Materiały do poznania myrmekofauny Polski

Wiadomości Entomologiczne
34 (4) 57–66
Poznań 2015
Materiały do poznania myrmekofauny Polski
Contribution to the knowledge of the myrmecofauna of Poland
Sebastian SALATA1, Michał MICHLEWICZ2, Przemysław SZWAJKOWSKI3
1
Katedra Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, Uniwersytet Wrocławski,
ul. Przybyszewskiego 63/77, 51-148 Wrocław; [email protected]
2
Trzcianka, ul. Spokojna 2/10, 64-980 Trzcianka; [email protected]
3
Dział Zwierząt Palmiarni Poznańskiej, Palmiarnia Poznańska,
ul. Matejki 18, 60-767 Poznań; [email protected]
ABSTRACT: New data on the occurrence of several rare and tramp ant species in
Poland are given. Among these, there are some species previously not known from some
regions at all or known only from a handful of localities.
KEY WORDS: Hymenoptera, Formicidae, ants, new records, fauna of Poland,
faunistics, tramp species.
W ostatnich latach badania myrmekofauny Polski uległy znacznej intensyfikacji. Wydanie monografii „The ants (Hymenoptera, Formicidae) of
Poland” (CZECHOWSKI i in. 2002) oraz klucza do oznaczania mrówek
krajowych (RADCHENKO i in. 2004) znacznie ułatwiło prowadzanie
lokalnych badań, których efektem było wykazanie gatunków nowych dla
fauny Polski (BOROWIEC 2007a, 2011; CZECHOWSKI i RADCHENKO 2010;
RADCHENKO i in. 2003, 2004, 2005; SALATA i BOROWIEC 2011) oraz
podanie kolejnych stanowisk gatunków rzadkich (BOROWIEC 2007b,
2009a,b; STANKIEWICZ i in. 2005; SUCHOCKA i in 2008; WŁODARCZYK
i BARAŃSKA 2007). Kolejna monografia mrówek Polski (CZECHOWSKI
i in. 2012) była podsumowaniem całej wiedzy dotyczącej biogeografii
i składu gatunkowego Formicidae Polski, które jednocześnie wskazało
najsłabiej poznane obszary Polski wymagające przeprowadzenia gruntowniejszych badań terenowych. Efektem tego są kolejne publikacje podające
58
S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI
informacje o gatunkach nowych dla fauny krajowej (BOROWIEC i BOROWIEC 2013; SALATA i BOROWIEC 2013) oraz wykazy następnych stanowisk
rzadko spotykanych gatunków (RZESZOWSKI i in. 2013; SALATA 2014;
SALATA i BOROWIEC 2014; TASZAKOWSKI i in. 2013). W niniejszej pracy
podajemy kolejne dane dotyczące stanowisk gatunków rzadkich lub
nowych dla poszczególnych krain zoogeograficznych Polski oraz nowe
informacje dotyczące gatunków zawleczonych.
Oznaczenia w, g, m odnoszą się do kast/płci złowionych okazów:
w – robotnica, g – królowa, eg – ergatoidalna królowa, m – samiec.
Eksploratorzy: LB – Lech BOROWIEC, JKK – Jan K. KOWALCZYK,
MM – Michał MICHLEWICZ, SS – Sebastian SALATA, PSZ – Przemysław
SZWAJKOWSKI, AO – Arkadiusz OGIELA, PS – Piotr STRZELECKI
Materiał dowodowy przechowywany jest w kolekcjach autorów.
Hypoponera ergatandria (FOREL, 1893)
– Dolny Śląsk: XS46 Wrocław, 10 IX 2014, 27w, leg. SS, Ogród
Zoologiczny we Wrocławiu; YS01 Opole, 6 X 2014,12w,1eg, leg. SS,
Ogród Zoologiczny w Opolu.
– Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, 9 VI 2014, 46w, leg.
MM i PSZ, det. SS, Palmiarnia Poznańska.
W monografii CZECHOWSKIEGO i in. (2012) gatunek ten podany jest
pod nazwą Hypoponera schauinslandi (EMERY), która aktualnie jest
młodszym synonimem H. ergatandria (FOREL) (SEIFERT 2013). Jest to
często wykazywany w Europie kosmopolityczny gatunek związany z obiektami, w których utrzymuje się przez cały rok stała temperatura oraz wysoki
stopień wilgotności. Na Dolnym Śląsku wykazana została przed 1945
rokiem ze szklarni Ogrodu Botanicznego we Wrocławiu (SEIFERT 2003).
Obiekt ten został jednak zamknięty i zdemontowany w 2013 roku, co
musiało spowodować unicestwienie tamtejszej populacji H. ergatandria.
Intensywne badania pozwoliły jednak stwierdzić obecność tego gatunku
w pawilonach hodowlanych Ogrodu Zoologicznego we Wrocławiu (osobniki łapane były w pawilonie „Madagaskar”, ptaszarni oraz w pawilonie
z naczelnymi), a także w pawilonie z naczelnymi Ogrodu Zoologicznego
w Opolu. W Palmiarni Poznańskiej H. ergatandria występuje w znacznej
liczebności, gniazdując w ściółce oraz pod kawałkami drewna. Obecność
tego gatunku stwierdzono tylko w pawilonach charakteryzujących się
podwyższoną wilgotnością i temperaturą.
MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI […]
59
Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na Nizinie WielkopolskoKujawskiej.
Ponera coarctata (LATREILLE, 1802)
– Sudety Wschodnie: XR28 Jaszkowa Dolna ad Kłodzko, 1 V 2010, 2g,
leg. PS, det. MM.
– Beskidy Wschodnie: EV09 Szymbark ad Gorlice, 1-7 VI 2011, 6w, 1g,
leg. AO, det. MM.
Śródziemnomorski gatunek preferujący środowiska ciepłe i suche,
zwłaszcza łąki i widne lasy na podłożu wapiennym lub piaszczystym.
W Polsce dotychczas wykazany z Pojezierza Pomorskiego, Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Niziny Mazowieckiej, Górnego i Dolnego Śląska,
Wyżyny Małopolskiej, Wyżyny Lubelskiej, Beskidów Zachodnich oraz
Pienin (CZECHOWSKI i in. 2012).
Podane lokalizacje są pierwszymi stwierdzeniami tego gatunku na
terenie Sudetów Wschodnich i Beskidów Wschodnich.
Myrmica lonae FINZI, 1926
– Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 Olsztyn ad Częstochowa, 13
VIII 2014, 10w, 3m, leg. MM, ruiny zamku; idem, 14 VIII 2014, 2w,
leg. MM.
Gatunek eurozachodniosyberyjski występujący głównie w miejscach
stosunkowo wilgotnych i ciepłych, choć w Polsce spotykany także na
stanowiskach o mniejszej wilgotności. Wykazany dotychczas z Pojezierza
Mazurskiego, Podlasia, Wyżyny Małopolskiej, Wyżyny Lubelskiej, Sudetów
Zachodnich, Pienin, Tatr (CZECHOWSKI i in. 2012) oraz z dwóch stanowisk na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej (GRZEŚ 2009; SIELEZNIEW
i in. 2010). Na terenie ruin zamku w Olsztynie k. Częstochowy znalezione zostało gniazdo pod kamieniem na podłożu stosunkowo wilgotnym
w cieniu dużej skały. W innym miejscu na terenie ruin złapano dwie
furażujące robotnice. W miejscach tych Myrmica lonae współwystępowała z M. sabuleti MEINERT.
Jest to trzecie stwierdzenie tego relatywnie rzadko spotykanego w kraju
gatunku na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, potwierdzające jego
występowanie na tym terenie.
60
S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI
Temnothorax corticalis (SCHENCK, 1852)
– Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU21 Poznań, 21 V 2014, 1w, leg.
MM, brzeg jeziora Rusałka; XU20 Poznań 20 V 2014, 1w, Park
Sołacki, leg. MM; XU20 Poznań 21 V 2014, 29w, leg. MM, okolice
Ogrodu Botanicznego UAM Poznaniu.
Rzadki eurokaukaski gatunek dendrofilny związany z lasami liściastymi, spotykany także w lasach mieszanych (CZECHOWSKI i in. 2012) oraz
w zieleni miejskiej (BOROWIEC 2009a). W Polsce wykazany dotychczas
z Niziny Mazowieckiej, Podlasia, Górnego i Dolnego Śląska, Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej Wyżyny Małopolskiej, Roztocza, Kotliny Sandomierskiej, Beskidów Zachodnich, Pienin (CZECHOWSKI
i in. 2012) oraz z dwóch stanowisk na terenie Niziny WielkopolskoKujawskiej (SUCHOCKA i in. 2008; BOROWIEC 2009a), nie ujętych
w monografii CZECHOWSKIEGO i in. (2012). CZECHOWSKI i in. (2002)
podają gatunek jako gniazdujący głównie w dębach. W Poznaniu nad
jeziorem Rusałka znaleziono robotnicę na pniu jarzęba zwyczajnego
(Sorbus aucuparia L.). Osobnik z Parku Sołackiego znaleziony został na
całkowicie martwym pniu drzewa o trudnej do ocenienia przynależności
gatunkowej, gdzie gniazdowały także Dolichoderus quadripunctatus
(LINNAEUS) oraz Camponotus fallax (NYLANDER). Wszystkie robotnice
z okolic Ogrodu Botanicznego UAM złapane zostały na lipach (Tilia sp.),
na których spotykane były Dolichoderus quadripunctatus, Camponotus
fallax, Lasius brunneus (LATREILLE) oraz Lasius fuliginosus (LATREILLE).
Podane stanowisko jest trzecim na terenie Niziny WielkopolskoKujawskiej i pierwszym, na którym gatunek ten został na tym terenie
stwierdzony w zieleni miejskiej.
Temnothorax crassispinus (KARAWAJEW, 1926)
– Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 4w, leg. SS,
kamieniołom.
Eurokaukaski gatunek związany z siedliskami leśnymi. Jest on najpospolitszym gatunkiem z tego rodzaju, występującym w Polsce, niewykazanym do tej pory jedynie z Beskidów Wschodnich oraz Tatr
(CZECHOWSKI i in. 2012; SALATA 2014).
Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku dla Sudetów Wschodnich.
MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI […]
61
Temnothorax unifasciatus (LATREILLE, 1798)
– Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 3w, leg. SS, kamieniołom.
Eurokaukaski petrofilny gatunek związany z ciepłymi lasami
liściastymi. W Polsce wykazany do tej pory z Dolnego i Górnego Śląska,
Sudetów Zachodnich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Małopolskiej oraz Bieszczadów (CZECHOWSKI i in.
2012; SALATA i BOROWIEC 2014). Na terenie kamieniołomu osobniki
łapane były podczas przeczesywania ściółki w jasnym lesie brzozowym.
Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku dla Sudetów Wschodnich.
Solenopsis fugax (LATREILLE, 1798)
– Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, 9 X 2014, 1g, leg.
MM; XU21 Poznań, 8 X 2014, 1g, 1m, kampus UP, leg. MM.
Szeroko rozpowszechniony w Europie gatunek związany ze środowiskami suchymi i ciepłymi. W Polsce niewykazany dotychczas z Pojezierza
Mazurskiego, Sudetów Zachodnich i Wschodnich, Kotliny Sandomierskiej, Beskidów Zachodnich, Tatr oraz Bieszczadów (CZECHOWSKI i in.
2012). Na terenie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej gatunek ten odkryty
został na dwóch stanowiskach (RUTA 2007; MICHLEWICZ 2014).
Ze względu na to, że poprzednie stanowisko z Poznania podane zostało
na podstawie jednej robotnicy (MICHLEWICZ 2014), w tej pracy podane są
kolejne osobniki na potwierdzenie występowania gatunku w tym miejscu.
Tetramorium insolens (F. SMITH, 1861)
– Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, Palmiarnia Poznańska: 9 VI 2014, 112w, 1g; 18 III 2015, 187w, 1g, 2m, leg. MM i PSZ,
det. MM.
Szeroko rozmieszczony gatunek, który w strefie klimatu umiarkowanego zasiedla wyłącznie ogrzewane pomieszczenia (CZECHOWSKI i in.
2002, 2012). W Polsce wykazany wyłącznie z Palmiarni Poznańskiej
(Nizina Wielkopolsko-Kujawska) przez PISARSKIEGO (1957). Od tamtej
pory występowanie tego gatunku nie było potwierdzone. Badania prowadzone przez autorów (MM i PSZ) na terenie Palmiarni potwierdziły
występowanie tego gatunku w dużych liczebnościach. Spotkać go można
na terenie prawie całego obiektu, jednak w największej liczebności
występuje w pawilonach ciepłych i wilgotnych. W pawilonach suchych
spotykane były pojedyncze robotnice.
62
S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI
Strongylognathus testaceus (SCHENCK, 1852)
– Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB81 Siedlec, 15 VIII 2014, 8w, leg.
SS, Pustynia Siedlecka.
Obligatoryjny pasożyt społeczny mrówek z rodzaju Tetramorium Mayr.
Gatunek eurozachodniosyberyjski, ze względu na skryty tryb życia rzadko
widywany. W Polsce nie wykazano go z terenu Dolnego Śląska, Sudetów
Zachodnich i Wschodnich, Pienin, Beskidów Zachodnich i Wschodnich,
Bieszczadów oraz Roztocza.
Jest to pierwsze stwierdzenie dla Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej.
Lasius brunneus (LATREILLE,1798)
– Pobrzeże Bałtyku: CF44 rez. Kępa Redłowska, 1-31 X 2014, 2w, leg.
JKK.
Eurokaukaski gatunek dendrofilny występujący w lasach liściastych
i mieszanych. Jego występowanie stwierdzono w większości krain za
wyjątkiem Sudetów Wschodnich, Tatr oraz Beskidów Wschodnich.
Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na obszarze Pobrzeża
Bałtyku.
Lasius paralienus SEIFERT, 1992
– Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 3,5 km S Olsztyn, 14 VIII
2014, 5g, 2m, 20w, leg. MM, okolice rezerwatu Sokole Góry.
Eurokaukaski gatunek preferujący ciepłe łąki, zwłaszcza na podłożu
wapiennym. W Polsce prawdopodobnie rzadki, wykazany jedynie z pojedynczych stanowisk na terenie Dolnego Śląska, Wyżyny KrakowskoWieluńskiej, Beskidów Wschodnich i Zachodnich oraz Pienin (CZECHOWSKI i in. 2012). Gniazdo zostało znalezione na otwartym terenie na
podłożu wapiennym, pod kamieniem.
Jest do drugie stwierdzenie tego gatunku na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej.
Lasius sabularum (BONDROIT, 1918)
– Pieniny: DV57 Krościenko n/Dunajcem, 6 VII 2013, 9w, leg. SS; idem,
7w, leg. LB.
– Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 3w, leg. SS, kamieniołom.
– Dolny Śląsk: XS23 Sulistrowice, 10 X 2013, 5w, leg. SS.
MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI […]
63
Rzadki gatunek zachodnioeuropejski występujący na terenach porośniętych drzewami liściastymi. Do tej pory wykazany z Dolnego Śląska,
Sudetów Zachodnich i Beskidów Wschodnich (BOROWIEC 2010, TASZAKOWSKI i in. 2013, SALATA 2014). Osobniki znajdowane były pod
kamieniami na skrajach lasów liściastych w pobliżu cieku wodnego
(Krościenko), na górnej części kamieniołomu porośniętej młodym lasem
brzozowym (Mielnik) oraz w gruzie porośniętym roślinnością zielną
(Sulistrowice).
Jest to pierwsze stwierdzenie występowania tego gatunku na terenie
Pienin oraz Sudetów Wschodnich.
Lasius umbratus (NYLANDER, 1846)
– Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 Olsztyn ad Częstochowa, 13
VIII 2014, 19w, leg. MM; CB81 Złoty Potok, 15 VIII 2014, 1w, leg.
SS; CB81 Siedlec, Pustynia Siedlecka, 15 VIII 2014, 3w, leg. SS;
CB82 Kielniki, 14 VIII 2014, 5w, leg. SS; idem, 5w, leg. MM.
Północnopalearktyczny gatunek preferujący ciepłe i wilgotne siedliska,
zarówno otwarte, jak i zalesione. Osobniki łapane były w glebie w pobliżu drzew lub zakrzewień. Gatunek ten uznawany jest za najpospolitszy
z podrodzaju Chthonolasius RUZSKY.
Stwierdzenie jego występowania na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej potwierdza występowanie tego gatunku na obszarze całej Polski.
Lasius jensi × umbratus
– Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB81 Siedlec, Kamieniołom Warszawski, 15 VIII 2014, 33w, leg. SS; idem, 21w, leg. MM.
W związku z brakiem pewności w oznaczaniu odłowionych osobników zostało ono zweryfikowane przez prof. Bernharda SEIFERTA, który
oznaczył robotnice jako hybrydy Lasius jensi × umbratus. Gniazdo było
zlokalizowane zostało w rumoszu skalnym pokrywającym dolną część
niedawno opuszczonego kamieniołomu.
Obecność hybrydy sugeruje występowanie na Wyżynie KrakowskoWieluńskiej także populacji L. jensi SEIFERT, których stwierdzenie
wymaga dalszych badań terenowych.
Podziękowania
Serdeczne podziękowania należą się byłemu Dyrektorowi Palmiarni
Poznańskiej, Panu Zbigniewowi WĄGROWSKIEMU za wyrażenie zgody na
odłów mrówek na terenie całego obiektu oraz Dyrekcjom Ogrodów
64
S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI
Zoologicznych we Wrocławiu i Opolu za wyrażenie zgody na zebranie
materiału w obu obiektach. Autorzy pragną także podziękować Panu prof.
dr hab. Lechowi BOROWCOWI z Katedry Bioróżnorodności i Taksonomii
Ewolucyjnej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Panu prof. dr Bernhardowi SEIFERTOWI z Department of Entomology w Senckenberg Museum
für Naturkunde w Goerlitz za weryfikację zebranego materiału oraz pomoc
podczas jego opracowywania. Kolejnymi osobami, które przyczyniły się
do powstania tej pracy była Matylda IGNASIŃSKA, która pomagała w pracy
terenowej podczas odłowu Temnothorax corticalis oraz wszystkie osoby
biorące udział w zbieraniu materiałów.
SUMMARY
New data on the occurrence of 13 ant species are given. Among these, there are
species reported for the first time from some regions: Hypoponera ergatandria from
Wielkopolsko-Kujawska Lowland, Ponera coarctata from Eastern Sudeten Mts and
Eastern Beskidy Mts, Temnothorax crassispinus and Temnothorax unifasciatus from
Eastern Sudeten Mts, Strongylognathus testaceus from Krakowsko-Wieluńska Upland,
Lasius brunneus from Baltic Coast, Lasius sabularum from Pieniny Mts and Eastern
Sudeten Mts, Lasius umbratus and Lasius jensi × umbratus (hybrid) from KrakowskoCzęstochowska Upland. Moreover, some relatively rare ant species are confirmed to
occur in some regions: Hypoponera ergatandria in Lower Silesia, Myrmica lonae in
Krakowsko-Wieluńska Upland, Temnothorax corticalis, Tetramorium insolens and
Solenopsis fugax in Wielkopolsko-Kujawska Lowland and Lasius paralienus in
Krakowsko-Wieluńska Upland.
PIŚMIENNICTWO
BOROWIEC M.L. 2007a: Camponotus truncatus (SPINOLA, 1808) (Hymenoptera: Formicidae)
– ant species new to Poland. Polish Journal of Entomology, 76 (1): 41-45.
BOROWIEC M.L. 2007b: Drugie stwierdzenie mrówki Leptothorax kutteri BUSCHINGER,
1966 (Hymenoptera: Formicidae) na terenie Polski. Przegląd Zoologiczny, 50 (1-2):
37-40.
BOROWIEC M.L. 2009a: Nowe dane o rozmieszczeniu mrówek (Hymenoptera:
Formicidae) z plemienia Formicoxenini w Polsce. Wiadomości Entomologiczne, 28
(4): 237-246.
BOROWIEC M.L. 2009b: Nowe stanowiska mrówki Camponotus truncatus (SPINOLA,
1808) (Hymenoptera: Formicidae) we Wrocławiu i okolicach. Wiadomości
Entomologiczne, 28 (3): 200.
BOROWIEC M.L. 2011: First records of Lasius sabularum (BONDROIT, 1918) in Poland
(Hymenoptera: Formicidae). Myrmecological News, 14: 137-140.
MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI […]
65
BOROWIEC M.L., BOROWIEC L. 2013: Nowe dane o rozmieszczeniu mrówek
(Hymenoptera: Formicidae) w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego
Śląska. Wiadomości Entomologiczne, 32 (1): 49-57.
CZECHOWSKI W., RADCHENKO A. 2010: Ponera testacea EMERY, 1895 (Hymenoptera:
Formicidae) in Poland. Polish Journal of Entomology, 79 (3): 327-337.
CZECHOWSKI W., RADCHENKO A., CZECHOWSKA W. 2002: The ants (Hymenoptera,
Formicidae) of Poland. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa. 200 + 1 ss.
CZECHOWSKI W., RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., VEPSÄLÄINEN K. 2012: The ants of
Poland with reference to the myrmecofauna of Europe. Fauna Poloniae, Vol. 4, NS.
Warszawa, Natura optima dux Foundation, 496 ss.
GRZEŚ I. M. 2009: Ant species richness and evenness increase along a metal pollution
gradient in the Bolesław zinc smelter area. Pedobiologia, 53 (1): 65-73.
MICHLEWICZ M. 2014: Kolejne stanowisko mrówki Solenopsis fugax (LATREILLE, 1798)
(Hymenoptera: Formicidae) na terenie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej.
Wiadomości Entomologiczne, 33 (4): 288
PISARSKI B. 1957: O występowaniu egzotycznych gatunków mrówek w Polsce. Fragmenta Faunistica, 7: 283-289
RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., CZECHOWSKI W. 2004: Błonkówki – Hymenoptera.
Mrówki. Formicidae. Klucze do Oznaczania Owadów Polski, Toruń, XXIV, 63:
1-138.
RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., CZECHOWSKI W., ANTONOVA V., STANKIEWICZ A.
2005: Myrmica lacustris RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae), a new ant species for
Poland. Fragmenta Faunistica, 48 (2): 167-174.
RADCHENKO A., ELMES G.W., CZECHOWSKA W., STANKIEWICZ A., CZECHOWSKI W.,
SIELEZNIEW M. 2003: First records of Myrmica vandeli BONDROIT and M. tulinae
ELMES, RADCHENKO et ACTAÇ (Hymenoptera: Formicidae) for Poland, with a key for
the scabrinodis- and sabuleti-complexes. Fragmenta Faunistica, 46 (1): 47-57.
RADCHENKO A., STANKIEWICZ A., SIELEZNIEW M. 2004: First record of Myrmica salina
RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae) for Poland. Fragmenta Faunistica, 47 (1): 55-58.
RUTA R. 2007: Chrząszcze (Insecta: Coleoptera) kserotermicznych wzgórz Byszewickich w Dolinie Noteci. Nowy Pamiętnik Fizjograficzny, 5 (1-2): 49-107.
RZESZOWSKI K., BABIK H., CZECHOWSKI W., MARKÓ B. 2013: Ants (Hymenoptera:
Formicidae) of Chełmowa Góra in the Świętokrzyski National Park. Fragmenta
Faunistica, 56 (1): 1-15.
SALATA S. 2014: Mrówki (Hymenoptera: Formicidae) Parku Narodowego Gór Stołowych. Przyroda Sudetów, 17: 161-172.
SALATA S., BOROWIEC L. 2011: Lasius (Austrolasius) carniolicus MAYR, 1861, species
new to the Polish fauna (Hymenoptera: Formicidae). Genus, 22 (4): 639-644.
SALATA S., BOROWIEC L. 2013: Temnothorax albipennis (CURTIS, 1854) in Poland and
identification of the T. tuberum species complex (Hymenoptera: Formicidae). Genus,
24 (3-4): 403-413.
SALATA S., BOROWIEC L. 2014: Nowe stanowiska kilku rzadkich gatunków mrówek
(Hymenoptera: Formicidae). Wiadomości Entomologiczne, 33 (1): 77-79.
SEIFERT B. 2003: Hypoponera punctatissima (ROGER) and H. schauinslandi (EMERY) Two morphologically and biologically distinct species (Hymenoptera: Formicidae).
Abhandlungen und Berichte des Naturkundemuseums Görlitz, 74 (1): 61-81.
66
S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI
SEIFERT B. 2013: Hypoponera ergatandria (FOREL, 1893) – a cosmopolitan tramp
species different from H. punctatissima (ROGER, 1859) (Hymenoptera: Formicidae).
Soil Organisms, 85 (3): 189-201.
SIELEZNIEW M., DZIEKAŃSKA I., STANKIEWICZ-FIEDUREK A. M. 2010: Multiple host-ant
use by the predatory social parasite Phengaris (=Maculinea) arion (Lepidoptera,
Lycaenidae). Journal of Insect Conservation, 14 (2): 141-149.
STANKIEWICZ A. M., SIELEZNIEW M., BOROWIEC M. L., CZECHOWSKI W. 2005: Formica
uralensis RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae) in Poland. Fragmenta Faunistica, 48
(2): 175-180.
SUCHOCKA H., CZECHOWSKI W., RADCHENKO A. 2008: Second report on the occurrence
of Camponotus truncatus (SPINOLA) (Hymenoptera: Formicidae) in Poland, with
a key to the Polish species of the genus Camponotus Mayr. Fragmenta Faunistica, 51
(1): 9-13.
TASZAKOWSKI, A., KASZYCA, N., KUBUSIAK, A., DEPA, Ł. 2013: Ants (Hymenoptera,
Formicidae) new for Eastern Beskidy Mountains. Acta Entomologica Silesiana, 21:
53-56.
WŁODARCZYK T., BARAŃSKA K. 2007: Rzadkie gatunki mrówek występujące na murawach kserotermicznych Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Przegląd Przyrodniczy,
18 (3-4): 101-106.