"Próba porównania działalności samorządu terytorialnego II i III

"Próba porównania działalności samorządu terytorialnego II i III Rzeczypospolitej Polskiej
na przykładzie gminy Władysławów w świetle przepisów prawa".
Przedmiotem dzisiejszego wystąpienia i moim zamierzeniem jest próba przybliżenia
i porównania trzech samorządów terytorialnych - dwóch funkcjonujących w dwudziestoleciu
międzywojennym od 1918 aż do roku 1934 roku i trzeciego, r e a k t y w o w a n e g o w 1990 roku
samorządu gminnego w III Rzeczypospolitej Polskiej.
Terenem zaś rozważań – z uwagi na miejsce dzisiejszej konferencji i dostępność źródeł
jest obszar ówczesnej, przedwojennej gminy Władysławów z miastem Władysławowem włącznie –
w części dotyczącej II Rzeczypospolitej - i w części dotyczącej III RP - obecny stan terytorium
gminy Władysławów. Nowe źródła pomocne do przybliżenia historii Władysławowa odnaleziono
niedawno w archiwum zakładowym Urzędu Gminy Władysławów; ich zawartość dostarcza nowych
informacji i - mam taką nadzieję – pozwoli przybliżyć obraz samorządu tamtego okresu.
Samorząd jest tworem miejskim! „W mieście - twierdzi profesor Henryk Samsonowicz -
powstawały pierwsze instytucje samorządowe, ława, później rada miejska. Spory wewnątrz
miasta między mieszkańcami i między miastem a księciem rozstrzygało już nie widzimisię władcy,
ale prawo. I to prawo pisane”1.
Aby pełniej zrozumieć istotę samorządu międzywojennego warto więc przypomnieć
choćby zarys i ewolucję prawodawstwa samorządowego tamtego okresu oraz jego genezę.
W przeciwieństwie do krajów zachodnich, takich jak: Francja,
Niemcy, Wielka
Brytania oraz kraje skandynawskie, w Polsce nie zdołał się wykształcić i utrwalić system
samorządowy traktowany jako z jednej strony uzupełnienie demokracji parlamentarnej, z drugiej
zaś sposób sprawowania administracyjnej władzy państwowej.2 Po prostu nigdy w dziejach
najnowszych nie było po temu sprzyjających warunków politycznych. Na przełomie XIX i XX
wieku samorządy traktowano jako przeciwwagę dla rządów zaborczych, jako szkoły sprzyjające
upowszechnianiu się postaw obywatelskich.3
Po odzyskaniu niepodległości ustawodawstwo
samorządu terytorialnego opierało się na przepisach prawnych obowiązujących w państwach
zaborczych.
Na obszarze byłego Królestwa Polskiego samorząd gminy wiejskiej funkcjonował na zasadzie
ukazu z 19 II/2 III 1864 r 4.
O wadze tego problemu i potrzebie utrzymania rzeczywistości prawnej w omawianym
obszarze świadczy to, że w kilkanaście dni po odzyskaniu niepodległości, 27 listopada 1918 r.
Tymczasowa Rada Stanu byłego Królestwa Polskiego wydała dekret o utrzymaniu rad gminnych5.
1
2
3
4
5
H. Samsonowicz, Gdy Polacy się nie bali, „Gazeta Wyborcza. Magazyn” nr. 7, 2002.
S. Podwiński, Teoria i dzieje samorządu terytorialnego, Łódź 1947, s. 24-25.
H. Izdebski, Samorząd Terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2003, s. 53.
R. Szwed, Samorządowa Rzeczpospolita 1918-1939, Częstochowa 2000, s. 9.
Dziennik Praw Państwa Polskiego (dalej Dz. Pr. P. P), nr. 18, 6 XII 1918 r., poz.48.
Początkowo zatem istniał na naszych ziemiach odrębny ustrój samorządu gminnego,
w zależności od dawnej przynależności do państw zaborczych, a nawet od statusu danego obszaru
w ramach państwa zaborczego.6 Dopiero stopniowo następowało ujednolicanie zasad organizacji
i funkcjonowania samorządu, przy czym zasadą było rozszerzenie na cały kraj rozwiązań
przyjmowanych w byłym Królestwie Polskim. Tak też było na terenie gminy i miasta
Władysławów.
Pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej odbyło się 12 grudnia 1917 r., a według spisu
przeprowadzonego przez Związek Miast Królestwa Polskiego oprócz burmistrza i dwóch ławników
z wyboru (nie pobierających gratyfikacji za pełnione funkcje) było 6 radnych.7
W mieście Władysławowie – w przeciwieństwie do gminy wiejskiej Władysławów budżet był
realizowany corocznie prawidłowo, nie było wielkich różnic między przychodem a wydatkami
a jeśli występowały kompensowano je. Oba samorządy prowadziły ożywioną korespondencję
ze sobą oraz Urzędem Powiatowym w Koninie która w większości dotyczyła wspólnych
powinności finansowych potrzebnych do prowadzenia 7 klasowej szkoły.
Tylko jeden rok
budżetowy miasta zakończył się deficytem, natomiast gmina wiejska Władysławów borykała się ze
swoimi problemami finansowymi przez cały okres międzywojenny, np. w roku 1932/33 deficyt
wyniósł 2688 zł 74 gr. 8
Pierwsze rządy centralne niepodległej Polski (rząd J. Moraczewskiego i rząd
I. Paderewskiego) wydały dekrety normujące funkcjonowanie samorządu gminy wiejskiej
i miejskiej na ziemiach byłej Kongresówki.9 Powszechnie bowiem spodziewano się, iż nowo
wybrany Sejm Ustawodawczy dokona ujednolicenia przepisów samorządowych dla całego kraju.
Tymczasem Sejm problematykę samorządu terytorialnego omawiał tylko w kontekście prac nad
konstytucją.
Konstytucja Marcowa (17 III 1921 r.) wyznaczała samorządowi terytorialnemu rozległy zakres
działania i zapewniała mu daleko idącą samodzielność. Znalazły w niej odbicie nowoczesne
poglądy na istotę i rolę samorządu. Już artykuł 3 stwierdzał, że ustrój Rzeczypospolitej opierać się
będzie na zasadzie samorządu terytorialnego. Miał on być samorządem „szerokim", spełniającym
nie tylko funkcje administracyjne, ale na podstawie szczegółowych ustaw, miał m.in. być
przekazany „właściwy zakres ustawodawstwa, zwłaszcza z dziedziny administracji, kultury
i gospodarstwa". W ten sposób samorząd terytorialny, mając moc stanowienia ustaw w zakresie
ograniczonym prawodawstwem ogólnopaństwowym, urastał do roli autonomii terytorialnej. Warto
wspomnieć że we Władysławowie burmistrz w 1925 roku zarobił 600 zł z tytułu uposażenia
6
7
8
9
Por. A. Heliasz, Ustrój samorządu miejskiego w Galicji i w b. zaborze pruskim u progu II Rzeczypospolitej, [w:]
„Dzieje Najnowsze”, R. V, 1973, s. 15.
Akta Miasta Władysławowa , rok 1917.
Archiwum Państwowe w Poznaniu odział w Koninie, Wydział Powiatowy w Koninie, sygn.. 486.
Por. Dekret o samorządzie miejskim, Dz. Pr. P. P., nr 13 póź. 140.
z magistratu, dla porównania kilogram chleba kosztował wtedy 75 groszy, kiełbasy 2 zł 20 gr.,
słoniny 3zł.10 gr. Ceny tych produktów w ramach przytoczonej autonomii terytorialnej ustalała
Rada Miasta a ich wysokość była ustalana na poziomie cen obowiązujących w pobliskim Turku.10
Ramy prawne, jakie Konstytucja Marcowa nadała samorządowi, były bardzo rozległe,
ale nazbyt mało wyraziste.11 Zbyt wiele miało zależeć od ustaw podejmowanych przez Sejm, zbyt
też wiele pozostawiała możliwości interpretacyjnych, co, jak wykazała niedaleka przyszłość,
również w przypadku miasta Władysławowa zostało wykorzystane w kierunku ograniczającym
kompetencje samorządu.
Przykładem niech będzie rozwiązanie Rady Miasta – efekt, delikatnie mówiąc różnicy
zdań na posiedzeniach Rady Miejskiej w dziedzinie oświatowej oraz osobistych animozji radnych.
Wojewoda Łódzki, pismem z dnia 28 maja 1927 r. pisał :"...Rada Miejska m. Władysławowa
wybrana została dnia 3. marca 1919 r. Wskutek zbytnio przeciągającej się jej kadencji
wykazuje znamiona przeżycia się, brak należytego odczucia realnych potrzeb miasta i harmonji
z wyborcami. Posiedzenia Rady wskutek nie przybywania członków niejednokrotnie niedochodzą
do skutku. Ponadto pomiędzy Radą a Burmistrzem istnieją stałe tarcia, których skutki ujemnie
odbijają się na interesach miasta.
Wobec
powyższego rozwiązuję na
zasadzie art. 66 Dekretu o
samorządzie
miejskim z dnia 4 lutego 1919 /Dz Pr. P. P. Nr .13, poz. 140/ i art. 17 ust. 1 Rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 13 listopada 1919 r. /Dz .U. R .P.Nr 90 poz. 490/ Radę Miejską miasta
Władysławowa.
Za dzień rozwiązania Rady Miejskiej miasta Władysławowa należy uważać dzień
zawiadomienia Magistratu o treści niniejszego reskryptu.
Decyzja niniejsza o rozwiązaniu jest ostateczna i przeciwko niej nie przysługuj e żaden środek
prawny w administracyjnym
toku instancji.”12
Warto również wspomnieć, iż w nieodległym przecież Rychwale wojewoda z tamtejszą Radą
Miasta musiał postąpić podobnie, tzn. rozwiązał ją.
Przykładem działania, planowania wydatków i przychodów miasta niech bedzie
preliminarz budżetu na lata 1929/30 , którego procedura według zapisów z Protokołów posiedzeń
Rady Miasta Włądysławowa uchwalania była następująca:
"Przewodniczący przedstawiał Radzie preliminarz budżetowy na 1929/30 rok, który był wyłożony
w kancelarii Magistratu na na okres dni 7 do publicznej wiadomości, a to celem umożliwienia
platnikom danin komunalnych przeglądania go i wnoszenia zarzutów i zastrzeżeń o czem ogłoszono
10
11
12
Protokoły z posiedzeń Rady Miasta Władysławowa z lat 1921-1934, dalej PRMW, s. 58.
K. Pająk, Samorząd terytorialny w Polsce. Wybrane aspekty jego funkcjonowania, Bydgoszcz 2003, s. 18.
Archiwum Państwowe w Poznaniu odział w Koninie, Wydział Powiatowy w Koninie, sygn.. 485
rozplakatowanemi obwieszczeniami."
Czyli jawność i transparentność finansowa!
W zapisach protokołu czytamy dalej:
"Po szczegółowych wyjaśnieniach Inspektora Samorządu Gminnego p. Cieplaka Rada Miejska
większością głosów uchwaliła następujący preliminarz budżetowy:
Administracja ogólna
Burmistrz
1.518 zł.
Pobory pracowników Magistratu
Sekretarza
2.056 zł.
Woźnego
111 zł.
Składka do kasy chorych
za pracowników
218 zł.
Ubezpieczenie emerytalne
pracowników umysłowych
108 zł.
Wydatki rzeczowe :
opał i światło
150 zł.
Materiały piśmienne
200 zł.
Telefon i porto
200 zł.
Prenumerata pism dla potrzeb Magistratu
150 zł.
Uzupełnienie i remont
umeblowania biurowego
75 zł.
Koszty poboru wojskowego
25 zł.
Diety i rozjazdy Burmistrza
i Sekretarza
100 zł.
Prowizja i koszty manipulacyjne
20 zł." 13
w P.K.O.
Dopiero po kilkuletnich dyskusjach w Sejmie i poza nim 23 III 1933 r. uchwalona
została ustawa nosząca nazwę: „O częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego". Składała
się ona z dwu działów: I — „Przepisy dotyczące obszaru całego państwa z wyjątkiem województwa
śląskiego" i II — „Przepisy dotyczące poszczególnych obszarów państwa". W dziale I składającym
się z 10 rozdziałów znalazły się przepisy regulujące całokształt spraw samorządu terytorialnego.
W dziale II uregulowano pod względem prawnym ustawodawstwo samorządowe w poszczególnych
regionach Polski. Anulowane zostały ustawy z czasów zaborów.14
Ustawa z 23 III 1933 r. była najpoważniejszą reformą samorządu w okresie
13
14
PRMW, s. 124.
K. Pająk, tamże, s. 19.
międzywojennym. Chociaż nie była to reforma całkowita (nie obejmowała szczebla
wojewódzkiego), to jednak jej zasięg terytorialny i waga zmienionych przepisów prawnych
kwalifikują ją do grupy najistotniejszych reform administracji. Z punktu widzenia unifikacji form
ustrojowych, usprawnienia administracji, przełamania barier dzielących dzielnice kraju, ustawa
ta dokonywała znacznego postępu.15 W literaturze historii ustroju często określana jest jako „ustawa
scaleniowa".
W latach 1933-1934 zostały wydane trzy rozporządzenia ministra Spraw Wewnętrznych
w sprawie wykonania ustawy „O częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego".
Na
gruncie samorządu Władysławowa wywołała ona konsternację i popłoch. Swoisty i stanowczy
protest samorządowców zostało zawarty w protokole nr 1 z 1933 r. który przytoczę w części:
"Radny Konstanty Kilański oznajmia Radzie Miejskiej, że Rada Gminna gm. Władysławów
powzięła uchwałę o przyłączeniu miasta Władysławowa do gminy Władysławów. W związku z tem
wywiązała się dyskusja po której Rada Miejska jednogłośnie postanowiła przeciw uchwale Rady
Gminnej w tej sprawie protestować z uwagi na opinię mieszkańców miasta, którzy już w r. 1922
w tej samej sprawie kategorycznie wypowiedzieli się przeciw wcieleniu miasta Władysławowa
do gminy wiejskiej.
Miasto Władysławów aczkolwiek o małej ludności rządząc się samodzielnie, jest dla
siebie
samowystarczalnym
i
nie
jest
subwencionowane przez
Sejmik Powiatowy
jak
gm. Władysławów posiadająca około 4.000 ludności. Mieszkańcy miasta na równoważenie swego
budżetu administracyjnego minimalnie tylko są obciążenia daninami komunalnymi natomiast będąc
pod zarządem gminy wiejskiej daleko większe ponosiliby ciężary podatkowe czego w swoim czasie
już doświadczyli.
Po wydzieleniu przez b. władze okupacyjne miasta z gminy wiejskiej, m. Władysławów
nie posiadając własnego budynku na pomieszczenie biura Magistratu, po kilkuletniem zaledwie
prowadzeniu gospodarki miejskiej samodzielnie, nabyło już w r. 1926 dom z zabudowaniami
kosztem 7.200 zł w którym pomieszczono biuro Magistratu, w roku 1927 kupiono plac
na
targowicę koszt ktorego z urządzeniem targowicy wynosił 3.000 zł, w roku 1930 pobudowano
w rynku wygodne chodniki kosztem 2600 zł, wszystko to uskuteczniono własnymi siłami przy bardzo
względdnem obciążeniu mieszkańców, dzięki samodzielnej gospodarce. A i nadal przewidywane
są różne roboty jak brukowanie ulic, oświetlenie elektryczne itp. Natomiast pod zarządem gminy
wiejskiej miasteczko nic by nie uzyskało, bowiem stosunek wsi w odnoszeniu się do ludności
miejskiej zawsze odznaczał się i odznacza pewną antypatią. Gmina Władysławów niedołężną swą
gospodarką (wykrycie w r. 1931 defraudacji około 14.000 zł) chciałaby poprawić kosztem miasta
Władysławowa.
15
Art. 2 tejże ustawy brzmiał: "1. Kadencja organów stanowiących oraz organów zarządzających w gminach
wiejskich trwa lat pięć. 2. Radni i ławnicy, powołani z listy zastępców lub z wyborów uzupełniających, urzędują
tylko do końca kadencji, o której mowa w ustępie poprzedzającym. 3. Zawodowi członkowie Zarządu gminy (art.
49) wybierani są na lat dziesięć."
To tez z uwagi na powyższe okoliczności Rada Miejska jednogłośnie protestuje przeciw
uchwale Rady Gminnej gm. Władysławów o wcielenie miasta Wladysławowa do gminy wiejskiej
i prosi Wydział Powiatowy jako władzę Nadzorcza o przychylne przyjęcie niniejszej uchwały.”16
Aktem rozpaczy wręcz ale też potężną manifestacją w obronie istoty samorządu było
siódme posiedzenie Rady Miasta z dn. 28 października 1933 r. protokół z którego pozwolę sobie
przytoczyć w całości.
„ W związku z art. 33 ustawy z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu
terytorialnego Rada Miejska z uwagi, że miasto Władysławów nie posiada 3000 ludności powzięła
następującą uchwałę:
Miasto Władysławów aczkolwiek o małej ludności jako jednostka samorządowa jest
samowystarczalna - budżet swój pokrywa każdego roku z nadwyżką, wyjątkowo w ubiegłym roku
powstał deficyt wskutek zmiany rachunkowości związków komunalnych. Rządzące się
samodzielnie, w kilka zaledwie lat po wydzieleniu przez władze okupacyjne niemieckie miasta
z gminy wiejskiej, nabyło w r. 1926 na rzecz gminy miejskiej dom z zabudowaniami kosztem 7.200
zł w których to budynkach wygodnie mieści się biuro Magistratu, Urząd Pocztowy, Przychodnia
Przeciwjaglicza i Schronisko dla Bezdomnych. W następnych latach urządzono targowicę kosztem
3.000 zł; pobudowano wygodne chodniki w rynku kosztem 2.600 zł, upamiętniono pobyt
Wielkopolskiego Pułku Piechoty Przeciwpancernej pobudowaniem granitowego pomnika
z medalionem Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Wszystko to uskuteczniono własnemi siłami
przy bardzo minimalnem obciążaniu obywateli a to dzięki samodzielnej umiejętnej gospodarce,
i nadal przewiduje się dalsze inwestycje jak brukowanie ulic i dalszą budowę chodników. Zostając
pod Zarządem gminy wiejskiej, miasto nie doszłoby nigdy do posiadania wymienionych obiektów.
Na liczebny stan mieszkańców misato w znacznym stopniu jest uprzemysłowione,
posiada bowiem większą ilość zakładów i warsztatów różnych rzemiosł oraz sklepów handlowych.
Miasto Władysławowów nie jest nowotworem powstałem z dawnych osad za czasów okupacji
niemieckiej, lecz ma swoją przeszłość, gdyż w dokumentach z czasów Władysława Łokietka
wymieniane jako miasto królewskie, które później upadło, w XVIII wieku należało do kasztelana
Gnieźnieńskiego Hieronima Gurowskiego i do czasu powstania 1863 r. było miastem, z którego
władze rosyjskie utworzyły osadę, jakoby za karę za udział w powstaniu. Zgodnie z opinią
obywateli, Rada Miejska pragnie utrzymać charakter gminy miejskiej i jednogłośnie, za wyjątkiem
radnego Kilańskiego postanowiła prosić za pośrednictwem Wydziału Powiatowego Władze Wyższe
o pozostawienie miasta Władysławowa nadal miastem.”17
Te dwa apele nie zdały się na nic i pozostały bez szerszego echa. Miasto Władysławów
16
17
PRMW, s. 179.
PRMW, s. 187.
w świetle prawa przestaje istnieć18 .
Problematyka samorządu terytorialnego znalazła swoje miejsce w Konstytucji Kwietniowej
z 23 IV 1935 r., sankcjonującej autorytarny system rządów w Polsce. Podstawowe cechy tego
systemu wystąpiły także w zapisach o samorządzie terytorialnym. Artykuł 4 roz. I stwierdzał:
„W ramach państwa i w oparciu o nie kształtuje się życie społeczeństwa. Państwo powołało
samorząd terytorialny i gospodarczy do udziału w wykonywaniu zadań życia zbiorowego". Zgodnie
więc z ideą nadrzędności państwa życie społeczne kształtować się miało w ramach państwa
i w oparciu o nie. Zasadnicze problemy dotyczące samorządu terytorialnego zostały ujęte
w rozdziale zatytułowanym „Administracja państwa", który stwierdzał, iż administrację państwową
sprawuje administracja rządowa, samorząd terytorialny i samorząd gospodarczy. Stawiając
w jednym rzędzie administrację rządową z samorządem, Konstytucja przekreśliła dawny pogląd
o dwudzielności administracji publicznej.
W ostatnich latach II Rzeczypospolitej wydane zostały nowe ustawy o wyborze radnych miejskich,
gromadzkich, gminnych i powiatowych.
Zamieszczone
zostały
przepisy
prawne
odnoszące
się
do
organizacji
i kompetencji ciał samorządowych, ordynacji i regulaminów wyborczych, działalności finansowej
gmin, tworzenia związków komunalnych itp.
Aby przedstawić obraz zmian administracyjnych w samorządach pobliskich
warto również przytoczyć przykład gmin Brudzew i Piorunów dla podkreślenia,
planowane centralnie
gmin
że zmiany
dotykały również inne samorządy z pobliskich powiatów ( w 1939 r.
zlikwidowano gminę Piorunów, a gromady dotychczas wchodzące w jesj skład wcielono do gminy
Brzeżno, natomiast gromady Dobrów i Janów z gminy Brudzew przyłączono do gminy Kościelec).
Rozbrat czasowy dzielący te trzy władysławowskie samorządy jest duży - około pół
wieku. Nie sposób w tak szczupłym, ograniczonym czasem referacie wyczerpać wszystkie aspekty
działalności i porównać kompleksowo rozważane samorządy – podkreślić jednak należy, że w skali
kraju w okresie międzywojennym nastąpiło w Polsce wyraźne ożywienie intelektualne wokół idei
samorządu. Pojawiły się poważne studia naukowe na temat istoty, form i zadań samorządu,
odznaczające się wysoką kulturą erudycyjną. Tacy uczeni, jak W.L. Jaworski, J. Panejko,
W. Kumaniecki, W. Wasiutyński, M. Jaroszyński, T. Bigo i inni, dokonując recepcji na polski grunt
osiągnięć zachodnioeuropejskiej nauki o samorządzie, sami twórczo tę naukę rozwijali, wnosząc
nowe wartości poznawcze, które do dziś zachowały swą intelektualną świeżość i aktualność. Prace
ich weszły na stałe do klasycznej literatury naukowej o samorządzie. Warsztat badawczy więc był.
Wspólne zadania prowadzone przez dwa samorządy władysławowskie w dwudziestoleciu
międzywojennym – przychodnia przeciwjaglicza oraz szkoła 7 klasowa świadczą, że koegzystencja
była możliwa.
18
Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. (Dz. U. Nr 47 poz. 403 z dnia 11 czerwca 1934 r.)
Rozporządzenie znoszące ustrój miejski we Władysławowie.
Należy podkreślić, że mimo iż Sejm był wtedy skłócony jeszcze bardziej niż obecnie, rządzące
koalicje zmieniały się jak w kalejdoskopie, kłopoty finansowe nieporównywalne do dzisiejszych,
ale administracja samorządowa była stabilna i efektywna. O ile można mieć zastrzeżenia do jakości
polskiej demokracji w tym okresie, o tyle samorządna Druga Rzeczpospolita na przykładzie
Władysławowa była administracyjnym sukcesem.
Jako druga w Europie (po Austrii) Polska miała już wtedy kodeks postępowania
administracyjnego i od decyzji urzędników można się było odwołać do Trybunału
Administracyjnego (przywrócony dopiero w latach osiemdziesiątych).
W tym miejscu
trzeba zwrócić uwagę na bardzo istotną zmianę jakościową
w funkcjonowaniu samorządów, jaka zaszła z chwilą uchwalenia w 2002 r. ustawy o bezpośrednim
wyborze wójtów, burmistrzów i prezydentów. Funkcje dotychczasowego jednego organu samorządu
zostały rozdzielone na dwa – uchwałodawczy i kontrolny oraz wykonawczy. Rzecz znamienna:
ta zmiana mająca charakter niemal ustrojowy dokonała się bardzo sprawnie i bez szerszej krytyki,
a co najważniejsze przyjęta z zadowoleniem przez większość wyborców!
Podsumowań pewnie będzie wiele w dzisiejszych wystąpieniach zacnych prelegentów.
Chciałbym krótko. Wielkim wyzwaniem dzisiejszych samorządów i podmiotem małej ojczyzny
rozumianej jako zadanie, jest człowiek, kapitał ludzki oraz kapitał społeczny. W pierwszym
przypadku to zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii; w drugim – wiedza i umiejętności grupy
społecznej, podzielane wartości. Gmina jako wspólnota oparta na konstruktywnym krytycyzmie
i mocy sprawczej jest zdolna do przebudowy środowiska życia, do zmiany istniejących struktur
i budowy nowych kształtów ludzkiego życia. Że jest to – nie bójmy się tego otwarcie przyznać –
– nadal ugór, pole niemocy, niewiary, słabości, także dowodzą liczne obserwacje naszej
rzeczywistości samorządowej.19 Że jest to możliwe, przekonują liczne działania społeczne,
edukacyjne, kulturalne, zauważalne – mam cichą nadzieję – również w gminie Władysławów.
Piotr Szewczyński
19
Tezy o małej ojczyźnie, edukacji i rozwoju lokalnym, "Wójt i jego Gmina", nr 2 (15), 2005, s. 39.