Rozwój infrastrukturalny a jakość życia – analiza przypadku

Rozwój infrastrukturalny a jakość życia – analiza przypadku
Aleksander Ostenda
Wydział Architektury, Budownictwa i Sztuk Stosowanych, Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach, e-mail:
[email protected]
Streszczenie: Zakończenie okresu finansowania Unii Europejskiej 2007-2013 skłania do podsumowań. W niniejszym
artykule Czytelnik zapozna się z wybranymi inwestycjami budowlanymi współfinansowanymi z funduszy Unii
Europejskiej na terenie gminy Rajcza i gminy Milówka wchodzących w skład powiatu żywieckiego. Przedstawione
zostaną również wyniki badań dotyczące wpływu rozwoju infrastrukturalnego na jakość życia mieszkańców badanego
terenu.
Autor nie ogranicza się do podsumowania ostatniego okresu finansowania UE, analizie poddane są również projekty
budowlane z unijnych środków przedakcesyjnych oraz z pierwszego okresu finansowania przypadające na lata 20042006.
Słowa kluczowe: Jakość życia, fundusze europejskie, inwestycje budowlane, powiat żywiecki, gmina Rajcza, gmina
Milówka
1.
Metodologia
Artykuł jest analizą tematu przeprowadzoną na podstawie danych dotyczących funduszy UE oraz dokumentów
udostępnionych przez Śląski Urząd Marszałkowski, Urząd Powiatowy w Żywcu oraz Urzędy Gmin Rajcza i Milówka.
Badając jakość życia mieszkańców zdecydowano się na metody jakościowe, które w badaniach społecznych opierają
się na założeniu, że do badania niektórych problemów lepiej nadają się pogłębione analizy mniejszej liczby
przypadków niż powierzchowne badanie ich dużej ilości.
Posłużono się następującymi technikami:
1. Wywiad pogłębiony z informatorem ekspertem (w sumie zostało przebadanych 24 ekspertów związanych z jedną lub
drugą gminą).
2. Analiza socjologiczna instytucji społecznych dokonana w oparciu o badania ich struktury i badania dokumentów
znajdujących się w ich posiadaniu.
3. Obserwacji uczestnicząca ukryta (badani nie byli świadomi celu zamierzonych z nimi spotkań).
2.
Wprowadzenie
Wstępując do struktur Unii Europejskiej 1. maja 2004 Polska stała się największym pojedynczym beneficjentem
pomocy pochodzącej z UE. Jednak już od początku lat dziewięćdziesiątych polskie samorządy korzystały z funduszy,
jakie przyznała Polsce Komisja Europejska w ramach różnego rodzaju programów wsparcia.
Do 2004 roku były to fundusze przedakcesyjne, czyli środki finansowe przeznaczone dla krajów ubiegających się o
członkostwo w UE. Po aneksji rozpoczął się tak zwany pierwszy okres wsparcia finansowego a lata 2007-2013 to
kolejny okres programowania, w ramach którego Polsce została przyznana pomoc na rozwój poszczególnych regionów
i całego kraju, rozwój zasobów ludzkich oraz na zbliżenie jakości życia ludności w Polsce do standardów europejskich
[1]. Spora część środków została przeznaczona na rozbudowę infrastruktury drogowej oraz innych inwestycji
budowlanych
Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie szans które otworzyła przed Polską Unia Europejska. Czytelnik
dowie się jakie programy unijne wdrożono na opisywanym terenie i w jaki sposób pozyskane fundusze zainwestowano.
W tekście zostaną opisane wybrane projekty budowlane współfinansowane z funduszy europejskich począwszy od
programów przedakcesyjnych, poprzez pierwszy okres finansowania 2004 – 2006 a skończywszy na okresie 2007 –
2013 oraz w jaki sposób przełożyły się na jakość życia mieszkańców.
3.
Jakość życia
Przed przejściem do tematu zasadniczego istnieje konieczność wyjaśnienia terminu jakość życia. W literaturze
funkcjonują określenia: jakość życia i poczucie jakości życia. Bardzo istotne jest wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy
nimi. Jakość życia odnosi się do obiektywnego wymiaru (określa warunki życia np. miesięczny dochód lub
powierzchnię mieszkania). Natomiast poczucie jakości życia związane jest z subiektywnym ustosunkowaniem się do
rzeczywistości (ocenia stopień zaspokojenia potrzeb np. satysfakcja z osiąganych dochodów lub zadowolenie z
posiadanego mieszkania) [2]. Pełny obraz jakości życia uzyskuje się badając zarówno jej obiektywny jak i subiektywny
wymiar, dlatego też zastosowane metody badań były wybierane w ten sposób aby spełnić powyższy warunek [3].
4.
4.1.
Przegląd programów unijnych
Fundusze przedakcesyjne
Fundusze przedakcesyjne były przeznaczonymi dla dziesięciu państw Europy Środkowej i Wschodniej (w tym dla
Polski, która stała się ich największym beneficjentem) instrumentami pomocy finansowej. Głównymi celami tej
pomocy były:

wzmocnienie struktur instytucjonalnych i administracyjnych w krajach kandydujących do członkostwa, które
nie były odpowiednio przygotowane do wdrożenia i stosowania procedur obowiązujących w Unii Europejskiej
 dostosowanie przedsiębiorstw do standardów unijnych, przybliżenie krajom niezrzeszonym skomplikowanych zasad
i praktyk obowiązujących w ramach polityki strukturalnej
Polska mogła korzystać z trzech instrumentów pomocy finansowej ze strony Unii Europejskiej:
 PHARE
 SAPARD
 ISPA
4.2.
Okres finansowania 2004 - 2006
W bazie realizowanej przez rząd Polski śródokresowej strategii społeczno - ekonomicznej został przygotowany
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006, który zdefiniował obszary interwencji funduszy unijnych w Polsce. W
ramach wskazanych strumieni finansowania polityki regionalnej UE znalazły się Fundusze Strukturalne, Fundusz
Spójności oraz Inicjatywy Wspólnoty. Programy finansowane ze środków UE były realizowane w okresie od 2004 r. do
końca 2008 roku, przy czym ostateczny termin składania wniosków upłynął 31 grudnia 2006 r.
Środki unijne były m.in. przeznaczone na: wyrównanie różnic w rozwoju gospodarczym poszczególnych regionów,
zmniejszenie bezrobocia, zwiększenie tempa rozwoju gospodarczego oraz poprawę stopy życia mieszańców. Realizacja
celów wspierania polityki regionalnej opierała się na zasadach:
 Kojarzenia partnerów publicznych i prywatnych, polegająca na współpracy poszczególnych podmiotów polityki
strukturalnej.
 Finansowania polityki strukturalnej środkami krajowymi przy wsparciu środków pochodzących z UE.
 Koncentracji środków wydatkowanych w ramach polityki strukturalnej
 Programowania wszystkich działań służących jako wytyczne w realizacji polityki strukturalnej.
Budżet wydatków przeznaczonych na realizację polityki unijnej dla państw kandydujących został określony w
Agendzie 2000 podpisanej w Berlinie w roku 1999. Na mocy tego dokumentu państwa członkowskie mogły otrzymać
pomoc w wysokości 3,1 mld euro rocznie. W latach 2000-2006 członkowie UE mogli liczyć na stopniowy wzrost
dotacji z budżetu UE. Z tej puli dla Polski zostało przeznaczonych aż 52 % środków kierowanych dla nowych członków
UE.
Zaangażowanie środków pochodzących z UE na realizację celów polityki regionalnej w Polsce na lata 2004-2006
wyniosło 11 368 mld euro (w cenach z 1999 r.), z czego 7,635 mld euro stanowiła pomoc z funduszy strukturalnych i
3,733 mld euro z Funduszu Spójności.
Realizacja zadań była dodatkowo finansowana przez środki pochodzące z budżetu państwa w kwocie około 2,8 mld
euro przeznaczone na współfinansowanie projektów w ramach funduszy strukturalnych oraz 0.7 mld euro finansujące
projekty w ramach Funduszu Spójności. Dodatkowo realizacje zadań strukturalnych wspierały środki prywatne o
wartości około 1,82 mld euro.
Łączna kwota strumienia finansowego przewidzianego do wydatkowania w latach 2004-2006 wyniosła 16,71 mld euro.
4.3.
Okres finansowania 2007 – 2013
Wraz z rozpoczęciem nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej, przed Polską otworzyła się możliwość
wdrażania Funduszy Europejskich w pełnym okresie programowania.
Pomoc finansowa z Funduszy Europejskich, z której Polska korzysta w latach 2007-2013, jest przyznawana w ramach
poszczególnych programów pomocowych (tzw. programy operacyjne), które stanowią narzędzia realizacji Narodowej
Strategii Spójności. Każdy z programów pomocowych określa, na jakie typy różnorodnych przedsięwzięć przewiduje
się udzielanie wsparcia finansowego, a jednocześnie określa podmioty, które chciałyby ubiegać się o dotacje. Narodowa
Strategia Spójności (NSS) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system
wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu
Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–2013. W dokumencie tym
przedstawiono sposób, w jaki będą wykorzystywane środki z Funduszy Europejskich w celu osiągnięcia podstawowego
celu unijnej polityki spójności, tj. zmniejszenia różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym między Polską i
poszczególnymi regionami Unii Europejskiej. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu
konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz
wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację
horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS są:
 poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa,
 poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,
 budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu
konkurencyjności Polski,
 podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o
wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,
 wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i
przestrzennej,
 wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.
Obok działań o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSS są realizowane za pomocą programów
(tzw. programów operacyjnych) zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, współfinansowanych ze
strony instrumentów strukturalnych, tj.:
 Program Infrastruktura i Środowisko – EFRR i FS
 Program Kapitał Ludzki – EFS
 Program Innowacyjna Gospodarka – EFRR
 Program Rozwój Polski Wschodniej – EFRR
 Program Pomoc Techniczna – EFRR
 Programy Współpracy Międzynarodowej i Międzyregionalnej– EFRR
Poza wyżej wymienionymi programami, każde polskie województwo posiada własny regionalny program rozwoju
(tzw. Regionalny Program Operacyjny), w ramach, którego o dotacje Unii Europejskiej mogą ubiegać się podmioty z
danego województwa. Łączna suma środków zaangażowanych w realizację Narodowej Strategii Spójności wyniesie
około 85,6 mld euro [4].
5.
Charakterystyka opisywanego terenu
Powiat Żywiecki zajmuje powierzchnię 1039,96 km2, to jeden z 17 powiatów ziemskich (ponadto w województwie jest
jeszcze 19 powiatów grodzkich) województwa Śląskiego. Powstał on w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej
kraju. Jego siedzibą jest miasto Żywiec. W latach 1945-1975 powiat żywiecki znajdował się w województwie
Krakowskim, następnie był częścią województwa Bielskiego. Obecnie mieszka tu 151103 osób [5].
Wybrane przez autora do analizy gminy Rajcza i Milówka położone są odpowiednio w południowo wschodniej i
wschodniej części Beskidu Żywieckiego są to dwie spośród czternastu gmin wiejskich i jednej miejskiej należące do
powiatu żywieckiego.
W skład gminy Rajcza wchodzi sześć sołectw: Rajcza, Rycerka Dolna, Rycerka Górna, Sól, Sól Kiczora i Zwardoń,
natomiast gmina Milówka składa się z pięciu sołectw: Milówka, Szare, Laliki, Nieledwia oraz Kamesznica.
Obszar ten, z uwagi na ukształtowanie, warunki klimatyczne i złą jakość gleb nie sprzyja rozwojowi rolnictwa, niemniej
jednak dzięki unikalnym walorom geograficznym, przyrodniczym i historycznym, stanowi atrakcyjny region
poznawczy dla turystów. Na terenie gmin znajduje się wiele szlaków turystycznych, między innymi na Baranią Górę
czy Halę Boraczą w gminie Milówka lub na Wielką Raczę w gminie Rajcza. Panują tu również bardzo dobre warunki
do uprawiania sportów zimowych. Ponadto gmina Rajcza graniczy z Republiką Słowacką, co dodatkowo sprzyja
rozwojowi turystyki [6,7].
Powiat żywiecki, ze względu na niewielka odległość, odgrywają niebagatelną role dla aglomeracji śląskiej i
krakowskiej jako miejsce wypoczynku i spędzania wolnego czasu przez mieszkańców śląskich miast. Teren ten to
znane w całym kraju letnisko, dlatego tez rozwój infrastruktury drogowej oraz wspierającej rozwój turystyki jest
priorytetem gminnej i powiatowej strategii rozwoju.
Mapa 1
Województwo śląskie podział na powiaty
Mapa 2
Powiat żywiecki podział na gminy
6.
6.1.
Wybrane inwestycje budowlane współfinansowane z programów europejskich
Gmina Milówka
W opracowaniu zostanie przedstawionych 14 przykładowych projektów budowlanych zrealizowanych z udziałem
środków z programów europejskich od roku 1999 na terenie gminy Milówka.
Siedem z nich było współfinansowanych z dwóch programów przedakcesyjnych, Phare i SAPARD, kolejne trzy
inwestycje powstały przy udziale Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Sektorowego Programu Operacyjnego (okres finansowania 20042006). Cztery kolejne przedsięwzięcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na
lata 2007-2013.
6.1.1. Inwestycje zrealizowane przy udziale programów przedakcesyjnych
Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Milówka dla wsi Milówka, Kamesznica, Szare
współfinansowana w ramach Programu Phare-INRED, Nr projektu PL 9706/02/02/L001. Wartość projektu bez VAT 459.517,36 zł, kwota dofinansowania bez VAT - 102.009,80 zł.
Zadanie obejmowało budowę zbiorczej sieci kanalizacyjnej DN 400 mm i DN 250 mm o dł. łącznej 9040 m i przyłączy
domowych w ilości 260 szt. o dł. 7774 m.
Okres realizacji rok 1999.
Budowa kanalizacji sanitarnej w Gminie Milówka współfinansowana w ramach Programu SAPARD, Nr Umowy
724/732-120027/02. Wartość projektu - 1.094.938,57 zł, kwota dofinansowania - 812.772,90 zł. Zadanie obejmowało
budowę zbiorczej sieci kanalizacyjnej DN 400, 300, 200 mm o dł. łącznej 1855 m i przyłączy domowych w ilości 37
szt. o dł. 370 m.
Okres realizacji rok 2003.
Modernizacja drogi gminnej Zemana-Rokitniok współfinansowana w ramach Programu SAPARD, Nr Umowy
725/734-120047/02. Wartość projektu - 31982768 zł, kwota dofinansowania - 239.454,98 zł. Długość wybudowanej
drogi - 745 m.
Okres realizacji rok 2003.
Modernizacja drogi gminnej - dojazdowej do Pawlicznego w Lalikach współfinansowana w ramach Programu
SAPARD, Nr Umowy OR12/734/120079/03. Wartość projektu - 464.508,04 zł, kwota dofinansowania 347.127,04 zł.
Długość budowanej drogi - 922 m.
Okres realizacji rok 2004.
Budowa wodociągu gminnego dla Gminy Milówka współfinansowana w ramach Programu SAPARD, Nr Umowy
OR12/700/1075/03. Wartość projektu 1.080.711,02 zł, kwota dofinansowania - 810.533,26 zł.
Zadanie obejmuje wykonanie: sieci wodociągowej magistralnej i rozdzielczej o łącznej dł. 2744 m i przyłączy
domowych w ilości 25 szt. o dł. 637 m.
Okres realizacji rok 2004.
Budowa kanalizacji sanitarnej w Gminie Milówka, w miejscowościach: Milówka, Kamesznica współfinansowana
w ramach Programu SAPARD, Nr Umowy OR12/700/00893/03. Wartość projektu 2.038.741,27 zł, kwota
dofinansowania – 1.529.055,95 zł.
Zadanie obejmuje budowę zbiorczej sieci kanalizacyjnej DN 400, 338, 200 mm o dł. łącznej 3164 m i przyłączy
domowych w ilości 70 szt. o dł. 980 m.
Okres realizacji rok 2004-2006.
Przebudowa i modernizacja Placu Wolności w Milówce współfinansowana ramach Programu SAPARD, Nr Umowy
OR12-743-120017/04. Wartość projektu 319.991,37 zł, kwota dofinansowania – 129.149,73 zł.
Okres realizacji rok 2004-2005.
6.1.2. Inwestycje zrealizowane przy udziale programów z pierwszego okresu finansowania 2004-2006
Budowa systemu wodociągowego w Gminie Milówka współfinansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, priorytet I, działanie 1.2.
Wartość projektu: 4.497.324,19 zł, kwota dofinansowania: 2.716.549,60 zł.
Zamówienie obejmuje budowę sieci wodociągowej wraz z przyłączami w miejscowościach: Milówka, Kamesznica i
Szare o następującym zakresie rzeczowym:
 rurociąg z rur PE Ø 225 mm w ilości 366 mb,
 rurociąg z rur PE Ø 160 mm w ilości 7567 mb,
 rurociąg z rur PE Ø 110 mm w ilości 1340 mb,
 rurociąg z rur PE Ø 90 mm w ilości 2135 mb,
 przyłącza 88 szt. z rur PE Ø 40, 50 mm w ilości 1927 mb.
Okres realizacji rok 2005-2007.
Budowa zaplecza rekreacyjno-sportowego – centrum wsi Szare współfinansowana w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego, priorytet III, działanie 3.1. Nr Umowy SPO-2.3-2.24/90/05/U/18/2005. Wartość projektu
490.621,00 zł, kwota dofinansowania – 392.496,80 zł.
Zadanie obejmuje budowę boiska do gier zespołowych o wym. 40,00 m x 20,00 m wraz z odwodnieniem i murem
oporowym oraz dostawę i montaż sprzętu rekreacyjnego dla placu zabaw.Okres realizacji rok 2005-2006.
Modernizacja dróg gminnych w Gminie Milówka, miejscowość Milówka współfinansowana z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Wartość
projektu: 1.755.185,38 zł, kwota dofinansowania: 1.243.551,46 zł.
Zamówienie obejmuje modernizację – remont dróg gminnych na terenie gminy Milówka, miejscowość Milówka.
Modernizowane drogi mają swoją lokalizację w centrum Milówki, w większości mają swój początek przy drodze
powiatowej nr S 1439 Kamesznica – Milówka – Rajcza – Ujsoły – granica państwa.
Ilość dróg podlegających modernizacji – 35, łączna długość dróg – ok. 8,8 km.
Zamówienie obejmuje modernizację – remont nawierzchni poprzez jej wzmocnienie geowłókniną i dywanikiem
asfaltowym, spełniającą wymagania Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 02.03.1999 r. w
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999r. Nr 43,
poz. 430).
Na ulicach Rynkowej i Czarnej przewidziano wymianę nawierzchni bitumicznej na nawierzchnię z kostki betonowej
prostokątnej 20x10x8 ze względu na utworzenie z nich ciągów pieszo-jezdnych z jednoczesnym przystosowaniem jako
ścieżek rowerowych.
Okres realizacji rok 2005-2006.
Inwestycje w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego w okresie 20072013
Rozbudowa sieci wodociągowej w gminie Milówka, działanie 5.1 Gospodarka wodno-ściekowa, wartość projektu
5.100.642,32 zł, kwota dofinansowania 2.687.232,78 zł.
Okres realizacji 2007- 2009 rok.
Budowa krytej pływalni przy Gimnazjum nr 1 w Milówce, działanie 8.2 Infrastruktura placówek oświaty, wartość
projektu 11.858.776,60 zł, kwota dofinansowania 10.079.960,11 zł.
Okres realizacji 2009-2010.
Budowa przyszkolnych obiektów sportowych w gminie Milówka, działanie 8.2 Infrastruktura placówek oświaty,
wartość projektu 608.572,60 zł, kwota dofinansowania 517.286,71 zł.
Okres realizacji 2009 rok.
Przebudowa dróg gminnych w gminie Milówka, działanie 7.1, poddziałanie 7.1.2: Modernizacja i rozbudowa
infrastruktury uzupełniającej kluczową sieć drogową, wartość projektu 1.927.593,44 zł, kwota dofinansowania
1.638.454,42 zł.
Okres realizacji 2009 rok [8,10].
6.1.3.
6.2 Gmina Rajcza
Gmina Rajcza nieco później zaczęła pozyskiwać fundusze europejskie bo od roku 2002. Autor zaprezentuje 8
projektów z udziałem środków z programów europejskich zrealizowanych do roku 2006.
Pięć z nich było współfinansowanych z programu przedakcesyjnego SAPARD Kolejne trzy inwestycje powstały przy
udziale Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego, Sektorowego Programu Operacyjnego: Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz
rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006 i Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG (okres finansowania 2004-2006).
W zakończonym okresie finansowania (2007-2013) na uwagę zasługuje osiem projektów budowlanych zrealizowanych
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013.
6.2.1. Inwestycje zrealizowane przy udziale programów przedakcesyjnych
Budowa kanalizacji wraz z przyłączami w Rajczy na ul. Polnej, Wspólnej i Ujsolskiej, 30 przyłączy kanalizacyjnych,
czas realizacji: rok 2002, koszt 431 638zł
Modernizacja drogi gminnej Rajcza – Nickulina. Realizacja: 2003 rok, koszt 614 125 zł, zakres robót droga o
długości ok. 2 km wraz z poboczami, rowami, przepustami itp.
Budowa wodociągu wraz z przyłączami wodociągowymi w Zwardoniu (przysiółki Pydychy, Groń) realizacja 2002 2003 rok, zakres robót: sieć wodociągowa i przyłączenie 30 domów, koszt ogółem 498 656 zł.
Budowa ogólnodostępnego boiska przy Szkole Podstawowej w Zwardoniu, realizacja w 2004 roku, koszt
191 853,89 zł.
Budowa kanalizacji sanitarnej w Rajczy Dolnej, zakres: sieć kanalizacyjna i przyłączenie 115 domów, realizacja w
latach 2004–2005, koszt ponad 2165210 zł.
6.2.2. Inwestycje zrealizowane przy udziale programów z pierwszego okresu finansowania 2004-2006
Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Rycerze Górnej (Priorytet 3 Infrastruktura lokalna,
działanie 3.5 Rozwój Infrastruktury edukacyjnej i sportowej), źródła finansowania: 75 % Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego (EFRR) w ramach ZPORR, 10 % budżet państwa, 15 % budżet gminy, realizacja w latach 2005 – 2006
(zakończenie w lipcu 2006 r.), koszt inwestycji ogółem ok. 1 200 000 zł.
Modernizacja drogi gminnej do Boru w Zwardoniu, Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG III A. Dofinansowanie
75 % kosztów, inwestycja zakończona w czerwcu 2006 roku, zakres robót: 1500 mb drogi z poboczami, barierami
energochłonnymi i przepustami, koszt ponad 400 000 zł.
Budowa trybun oraz modernizacja dróg dojazdowych i parkingów na boisku LKS Soła Rajcza Sektorowy
Program Operacyjny: Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 –
2006, dofinansowanie do 80 % kosztów kwalifikowanych inwestycji, inwestycja zakończona w lipcu 2006 roku. Koszty
kwalifikowane ok. 178 000 zł, dofinansowanie ok. 141 000 zł.
6.2.3. Okres programowania 2007 – 2013
Dokończenie budowy gimnazjum wraz z salą gimnastyczną w Rajczy - RPO Działanie 8.2 Infrastruktura placówek
oświaty, koszt ogółem 9 714 556,78 zł w tym wnioskowane dofinansowanie 8 257 373,26 zł, okres realizacji 07. 2009 –
10. 2011 r.
Budowa Sali gimnastycznej przy gimnazjum w Rajczy - RPO Działanie 8.2 Infrastruktura placówek oświaty, koszt
ogółem 3 725 455,03 zł w tym wnioskowane dofinansowanie 3 166636,78 zł, okres realizacji 04. 2009 – 10. 2010r.
Budowa windy oraz adaptacja części poddasza na Poradnię Rehabilitacyjną w Ośrodku Zdrowia w Rajczy RPO Działanie 9.2 Infrastruktura lecznictwa otwartego, koszt ogółem 719 540,49 zł w tym wnioskowane
dofinansowanie 617 247,12 zł, okres realizacji 04. 2009 – 01. 2010 r.
Budowa ronda wraz z sygnalizacją świetlną w centrum Rajczy celem kompleksowego rozwiązania bezpieczeństwa
ruchu drogowego na i w rejonie skrzyżowania dróg powiatowych - RPO Działanie 7.1.2 Modernizacja i rozbudowa
infrastruktury uzupełniającej kluczową sieć drogową, koszt ogółem 2 777 516,79 zł w tym wnioskowane
dofinansowanie 2 360 889,27 zł, okres realizacji 03. 2009 – 01. 2010r.
Rozwój infrastruktury turystycznej gminy Rajcza - RPO Działanie 3.2 Infrastruktura około turystyczna (procedura
pozakonkursowa), koszt ogółem 1 519 224,24 zł w tym wnioskowane dofinansowanie 1 068 166,56 zł okres realizacji
04. 2007 (dokumentacja) – 01. 2010 r.
Europejskie Międzypokoleniowe Centrum Kultury i Dziedzictwa Narodowego w budynku GCK Rajcza - RPO
Działanie 4.1 Infrastruktura kultury, koszt ogółem 527 912,22 zł, w tym wnioskowane dofinansowanie 448 725,38 zł,
okres realizacji 06.2008 (dokumentacja) – 01. 2010 r.
Modernizacja sieci dróg gminnych w gminie Rajcza - Program Współpracy Transgranicznej Polska – Słowacja,
koszt realizacji 3 655 006,11 obejmuje remont 23 odcinków dróg gminnych o łącznej długości 10,87 km, termin
realizacji 2009 -2010 [4].
Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Rajcza – projekt realizowany przez Związek Międzygminny ds.
ekologii w Żywcu, szacunkowy koszt ogółem ok. 67 mln zł.
Projekt przewiduje budowę kanalizacji w następujących miejscowościach gminy:
a) część miejscowości Rajcza i Rycerka Dolna długość ok. 40 km oraz podłączenie ok. 2400 osób
b) część miejscowości Rycerka Dolna oraz cała Rycerka Górna długość ok. 36,8 km oraz podłączenie ok. 1700 osób
c) miejscowości Sól i Kiczora długość ok. 42,4 km oraz podłączenie ok. 1600 osób
d) miejscowość Zwardoń (Myto) podłączenie ok. 500 osób.
Powyższe dane obrazują zaangażowanie władz powiatu żywieckiego i opisywanych gmin w pozyskiwaniu funduszy z
projektów europejskich. Należy zwrócić uwagę, że pomimo ogromnego dofinansowania projektów budowlanych z
funduszy europejskich niestety nie wszystkie planowane inwestycje, mimo pozytywnie zaopiniowanych wniosków z
różnych względów udało się zrealizować. Oto kilka przykładów:
Rozwój infrastruktury gminy poprzez budowę basenu rekreacyjnego - Całkowity koszt projektu miał wynosić: 6
071 086, 00 zł, natomiast kwota wnioskowana to: 4 553 314, 50 zł. Projekt miał być realizowany w okresie od stycznia
2007 do kwietnia 2008, jednak umowa z beneficjentem została rozwiązana ze względu na brak środków w budżecie
gminy.
Budowa gimnazjum w Rajczy - Kolejny wniosek złożony do Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach
przez gminę Rajcza o dofinansowanie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego,
priorytet III, działanie 3.5. nie otrzymał dofinansowania ze względu na brak wystarczających środków ZPORR w tym
okresie finansowania.
Modernizacja drogi i budowa mostu
 Modernizacja drogi Do Oźnej w Rycerce Górnej – wniosek nie otrzymał dofinansowania ze względu na
ograniczone środki.
 Budowa mostu do PKP w Rycerce Dolnej – wniosek również oceniony pozytywnie, jednak ze względu na brak
środków w programie Interreg – nie otrzymał dofinansowania. Obecnie most do PKP w Rycerce Dolnej udało się
zbudować przy udziale środków z Programu Restrukturyzacji Zatrudnienia w Górnictwie Węgla Kamiennego
(środki krajowe pochodzące z kontraktu wojewódzkiego) [9,10].
7.
Jakości życia – wyniki badań
Rozpoczęcie badań poprzedzono zapoznaniem się z programami europejskimi skierowanymi do Polski przed i po
przystąpieniu do UE. Następnie, przy współpracy z Urzędem Gminy Rajcza oraz Urzędem Gminy Milówka,
prześledzono programy, które w/w urzędy gmin pozyskały i jakie projekty przy ich współfinansowaniu powstały. Ze
względu na ogrom przedsięwzięć nie sposób przedstawić wszystkie inwestycje w tak krótkim artykule, najważniejsze
projekty zaprezentowano w punkcie 6 niniejszego artykułu. .
Przeprowadzając badania, dobrano respondentów w ten sposób, aby uzyskać jak najwięcej obiektywnych informacji na
temat wykorzystania środków unijnych oraz ich wpływu na jakość życia ludzi mieszkających na terenach gmin Rajcza i
Milówka. Selekcja kandydatów na informatorów umożliwiła poznanie opinii i punktu widzenia: decydentów, ludzi
wykształconych, niewykształconych, pracujących zawodowo, bezrobotnych, starszych i młodszych.
Opinie zatrudnionych w administracji publicznej oraz informacje zawarte w dokumentacji urzędów gmin dowodzą, że
lokalne władze wiele zrobiły, aby rozpoznać najistotniejsze potrzeby mieszkańców i rozwiązać najpilniejsze problemy
społeczne. Urzędnicy na bieżąco, uczestnicząc w szkoleniach, zapoznawali się z programami unijnymi, na ich
podstawie tworzyli projekty użyteczności publicznej, które mogły być realizowane z funduszy europejskich. Realizacja
projektów, (budowa dróg, wodociągów, kanalizacji, obiektów sportowych, modernizacja szkół), według większości
respondentów, wpłynęła znacznie na poprawę jakości życia.
Wywiady z mieszkańcami gmin Rajcza i Milówka dowiodły, że ludzie mają potrzebę i chcą, poprzez udział w życiu
publicznym, kształtować przyszłość gmin. Informatorzy, spoza kadry administracyjnej i urzędniczej, tzn. przeciętni
obywatele, zapoznawszy się z gminnymi inwestycjami finansowanymi z UE, na ogół pozytywnie oceniali zachodzące
zmiany. Respondenci podkreślali, że decydenci i obywatele powinni dołożyć wszelkich starań, aby rozszerzyć spektrum
projektów finansowanych z funduszy europejskich. Dzięki realizacji różnych projektów będą spełniane oczekiwania
większej części mieszkańców gmin.
Na podstawie przeprowadzonych badań socjologicznych można zauważyć następujące zależności:
1. wykształcenie, status społeczny, stałe zatrudnienie, stabilizacja finansowa i wiek mają ogromny wpływ na ocenę
zmian jakości życia.
2. wypowiedzi respondentów i obserwacja potwierdzają zależność, im niższe wykształcenie ludzi, tym większe ich
niezadowolenie ze zmian wynikających z integracji Polski z UE.
3. skutkiem patologii często jest bezrobocie skutkujące niezadowoleniem ze zmian zachodzących w życiu publicznym
w skali gminy i na poziomie ogólnokrajowym.
4. osoby dysponujące skromnymi środkami do życia dotkliwie odczuwają koszty wzrostu jakości życia oraz
odnotowują spadek swojej jakości życia, jednak dostrzegają znaczne podwyższenie standardów życia wśród ludzi
zamożnych.
8.
Podsumowanie
Z obserwacji i badań wynika, że egzystencja ludzi w gminach Rajcza i Milówka w niczym nie przypomina życia sprzed
10 czy 15 lat, kiedy panowała ogromna przepaść między miastem a wsią. Po przystąpieniu Polski do UE pojawiło się
wiele możliwości, między innymi możliwość polepszenia jakości życia ludności. Aby ten cel osiągnąć, niezbędna jest
rzetelna informacja i stymulowanie większej liczby mieszkańców do aktywności i tworzenia oraz realizacji kolejnych
projektów publicznych. UE oferuje fundusze również przedsiębiorcom indywidualnym, którzy dotychczas, zapewne z
powodu niedoinformowania, w bardzo ograniczonym stopniu korzystali z programów unijnych na badanym terenie
[11]. Współpraca urzędów gmin z mieszkańcami w tworzeniu projektów i w ich realizacji przyczyni się do zmiany
mentalności i do poprawy jakości ich życia. Wzrost standardu życia wiąże się z dodatkowymi kosztami, co zauważyli
respondenci. Istotne zatem jest nie tylko polepszenie poziomu życia, lecz rozsądnie dysponowanie funduszami
europejskimi sprzyjającymi powstawaniu miejsc pracy, dzięki który ludzie będą mogli, nie tylko zaspokajać minimalne
potrzeby, ale będzie ich stać aby pokryć koszty generowane polepszeniem jakości życia.
Wyciągając wnioski po przemyśleniach implikowanych przeprowadzonymi badaniami oraz analizując wybrane
inwestycje na terenie pwiatu żywieckego widać od roku 1999 niezwykłe ożywienie w branży budowlanej. Motorem
napędowym były środki unijne przeznaczone na projekty infrastrukturalne. Zrealizowane inwestycje budowlane
przekładają się na aspekt społeczny i ekonomiczny powiatu. Dzięki ich realizacji nastąpił wzrost jakości życia
mieszkańców oraz udających się na wypoczynek turystów co pozytywnie wpływa na kondycje finansowa regionu.
Rozwój infrastrukturalny w skali całego kraju w kontekście funduszy europejskich, mimo trwającego na świecie od
2008 roku kryzysu, jest dynamiczny. Wciąż niezaspokojony popyt szczególnie na terenach wiejskich na budowę
wodociągów, kanalizacji, infrastrukturę drogową oraz możliwości finansowania tych przedsięwzięć sprzyjało
rozwojowi branży budowlanej.
Prognozy dla branży na najbliższe lata są optymistyczne. Fundusze Unii Europejskiej zapisane w budżecie na lata 20142020 jeśli nie zwiększą skali budowy to na pewno utrzymają je na podobnym do obecnego poziomie.
Należy pamiętać, że branża budowlana to filar każdej gospodarki. Szacuje się, że w krajach Unii Europejskiej ten sektor
odpowiada za wypracowanie ok. 10 % PKB brutto [12].
Literatura
[1] http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/zmianywsystemie.aspx
[2] T. Borys, P. Rogala (red.), Jakość życia na poziomie lokalnym – ujęcie wskaźnikowe, UNDP, Warszawa 2008 s.13-14
[3] P. Rogala, Zaprojektowanie i przetestowanie systemu mierzenia jakości życia w gminach, Uniwersytet Ekonomiczny we
Wrocławiu Wydział w Jeleniej Górze, Jelenia Góra – Poznań 2009, s. 7
[4] www.funduszeeuropejskie.gov.pl
[5] Główny Urząd Statystyczny, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym
[6] www.milowka.pl
[7] www.rajcza.com.pl
[8] Dokumenty Urzędu Gminy w Milówce – dotyczący inwestycji budowlanych na terenie gminy
[9] Dokumenty Urzędu Gminy w Rajczy – dotyczący inwestycji budowlanych na terenie gminy
[10] Dokumenty Urzędu Powiatowego w Żywcu
[11] Dokumenty Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach
[12] Paweł Kozak, Kryzys w branży budowlanej? Obalamy mity, onet.biznes 23.05.2013
Infrastructural development and quality of life - case study
Aleksander Ostenda
Faculty of Architecture, Building and Applied Arts, Katowice School of Technology, e-mail: [email protected]
Summary: The period of the European Union’s financial support from 2007 to 2013 is coming to an end which makes the author
draw some conclusions. In this article the reader may become acquainted with the chosen building investments co-financed by the
European funds in Rajcza Commune and Milówka Commune, which are part of the district of Żywiec. It will be presented the results
of research on the impact of infrastructure development on the quality of life in the studied area. The author does not only summarize
the last period of the European help, but also analyses the building projects realized with the help of European funds before Poland’s
accession to the EU as well as from the first period of financing i.e. from 2004 to 2006.
Kaywords: Quality of life, european funds, building investments, district of Żywiec, Rajcza Commune, Milówka Commune
Dokumentacja zdjęciowa wybranych inwestycji współfinansowanych z programów
europejskich na terenie gminy Rajcza i Milówka.
1.
Modernizacja drogi gminnej do Boru w Zwardoniu
Droga do Boru w Zwardoniu przed przebudową
Droga do Boru w Zwardoniu po modernizacji
2.
Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Rycerce Górnej
Sala gimnastyczna w trakcie budowy i po zakończeniu budowy
Wnętrze sali gimnastycznej
3.
Budowa amfiteatru w Rajczy
Nowy amfiteatr w miejscowości Rajcza
4.
Budowa ronda i sygnalizacji świetlnej w miejscowości Rajcza
Nowo wybudowane rondo w miejscowości Rajcza
5.
Rozbudowa sieci wodociągowej w Gminie Milówka