzbowski z Biblioteki Narodowej, który
przedstawił „Krótką” historię MAK-a”.
Biblioteka Narodowa po raz pierwszy spotkała się z komputeryzacją w 1971 r.
Dane zapisywano na taśmach magnetycznych o pojemności 10 tys. znaków.
Następnie powstała baza - Centralny katalog czasopism polskich w systemie
Polarka. W 1989 r. rozpoczęto prace nad MAK-iem. Pierwszym i podstawowym
celem BN było zastąpienie kartotek kartkowych (szufladkowych) bazami
automatycznymi, stąd nazwa systemu MAK – Małe Kartoteki Automatyczne.
Biblioteka dysponowała wtedy komputerami XT o pojemności 1 MB
i zainteresowała się archiwizacją bazy na CD-ROM-ach. Pierwszy pokaz CDROM-ów w BN odbył się na początku 1990 r., a w 1994 r. nastąpiło nagranie na
płytach całego programu i wszystkich baz MAK-a. Program rozwijał się przez
lata. Stworzono moduł wypożyczeń, który umożliwia automatyczną obsługę
wypożyczalni oraz w 1997 r. moduł MAKWWW, pozwalający na udostępnianie
baz w Internecie. Co kilka lat opracowywane są nowe wersje MAK-a.
Biblioteka Narodowa oferuje pakiet programowy MAK pracujący na
komputerach IBM PC (i kompatybilnych) w systemie DOS. Pakiet MAK jest
przeznaczony do prowadzenia wszelkiego rodzaju katalogów i kartotek,
w szczególności bibliotecznych.
Jan Wierzbowski pod koniec swojego wystąpienia wyraził nadzieje, że system
MAK będzie stale rozwijany i doskonalony, a jego nowe wersje staną się jeszcze
bardziej przyjazne dla użytkowników i będą się cieszyć ich uznaniem
i zainteresowaniem.
Następnym prelegentem był dr Władysław Marek Kolasa z Akademii
Pedagogicznej w Krakowie, który przedstawił referat pt. System MAK na tle
innych systemów bibliotecznych.
Autor w przystępny sposób dokonał porównania i oceny najbardziej znanych
i wykorzystywanych
w
bibliotekach
programów,
ze
szczególnym
uwzględnieniem charakterystyki programu MAK, który jest najpopularniejszym
programem na rynku pod względem wykorzystujących go instytucji (56%).
Obecnie na rynku znajduje się przynajmniej kilkanaście programów, które
w pełni automatyzują prace biblioteczne. Wybór jest dość szeroki. Dostępne są
zarówno systemy tanie (MAK, LIBRA – ok. 2-4 tys. zł), jak i nieco droższe
(SOWA, PATRON – 9–13 tys. zł) oraz kilkunastokrotnie droższe systemy
zintegrowane (ALEPH, VIRTUA, HORIZON, PROLIB, Q SERIES). Programy te
różnią się pod względem możliwości (liczba dostępnych funkcji, opcji
i ułatwień), zdolnością do pracy w placówkach o rozbudowanej strukturze,
a także możliwościami przystosowania do lokalnych wymagań. Dużą rolę
odgrywa również ich popularność na rynku, gdyż daje to swoiste poczucie
bezpieczeństwa, pozwala korzystać z pomocy innych i zrzeszać się w grupy
interesu.
Każda biblioteka mająca dokonać wyboru programu musi być przygotowana
na kompromis pomiędzy swymi potrzebami i możliwościami finansowymi,
a możliwościami systemu. Często bowiem jakość programu jest wprost
proporcjonalna do jego ceny. Wybór programu jest również uzależniony od
struktury biblioteki, od tego czy biblioteka zamierza korzystać z zewnętrznych
źródeł danych, czy tworzy bibliografię regionalną, czy gromadzi i udostępnia
dokumenty elektroniczne itd. Wynika z tego, że biblioteki zwracają uwagę na
różnorodne kryteria wyboru, jednak przystępna cena, ugruntowana pozycja
rynkowa producenta, możliwość obsługi wszystkich czynności programu
i możliwość wielodostępnej pracy w środowisku sieciowym to najważniejsze
czynniki, którymi należy się kierować przy wyborze systemu.
W drugiej części referatu autor krótko scharakteryzował program MAK i opisał
jego słabe strony m.in. plikową architekturę, brak relacyjności, ograniczenia
DOS, znakowy interfejs i niskie bezpieczeństwo danych. Na zakończenie
stwierdził, że pomimo swej dużej popularności i atutów jakimi są niska cena,
szybkość działania, otwarta architektura, dobry moduł wyszukiwawczy
i bogactwo przetestowanych procedur, program wymaga gruntownej reformy.
Z dużym zainteresowaniem uczestników konferencji spotkało się wystąpienie
ks. Krzysztofa Goneta z Federacji Bibliotek Kościelnych FIDES i Michała Marksa
z Biblioteki Narodowej pt. Przyszłość MAK-a jako zintegrowanego systemu
zarządzania biblioteką, nowy interfejs, nowe możliwości. Referat dotyczył
prowadzenia prac nad dalszym rozwojem systemu MAK w Bibliotece Narodowej.
Przedstawiono plany rozbudowy poszczególnych modułów pakietu MAK oraz
przybliżone terminy ich realizacji.
Na początku ks. K. Gonet podał ogólną charakterystykę pakietu MAK
i podkreślił, że MAK obsługuje już ponad 1700 bibliotek, w tym:
-
ponad 1200 bibliotek publicznych,
-
ok. 120 bibliotek kościelnych,
ponad 200 bibliotek uczelnianych.
MAK jest przeznaczony do prowadzenia baz o charakterze katalogów
i kartotek w bibliotekach, ale również może być wykorzystywany do innych baz
danych. Strukturę danych oraz rodzaj indeksów określa użytkownik w czasie
zakładania bazy. W pakiecie można wyróżnić trzy części, zwane modułami:
-
moduł obsługi bazy – umożliwia zakładanie i reorganizację bazy,
wprowadzanie, modyfikację oraz skreślanie danych, wyszukiwanie
i tworzenie podzbiorów bazy, drukowanie oraz import i eksport danych
z i do zbiorów zewnętrznych,
-
moduł drukowania (edycji) – umożliwia drukowanie danych z bazy np.
zestawień, bibliografii, kart katalogowych, wg przyjętych formatów,
-
moduł wypożyczeń – umożliwia obsługę wypożyczalni, korzysta on z bazy
wypożyczanych przedmiotów np. książek (baza książek) oraz z bazy osób
(instrukcji) wypożyczających (baza czytelników).
Oprócz wymienionych modułów istnieją programy udostępniające
pakietu MAK na CD-ROM-ach (CDMAK) oraz w Internecie (MAKWWW).
bazy
Następnie głos zabrał Michał Marks, który przedstawił zmiany, jakich dokonali
przez ostatnie lata informatycy w konsultacji z bibliotekarzami, w celu
dostosowania systemu bibliotecznego MAK do aktualnych oczekiwań
użytkowników.
Kilka zmian nastąpiło w zakresie wsparcia technicznego. Na stronie
producenta dostępna jest w formie elektronicznej pełna dokumentacja, powstał
serwis update (pakiet MOD) i rozbudowano serwis na temat konwersji
MARCBN/MARC21 (bezpłatne narzędzia i opisy). Zainteresowani mogą
skorzystać z usług wdrożeniowych i serwisowych świadczonych przez FIDES
(instalacja programu, szkolenia) oraz zaopatrzyć się w dane z Centralnej
Kartoteki Haseł Wzorcowych NUKAT w postaci bazy MAK. W samym programie
(wersja 4.3) pojawiło się wiele nowych funkcji np. nowy instalator obejmujący
pakiet i programy edycyjne TEX, możliwość drukowania etykiet z kodami
kreskowymi, dużo nowych formatów wydruków (w tym RTF i PDF), nowe
funkcje gromadzenia i skontrum, a także możliwość wyświetlania znaków
greckich i inne. Kilka nowych możliwości oferuje także MAKWWW w wersji 1.22,
m.in. anglojęzyczny interfejs, możliwość pracy w systemach UNIX na
procesorach SUN, umiarkowaną możliwość personalizacji interfejsu i obsługę
khw w indeksach.
Biblioteka Narodowa pracuje obecnie nad systemem MAK 5. Główne zmiany
w tej wersji to architektura klient – serwer oraz interfejs WWW do
wprowadzania książek, samoobsługi czytelnika i obsługi wypożyczalni.
Pozostanie natomiast dos’owy klient z makrooperacjami i mechanizmami
eksportu danych, które będą działać analogicznie jak w MAK-u 4.3. BN
przewiduje zakończenie prac nad tymi funkcjonalnościami na przestrzeni 2008
i 2009 roku. Możliwość skorzystania z nowych funcjonalności będzie wymagało
przejścia bibliotek ze starej wersji MAK-a na MAK 5.
Kolejny mówca, Bożena Bartoszewicz-Fabiańska z Książnicy Podlaskiej
w Białymstoku w swoim wystąpieniu pt. Format MARC 21 – baza katalogowa
w programie MAK - adaptacja formatu, zapoznała uczestników konferencji
z krótką historią formatu MARC i przedstawiła zalety formatu MARC 21, który
jest obecnie uważany za format docelowy w polskich bibliotekach.
Format MARC jest międzynarodową umową, określającą sposób opisu
danych bibliograficznych dokumentów (książek, wydawnictw ciągłych, plików
komputerowych itd.). MARC jest skrótem angielskiego określenia MachineReadable Cataloging, które oznacza katalogowanie w postaci elektronicznej.
Początki historii formatu MARC to lata 60-te XX wieku, kiedy to Biblioteka
Kongresu USA przygotowała dla potrzeb katalogowania własnych zbiorów
format LC MARC, który z upływem czasu został przekształcony w US MARC.
W roku 1997 powstał format MARC 21, który jest wynikiem połączenia formatu
US MARC z wersją formatu MARC używaną w Kanadzie (CAN MARC).
W Polsce do niedawna dane były przygotowywane w formacie MARC BN
(format Biblioteki Narodowej) i dotychczas wiele bibliotek prowadzi w tym
formacie swoje bazy. Zarówno w formacie MARC BN jak i w MARC 21, te same
informacje są wpisywane w różny sposób do różnych pól. Główne różnice
między tymi formatami to np. różne nazwy pól i podpól, inny sposób opisu
tytułu, inne znaki umowne itd.
Autorka podkreśliła, że przejście (przeprowadzenie konwersji danych)
z formatu MARC BN na format MARC 21 jest koniecznością, aby dostosować
polskie biblioteki do międzynarodowych norm katalogowania komputerowego.
Przypomniała również, że żaden z programów do konwersji nie zapewnia
całkowitej poprawności wyników, szczególnie dla książek wielotomowych. Po
wykonaniu konwersji należy dokonać bardzo wnikliwej korekty.
Na szersze omówienie zasługuje referat Tomasza Łazarskiego pt. WebMAK –
udział innych bibliotek w rozwoju systemu MAK (na przykładzie WBP
w Kielcach) charakteryzujący nowatorskie rozwiązania w zakresie obsługi
systemu MAK.
Inicjatywa powstania systemu WebMak wyszła od dyrekcji Wojewódzkiej
Biblioteki Publicznej w Kielcach jako odpowiedź na zgłoszenia czytelników
i bibliotekarzy. Zgłoszenia te dotyczyły zmian w użytkowaniu systemu MAK
autorstwa Biblioteki Narodowej.
WebMak jest webowym interfejsem do systemu MAK wiec to system MAK
jest dostawcą podstawowych mechanizmów do obsługi biblioteki oraz
gwarantem spójności i poprawności danych. Komunikacja z systemem MAK
odbywa się za pomocą skryptów makrooperacji i mechanizmu eksportu danych
z MAK. Interfejsem użytkownika jest przeglądarka WWW, więc dostęp do
systemu może być zrealizowany zarówno poprzez Internet jak i Intranet.
Główna część systemu WebMak jest wykonana z jednej z najpopularniejszych
technologii tworzenia aplikacji webowych – J2EE. Bezpieczeństwo aplikacji jest
gwarantowane przez popularny serwer aplikacji Tomcat.
Głównym atutem systemu jest możliwość szybkiego uruchamiania kolejnych
funkcjonalności systemu MAK w ramach WebMak-a. Funkcjonalności te mogą
być uruchomione już w najbliższym czasie i nie wymagają wymiany systemu
informatycznego, a tylko zainstalowania systemu WebMak obok działającego
obecnie w bibliotece systemu MAK 4.3 lub jego starszej wersji ale wtedy przy
pewnych ograniczeniach.
WebMak został tak zaprojektowany, aby był tak samo elastyczny jak system
MAK tzn. dowolna zmiana w strukturze bazy MAK wymaga tylko rekonfiguracji
w opisie maski MAK, skrypcie makconnectora oraz xml'owym scenariuszu,
w którym jest opisana tekstowo kolejność i zawartość stron serwisu. Działania
te są łatwe do wykonania dla administratora biblioteki i nie wymagają
specjalistycznej pomocy.
Moduły systemu WebMak to:
-
-
-
-
moduł wyszukiwania pełnotekstowego - moduł ten nie wymaga posiadania
przez czytelnika konta w systemie WebMak ani procesu logowania się
czytelnika do systemu,
moduł obsługi czytelnika - moduł wymaga logowania się czytelnika do
systemu, wyszukiwanie pełnotekstowe książek rozszerzone o możliwość
wykonania rezerwacji i mechanizm koszyka, dostęp do informacji o stanie
i historii konta w systemie MAK,
moduł wypożyczalni - moduł wymaga logowania się bibliotekarza do
systemu
i
udostępnia
mechanizm
ogłoszeń
spersonalizowanych,
wyszukiwanie czytelników wraz z obsługą procesu wypożyczenia, obsługę
rezerwacji, wyszukiwanie książek, tworzenie ogłoszeń dla czytelników,
dodawanie nowych czytelników,
moduł administracyjny – moduł rozszerzający funkcjonalność „modułu
wypożyczalni” o zarządzanie użytkownikami systemu WebMak.
WebMak udostępnia webowy interfejs do dos'owych programów mak.exe
i wyp.exe wchodzących w skład pakietu MAK w zakresie:
-
zarządzania
czytelnikami
(zakładanie
kont
nowych
czytelników,
modyfikacja danych czytelników, usuwanie kont czytelników),
zarządzanie wypożyczeniami (wypożyczanie i zwroty),
wyszukiwanie książek wraz z informacją o statusie ich wypożyczenia lub
rezerwacji,
obsługa rezerwacji i przechowywanie informacji o nich w systemie MAK,
obsługa prolongat.
WebMak rozszerza funkcjonalności systemu MAK w celu lepszego
dostosowania
systemu
bibliotecznego
do
oczekiwań
użytkowników
o rezerwacje, w tym rezerwacje terminowe i bezterminowe oraz wyszukiwanie
pełnotekstowe po wszystkich kategoriach.
Nowe funkcjonalności wspierające komunikację na linii czytelnik-biblioteka to:
-
-
ogłoszenia indywidualne i grupowe dla użytkowników systemu,
obsługa powiadomień czytelników o dostępnych zarezerwowanych
pozycjach,
obsługa zgłoszeń czytelników,
koszyk, w którym użytkownicy mogą przechowywać zakładki do
interesujących ich pozycji w celu ich wypożyczenia w przyszłości,
rezerwacje - możliwość definicji algorytmu rezerwacji np. jeśli książka jest
dostępna w chwili rezerwowania to możliwa jest tylko rezerwacja
jednodniowa, jeśli nie jest dostępna wówczas rezerwacja następuje do
momentu zwrotu książki przy czym czytelnik otrzymuje informację
o dostępności zarezerwowanej przez niego pozycji w postaci ogłoszenia, email lub SMS (w przypadku istnienia modułu komunikacji),
wyszukiwanie pełnotekstowe książek wykonane na wzór popularnych
wyszukiwarek internetowych,
zarządzanie kontami użytkowników zgodnie z wymogami bezpieczeństwa.
Tomasz Łazarski podkreślił, że uruchomienie systemu WebMak spełnia
oczekiwania współczesnego bibliotekarstwa oraz podnosi komfort obsługi
systemu MAK zarówno przez czytelników jak i bibliotekarzy. Obecnie system
jest w trakcie testów przeduruchomieniowych w WBP w Kielcach.
Na szczególną uwagę zasłużyła prezentacja Wojciecha Kowalewskiego
przedstawiciela Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie pt. Bazy MAK
w katalogach rozproszonych. Autor szczegółowo opisał nowatorski portal
internetowy - Fidkar Małopolski, który jest wyposażony w narzędzie
umożliwiające przeszukiwanie kilkudziesięciu komputerowych baz katalogowych
i bibliograficznych bibliotek samorządowych z Małopolski i bibliotek naukowych
z Krakowa.
Głównym zadaniem multiwyszukiwarki Fidkar jest prezentacja wyników
wyszukiwania na interaktywnej stronie WWW. Ze względu na dużą
różnorodność i specyfikę baz, portal Fidkar został podzielony na trzy serwisy:
BR@Ma, RK@M oraz KR@K.
Serwis BR@Ma, czyli Bibliografia Regionalna Małopolski zgromadziła do tej
pory ok. 26 baz bibliograficznych. Oprócz baz WBP w Krakowie w serwisie
udostępnione są bazy regionalne poszczególnych powiatów z Małopolski.
Serwis RK@M, czyli Rozproszony Katalog Małopolski stanowią głównie bazy
katalogowe (ok. 53) małopolskich bibliotek publicznych stopnia powiatowego,
miejskiego oraz gminnego.
Serwis KR@K, czyli Krakowski Katalog Rozproszony, integruje zasoby
krakowskich bibliotek naukowych. W gronie tym znalazły się m.in. Biblioteki
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Biblioteka Główna AGH, Biblioteka Główna
Politechniki Krakowskiej, Biblioteka PAT, Biblioteka Czartoryskich, Biblioteka
Muzeum Narodowego w Krakowie. Serwis KR@K jest jedyną regionalną
platformą w Krakowie, która gromadzi bazy bibliotek naukowych miasta
Krakowa w jednym miejscu.
Portal Fidkar Małopolski jest największą multiwyszukiwarką baz regionalnych
zorganizowaną dla bibliotek publicznych w Polsce. Dostęp do wszystkich trzech
serwisów jest możliwy ze strony internetowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej
w Krakowie.
Drugi dzień konferencji wypełniony był informacjami, komunikatami
i prezentacjami z regionów. Bibliotekarze w krótkich wystąpieniach wymieniali
się wiedzą i doświadczeniami w zakresie wykorzystania pakietu MAK w swoich
bibliotekach.
Pierwszą prezentację pt. Program biblioteczny MAK w bibliotekach
publicznych województwa mazowieckiego, przedstawił Marcin Leszczyński
z Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. Wystąpienie poświęcone było
omówieniu
stanu
komputeryzacji
bibliotek
publicznych
województwa
mazowieckiego. Autor zaznaczył , że Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy jako
biblioteka wojewódzka sprawuje opiekę merytoryczną nad liczącą 1003
placówki, siecią bibliotek publicznych w Warszawie i województwie
mazowieckim. Zadania te realizują Dział Instrukcyjno-Metodyczny i Dział
Obsługi Sieci. Obecnie skomputeryzowanych jest 294 biblioteki i 273 filie, co
stanowi ok. 53% ogólnej liczby placówek, z czego 277 bibliotek i 141 filie
wykorzystuje program MAK. Nowszą wersję programu, MAK 4.3 posiada 118
bibliotek i 16 filii. W ciągu 2 lat nastąpił dwu i pół krotny wzrost wykorzystania
MAK-a w województwie mazowieckim. Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy
prowadzi również działalność instruktorską w bibliotekach terenowych dotyczącą
instalacji programu MAK i jego nakładek aktualizacyjnych zakupionych przez
biblioteki. Organizowane są też szkolenia w zakresie komputeryzacji dla
bibliotekarzy przez specjalistów z Biblioteki Narodowej.
Podobną tematykę poruszył Krzysztof Tkacz reprezentujący Wojewódzką
Bibliotekę Publiczną w Olsztynie. Dokonał on prezentacji pt. MAK w sieci
bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego dotyczącej stanu
komputeryzacji w WBP i bibliotekach warmińsko-mazurskich oraz pomocy
bibliotekarzom w zakresie komputeryzacji.
Proces komputeryzacji Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie
rozpoczęto w 1989 roku automatyzacją procesu opracowania "Bibliografii
Warmii i Mazur". W ciągu kolejnych lat proces ten rozwijał się i doskonalił aż do
momentu, w którym WBP osiągnęła stan pełnej komputeryzacji prac
bibliotecznych. Komputeryzacją procesów bibliotecznych WBP w Olsztynie oraz
bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego zajmuje się Sekcja
Komputerowego Wspomagania Procesów Bibliotecznych, której kierownikiem
jest Krzysztof Tkacz. Do jej zadań należy m.in. bieżąca obsługa sprzętu
komputerowego WBP, administrowanie bazami danych WBP, tworzenie
i utrzymanie stron internetowych należących do WBP, koordynowanie budowy
katalogu zbiorów WBP i wspomaganie od strony technicznej,
prace
wdrożeniowe związane z migracją do programu MAK oraz prace koordynacyjne
nad udoskonalaniem formatu MARC 21 wdrożonego w WBP. Poza tym Sekcja
jest wsparciem technicznym dla Wirtualnej Powiatowej Biblioteki Publicznej oraz
dla projektu Bazy Informacji Lokalnej. Podejmuje również inicjatywy
zmierzające do wzbogacenia WBP w sprzęt i oprogramowanie poprzez
przygotowanie
wniosków
do
lokalnych
władz,
fundacji
krajowych
i zagranicznych oraz EU.
Pomoc Sekcji dla bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego
w zakresie komputeryzacji polega na prowadzeniu szkoleń z obsługi komputera
dla pracowników, prowadzeniu szkoleń z obsługi specjalistycznych programów
bibliotecznych, pomocy w budowie komputerowego katalogu zasobów
bibliotecznych oraz pomocy w zakresie planowania, realizacji zakupów,
konfiguracji i instalacji sprzętu komputerowego i oprogramowania.
Kolejnym mówcą był Cezary Kasiborski dyrektor Powiatowej i Miejskiej
Biblioteki Publicznej w Wałbrzychu . Jego wystąpienie pt. 14 lat MAK-a
w wałbrzyskiej „Bibliotece pod Alantami”. Co dalej? spotkało się z żywą reakcją
uczestników konferencji. Odczytał on krótki referat napisany w sposób na wpół
żartobliwy opisujący „zmagania” pracowników biblioteki z programem MAK na
przestrzeni kilkunastu lat. Starania bibliotekarzy w zakresie komputeryzacji
zaowocowały tym, że biblioteka główna oraz czternaście filii rozmieszczonych
we wszystkich większych osiedlach miasta, obecnie szeroko wykorzystują
elektroniczne technologie w zakresie tworzenia i udostępniania baz danych
(katalogowych, bibliograficznych i faktograficznych), rejestracji czytelników
i wypożyczeń, udostępniania internetu oraz zabezpieczania zbiorów przed
kradzieżą.
Dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kolbuszowej Andrzej
Jagodziński wraz z Łukaszem Szymańskim wystąpili z referatem pt. Pakiet MAK
w MiPBP w Kolbuszowej – historia i współczesność syntetycznie opisując stan
komputeryzacji biblioteki od jej początków do dnia dzisiejszego.
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna jest gminną instytucją kultury
obejmującą swoim oddziaływaniem całą Gminę Kolbuszowa oraz sprawującą
nadzór merytoryczny nad siecią bibliotek publicznych powiatu kolbuszowskiego.
W skład gminnej sieci bibliotecznej wchodzą: Biblioteka Miejska, siedem filii
wiejskich oraz cztery punkty biblioteczne.
Pod koniec 1990 roku w bibliotece pojawił się pierwszy komputer AT 286,
który został wykorzystany w gromadzeniu i opracowaniu zbiorów. Od tego
momentu rozpoczął się systematyczny proces komputeryzacji procedur
bibliotecznych. Stopniowo komputeryzowano katalogi, najpierw w oparciu
o własny program, później o pakiet biblioteczny MAK. Obecnie biblioteka jest
placówką nowoczesną, wprowadzającą od początków lat dziewięćdziesiątych
nowe technologie. Udostępnione zostały bazy danych Biblioteki Narodowej,
a czytelnicy uzyskali dostęp do Internetu. Powstała strona domowa biblioteki
z katalogami i własnymi bazami online.
W bibliotekach na terenie gminy Kolbuszowa pracuje 47 komputerów, 28
z nich jest podłączonych do Internetu. W centrali wszystkie katalogi są
prowadzone w wersji elektronicznej. Siedem komputerów z dostępem do
Internetu zostało udostępnionych czytelnikom w Gminnym Centrum Informacji,
założonym przez bibliotekę w 2003 roku. Zakup komputerów został
sfinansowany w ramach programu „Pierwsza Praca”. Osoby bezrobotne mogą za
darmo skorzystać z komputerów oraz przy pomocy pracowników GCI napisać
CV lub list motywacyjny. Pracownicy pomagają im również w wyszukiwaniu
ofert pracy w Internecie. GCI prowadzi własną stronę: www.gci.kolbuszowa.pl.
Biblioteka od niedawna rozpoczęła digitalizację swoich zbiorów. W postaci
elektronicznej znajdą się zarówno dokumenty urzędowe, zdjęcia jak i gazety
regionalne. Wszystkie zdigitalizowane zbiory są dostępne dla czytelników
wsiedzibie biblioteki. Niektóre z nich będą umieszczone na stronie internetowej
biblioteki, w dziale Kolbuszowska Biblioteka Internetowa.
Pod koniec prezentacji, dyrektor biblioteki wyraził duże zadowolenie, że
działająca od 1947 r., Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej,
dzięki powyższym działaniom, jest uznawana za jedną z lepszych bibliotek
publicznych w kraju.
Następnym prelegentem była Ewa Kapusta z Miejskiej Biblioteki Publicznej
w Kraśniku, której referat pt. „Jak pokonać MAK-a” – wprowadzenie systemu
w MBP w Kraśniku” zwięźle opisywał rozwój biblioteki wraz z jej
komputeryzacją.
Miejska Biblioteka Publiczna działa od 1944 r. W styczniu 2000 r. przejęła
zadania powiatowe i nadzór merytoryczny nad bibliotekami gminnymi.
Biblioteka dysponuje bogatymi i stale aktualizowanymi zbiorami tj.
wydawnictwami informacyjnymi, naukowymi, popularnonaukowymi, literaturą
piękną polską i obcą. Jej zbiory to ponad 69.000 woluminów książek, 2000
jednostek audiowizualnych m.in. książka mówiona, film video i ponad 50
tytułów czasopism. Książki katalogowane są w programie MAK poprzez
kopiowanie z Przewodnika Bibliograficznego lub z autopsji. Wypożyczanie jest
w pełni skomputeryzowane. Autorka zwróciła uwagę na fakt, że retrokonwersja
w bibliotece przebiegała w sposób szybki i sprawny. W ciągu 10 miesięcy
wprowadzono do katalogu komputerowego 21 tys. książek z różnych działów.
Dzięki temu bazy katalogowe zostały uzupełnione o starsze zbiory i biblioteka
może w dużym stopniu zaspokajać potrzeby użytkowników uczących się
i dokształcających. Każdy znajdzie tu również szeroki wybór literatury.
Kolejny komunikat, wygłoszony przez Aleksandra Trembowieckiego pt.
Nietypowe zastosowania modułu MAKWWW, poświęcony był nowatorskiemu
zastosowaniu modułu MAKWWW przy automatyzacji prac bibliotecznych
w Koszalińskiej Bibliotece Publicznej.
Kiedy rozpoczęto automatyzację biblioteki zarówno jeżeli chodzi o obsługę
czytelników jak też informację o zbiorach, w październiku 1998 roku powstał
Dział Komputeryzacji Procesów Bibliotecznych. Został on stworzony ponieważ
powstała potrzeba wyodrębnienia nowej, nowoczesnej, wyspecjalizowanej
komórki, której zakres działań nie mieścił się w założeniach funkcjonowania
Działu Metodycznego. Do głównych zadań Działu należy nadzorowanie
funkcjonowania sieci komputerowej działającej w Bibliotece, serwisowanie
i konserwacja sprzętu komputerowego, prowadzenie szkoleń dla personelu
i pracowników innych bibliotek z zakresu podstaw obsługi komputera, systemów
operacyjnych i aplikacji biurowych, wprowadzanie do bazy danych artykułów
z czasopism komputerowych i opieka nad serwisem WWW oraz nad
bibliotecznym serwerem internetowym i pracownią internetową.
Od 20 grudnia 1999 r. w KBP funkcjonuje pracownia internetowa, w której
można m.in. przeglądać zasoby Internetu, korzystać z szybko powiększającego
się zbioru programów multimedialnych oraz wciąż aktualizowanych prawniczych
baz danych (Lex, Omega). W pracowni znajduje się 10 stanowisk
komputerowych - każde jest wyposażone w pakiet Microsoft Office (MS Word,
MS Excel, MS Access, MS PowerPoint). W WBP działa sieć lokalna oparta na
systemie Novell IntranetWare 4.11.
Po krótkim wprowadzeniu prelegent opisał zmiany jakie wprowadzili
pracownicy Działu Komputeryzacji w module MAKWWW w celu lepszego
przystosowania go zarówno dla potrzeb bibliotekarzy jak i czytelników. Zmiany
te nastąpiły w zakresie udostępniania plików z poziomu bazy danych,
zamawiania zbiorów przez Internet i wystawiania rewersów.
Ostatni referat pt. Bazy Biblioteki Papieskiej Akademii Teologicznej
w Krakowie wygłosiła Dorota Górska z tejże Biblioteki. Dokonała ona
szczegółowego opisu wszystkich baz katalogowych biblioteki ze szczególnym
uwzględnieniem baz prowadzonych w programie MAK.
Autorka swoje wystąpienie rozpoczęła krótką charakterystyka obecnego stanu
komputeryzacji Biblioteki Papieskiej Akademii Teologicznej, która obejmuje:
-
-
prowadzenie bazy opisów czasopism - KCCZ - ponad 3200 tytułów
(w systemie MicroISIS, od roku 2001 całkowite przejście na system VTLS),
prowadzenie bazy gromadzenia druków zwartych - GROM, ponad 24000
opisów w programie MAK (początkowo w programie ISIS),
prowadzenie bazy opracowania książek w systemie VTLS - 17000 opisów
bibliograficznych,
prowadzenie bazy danych o dokumentach audiowizualnych - ponad 700
opisów w programie MAK,
tworzenie bazy danych o czytelnikach biblioteki w programie MAK,
utworzenie w 1992 r. bazy danych o dokumentach o świętych
i błogosławionych z XIX i XX w. - 530 opisów w programie MicroISIS,
utworzenie baz danych o darach książek (kilka baz dotyczących różnych
darów - kilkadziesiąt tysięcy opisów w programie MAK),
utworzenie baz danych o zawartości wybranych czasopism, m.in. Analecta
Cracoviensia, Ruch Biblijny i Liturgiczny, Notificationes (kilkanaście tysięcy
opisów artykułów w programie MAK),
prowadzenie bazy instytucji współpracujących z biblioteką oraz wymiany
(w programie MS Access).
Dla użytkowników dostępne są dwie bazy programie MAK:
-
-
dokumentów multimedialnych znajdujących się w zbiorach Biblioteki PAT Katalog Multimediów (udostępnianych wyłącznie na miejscu - z ewentualną
opcją wydruku informacji z wybranych dokumentów multimedialnych),
dokumentów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych ze zbiorów Biblioteki, PAT
- Święci i Błogosławieni (dzieła w języku łacińskim i włoskim).
Obecnie biblioteka posiada 45 komputerów podłączonych do Internetu oraz
własną stronę WWW.
W trakcie konferencji odbywały się prezentacje firm sponsorów. Firma
Tomaco oferująca unikalne rozwiązania w zakresie nowoczesnej, szybkiej
i trwałej naprawy książek oraz konserwacji zbiorów, prezentowała w hallu
hotelu zestaw maszyn (maszynę klejącą i gilotynę introligatorską) do oprawy
książek systemem Fastbind. Natomiast firma 3M zajmującą się produkcją
systemów ochrony dla bibliotek, przedstawiła prezentację multimedialną na
temat nowoczesnych zabezpieczeń zbiorów bibliotecznych oraz urządzeń do
automatycznej obsługi wypożyczeń i zwrotów mediów drukowanych.
Reasumując, w ostatnich latach, w miarę pozyskiwania i stosowania nowych
technologii, biblioteki musiały stać się lokalnymi ośrodkami świadczącymi
profesjonalne usługi informacyjne dotyczące np. przepisów prawnych,
podatkowych, wolnych miejsc pracy itp., i świadczących specjalne usługi
informacyjne takie jak dostęp do Internetu, publikowanie i wydruki
z dokumentów elektronicznych, dostęp do sieci komputerowych i baz danych
w lokalnej i rozległych sieciach komputerowych oraz stały dostęp do materiałów
i informacji osobom kształcącym się i podnoszącym swoje kwalifikacje.
Świadczenie tego typu usług umożliwia bibliotece jedynie profesjonalny system
do obsługi wszelkich procesów bibliotecznych. Dzięki dużej ilości wygłoszonych
na ten temat referatów, uczestnicy konferencji mogli zastanowić się nad
wieloma problemami związanymi z użytkowaniem programu MAK oraz zapoznali
się z jego nowymi możliwościami. Kluczowym problemem konferencji było
postawienie pytania czy MAK ma przyszłość.