PROJEK TK ONSERWACJI

PROJEK T K ONSERWACJI
-Polichr omii sciennej wraz ze str opem-M ensy oltar zowej -K r ucyfiksuz kaplicy cmentarnej w Jedliczu
woj. podkarpackie
opr.
Adam Janczy
Nowy Sacz
2011-01-20
I.
OPI S I NWENT ARYZ ACYJNY
1.miejscowosc…………………….JEDL I CZE,
pow. krosnienski, woj. podkarpackie
2.tytul i rodzaj obiektu…………...a) polichr omia scienna i stropu - kompozycja
malarska figuralno -ornamentalna;
b) mensa oltar zowa- przyscienna w formie
sarkofagu z detalem rzezbiarskim;
c) K r ucyfiks- rzezba pelna,
polichromowana, zlocona;
3.miejsce przechowywania………..Kaplica cmentarna (cmentarz komunalny)
Jedlicze, ul.W.Dubisa;
4. material i technika…………….a)drewno polichromowane-technika klejowa
b)drewno polichromowane-olej;
c)drewno polichromowane, zlocone;
5. czas powstania………………...a) 1936 r.;
b, c) XVIII w.;
6. autor lub szkola………………..a) Stanislaw Kochanek;
b, c) nieznane;
7. pochodzenie obiektu…………..b, c) stary kosciól parafialny w Jedliczu(?);
8. wymiary obiektu………………a) sciany:
str. zachodnia (trójboczna absyda)-
wys.-300cm; dl. - 520cm;
str. wschodnia - wys.-300cm; dl.- 460cm;
str. pld. i pln. - wys.- 300cm, dl. – 540cm;
str op: dl. - 546cm, szer. – 460cm.
-1–
b) mensa oltar zowa:
wys.-90cm, szer.- 170cm, gleb.- 70cm;
c) kr ucyfiks:
krzyz-wys.-126cm, rozpietosc ramion - 110cm;
szer. belki- 13cm. grub.- 2cm
Ukrzyzowany - wys. -105cm, gleb.- 40cm,
rozpietosc ramio n- 85cm;
9. opis obiektu…………….Polichromia wnetrza kaplicy wykonana w technice
klejowej na belkach scian i deskach stropu. Na stropie o jednolitym
niebieskawo- szarym tle w centralnym miejscu, przedstawienie golebicy na tle
promienistego trójkata z czterema wydatnymi snopami promieni. Calosc
stropu okolona waskim ornamentalnym fryzem - bordiura.
Na scianach kaplicy przedstawione zostaly sceny figura
ich dolnych
partiach(ok. 90cm. od poziomu posadzki) monochromatyczny niebiesko-
-granatowy pas obiegajacy wszystkie sciany. W naroznikach oraz wokól
otworów okiennych i drzwi umieszczono równiez ornamentalne pasy.
Stylistycznie przedstawienia reprezentuja niejako dwie grupy. Pierwsza
stanowia sceny na dwóch bocznych scianach. Na pólnocnej -sceny
przedstawiajace Golgote oraz dusze w czysccu cierpiace - poludniowej zas
przedstawienia alegoryczne rzeczy ostatecznych i aniolowie z dusza czlowieka.
Druga grupe stanowia: przedstawienia na trójbocznej absydzie(strona
zachodnia) obrazujace Chrystusa w Ogrojcu, owalne tlo w dekoracyjnym
ornamentalnym obramowaniu na wiszacy krucyfiks i Zmartwychwstanie
Chrystusa; przedstawienia na scianie wejsciowej( strona wschodnia) ze starym
kosciolem w Jedliczu na tle pejzazu z cmentarzem i postacia grabarza ( w
zarysie zachowana) oraz postacia aniola bijacego w dzwon. Polichromia
kaplicy nawiazuje w swej tematyce do sepulkralnego charakteru miejsca
stanowiac przemyslana kompozycje ikonograficzna. W kap icy umieszczona
zostala XVIII – wieczna mensa oltarzowa w ksztalcie sarkofagu z dekoracja
-2-
snycerska w formie rocaille. Zas nad mensa zawieszony jest XVIII w.
krucyfiks. Chrystus ukazany po smierci z przebitym bokiem, mocno opuszczona
glowa z ekspresyjna korona cierniowa, zloconym perizonium wydatnie
drapowanym przewiazanym sznurem. Cialo Chrystusa z lekkim wygieciem
esowatym. Polichromia jak i elementy wystroju kaplicy cmentarnej (w skali
regionu) prezentuja wysoka wartosc artystyczna i historyczna.
I I . HI STORI A OBI EK TU
Dokladna data powstania drewnianej kaplicy cmentarnej
w Jedliczu nie jest znana. Na cmentarz w Jedliczu zostala przeniesiona w 1865
roku z Jasla, wczesniej zas z Lezyn kolo Nowego Zmigrodu. Polichromia
wnetrza wykonana zostala w 1936 roku przez artyste malarza Stanislawa
Kochanka tworzacego w nurcie folklorystyczno - ekspresjonistycznym, równiez
siegajac do tradycji XIX wiecznego polskiego realizmu. W kaplicy
umieszczono równiez XVIII wieczna mense oltarzowa i krucyfiks , byc moze z
I polowy XVIII wieku. Te obiekty o wysokiej wartosci artystycznej pochodza
prawdopodobnie ze starego kosciola parafialnego w Jedliczu. Zatem obiekt ten -
-kaplica cmentarna jak i jej wyposazenie winny byc zródlem badan nad historia
i sztuka tych terenów zarówno XVIII wieku jak lat trzydziestych XX wieku.
I I I . ST AN Z ACHOWANI A OI EK TU
Na obecny stan zachowania obiektów zlozyly sie niszczaco
dzialajace czynniki pochodzenia mechanicznego, fizyko -chemicznego i
biologicznego.
Polichr omia wnetrz kaplicy w wyniku powyzszych czynników wykazuje
-3–
szereg zniszczen umiejscowionych szczególnie w miejscach laczen belek scian
oraz desek stropowych. Deski stropowe na laczeniach z wyraznymi szczelinami,
na granicy których wystepuja powazne zluszczenia warstwy malarskiej wraz z
gruntami(podkladem). Podobnie na laczeniach belek scian widoczne ubytki
warstw technologicznych, lokalnie nawet do warstwy drewna. Zluszczenia i
odwarstwienia malatury zarówno na stropie jak scianach ma charakter
postepujacy - zagrazajacy z czasem powstawaniu wiekszych ubytków. Na calej
powierzchni malarskiej widoczne liczne drobne ubytki warstw, przetarcia oraz
wgniecenia i zarysowania. Miejscowo (zarówno na scianach jak stropie)
wystepuja przebarwienia i zacieki wynikajace z przeciekan ia przez uszkodzony
wczesniej dach wody opadowej. Na scianach i stropie stwierdza sie równiez
lokalne oslabienie spoiwa warstwy malarskiej tzw. pudrowanie. Dodatkowo na
scianie wejsciowej (wschodniej) uszkodzona zostala postac „grabarza”;
zniszczenia spowodowane zeskrobaniem ostrym narzedziem warstwy
malarskiej. Powód zniszczenia trudny do wytlumaczenia jednoznacznie.
Polichromia wnetrza kaplicy na calej swej powierzchni zabrudzona i zakurzona.
M ensa oltar zowa (XVI I I w.) przemalowana olejno, z ubytkami i zluszczeniami
oraz powierzchniowymi zniszczeniami typu przetarc, zarysowan i wgniecen.
Blat mensy nowszy zachowany dobrze. Powaznie natomiast uszkodzone i
nadwyrezone zostaly wszelkie polaczenia stolarskie - konstrukcyjne.
Uszkodzenia zasadnicze wystepuja w dolnej obudowie- przy podstawie mensy
oraz przy pierwotnym blacie. Obiekt na calej powierzchni w znacznym stopniu
zabrudzony i zakurzony zarówno na licu i odwrocie.
K r ucyfiks ( I pol. XVI I I w.) . Rzezba Chrystusa przemalowana z lokalnymi
przetarciami, zluszczeniami i spekaniami warstwy malarskiej. Zlocenia
perizonium Chrystusa przetarte odslaniajace warstwe czerwonego pulmentu,
dodatkowo na calej powierzchni pokryte siatka spekan - krakelurów. Lokalnie na
perizonium ubytki warstw do warstwy drewna. Na koronie uszkodzone ciernie.
Drewno obiektu- strukturalnie zachowane dobrze. Figura Chrystusa oraz krzyz
zabrudzone i zakurzone na calej powierzchni.
-4–
I V. PROGRAM K ONSERWATORSK I
A. Z alozenia konser wator skie
Przeprowadzenie calosciowej konserwacji technicznej
i estetycznej polichromii wnetrza kaplicy oraz mensy oltarzowej i krucyfiksu.
Glównym celem pelnej konserwacji w/w obiektów jest przywrócenie im
pierwotnych walorów estetycznych zachowujac charakter malarstwa lat 30 - tych
XX wieku oraz XVIII wieczna forme i kolorystyke elementów wystroju.
Konserwacja techniczna bedzie miala na uwadze:
utrwalenie, podklejenie i sprasowanie uszkodzonych warstw technologicznych
polichromii, odsloniecie autorskich warstw malarskich mensy i krucyfiksu oraz
wszelkie zagadnienia zwiazane ze stabilizacja konstrukcji w tym polaczen
stolarskich mensy oltarzowej. W ramach konserwacji technicznej wykonany
zostanie zabieg impregnacji i dezynsekcji desek stropu oraz drewna mensy.
Zabieg ten wykonany zostanie lokalne na belkach scian kaplicy oraz rzezbie
Chrystusa Ukrzyzowanego.
Konserwacja estetyczna po uzupelnieniu ubytków w
warstwach zaprawy i podkladów polegac bedzie na scaleniu kolorystycznym
metoda punktowania. Po scaleniu kolorystycznym wykonane zostanie
zabezpieczenie warstwa werniksu matowego w celem eliminacji szkodliwego
wplywu czynników atmosferycznych oraz osiadajacego na obiektach kurzu.
-5–
B. Postepowanie konser wator skie
Polichr omia scian i str opu
1. Prace badawcze: wykonanie. badan chemicznych spoiw i pigmentów
uzytych w kolejnych warstwach celem okreslenia budowy technologicznej
i opracowania stratygrafii. Prace badawcze wykonane zostana po usunieciu
zabezpieczen z bibuly japonskiej
2. Wstepne utrwalenie oslabionej- spudrowanej warstwy malarskiej
1,5% roztworem zywicy Paraloid B- 72 w toluenie metoda natrysku.
3. Odczyszczenie z powierzchniowych zabrudzen polichromii scian i stropu
metoda mechaniczna i chemiczna (odkurzanie, przemywanie- terpentyna +
+ toluen). Ewentualnie zastosowanie gumy chlebowej.
4. Podklejenie, sprasowanie i przytwierdzenie do podloza rozwarstwien
odspojen, zluszczen warstwy malarskiej i zaprawy z zastosowaniem
5% roztworu zywicy Paraloid B- 72 w toluenie.
5. Wykonanie zabiegu dezynsekcji (Xirein) i impregnacji ( 15% roztwór
zywicy Hekol- I w toluenie)
Zabieg impregnacji i dezynsekcji desek stropu wykonany zostanie od
odwrocia tj. od strony wiezby dachowej metoda powlekania, natomiast belki
scian lokalnie metoda zastrzyków.
6. Uzupelnienie pekniec i ubytków w deskach stropu metoda kitowania
i flekowania ( kity na bazie zywicy - pasta „SC 258”, drewno sosnowe).
7. Wklejenie nowych pasów plótna-miejscowo dublujacych na
spoiwo emulsyjne celem scalenia laczen belek i desek.
8. Polozenie warstwy zaprawy, podkladu w ubytkach i oklejajacym laczenia
desek plótnie. Zastosowanie zaprawy typu „Gesso”. Zaprawa kladziona
warstwowo, opracowana poprzez szlifowanie celem przygotowania
podloza pod scalenie kolorystyczne
9. Scalenie kolorystyczne polichromii scian i stropu metoda punktowania
w technice olejnej z zastosowaniem farb firmy Maimeri.
10. Polozenie werniksu koncowego woskowo -damarowego celem
zabezpieczenia polichromii przed osiadajacym kurzem i zmiennymi
warunkami zewnetrznymi.
11. Opracowanie koncowej dokumentacji konserwatorskiej obrazujacej
kolejne etapy prac - przed, w czasie i po konserwacji.
-6–
M ensa oltar zowa (XVI I I w.)
1. Prace badawcze: wykonanie. badan chemicznych spoiw i pigmentów
uzytych w kolejnych warstwach celem okreslenia budowy technologicznej
i opracowania stratygrafii.
2. Odczyszczenie z powierzchniowych zabrudzen lica i odwrocia metoda
mechaniczna i chemiczna (odkurzanie, przem ywanie- terpentyna +metanol+
+ toluen).
3. Usuniecie przemalowan metoda chemiczna z zastosowaniem pasty
Vitaf – firmy Levis oraz rozpuszczalników organicznych celem odsloniecia
autorskiej warstwy malarskiej.
4. Wykonanie zabiegu dezynsekcji (Xirein) i impregnacji ( 15% roztwór
zywicy Hekol- I w toluenie) drewna metoda powlekania od wewnetrznej
strony mensy.
5. Prace stolarskie majace na celu stabilizacje i wzmocnienie konstrukcyjne
calosci formy mensy. Sklejanie, kolkowanie(kolki bukowe),kitowanie(kity- pasta „SC 258), flekowanie(drewno sosnowe).
6. Uzupelnienie ubytków zaprawy - podkladu . Zastosowanie zaprawy klejowo -kredowej. Opracowanie zapraw poprzez szlifowanie celem
przygotowania podloza pod scalenie kolorystyczne.
7. Scalenie kolorystyczne autorskiej warstwy malarskiej metoda punktowania
w technice olejnej z zastosowaniem farb firmy Maimeri.
8. Polozenie werniksu koncowego woskowo -damarowego celem
zabezpieczenia polichromii przed osiadajacym kurzem i zmiennymi
warunkami zewnetrznymi.
9. Opracowanie koncowej dokumentacji konserwatorskiej obrazujacej
kolejne etapy prac - przed, w czasie i po konserwacji.
-7–
K r ucyfiks (I pol. XVI I I w.)
1. Prace badawcze: a) wykonanie. badan chemicznych spoiw i pigmentów
uzytych w kolejnych warstwach oraz b) konserwatorskich (sondy, odkrywki)
celem okreslenia budowy technologicznej i opracowania stratygrafii
obiektu.
2. Odczyszczenie z powierzchniowych zabrudzen rzezby Chrystusa i krzyza
metoda mechaniczna i chemiczna (odkurzanie, przemywanie- terpentyna +
+ metanol + toluen).
3. Usuniecie przemalowan oraz wszelkich nawarstwien kolorystycznych
metoda chemiczna z zastosowaniem pasty Vitaf – firmy Levis oraz
rozpuszczalników organicznych celem odsloniecia autorskiej XVIII –
- wiecznej warstwy malarskiej.
4. Wykonanie zabiegu dezynsekcji metoda powlekania ewentualnie
natrysku srodkiem grzybobójczym Xirein. Zabieg wykonywany pod
namiotami foliowymi.
5. Uzupelnienie ubytków formy korony cierniowej Chrystusa – uzupelnienia
-drewno lipowe, kity zywiczne- pasta S.C. 256.
6. Uzupelnienie ubytków autorskiej zaprawy oraz polozenie nowej na
perizonium i koronie. Zastosowanie zaprawy klejowo -kredowej.
Opracowanie zapraw poprzez szlifowanie celem przygotowania podloza
pod zlocenia i punktowania.
7. Prace pozlotnicze pulmentowanie, wiszowanie, zlocenie zlotem
platkowym w technice na pulment.
8. Scalenie kolorystyczne metoda punktowania Chrystusa i krzyza w technice
olejnej z zastosowaniem farb firmy Maimeri.
9. Polozenie werniksu koncowego woskowo -damarowego celem
zabezpieczenia polichromii przed osiadajacym kurzem i zmiennymi
warunkami zewnetrznymi.
10. Opracowanie koncowej dokumentacji konserwatorskiej obrazujacej
kolejne etapy prac - przed, w czasie i po konserwacji.
Nowy Sacz 2011-01-20
opr .
-8–
Polichr omia wnet r z kaplicy
(przed konserwacja)
-9-
- 10 -
- 11 –
- 12 -
M ensa oltar zowa ( przed konserwacja)
- 13 -
- 14 –
K r ucyfiks (przed konserwacja)
- 15 –
- 16 –
- 17 -