Ewaluacja projektu - Stowarzyszenie Klon/Jawor

 Ewaluacja projektu „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście”. Raport końcowy Fundacja Pole Dialogu Ewaluator: Michalina Dąbek 0 | S t r o n a Spis treści ROZDZIAŁ 1. Przedmiot badania ewaluacyjnego i metodologia .......................................................... 2 Przedmiot badania ewaluacyjnego ...................................................................................................... 2 Cele i założenia projektu ..................................................................................................................... 3 Cele i kryteria badania ewaluacyjnego ................................................................................................ 5 Pytania badawcze ................................................................................................................................ 6 Trafność i spójność .......................................................................................................................... 6 Skuteczność i efektywność .............................................................................................................. 6 Użyteczność i trwałość .................................................................................................................... 6 Kluczowe wnioski ............................................................................................................................... 7 Metody badawcze ................................................................................................................................ 9 Etap wstępny – desk research oraz ankiety ewaluacyjne ................................................................ 9 Etap właściwy – indywidulane wywiady pogłębione (IDI) .......................................................... 10 ROZDZIAŁ 2. Analiza przebiegu projektu ........................................................................................... 12 Akcja informacyjna i promocja ......................................................................................................... 12 Przebieg poszczególnych etapów ...................................................................................................... 14 Etap przygotowawczy ................................................................................................................... 14 Warsztaty kreatywne dla mieszkańców......................................................................................... 16 Wyniki ankiety ewaluacyjnej ........................................................................................................ 17 Warsztaty dla szerszego grona mieszkańców................................................................................ 20 Komunikacja pomiędzy partnerami .................................................................................................. 24 ROZDZIAŁ 3. Efekty projektu w kontekście jego celów ..................................................................... 31 Zainteresowanie DKŚ........................................................................................................................ 31 Nowe umiejętności osób zaangażowanych w projekt ....................................................................... 32 Upowszechnianie idei partycypacji ................................................................................................... 33 Realizacja subiektywnie postrzeganych celów projektu w opiniach mieszkańców .......................... 35 ROZDZIAŁ 4. Podsumowanie i rekomendacje .................................................................................... 37 Trafność metody, skuteczność działań oraz trwałość wpływu .......................................................... 37 Główne rekomendacje ....................................................................................................................... 38 Aneks ..................................................................................................................................................... 41 Scenariusz wywiadu- mieszkańcy ..................................................................................................... 41 Scenariusz wywiadu- pracownicy Domu Kultury Śródmieście ........................................................ 43 Scenariusz wywiadu- Urząd Dzielnicy Śródmieście ......................................................................... 45 Scenariusz wywiadu- Fundacja Pole Dialogu ................................................................................... 47 Kwestionariusz ankiety ewaluacyjnej ............................................................................................... 49 1 | S t r o n a ROZDZIAŁ 1. Przedmiot badania ewaluacyjnego i metodologia
Przedmiot badania ewaluacyjnego
W poniższym raporcie przedstawione zostaną wyniki ewaluacji projektu „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście”. Był to innowacyjny projekt
partycypacyjny przeprowadzony przez Fundację Pole Dialogu we współpracy z Domem Kultury Śródmieście oraz Urzędem Dzielnicy Śródmieście. Opierał się on na współdecydowaniu mieszkańców Warszawy na temat budżetu programowego instytucji finansowanej ze środków publicznych, jaką jest śródmiejski dom kultury. Projekt realizowano od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 roku na terenie Warszawy, głównie dzielnicy Śródmieście. Z uwagi na czasochłonność tego typu procesów, projekt podzielono na kilka etapów, które przedstawiają się następująco:
1. Przygotowania, trwające od lutego do maja 2012 roku. Na które składały się:
● Omówienie i ustalenie podstawowych kwestii dotyczących przebiegu projektu oraz podziału zadań i odpowiedzialności w projekcie.
● Desk research dotyczący budżetu partycypacyjnego.
● 2 warsztaty z pracownikami DKŚ.
2. Diagnoza lokalna, trwająca od kwietnia do września 2012 roku. Na którą składały się:
● Stworzenie profilu uczestników działań i zajęć DKŚ. (desk research, wywiady z pracownikami). Porównanie z profilem mieszkańców Śródmieścia (desk research, alternatywne od urzędowych źródła danych – informacje od organizacji pozarządowych, lokalnych ekspertów, obserwacje). Identyfikacja grup, które zostaną włączone w działania.
● Rekrutacja dwóch grup mieszkańców-współpracowników.
3. Akcja informacyjna, trwająca od czerwca do października 2012 roku. Na którą składały się:
● Szeroka informacja o planowanym budżecie partycypacyjnym oraz otwarte zaproszenie na warsztaty.
● Akcja informacyjno-rekrutacyjna podczas ArtParku i Powiśleń.
4. Praca edukacyjna z przedstawicielami wytypowanych grup, trwającą od września do listopada 2012 roku. Na którą składały się:
● Spotkanie zachęcająco-informujące nt. warsztatów.
2 | S t r o n a ● Warsztaty integracyjno-partycypacyjno- budżetowe. ● Działania edukacyjne na platformie internetowej.
5. Partycypacyjne planowanie budżetu DKŚ na 2013 roku, trwające od września 2012 do stycznia 2013 roku. Na które składały się:
● Rekrutacja szerszego grona mieszkańców. ● Warsztaty przygotowujące szersze grono mieszkańców do udziału w spotkaniu finałowym.
● Spotkanie finałowe.
● Upowszechnienie wyników.
6. Podsumowanie, ewaluacja i upowszechnienie wyników projektu, trwające od listopada 2012 do lutego 2013 roku. Na które składały się:
● Ewaluacja projektu.
● Podsumowania i rozliczenia projektu.
● Spotkania doradczo- wspierająco.
Badanie ewaluacyjne nie obejmuje, spotkań doradczo-wpierających, który zaplanowano na luty 2013 roku.
Cele i założenia projektu Celem projektu „Podzielmy się kulturą.” było wypracowanie dobrej praktyki realizacji
budżetu partycypacyjnego, którą Dom Kultury Śródmieście, Urząd Dzielnicy Śródmieście oraz inne jednostki w Polsce będą mogły implementować, realizując swoje polityki finansowe. Doświadczenia wyniesione z tego projektu miały stanowić inspirację i wsparcie dla instytucji zainteresowanych wprowadzaniem budżetów obywatelskich. Współdecydowanie o ofercie na 2013 rok dokonało się poprzez wspólne wypracowanie budżetu na działania programowe instytucji na rok 2013. Budżet działań programowych stanowi ok. 20% całości budżetu i tą część obejmował budżet partycypacyjny, z możliwością przedstawienia rekomendacji do pozostałej części budżetu instytucji. W pracach nad
budżetem wzięli udział nie tylko stali uczestnicy działań DKŚ, ale także szersze grono potencjalnych odbiorców i uczestników, w tym przedstawiciele grup wykluczonych (np. obcokrajowcy).
Nadrzędny cel, jakim było wypracowanie dobrych praktyk realizacji budżetu obywatelskiego, dopełniały mniejsze cele konkretnych jego aktorów. Dla Domu Kultury Śródmieście ważną 3 | S t r o n a kwestią było pozyskanie nowych odbiorców i zbudowanie możnej pozycji na mapie ofert kulturalnych Warszawy. Nowi odbiorcy to nie tylko podniesienie zysku i prestiżu tej instytucji, ale też nowe pomysły na działalność i świeże spojrzenie na kulturę. DKŚ od dawna wprowadza innowacje, współpracuje z organizacjami pozarządowymi i stara się podnosić konkurencyjność swojej oferty. Również Fundacja Pole Dialogu mogła zrealizować swoje dodatkowe cele. Pierwszym z nich było bez wątpienia zorganizowanie projektu współdecydowania i to na terenie Warszawy. Członkowie Fundacji mają za sobą pracę w różnych częściach Polski, mniejsze również w Warszawie, ale projektu na taką skalę jeszcze nie zrealizowali. Z realizacją projektu budżetu właśnie w stolicy, wiązał się też kolejny cel Fundacji, jakim było znaczenie swojej obecności w mieście, w którym, na co dzień mieszkają i pracują jej członkowie oraz zbudowanie pozycji
w kręgach organizacji zajmujących się partycypacją.
„Chcieliśmy wymyślić jak to w ogóle zrobić. Bo wiedzieliśmy, że nie ma jakiegoś gotowego wzoru takiego procesu, który moglibyśmy wziąć i zastosować. Wyzwaniem było samo wymyślenie i zastosowanie tego. A więc wymyślenie tego, testowanie, testowanie współpracy z Urzędem i jakąś inną instytucją. Później okazało się, że to będzie DKŚ. Dużo pracowaliśmy poza Warszawą i mieliśmy potrzebę zrobienia czegoś „u siebie”, zbudować jakąś pozycję, zaistnieć, jakoś się z sieciować.” [F2]
Członkowie Fundacji podkreślają też, że bardzo ważnym elementem procesu jest dla nich przekazanie wiedzy z zakresu partycypacji i organizacji partycypacyjnych przedsięwzięć instytucji, z którą współpracują. Jest to ich zdaniem, jeden z ważniejszych celów każdego projektu. Współpracując z instytucjami chcą pozostawić im zbiór gotowych do zastosowania praktyk.
„Bo my mamy takie przekonanie, że nasza robota jest strasznie droga. Naprawdę projekt za 100 tys. Żeby rozdysponować 600 tys. To tyle może kosztować projekt innowacyjny, ale naszą ambicją jest żebyśmy nie byli tak bardzo potrzebni. Nasza praca będzie efektywną, jeżeli będziemy coś zostawiali po sobie. Bo to nie jest racjonalne wydawanie publicznych pieniędzy, żeby płacić tak drogo za takich ekspertów jak my.” [F2]
Z pewnością jednym z celów projektu, było umożliwienie mieszkańcom decydowania o wydawaniu publicznych środków. Dla mieszkańców, szczególnie istotne było w ogóle to, że 4 | S t r o n a ktoś ich pyta o zdania i co najważniejsze słucha go. Dla większości uczestników projekt, w którym brali udział był zupełnie nowym doświadczeniem. „My jesteśmy z osiedla Bródno, nie ze Śródmieścia i pierwszy raz spotkałyśmy się z taki konsultacjami.” [M4]
Nawet osoby bliżej zaznajomione z ideą partycypacji, jak student socjologii biorący udział w warsztatach, nie mieli wcześniej okazji aktywnie uczestniczyć w konsultacjach społecznych. Niektóry o nich słyszeli, nikt jednak nie brał w nich udziału.
„M.D. A czy oprócz tego projektu - budżetu brałaś udział w jakiś konsultacjach wcześniej?
M.: Praktycznie nie. Trochę przeglądałam na stronie warszawskich konsultacji, ale
nie byłam w niezaangażowana.” [M2]
C ele i k ryteria badania ewaluacyjnego
Celem niniejszego raportu jest ocena realizacji projektu „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście” dokonana na podstawie analizy poszczególnych etapów projektu. Ewaluacja poprzez odpowiedź na postawione pytania badawcze, które zostały określone tak, aby umożliwić poprawną i merytorycznie uzasadniona ocenę, ma za zadanie osiągniecie następujących celów:
1. Ocena przeprowadzenia projektu oraz komunikacji między partnerami 2. Wskazanie ewentualnych zmian i udoskonaleń 3. Zbadanie efektów, jakie przyniósł projekt
Badanie ewaluacyjne objęło swoim obszarem kompleksową analizę projektu „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście” uwzględniając w szczególności
cztery kryteria oceny:
1. Trafność i spójność projektu
2. Skuteczność przeprowadzonych działań, przedstawienie sukcesów i niepowodzeń projektu
3. Użyteczność projektu dla poszczególnych jego aktorów
4. Trwałość efektów projektu
5 | S t r o n a Pytania badawcze
Raport jest próbą odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
Trafność i spójność
Czy cele projektu „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście” odpowiadały potrzebom mieszkańców Warszawy, w szczególności dzielnicy Śródmieście?
Czy odbiorcy projektu rozumieli cele projektu, takimi, jakie zakładał projekt?
Jakie było postrzeganie projektu wśród poszczególnych aktorów?
Skuteczność i efektywność
Czy udało się zrealizować przyjęte cele projektu?
Jakie efekty dla poszczególnych aktorów, przyniósł projekt?
Czy i jakie występowały problemy podczas realizacji projektu? Czego nie udało się zrealizować?
Użyteczność i trwałość
Czy projekt przyczynił się do wzrostu zainteresowania działalnością DKŚ? Czy DKŚ stał się uczestnikom bliższy?
Czy projekt przyniósł DKŚ nowe pomysły dotyczące jego oferty, funkcjonowania itp.?
Czy projekt zachęcił DKŚ do wprowadzania partycypacyjnych procesów w przyszłości?
Czy wywiązała się chęć stałej współpracy między instytucjami organizującymi projekt?
Czy wśród uczestników projektu zrodziła się chęć do wzięcia udziału w kolejnych partycypacyjnych projektach realizowanych w Warszawie?
6 | S t r o n a Kluczowe wnioski 
Przygotowanie i przebieg projektu oraz odbiór wypracowanego rozwiązania spotkał się z pochlebnymi opiniami tak mieszkańców jak i organizatorów. Szczególnie strona mieszkańców podkreśla, że udział w warsztatach był ciekawym doświadczeniem. Umożliwił im zdobycie wiedzy o budowaniu budżetu instytucji publicznej i wykorzystanie jej w praktyce.

Partnerskie relacje i komunikacja oparta na wzajemnym szacunku stanowiły w oczach organizatorów podstawę powodzenia projektu. Innowacyjny proces wprowadzania budżetu partycypacyjnego do instytucji publicznej wymagał od dyrekcji DKŚ, urzędników oraz pracowników Fundacji Pole Dialogu maksymalnego zaangażowania, przy jednoczesnym zrozumieniu różnic w funkcjonowaniu i sposobie organizacji pracy każdego z aktorów. Otwartość na negocjowanie przebiegu projektu pozwoliła na wypracowanie kompromisowych, przejrzystych i co najważniejsze zadowalających strony rozwiązań. 
Uczestniczący w projekcie mieszkańcy poczuli, że nie tylko ktoś ich pyta o zdanie, ale także słucha z zainteresowaniem odpowiedzi. Dla wielu biorących udział w warsztatach była to pierwsza przygoda z partycypacją. Co najistotniejsze wszyscy mają po niej pozytywną opinię o współdecydowaniu i wyrażają chęć wzięcia udziału w kolejnych tego typu przedsięwzięciach. 
Najatrakcyjniejsze dla mieszkańców okazały się warsztaty kreatywne, na których w grupach wypracowywali wspólny projekt budżetu programowego DKŚ. Duża różnorodność uczestników nie pozwoliła na uniknięcie sporów. Wszystkie udało się kulturalnie rozwiązać, a zakończenie przynosiło wartość dodaną w postaci poznania różnych punktów widzenia. 
Powiodło się zaangażowanie w proces cudzoziemców. Choć rekrutacja tej grupy uczestników była bardziej skomplikowana, dzięki wsparciu organizacji skupiających obcokrajowców udało się zaprosić cztery panie z Ukrainy oraz Wietnamczyka. Ich
obecność przyniosła nieocenioną wartość dodaną. Oprócz ciekawych rozwiązań budżetowych jakie zaproponowali, zadeklarowali chęć współpracy z DKŚ opartą na przybliżaniu warszawiakom ich kultury. Jak sami podkreślają, byli pozytywnie zaskoczeni
otwartością na ich udział w projekcie.
7 | S t r o n a 
Niewielkie zaangażowanie pracowników w warsztaty kreatywne, mimo obaw członków Fundacji Pole Dialogu, zostało pozytywnie odebrane przez mieszkańców. Każdy z aktorów intuicyjnie odnalazł dla siebie miejsce w projekcie. Pracownicy uznali, że ich czas na zaangażowanie przyszedł z chwilą wypracowania przez mieszkańców decyzji o kształcie budżetu. We wcześniejszych etapach interesowali się przebiegiem procesu, poproszeni o wsparcie udzielali go, ale nie chcieli ingerować w pracę mieszkańców.

Znaczącą rolę w powodzeniu procesu odegrała pani dyrektor DKŚ Joanna Strzelecka, która okazała bardzo otwartą postawę wobec projektu. Z zaangażowaniem pracowała nad wprowadzeniem idei partycypacji do zarządzanej przez nią instytucji, pamiętając jednocześnie o pracownikach DKŚ i ich dotychczasowym doświadczeniu w budowaniu oferty kulturalnej dla warszawiaków. Podczas trwania projektu jak i po jego zakończeniu, propagowała działania partycypacyjne na spotkaniach z przedstawicielami samorządu oraz organizacjami pozarządowymi.

Jedną z nielicznych kwestii spornych jakie zostały poruszone przez uczestników badania ewaluacyjnego, były okoliczności przeprowadzenia projektu. Część z mieszkańców i pracowników uważa, że współdecydowanie o budżecie byłoby atrakcyjniejsze gdyby DKŚ przyznano dodatkowe środki, a nie zmniejszano dotację. 
Kluczowa dla powodzenia tego typu projektów jest szeroka promocja wydarzenia. W przypadku budżetu w Domu Kultury Śródmieście bardzo dobrze zorganizowano akcję plakatowo-ulotkową. O wydarzeniu mówiono w radio, zorganizowano konferencję prasową, a na spotkanie finałowe zapraszały spoty w autobusach komunikacji miejskiej. Trzeba jednak zaznaczyć, że większość uczestników warsztatów dowiedziała się o nich bezpośrednio od pracowników DKŚ lub Fundacji Pole Dialogu, którzy osobiście zapraszali na wydarzenie podczas zajęć, imprez repertuarowych i plenerowych. 8 | S t r o n a M etody badawcze
Podczas realizacji badania konieczne było wykorzystanie różnorakich narzędzi oraz technik z zakresu badań społecznych wypracowanych na gruncie socjologii. W celu przeprowadzenia badania w sposób profesjonalny, precyzyjny i efektywny, konieczna była dywersyfikacja metod badawczych i zastosowanie różnorodnych narzędzi. Ze względu na dużą ilość materiału o charakterze jakościowym, znacząca większość wniosków, opinii i rekomendacji, została oparta o metodologię niestatystyczną
Narzędzia badawcze zostały dostosowane do wyróżnionych przez ewaluatorkę etapów badania. Zastosowano analizę danych zastanych (desk research), ilościowe dane zgromadzone na podstawie ankiet ewaluacyjnych oraz indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami wszystkich grup uczestników procesu.
Etap wstępny – desk research oraz ankiety ewaluacyjne
Desk resaerch Etapem przygotowawczym do przeprowadzenia badania ewaluacyjnego była analiza dokumentów projektu, a więc wniosku i sprawozdań sporządzanych przez prowadzących spotkania. Analiza wniosku pomogła uzupełnić informacje dotyczące celów projektu, a sprawozdania oraz listy obecności ze spotkań warsztatowych pozwoliły na wyłonienie uczestników do wywiadów pogłębionych. Zebrane informacje stanowiły też podstawę do formułowania pytań badawczych.
Ankiety ewaluacyjne Pierwszym etapem ewaluacji była ankieta przeprowadzona po zakończeniu spotkania finałowego. Zawierała ona szereg pytań dotyczących tematyki spotkania, atmosfery i sposobu prowadzenia. Ankietowani odpowiadali także na pytania, co im się najbardziej podobało, a co
chcieliby poprawić w minionym wydarzeniu. Uzyskano odpowiedzi od 32 osób, 23 kobiety i 9 mężczyzn. Dwadzieścia jeden osób uczestniczyło wcześniej w jednym (8 osób) lub wielu (13 osób) spotkaniach w ramach projektu. Dominującą grupę stanowili mieszkańcy Śródmieścia (10 osób), pojawiło się także 5 osób z Mokotowa oraz po 3 z Woli i Targówka. Pozostałe osoby to mieszkańcy Ochoty, Bielan, Ursynowa (po 2 osoby), Bemowa, Wawra i Wilanowa. Jedna osoba mieszka poza Warszawą. Uczestnicy pochodzili z różnych grup wiekowych. Pojawili się zarówno emeryci, osoby w wieku produkcyjnym oraz młodzież. Najstarszy uczestnik miał 78 lat, najmłodszy 21. Dzięki tym informacjom zweryfikowana została lista wytypowanych do indywidualnych wywiadów mieszkańców. Ankiety pomogły 9 | S t r o n a też dopracować scenariusze wywiadu, zwracały uwagę na szczególnie istotne kwestie, które należało pogłębić na kolejnym etapie badania.
Etap właściwy – indywidulane wywiady pogłębione (I D I)
Opis i uzasadnienie metody badawczej i doboru respondentów Indywidualny wywiad pogłębiony jest jedną z najpopularniejszych i najchętniej wykorzystywanych metod zbierania danych. Wybór tej techniki podyktowany był jej efektywnością w dostarczaniu interesujących informacji. Znaczącą korzyścią dla badania okazała się elastyczność tej metody, stwarzająca charakter swobodnej rozmowy.
Indywidualny wywiad pogłębiony jest prowadzony w oparciu o przygotowane wcześniej „dyspozycje do wywiadu”. Dzięki stosunkowo luźnej strukturze takiego scenariusza możemy uzyskać interesujące nas informacje, nie stwarzając sztucznej atmosfery tradycyjnego wywiadu. Jest to szczególnie istotne, kiedy chcemy poznać indywidualne opinie, oceny lub prowadzimy badanie dotyczące intymnych sfer ludzkiego życia.
Wywiady zostały zrealizowane w grudniu 2012 roku na terenie Warszawy. Respondenci
reprezentowali wszystkie grupy aktorów obecne w projekcie. Udział poszczególnych grup był różny, podobnie jak ich role i zakres obowiązków, w toku analizy desk research zdecydowano na następującą ilość rozmów. Przeprowadzono sześć wywiadów z uczestnikami warsztatów, czterema kobietami i dwoma
mężczyznami. Uczestnicy wykazywali różny stopień zaangażowania w proces. W grupie znalazły się trzy osoby, które uczestniczyły we wszystkich spotkaniach warsztatowych oraz finale. Dwóje uczestników to osoby, które dołączy w późniejszym etapie. Jeden wywiad przeprowadzono z uczestniczkami, które były zainteresowane procesem, ale z przyczyn od nich niezależnych mogły wziąć udział tylko w spotkaniu finałowym. Śledziły jednak przebieg
procesu i żywo interesowały się sytuacją w DKŚ. Stronę organizatorów reprezentowały trzy grupy aktorów: pracownicy Domu Kultury Śródmieście, przedstawicielki Fundacji Pole Dialogu oraz przedstawicielka Urzędu Dzielnicy Śródmieście. W DKŚ przeprowadzono trzy wywiady, dwa z pracownikami (w jednym z nich brały udział dwie osoby) oraz rozmowa z panią dyrektor. Stronę Fundacji Pole Dialogu również 10 | S t r o n a reprezentowały trzy osoby. Jedynie Urząd jest reprezentowany w badaniu przez jedną przedstawicielkę. Związane jest to z jej bardzo dużym zaangażowaniem w projekt, oraz pełnieniem jednocześnie kilku funkcji w Urzędzie, bezpośrednio odpowiedzialnych lub związanych z konsultacjami społecznymi.
Łącznie zrealizowano 13 wywiadów. Do każdej z grup rozmówców został sporządzony odpowiedni na potrzeby ewaluacji scenariusz wywiadu. Największą elastycznością cechowały się dyspozycje przygotowane na potrzeby rozmów z członkami Fundacji Pole Dialogu. Posiadały one największą wiedzą dotyczącą przegotowania projektu, stąd zasadna była możliwość formułowania pytań w oparciu o uzyskiwane informacje. Scenariusze wywiadów z mieszkańcami, pracownikami DKŚ oraz Urzędu Dzielnicy podzielono na bloki tematyczne, które dotyczyły: związania z Domem Kultury Śródmieście, wcześniejszych doświadczeń partycypacyjnych rozmówcy, przebiegu procesu i pomysłów na wykorzystanie w przyszłości doświadczeń projektu. Scenariusze wywiadów znajdują się aneksie do raportu.
11 | S t r o n a ROZDZIAŁ 2. Analiza przebiegu projektu
A kcja informacyjna i promocja
Akcja informacyjna i promocja wydarzenia, jest kluczowym elementem procesu.
Organizatorzy projektu wykorzystali szereg metod i zabiegów dla rozpowszechnienia projektu wśród mieszkańców Warszawy. Zaproszenia na to wydarzenie, w postaci ulotek I
ankiety znalazły się na dwóch warszawskich imprezach plenerowych- ArtPark i Grenadier.
Akcję informacyjną, oraz grę przybliżającą ideę budżetu obywatelskiego przeprowadzono także na śródmiejskich Powiśleniach. Zorganizowano dwie konferencje prasowe,
dystrybuowano ulotki i plakaty, które trafiły do wszystkich siedzib DKŚ, wszystkich lokalizacji Urzędu Dzielnicy Śródmieście, szkół, bibliotek, Rad Osiedli, kawiarni i barów w Śródmieściu, a także były rozdawane przy okazji zajęć i wydarzeń organizowanych przez
DKŚ, oraz w Urzędzie Dzielnicy Śródmieście. Wydarzenie nie umknęło lokalnym mediom, także telewizji. Przedstawicielki Fundacji Pole Dialogu, brały udział w audycjach radiowych promujących projekt. Na spotkanie finałowe zapraszał także, spot reklamowy wyświetlany na ekranach stołecznych autobusów. Akcja promocyjna przez cały czas trwania procesu toczyła się także w Internecie na pośrednictwem strony internetowej projektu, profilu na portalu społecznościowym oraz serwisu youtube.com.
Akcja promocyjna miała dwa cele. Pierwszym z nich była rekrutacja uczestników na warsztaty planujące budżet, drugim chęć zaistnienia projektu i jego organizatorów wśród szerokiej widowni mieszkańców Warszawy, a szczególnie dzielnicy Śródmieście. Analizując deklaracje uczestników, zarówno te wyrażone w ankiecie jak i podczas wywiadów, należy podkreślić, że większość z nich dowiedziała się o projekcie od pracowników DKŚ, znajomych lub inne sieci kontaktów. „M.D. Skąd dowiedziałaś się o samym projekcie DKŚ?
M.: Już dokładnie nie pamiętam, ale chyba się o nim dowiedziałam jakoś pośrednio przez znajomą. Ktoś z moich znajomych był w to zaangażowany i po prostu dostałam ulotkę.” [M2] „M.D.: A skąd dowiedziałeś się o samym projekcie DKŚ?
M.: Z e-maila. Miałem kiedyś zajęcia z Panią Kordasiewicz, ona miała listę studentów i wysyłała zaproszenia.” [M5]
Jednym w celów projektu było zainteresowanie działalnością DKŚ cudzoziemców mieszkających w stolicy. Rekrutację, tej specyficznej grupy odbiorców kultury, wspomogły 12 | S t r o n a organizacje pozarządowe, działające w obszarze migracji oraz osoby prywatne, zaprzyjaźnione z obcokrajowcami. „Kiedy dostałam propozycję przyjścia tutaj bardzo się zdziwiłam. Koleżanka z fundacji, z którą współpracowałam, zaprosiła mnie na to wydarzenie. Ona dostała informacje od jakiejś dziewczyny od was i przesłała mi maila z zaproszeniem. Dla mnie to było coś nowego. My nie jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że zapraszają nas takie instytucje jak Dom Kultury.” [M6]
Dzięki akcji promocyjnej projekt zyskał rozgłos głownie wśród osób zainteresowanych partycypacją społeczną, zaangażowanych w organizacje i stowarzyszenia zajmujące się szeroko pojętą obywatelskością i inicjatywami włączającymi mieszkańców w proces decyzyjny. Wśród tych instytucji swoją pozycję wyraźnie zaznaczyła Fundacja Pole Dialogu.
Jako organizator innowacyjnego na polskie warunki projektu, oraz sam DKŚ: „(…) rozreklamowaliśmy w różnych środowiskach w sposób, którego nie używali. Mam nadzieję, że to doceniają. W Stoczni mówili nam <<wow jak wy ich reklamujecie!> >. Trudno ocenić skalę, ale na pewna w gronie naszej bajki , NG O to
DKŚ jakoś zaistniał. Skala nie jest wielka, ale kręgi są trochę inne” [F2]
Organizatorzy podkreślają niedosyt związany z promocją. W ich ocenie projekt nie dotarł do tak szerokiego grona odbiorców jak początkowo zakładali: „ N a pewno przydałoby się jeszcze więcej wypromować ten projekt. Wydaje mi się, ze on dobrze dotarł to decydentów, do samorządów itp. Jest o nim głośno tak „w branży”, ale chcieliśmy i myślę, że to się nie do końca udało, żeby to wpłynęło na mieszkańców Śródmieścia tak w całości. Że to będzie taka rzecz, nie, którą
Śródmieście bezie żyło, ale taka, która sprawi, że mieszkańcy Śródmieścia coś poczują. Zrozumieją, że coś się dzieje, że mają prawo decydować, mają prawo się wypowiedzieć. Mam wrażenie, nie rozbiliśmy badań ilu z mieszkańców usłyszało, ale myślę, że te wskaźniki byłyby poniżej naszych oczekiwać. Ja sobie wyobrażałam jak pisałam wniosek, że ta kampania ma być z dużo większym rozmachem. Miały być ogłoszenia w autobusach, ale ich nie widziałam, widziałam natomiast w tramwajach te CKS. Chciałabym żeby tak dużo było o tym naszym. Żeby ludzie, chociaż zobaczyli
hasło, pomyśleli, <<ale jak to ludzie mają decydować o budżecie domu kultury?> > .”
[F3]
13 | S t r o n a Przebieg poszczególnych etapów
E tap przygotowawczy
Diagnoza lokalna‐ stworzenie profilu użytkownika Domu Kultury Śródmieście Przygotowanie warsztatów dla mieszkańców wymagało wcześniejszego poznania specyfiki dzielnicy Śródmieście. Konieczne było zebranie danych dotyczących użytkowników DKŚ, skonfrontowanie ich wynikami badań uczestnictwa w kulturze w całym mieście oraz danymi demograficznymi dotyczącymi Śródmieścia. Było to niezbędne do stworzenia profilu użytkownika Domu Kultury Śródmieście. W tym celu został przeprowadzony zwiad
badawczy, którego zasadniczą część stanowiło badanie ilościowe, ankietowe, wśród uczestników zajęć, repertuaru i imprez plenerowych DKŚ. Wyniki diagnozy zostały zaprezentowane na spotkaniu z dyrekcją i pracownikami Domu Kultury Śródmieście oraz
przedstawicielami Urzędu Dzielnicy. Dzięki zebranemu materiałowi, możliwe było zaplanowanie skutecznej promocji oraz rekrutacji uczestników do późniejszych warsztatów z mieszkańcami. Na tym etapie główną rolę odegrała Fundacja, która podjęła się w całości przygotowaniu ankiety oraz opracowaniu jej wyników. W realizacji, wśród użytkowników
zajęć i repertuaru, ważną rolę odegrali pracownicy DKŚ. Dzięki ich pracy udało się zebrać dużą ilość materiału badawczego.
Warsztaty z pracownikami Domu Kultury Śródmieście Warsztaty dla pracowników DKŚ były bardzo ważnym etapem dla powodzenia całego procesu. Za ich pośrednictwem nawiązano kontakt z szerokim gronem zatrudnionych w domu kultury pracowników i instruktorów. Fundacja zyskała dzięki temu możliwość lepszego poznania specyfiki pracy w tej instytucji, a sami uczestnicy mogli dowiedzieć się, czego
będzie dokładnie dotyczył cały proces. Kluczową rolę odegrała tu możliwość dialogu, zadawania pytań i wyrażania swoich obaw. Dobrze poinformowani pracownicy, nie czuli się wyobcowani podczas procesu. Początkowo, przedstawiciele Fundacji, chcieli, aby
pracownicy aktywnie włączyli się w cały proces. Ich rola po warsztatach stała się jednak bardziej pasywna, wykazywali mniejsze zainteresowanie dalszymi etapami projektu. Jedna z
przedstawicielek Fundacji Pole Dialogu tak opowiada o udziale pracowników:
14 | S t r o n a „Pod koniec projektu Przemek powiedział a propos tych warsztatów z pracownikami, że wykonaliśmy bardzo dużo niepotrzebnej nikomu roboty. Ale ja nie do końca to tak odbieram, bo to, że się z nimi spotkaliśmy, stworzyliśmy taką otwartą atmosferę to było dobre. Oni o wszystkim wiedzieli, bez tego byłoby dużo gorzej. Pracownicy nie mieli aktywnej postawy, nie byli aktorami aktywnymi, ale byli pomocni i też nie oponowali” [F2]
Pracownikami DKŚ zaangażowanymi w projekt od początku do końca były przede wszystkie pani dyrektor i jej zastępczyni. Fakt niewielkiego zainteresowania, wśród pozostałych pracowników, rozwojem projektu możne uzasadnić opinia jednej z pracownic DKŚ.
„Tu nie wiele można zmienić jak nie ma pieniędzy. Jeśli miałoby się coś poprawić albo pogorszyć to myślę, że można by takie coś powtarzać, tylko, że to kosztuje.” [P1]
Zdaniem tej rozmówczyni, jak i kilku mieszkańców, niezwykle trudno jest rozmawiać o budżecie w chwili, kiedy tak naprawdę jest coraz mniej środków do rozdysponowania. Mogło to wpłynąć na decyzję pracowników o nieangażowaniu się w projekt. Inną przyczyną może być bardzo duże zróżnicowanie pracujących w DKŚ osób, nie wszyscy są pracownikami sensu stricte. Część z osób to instruktorzy i współpracownicy. Te osoby były najmniej zainteresowane aktywnym udziałem w projekcie.
„ M.D.: A czy brała Pani udział w warsztatach dla pracowników?
P.: Nie, nie brałam. Może jest to spowodowane tym, że jestem współpracownikiem i nie oczekuje się ode mnie takiej mobilności i aktywności.[P1]
Nie bez znaczenia, jest też zwyczajne zainteresowanie partycypacją i zaangażowanie obywatelskie. Część pracowników, podobnie jak mieszkańców, nie wzięła udziału w projekcie, bo nie czuła takiej potrzeby, nie uznała go za ważny czy interesujący. Jedna z Pań współpracujących z DKŚ podkreśla, że była „zaproszona wiec mogłam się odzywać i opowiadać.”[P1]. Jednak przedsięwzięcie nie było dla niej na tyle atrakcyjne, aby poświęcić mu wolny czas.
Pracownicy DKŚ uważają zgodnie, że odbiorcami projektu byli mieszkańcy i to do nich należało zaprojektowanie budżetu. Swoją rolę, podczas warsztatów, widzieli raczej jako
bierną, choć z zaciekawieniem oczekiwali wyników projektu. Ich zdaniem, część która jest 15 | S t r o n a angażująca dla nich samych, rozpoczęła się po finałowym spotkaniu z mieszkańcami. Jedna z pracowniczek DKŚ, z całą stanowczością twierdzi, że dla domu kultury „ten projekt się dopiero zaczyna” [P2], cała praca jest jeszcze przed nimi. Warsztaty kreatywne dla mieszkańców
Kolejny etap projektu stanowiły warsztaty kreatywne dla mieszkańców. Ich celem było zapoznanie uczestników z Domem Kultury Śródmieście oraz przekazanie informacji uchwalaniu budżetu. Warsztaty cieszyły się sporym zainteresowaniem, a frekwencja pozytywnie zaskoczyła prowadzących spotkania. W tej części projektu przewidziano dwa warsztaty dla mieszkańców, jak się później okazało potrzebne było dodatkowe spotkanie. Ilość materiału, pytań i wątpliwości, które należało rozwiać przed przystąpieniem projektowania konkretnych wariantów budżetowych była bardzo duża. Wrześniowe warsztaty, pierwsze dwa z całego cyklu, zostały podsumowane przez mieszkańców w ankiecie ewaluacyjnej.
Warsztat 25 września w pracowniach DKŚ na ulicy Kredytowej 6 W spotkaniu wzięło udział 25 osób ( 11 użytkowników, 14 osób niekorzystających z
oferty DKŚ), w tym 5 cudzoziemców (Wietnamczyk i 4 Ukrainki), 7 mężczyzn i 18 kobiet. Dom Kultury reprezentowały dyrektor Joanna Strzelecka oraz jej z-ca Anna Mieczyńska. W warsztacie brała też udział przedstawicielka Urzędu Dzielnicy Śródmieście Urszula
Majewska. Za prowadzenie odpowiedzialne było 3 osobowe przedstawicielstwo Fundacji Pole Dialogu w składzie: Marta Olejnik, Borys Martela, Anna Kordasiewicz. Na pierwszym spotkaniu z cyklu warsztatów dla mieszkańców uczestnicy zostali zapoznani ze szczegółami projektu oraz harmonogramem pracy. Dyrekcja Domu Kultury Śródmieście przedstawiła prezentację na temat Domu Kultury, uwzględniając dane o użytkownikach i ocenę działań DKŚ. Uczestnicy mieli też okazję zobaczyć pracownie DKŚ. Główną część spotkania stanowiło przedstawienie dotychczasowego sposobu uchwalania budżetu, omówienie poszczególnych jego części oraz ustalenie, jakich jeszcze informacji oczekują
mieszkańcy przed rozpoczęciem pracy nad budżetem programowym na 2013 rok.
Warsztat 29 września w pracowniach DKŚ na ulicy Kredytowej 6 16 | S t r o n a W spotkaniu wzięło udział 20 osób w tym dwoje cudzoziemców (Wietnamczyk i Ukrainka), 12 kobiet i 8 mężczyzn. Przedstawicielkami DKŚ ponownie była dyrektor Joanna Strzelecka i jej z-ca Anna Mieczyńska. Urząd Dzielnicy Śródmieście również reprezentowała ta sama osoba, Urszula Majewska. Prowadzenie powierzono Marcie Olejnik, Przemysławowi Sadurze oraz Borysowi Martela.
Drugi warsztat umożliwił dalsze poznanie specyfiki funkcjonowania DKŚ. Uczestnicy wypracowali pytania dotyczące Domu Kultury, na które odpowiadały obecne na spotkaniu panie dyrektor i jej z-ca. Warsztat zakończyła ankieta ewaluacyjna, w której poproszono o ocenę obu wrześniowych warsztatów.
Wyniki ankiety ewaluacyjnej Z analizy ankiet ewaluacyjnych, płyną bardzo pozytywne wnioski na temat projektu. Mieszkańcy ocenią warsztaty jako profesjonalne, interesujące i zachęcające do dalszego uczestnictwa w procesie planowania budżetu. Mimo stosunkowo dużej ilości czasu, spędzonej
na zdobywaniu informacji o DKŚ i sposobach rozdzielania środków budżetowych, wśród uczestników panowało przekonanie, że prowadzący dobrze go rozdysponowali między poszczególnymi częściami warsztatów. Uwagę zwraca, bardzo pozytywna opinia o atmosferze spotkań, która sprzyjała swobodnej, kreatywnej wymianie zdań. Uczestnicy nie czuli się skrępowani, klimat spotkań umożliwiał, nawet mniej śmiałym mieszkańcom, możliwość rozmowy. Poniżej znajduje się, bardziej szczegółowy opis wyników ankiety.

Sposób prowadzenia warsztatów:
Uczestnicy bardzo pozytywnie ocenili zarówno sposób prowadzenia spotkań jak i przekazywanie wiedzy o DKŚ i budżecie partycypacyjnym. Spośród piętnastu osób, które wzięły udział w ankiecie dwanaścioro oceniło prowadzenie warsztatów wysoko lub bardzo
wysoko. Uczestnicy zgodnie uznali, że informacje zostały im przekazane w zrozumiały sposób. W pytaniu o stopień zaangażowania prowadzących aż czternaści osób uznało go za wysoki lub bardzo wysoki. Nie pojawiły się głosy o bardzo niskim lub niskim
zaangażowaniu.

Formuła i czas trwania:
17 | S t r o n a Zarówno formuła warsztatów jak i czas ich trwania zostały pozytywnie ocenione przez uczestników ankiety. Ich zdaniem dobrze zrównoważono czas przewidziany na przekazanie informacji o DKŚ oraz ten przeznaczony na pracę nad wariantami budżetu. Za odpowiednie uznano miejsce oraz termin spotkania. Ankietowani byli podzieleni jedynie w kwestii, jakości
materiałów dystrybuowanych podczas warsztatu, 1/3 badanych trudno było wystawić ocenę.
Informowanie o spotkaniach również zostało docenione przez uczestników. Jedenaścioro z piętnastki ankietowanych oceniło je, jako wysoko lub bardzo wysoko.

Atmosfera:
Podobnie jak wcześniejsze aspekty spotkania, tak i atmosfera na warsztatach została bardzo dobrze oceniona przez uczestników. Trzynaścioro uznało, że sprzyjała ona swobodnej
wymianie opinii, czternaści osób uznało, że ich głos został wzięty pod uwagę w czasie spotkania.

Zainteresowanie projektem między spotkaniami:
Uczestnicy, którzy brali udział w warsztacie 25 września zostali poproszeni o udzielenie
odpowiedzi na dodatkowe pytanie. Okazało się, że ponad połowa korzystała w przerwie
między warsztatami z otrzymanych materiałów w celu lepszego przygotowania się do pracy na kolejnym spotkaniu. Znaczącą większość dzieliła się wrażeniami z warsztatów z osobami bliskimi. Pojawił się tylko jeden głos mówiący o odwiedzinach w DKŚ między warsztatami.

Ocena spotkań: co się podobało, a co należy poprawić:
W ankiecie ewaluacyjnej postawiono pytania otwarte dotyczące oceny tego, co uczestnicy
uznają za plusy, a co za minusy spotkań we wrześniu. Aspekty, które szczególnie podobały się uczestnikom to zaangażowanie osób prowadzących oraz dyrekcji DKŚ w prowadzenie warsztatów i przekazywanie wiedzy o funkcjonowaniu Domu Kultury oraz jego budżecie. Został też doceniony system pracy w grupach oraz materiały, które zostały przekazane uczestnikom podczas spotkania. Jedna z uczestniczek napisała, że najcenniejsze dla niej jest to, że w ogóle została zapytana o zdanie.
Wypowiedzi na temat minusów spotkania było mniej, niż opinii o tym, co się uczestnikom podobało. Najczęściej na pytanie, „ Co Pana/i zdaniem należałoby poprawić?” uczestnicy odpowiadali, że dyscyplinę pozostałych uczestników, sugerując bardziej
zwięzłe formułowanie pytań oraz konkretniejsze odpowiedzi.

Chęć wzięcia udziału w kolejnych warsztatach:
Większość osób, które wzięły dział w ankiecie opowiedziało, że weźmie udział w kolejnych spotkaniach. W większości ich motywacją była ciekawość jak rozwinie się projekt.
18 | S t r o n a Warsztat 11 października w pracowniach DKŚ na ulicy Kredytowej 6 W spotkaniu wzięło udział dwanaście osób w tym trzy cudzoziemki (Ukrainki),
siedem kobiet i pięciu mężczyzn. Dom Kultury Śródmieście reprezentowała Anna Mieczyńska, prowadzącymi byli Marta Olejnik, Anna Kordasiewicz oraz Zuzanna
Cichowska.
Podczas tego spotkania mieszkańcy pracując w grupach przygotowali trzy wizje DKŚ, a następnie rozpoczęli pracę na wstępnymi wariantami budżetu programowego na 2013 rok. Została wypracowana lista rekomendacji programowych.
Pierwszą turę warsztatów mieszkańcy wspominają, jako etap, na którym głównie zdobywali wiedzę o Domu Kultury Śródmieście. Nie wiele było pracy nad konkretnymi rozwiązaniami, głównie dyskutowano o tym, co się dzieje w domu kultury, co można zmienić lub poprawić. Uczestnicy poznawali DKŚ, ale także siebie. Uwidaczniały się specyficzne problemy i potrzeby różnych grup obiorców. „Pierwszy warsztat na ulicy Kredytowej - tam byliśmy bardziej biernymi uczestnikami, było wprowadzenie do działalności, poznawaliśmy wszystko bez wchodzenia w szczegóły. Zaznajamialiśmy się z tematem Domu Kultury. Były badania wyświetlane, prezentacje. Do końca nie pamiętam, co kiedy robiliśmy na warsztatach, ale
pamiętam, że trzeci warsztat – dodatkowy - odbył się, dlatego, że my nie mieliśmy jeszcze dopracowane do końca wielu rzeczy i tematów i nie mogliśmy tego ukończyć. Na każdym warsztacie była praca w grupach, skład osobowy pewnie był podobny. To był czas burzliwych kłótni, szczególnie z jednym uciążliwym Panem, który wszystkim przerywał, bo wiedział najlepiej.” [M5]
W kolejnych wywiadach pojawiają się mniej stanowcze opinie dotyczące pierwszego etapu
spotkań warsztatowych. Należy podkreślić, że w toku dalszej rozmowy, cytowany rozmówca stwierdził, że spór z „uciążliwym” uczestnikiem był „normalną rozmową” [M5]. Przez
wypowiedzi innych uczestników, przewija się postać tej charakterystycznej, charyzmatycznej postaci. Jednak z upływem kolejnych warsztatów, praca ze wspomnianym uczestnikiem, przystała mieć burzliwy charakter. Jedna z uczestniczek, która pracowała w tej samej grupie roboczej stwierdza nawet, że „to jest fajne [że osoby miały różne zdanie- przypis autora], bo
19 | S t r o n a dzięki temu można pracować na jakiś kompromis, dojść do jednego celu. (…) byłoby nudno, gdyby wszyscy się zgadzali.” [M6] Po zakończeniu projektu, grupa której uczestnikiem była
owa wyrazista postać, utrzymuje kontakt, organizuje spotkania we własnym gronie.
Warsztaty dla szerszego grona mieszkańców Warsztaty dla szerszego grona mieszkańców miały na celu wypracowanie konkretnych
wariatów, propozycji na wygląd budżetu programowego 2013. Inaczej niż we wrześniu, te spotkania nie stanowiły ciągłego procesu, a uczestnicy mogli wybrać bardziej dogodny im termin i na tym spotkaniu pracować na wariantami budżetu. Znakomita większość wybrała warsztat, który odbył się we wtorek po południu. Warsztat 25 października w Klubie DKŚ na ulicy Hożej 41 W spotkaniu wzięło udział 28 osób w tym 3 cudzoziemki (Ukrainki), 21 kobiet i 7 mężczyzn. Dom Kultury reprezentowała Anna Mieczyńska, a Urząd Dzielnicy Śródmieście Urszula Majewska. Spotkanie prowadzili Przemysław Sadura, Borys Martela oraz Zuzanna Cichowska.
Celem spotkania było dopracowanie trzech wariantów budżetu programowego. Uczestnicy ponownie pracowali w grupach. Nowym uczestnikom projektu zostały zaprezentowane owoce pracy wrześniowych spotkań. Następnie każdy z nich mógł dołączyć do grupy, która jego zdaniem opracowała najbardziej odpowiadający mu wariant. Podczas tego spotkania część mieszkańców, która uczestniczyła we wcześniejszym etapie projektu dzieliła się swoją wiedzą o DKŚ i budżecie, służąc pomocą osobom, które postanowiły przyłączyć się do planowania budżetu. Warsztat 27 października w Klubie DKŚ na ulicy Hożej 41 W spotkaniu wzięło udział 8 osób w tym 1 cudzoziemiec (Wietnamczyk), 4 kobiety i
4 mężczyzn. DKŚ reprezentowała dyrektor Joanna Strzelecka, Urząd Dzielnicy Śródmieście ponownie Urszula Majewska. Prowadzący mi byli Przemysław Sadura, Borys Martela oraz Zuzanna Cichowska.
20 | S t r o n a Podczas tego spotkania opracowany został czwarty wariant budżetu programowego DKŚ.
Spotkania w październiku miały bardziej angażujący i kreatywny charakter. Mieszkańcy w podgrupach tworzyli od podstaw ramy budżetowe. Ich projekty były całkowicie autorskie, a pracownicy DKŚ nie ingerowali w pomysły mieszkańców, o ile uzgodniono, że są możliwe
do zrealizowania w domu kultury. Wypracowanie wariantu odpowiadającego całej grupie, nie było zadaniem prostym, dlatego w tej części szczególnie wartościowa okazała pomoc moderatorów.
„Na pewno można by znaleźć jakieś niedociągnięcia, ale ogólnie miał am wrażenie, że
bardzo fajnie, kompetentnie było to prowadzone. Z jednej strony osoby były bardzo komunikatywne, zwracały się do ludzi w takiej bezpośredniej formie, łatwo nawiązywały kontakt. Nie było w tym ani wyższości ani jakiegoś zagubienia, czyli był taki właściwy poziom kontaktu. Była kompetencja, ale nie dominowała ona w taki sposób, że „my wszystko wiemy a wy się od nas uczcie”. Było to wszystko sprawnie przeprowadzone jak na tak krótki czas, bo spotkanie na Hożej trwało chyba tylko 2 godziny. Fajny był ten podział na grupy. Jedyna rzecz, która mi sprawiała jakąś trudność - jak byliśmy podzieleni na te grupy na warsztatach na Hożej i w grupie, w której ja uczestniczyłam było chyba 7 osób plus osoba prowadząca, była jedna osoba, która zdominowała cała grupę (…).” [M2]
Pojawiło się także, zgodnie z założeniem, sporo nowych osób, które dołączyły do grup utworzonych podczas wcześniejszych spotkań.
„Warsztat na ul. Hożej – tam zaskoczyło mnie, że było dużo nowych osób, które wcześniej nie uczestniczyły w spotkaniach. Przyszło więcej seniorów, chyba ktoś z domu opieki, z hospicjum. Pamiętam też, że pracowaliśmy w grupach stworzonych na wcześniejszych warsztatach i do nas dołączały osoby nowe (…).” [M5]
Obecność nowych osób wzbudzała różne emocje, jednak ostatecznie większość uczestników uznała, że świeże spojrzenie, jakie wnieśli na październikowe warsztaty było bardzo potrzebne. Warsztaty stały się miłym wspomnieniem, podkreślano wielokrotnie, że praca w grupach i wymiana opinii między zespołami była bardzo atrakcyjna.
„Mi się podobało to, że poza sama pracą nad budżetem były przeprowadzone takie mini treningi, dla rozrywki, co było fajne, ja to bardzo lubię. Ogólnie wspominam to bardzo dobrze, bardzo dobrze. Dlatego przychodziłam na wszystkie, na które mogłam. Fajne było to, choć moje koleżanki to krytykowały, że ciągle przychodziły nowe osoby, 21 | S t r o n a którym trzeba było wszystko tłumaczyć. Ale w takiej sferze poznawczej to było fajne, że były nowe osoby. Komunikacja z nimi była świetnia.” [M6]
Warsztat finałowy w DKŚ na ulicy Smolnej 9, 24 listopada 2012 Wydarzeniem kończącym projekt był warsztat finałowy. Celem warsztatu finałowego było wyłonienie zwycięskiego wariantu budżetu. Nim doszło do głosowania, każda z grup mieszkańców zaprezentowała na forum swój projekt. Umożliwiono uczestnikom przedyskutowanie każdego z wariatów - zarówno w postaci pytań podczas prezentacji jak i w
czasie mniej oficjalnym, jakim była przerwa kawowa. Po głosowaniu, w obecności wszystkich uczestników podliczono głosy i przedstawiono zwycięski wariant. Ostatnim etapem spotkania była dyskusja i uszeregowanie według popularności rekomendacji programowych powstałych w toku całego spotkania.
W spotkaniu finałowych wzięły udział następujące grupy aktorów:
- Mieszkańcy: 38 osób w tym 2 cudzoziemki (Ukrainki), 20 kobiet i 18 mężczyzn. Każdy z nich brał udział w głosowaniu na najlepszy wariant budżetu programowego.
- Pracownicy DKŚ, przedstawiciele Urzędu Dzielnicy Śródmieście, Rady Dzielnicy Śródmieście oraz Fundacji Pole Dialogu: 14 osób w tym 8 pracowników DKŚ oraz dyrekcja. Nikt spośród wymienionych nie brał udziału w głosowaniu.
- Prowadzący spotkanie: Marta Olejnik, Anna Kordasiewicz, Borys Martela, Zuzanna Cichowska, Jakub Rozenbaum.
Uczestnicy spotkania oceniają bardzo dobrze spotkanie finałowe. Mimo jego długości- trwało około 6 godzin- uznano je za atrakcyjnie i nie nurzące. Dla jednej z uczestniczek wręcz za krótkie. Praca na nim przebiegała sprawnie, choć już inaczej niż na etapach warsztatowych. „M.D.: Jak wspominasz sam finał?
M.: Sam finał wydaje mi się, że przebiegł bardzo dobrze organizacyjnie, myślę też, że może wbrew pozorom ten układ sceny - taki trochę hierarchiczny – jakby
podporządkował uczestników, kiedy chcieli zabrać głos - kwestia mikrofonów uczestnicy sobie nie przerywali, mieli jakiś respekt wobec mikrofonów i wobec sceny. Teraz to mnie trochę zaskakuje, że może nie zawsze warto siadać w kółku.” [M3] „ To
było zbyt krótko. Choć się wydaje, że te spotkania były długie, finał trwał 6 godziny. 22 | S t r o n a To pokazuje, że było ciekawie, bo czas bardzo szybko minął.” [M6] „Jeśli chodzi o sam proces bardzo mi się podobało, że już na ostatnim spotkaniu te propozycje były przedstawiane przez uczestników a nie przez prowadzących.” [M2]
Kwestie, które uczestnicy uznali za niezupełnie udane, wymagające poprawy w przyszłości.
Kontrowersje wzbudził sposób wyboru najlepszego wariantu, czyli sam system głosowania oraz to, kto i na jakich zasadach powinien brać w nim udział. Warto podkreślić jednak fakt, że sam wybór metody głosowania był z punktu widzenia uczestników dobrym rozwiązaniem. Część z nich uważa jednak, że można było je inaczej zorganizować.
„Na pewno forma glosowania była nieprzemyślana. Nie pamiętam dokładnie, ale
zasady były ustalane na samym końcu, nie było to do końca jasno powiedziane, były glosy sprzeciwu, co do formy glosowania i jego przebiegu. Może wprowadziłbym coś takiego żeby głosować mogły osoby, które były na połowie zajęć. Żeby ktoś, kto był na pierwszych i ostatnich zajęciach miał prawo głosu. Żeby osoby, które decydują były jednak na większości spotkań.” [M5] „ Bardzo podobało się głosowanie, że były przedstawione projekty, propozycje i można było sobie wybrać i głosować.” [M2]
Udział zupełnie nowych uczestników, na takich samych zasadach jak osoby biorące udział we wcześniejszych spotkaniach też spotkał się ze słowem krytyki. Uczestnicy nie chcą zamykać się na nowe osoby, co podkreślano wcześniej, przy ocenie październikowego etapu, są jednak zdania, że finał jest najważniejszą częścią procesu i osoby szczególnie w niego zaangażowane powinny mieć wiodący głos podczas wyboru wariantu. Osoby, które uczestniczyły tylko w spotkaniu finałowym, były dla części uczestników zupełnie obce, a ich interes w udziale w projekcie nie do końca jasny. To mogło naruszyć dobrą atmosferę.
„(…) kompletnie nowe osoby na spotkaniu finałowym mogły zostać przegłosowane, w ciekawy sposób mogły zaprezentować nowy pomysł, mogły w łatwy sposób zebrać głosy od świeżaków i mogło wypaczyć to końcową decyzje. Jeśli ktoś miał dołączyć to na drugim etapie i powinien być przygotowany. Na finałowym spotkaniu nowe osoby zdecydowanie nie powinny być.” [M5] „Na finałowym spotkaniu odniosłem wrażenie, że przedstawiciele organizacji pozarządowych, nieoficjalni przedstawiciele, przyszli,
jako zainteresowani, ale z racji, że pracują w organizacjach pozarządowych miałem wrażenie, że mieli dosyć silny głos.” [M3]
23 | S t r o n a Komunikacja pomiędzy partnerami
Relacje organizatorów Komunikacja okazałą się kluczową kwestią w całym projekcie. Oczywiście, projekty partycypacyjne opierają się na idei dialogu i wspólnego docierania do konsensusu, ale tym przypadku nie tylko sam proces podejmowania decyzji wiązał się z koniecznością postawienia komunikacja na pierwszy miejscu listy priorytetów. Organizacja, rozdzielona między trzy różne instytucje wymagała oparcia współpracy na szczerości, wyrozumiałości i otwartości za zdanie innych. Każdy z organizatorów miał pomysły jak jego zdaniem projekt powinien przebiegać i jasno to komunikował innym. Partnerzy byli zgodni, że wszystkie
decyzje zostały, więc wypracowane w drodze rozmów i kompromisów. Bez otwartości na współpracę każdej ze stron, projekt nie miałby tak dużych szans na powodzenie. Partnerskie relacje i wzajemny szacunek przy jednoczesnych, jasno formułowanych oczekiwaniach pozwoliły na odnalezienie kompromisu, tak potrzebnego przy innowacyjnym na skalę kraju projekcie.
„MD : A Twoim zdaniem, co było kluczem, co spowodowało, że proces zakończył się sukcesem?
U.D .: Współpraca, zaangażowanie i otwartość. Najważniejsze to dać coś z siebie, nie,
że ktoś nas zmusza. Każdy wnosił coś od siebie, był wspólny cel i wszystkim na nim zależało.” [U1]
Przy tak dużym i dodatkowo pionierskim projekcie, pojawiają się trudne momenty.
Przedstawicielka Fundacji Pole Dialogu, wspomina, że czasami sytuacje były faktycznie
kryzysowe. Pomagała je rozwiązać właśnie otwartość i szczerość każdej ze stron. Szczególnie istotna okazała się komunikacja między Fundacją a DKŚ, czyli stroną implementującą zasady budżetu partycypacyjnego do instytucji a ową instytucją, która nie chciała pozostać biernym odbiorcą pomysłów a faktycznym, aktywnym współtwórcą.
„Obie dyrektorki bardzo komunikowały. Jak pojawiał się problem to one od razu mówiły- i to jest oczywiste. Nawet, kiedy ktoś mówi w sposób bardzo emocjonalny to jest dużo lepiej niż jak nie mówi. Tu było sporo takich sytuacji gdzie nie sądziłam, że coś jest nie tak, że cos źle zrobiliśmy. To dużo daje, bo czasem źle wyobrażamy sobie to jak funkcjonuje jakaś instytucja. Przy tak dużej różnicy, jeżeli nie ma tak otwartej komunikacje są problemy.” [F2] „DK był niesamowicie zaangażowany, bo to wiązało 24 | S t r o n a się dla nich z dużą ingerencją. To, że jak przychodziłam do DK ze scenariuszem, przez który przechodziliśmy razem to była dla mnie nowość. Wcześniej nigdy nie było o tym dyskusji z instytucją. Formuła bardzo nam pomogła, żeby to była taka współpraca.”
[F2]
Od początku projekt wyróżniało partnerstwo stron. Na etapie tworzenia pomysłów na realizację oraz poszukiwania środków na jego finansowanie, bardzo ściśle współpracowały Urząd Dzielnicy oraz Fundacja. Niewątpliwie było to atutem dla Fundacji Batorego, która zdecydowała na sfinansowanie budżetu obywatelskiego DKŚ. , „Kiedy poszliśmy na spotkanie z Przemkiem towarzyszyła nam Ula Majewska. To był taki ważny moment, ponieważ na wszystkie projekty tylko my przyszliśmy z partnerem. To zrobiło, podobno, bardzo dobre wrażenie na Batorym. ” [F3]
Relacje między Domem Kultury a Urzędem od dawna były bardzo dobre, nie opierały się jednak na tak ścisłej współpracy, jaka miała miejsce przy okazji projektu. DKŚ z racji sposobu finansowania, utrzymywał kontakty z dzielnicą. Jednak dotyczyły one głównie spraw budżetowych lub konkretnych decyzji. Podkreślają to obydwie ze stron.
„Nigdy nie było żadnych problemów, ale nie zauważyłam ścisłych relacji. Dom Kultury bardzo dobrze funkcjonuje, niezależnie i nie ma takiego sterowania ze strony dzielnicy, więc jak najbardziej jest to na zasadzie wspa rcia i jako jednostka, która jest zależna przez budżet a z drugiej strony niezależna pod względem tego, co się dzieje.”
[U1] „Właściwie, od kiedy tu jestem to nie mogę złego słowa powiedzieć na temat tych kontaktów między nami. One są takie, jak obie strony potrzebują w danym momencie. Ma to dobre strony, bo tak naprawdę gdyby dzielnica była nadgorliwa to by utrudniało prace, bo jednak jesteśmy jednostką samodzielną.” [P3]
Podczas realizacji projektu Urząd Dzielnicy i Dom Kultury Śródmieście bardzo zbliżyły się do siebie. Wytworzyły się bardziej partnerskie relacje. DKŚ zyskał też zainteresowanie dzielnicy, co jak podkreśla pani dyrektor, jest dla nich bardzo cenne. Poczucie, że Urząd docenia pracę Domu Kultury jest zawsze wartościowe dla jego pracowników.
„Było widać, że wszystkim zależy. Ula Majewska w tym zakresie robiła wszystko, co
mogła, uczestniczyła w spotkaniach i na forum zarządu promowała. Na pewno Domowi Kultury to dobrze zrobiło, bo generalnie dzielnica interesuje się jednostkami nie strategicznymi a takie jednostki jak my dopóki nie ma jakiejś afery to robimy, co
25 | S t r o n a chcemy. Czasami brakuje nam takiego docenienia, że my robimy a nikt tego nie docenia. Dobrze się stało, bo zarząd i radni zwrócili na nas uwagę. Poza tym informacja o naszych działaniach docierała szerzej, każdy się dowiedział, to trochę nas zbliżyło do dzielnicy w sensie mentalnym, że jednak wszyscy wiedzą, że my tu jesteśmy i działamy.” [P3]
Wydawać by się mogło, że zakończenie projektu współdecydowania, który z racji samej swojej specyfiki, pomagał w utrzymywaniu komunikacji, spowoduje, że instytucje nie będę już tak sprawnie współpracować. Tak się jednak nie stało. Relacje partnerskie miedzy
organizatorami pozostały. „Na spotkaniu w Stoczni, na seminarium o budżecie partycypacyjnym mieliśmy wystąpienie. I znowu było fajnie, bo jako jedyna ekipa przyszliśmy z partnerem. Była z nami pani dyrektor z DKŚ i była Ula Majewska z urzędu. To było fajne.” [F3]
Dom Kultury Śródmieście i Fundacja razem uczestniczą w seminariach i konferencjach
dotyczących partycypacji. DKŚ jest równie aktywny w rozprzestrzenianiu wiedzy o projekcie jak członkowie Fundacji. Dzięki temu, projekt stał się bardziej atrakcyjny dla instytucji, które mogą rozważać wykorzystanie wypracowanej metody w zarządzaniu swoim budżetem. Grono odbiorców projektu też staje się większe. Pokazanie przez Dom Kultury Śródmieście, że wzięcie udziału w współdecydowaniu, to nie oddanie się w stu procentach pod wpływ jakiejś innej instytucji i mieszkańców, ale sposób na współpracę i udoskonalanie oferty. Głos pani dyrektor DKŚ jest z pewnością lepiej słyszalny wśród innych dyrektorów instytucji kultury.
„Było seminarium w Stoczni, zaraz po warsztatach październikowych. Potem miałyśmy obie wystąpienie na konferencji „Otwarte widownie”. Było dużo ludzi z bibliotek, DK i teatrów. Miałyśmy prawie godzinę na prezentację , a na pytania
odpowiadała głównie pani dyrektor. Na radzie dzielnicy pani dyrektor była z Zuzą. Myślę, że to jest bardzo dobre. Odnoszę to do współpracy z „Ę” gdzie po projekcie prezentowało się „Ę” a nie DK. Siła przekazu dla mnie jest dużo słabsza- bo ustawia
to tak, ze organizacja coś robi w instytucji. To była moja ambicja, żeby DK był jak
najbardziej upodmiotowiony, partnerski.” [F2]
Relacje uczestników 26 | S t r o n a Relacje mieszkańców- uczestników rozpatrywane są dwojako. Po pierwsze relacje w
gronie samych uczestników, czyli współpraca podczas warsztatów, w grupach roboczych oraz
miedzy nimi. Drugą rozpatrywaną kwestią są relacje między uczestnikami, a innymi aktorami
projektu. Ponieważ miały one różny charakter, zostaną omówione każda z osobna.
Atmosfera na warsztatach była dobra. Mimo obecności bardzo różnych grup interesu, uczestnicy traktowali siebie z szacunkiem i każdy miał możliwość wypowiedzenia swojego zdania lub zadania pytań innych uczestnikom. Współpraca w grupach opierała się na wypracowaniu konsensusu.
„Pamiętam prace w podgrupach, że była bardzo skuteczna – jeśli tak mogę powiedzieć – to był chyba najskuteczniejszy moment w trakcie tego warsztatu.” [M3]
„Moim zdaniem ogólnie wszyscy uczestnicy byli aktywni. Jedni trochę bardziej nieśmiali inni mniej, ale ogólnie wszyscy się wypowiadali. Osoby miały na pewno dużo do powiedzenia.” [M6]
Jednakże uczestnicy podkreślają, że występowały różnice zdań, które czasem wymagały interwencji moderatora, aby grupa nie została zdominowana przez głos osoby o silnej osobowości. Zdaniem uczestników najczęściej się to udawało, choć moderatorzy mieli trudne
zadanie- z jednej strony nie chcieli ingerować np. w pracę grupy, z drugiej byli świadomi, że ich interwencja może pomóc osobom bardziej nieśmiałym. „Było to wszystko sprawnie przeprowadzone jak na tak krótki czas, bo spotkanie na
Hożej trwało chyba tylko 2 godziny. Fajny był ten podział na grupy. Jedyna rzecz,
która mi sprawiała jakąś trudność - jak byliśmy podzieleni na te grupy na warsztatach na Hożej i w grupie, w której ja uczestniczyłam było chyba 7 osób plus osoba prowadząca, była jedna osoba, która zdominowała cała grupę. I z jednej strony miałam świadomość ze prowadzący nie może za bardzo ingerować i za bardzo kierować, ale trochę mi zabrakło takiego elementu, żeby tą osobę troszeczkę zmarginalizować, żeby móc dać szansę innym.” [M2]
Relacje między uczestnikami warsztatów, a stroną organizatorów też układały się dobrze. Trzeba powiedzieć, że cały proces wiele zyskał właśnie dzięki zbudowaniu tak przyjaznych relacji. Docenione zostało budowanie swobodny relacji między moderatorami a mieszkańcami oraz otwartość pracowników DKŚ i Urzędu. 27 | S t r o n a Oczywiście pojawiały się pewne głosy krytyki. Jeden z uczestników poruszył kwestię obecności strony Urzędu Dzielnicy na warsztatach, uznając, że była zbędna i mogła wywierać na uczestnikach wrażenie wyższości. Stwierdził, że ze stroną Urzędu lepiej porozumiewać się przez wystosowanie zapytań itp. Dwoje rozmówców, przyznało w wywiadach, że nie podobało im się uczestnictwo jednej z radnych w warsztatach, w roli mieszkańca. Podkreślali, że praca może wpływać na opinie wrażane na warsztatach, oraz powodować niechęć innych uczestników do wypowiadania się na forum.
„Radna nie powinna być mieszkanką, bo inaczej na to patrzy. Jest nieobiektywna, bo
widzi to z innej strony. Kojarzę, że nie raz mnie wkurzało, że ona jest po stronie mieszkańców, jeśli jest radna powinna być po drugiej stronie. W ogóle wydaje mi się, że bym ją wyrzucił, jedno spotkanie dwa wyjaśnienia, ale później tą Instytucje bym wyrzucił.” [M5] „(…)Mam wrażenie, że obecność Pani chyba jakiejś radnej wzbudziła lekkie kontrowersje.
M.D.: Jako uczestniczki?
M: Jako uczestniczki, tzn. mam wrażenie, że jeden chłopak odebrał wypowiedź tej Pani, jako zaangażowaną, jako broniącą interesu klasy politycznej albo coś takiego i pamiętam, że jakoś ostro ją skomentował.” [M3]
Uczestnikom nie umknął też fakt, że jedna z osób związanych z DKŚ miała bardzie emocjonalny stosunek do swojej pracy i czasem odbierała pomysły mieszkańców jak zarzuty. „Miałam okazje poznać dwie osoby z Domu Kultury - Panią Dyrektor - odniosłam wrażenie, że była ona taka bardzo otwarta na różne rozwiązania, odniosłam wrażenie, że chętnie słucha i że stworzyła taką przestrzeń otwartości na to, co się może wydarzyć. Natomiast druga pani z Domu Kultury miałam wrażenie, że również jest otwarta i z wielkim zaangażowaniem brała udział w tym warsztacie, ale czasami
miałam wrażenie, że za wcześnie ucinała propozycje ludzi, typu „tego się nie da, to
jest ciężko zrobić” i tak się zastanawiam czy to faktycznie jest tak, że się nie da czy może da się, ale należałoby się nad tym zastanowić. To jej zachowanie nie było jakieś niegrzeczne, ale było dosyć kategoryczne i mogło spowodować, że niektóre osoby
mogły się wycofać ze swoimi propozycjami.” [M2]
28 | S t r o n a Dobrze oceniono prowadzenie warsztatów z mieszkańcami. Podkreślano niezależne spojrzenie i bezstronność Fundacji, które pozwoliły przede wszystkim mieszkańcom na swobodę wypowiedzi i poczucie równości ich głosu z głosem DKŚ. „Prowadzić mogą osoby, które współpracują z DK, ale to musi być struktura poza DK, zewnętrzna. Bo inaczej by było gdyby były tylko 2 strony. To by było takie starcie tytanów. A moderatorzy muszą być odrębni.” [M6]
Pewne utrudnienie w komunikacja na warsztatach stanowiły osoby dołączające do projektu na kolejnych jego etapach. W rozmowie z uczestnikami wszystkich spotkań pojawia się ta kwestia, jako coś, co znacząco wpływało na pracę. Fakt możliwości przyłączenia się nowych
osób w każdym momencie jest zupełnie negowany. Uczestnicy podkreślają jednak, że część z osób przyłączających się nie była przygotowana do kolejnych etapów pracy, często trzeba było powtarzać dla nich informacje w zdawkowy sposób. Z tego mogły wynikać nieporozumienia. Część uczestników mogła się też poczuć urażona, że głos osób, które nie
wypracowywały wariantów i poświęciły mniej czasu na zaangażowanie w projekt liczy się tak samo w końcowym głosowaniu. „Pamiętam też, że pracowaliśmy w grupach stworzonych na wcześniejszych warsztatach i do nas dołączały osoby nowe, wiec trzeba było im opowiadać od początku i tam był taki moment, że to mi się nie podobało. Nie chodzi o to, że dochodzą nowe osoby tylko o to, że dopiero w tym momencie. Uważam, że te konsultacje powinny być zrobione przy tej samej grupie osób, bo dużo rzeczy trzeba było powtarzać, padało dużo tych samych pytań i za dużo czasu zajmowała powtórka. Plusem było to, że przyszły osoby z, zewnątrz, że mogły zobaczyć coś, co mamy już zrobione, były świeże pomysły, krytyczne uwagi, ale to był plus mniejszy nic ten minus. Uważam, że na Hożej jeszcze te nowe osoby mogły przychodzić, ale jeśli chodzi o finałowy to już nie powinno tak być, bo po kilku godzinach wypunktowania pomysłów te nowe osoby mi ały taki sam głos jak te, które już pracowały i to był wielki błąd.”
[M5]
Jedna z uczestniczek, która dołączyła na końcowym etapie warsztatów, sama przyznała, że
momentami czuła, że wie mniej niż uczestnicy dłużej zaangażowani w projekt. Przez to nie chciała zbyt stanowczo przekazywać sowich pomysłów, nie wiedząc czy zostały wcześniej już omówione i uznane za niemożliwe do realizacji.
29 | S t r o n a „Oczywiście wielu rzeczy się dowiedziałam, natomiast miałam po prostu taki chaos w głowie, takie wyrwane informacje. Rodziło się wiele pytań, ale nie chciałam ich zadawać, bo skoro tak późno weszłam w cały proces to na pewno gdzieś te pytania już wcześniej padły.” [M2]
30 | S t r o n a ROZDZIAŁ 3. Efekty projektu w kontekście jego celów
Zainteresowanie DKŚ
Sami uczestnicy podkreślają, że zaangażowanie w projekt wzbudziło w nich chęć udziału w dalszych projektach partycypacyjnych. Dwie z pań, które wcześniej nie były stałymi użytkownikami DKŚ (uczestniczyły rok rocznie w ArtPark), już po zakończeniu projektu postanowiły częściej korzystać z jego oferty: „Chcemy się zorientować, co się tutaj dzieje. Przy okazji spotkania z Panią możemy się tu rozejrzeć. Mamy jeszcze te talony na bezpłatne kursy i chcemy skorzystać. Bo tu się coś dzieje!”[M4]
Talony dla uczestników okazały się bardzo dobrym pomysłem. Chęć ich wykorzystania deklarują wszyscy rozmówcy. Część z nich zapoznała się już z ofertą DKŚ, część przez obowiązki zawodowe ciągle ma nadzieję, że znajdzie czas na skorzystanie z darmowego
udziału w zajęciach lub repertuarze. Dotyczy to nie tylko mieszkańców, ale też członków Fundacji.
„Też dostałam talon. Byłam na jednych zajęciach wcześniej, żeby je zobaczyć i zrobiłam jeden kolczyk. I tak czasem na niego patrzę i myślę <<Boże czy ja kiedyś
wreszcie pójdę zrobić drugi?!>>” [F2]
Przedstawicielka Urzędu Dzielnicy również - dzięki zaangażowaniu w proces postanowiła częściej odwiedzać DKŚ w charakterze uczestnika zajęć i jak podkreśla jest z nich bardzo
zadowolona. DKŚ okazał się instytucją oferującą bardzo konkurencyjną i atrakcyjną ofertę zajęć, repertuaru i imprez plenerowych, już wcześniej otwartą na potrzeby użytkowników i chętnie angażującą się w nowe projekty. Tym razem ich działania poszły zdecydowanie dalej,
DKŚ podjął się niełatwego, innowacyjnego projektu partycypacyjnego. Dom kultury zaczyna
budować swój budżet według wyników współdecydowania, na to czy ten zabieg przełoży się na większą publiczność, dowiedzą się dopiero po zakończeniu realizacji budżetu 2013.
„ M.D.: Czyli trudno powiedzieć czy cel został osiągnięty?
P2.: My dopiero będziemy się rozliczać z tego budżetu. Projekt został zakończony, my dopiero zaczynamy go wprowadzać.
P.: Jak wprowadzimy w życie, jak przyjdą uczestnicy, to dopiero powiemy czy się udało.” [P2]
31 | S t r o n a Upłynął zbyt krótki czas od zakończenia projektu, aby można było oczekiwać wzrostu ilości użytkowników DKŚ. Na pewno, dom kultury, stał się bliski uczestnikom procesu- zarówno organizatorom niezwiązanym bezpośrednio z DKŚ jak i mieszkańcom. Część z uczestników warsztatów odwiedza dom kultury, jeśli nie korzysta na stałe z oferty to stara się śledzić imprezy repertuarowe i czeka z niecierpliwością na kolejną edycję ArtPark.
Nowe umiejętności osób zaangażowanych w projekt
Wszyscy zaangażowani w projekt aktorzy przyznali, że był on zupełnie nowym doświadczeniem, wiązał się z koniecznością zdobycia wiedzy a nawet jak w przypadku Fundacji, stworzenia czegoś od podstaw. Każdy zaangażowany w projekt zakończył go posiadając jakieś nowe umiejętności. Strona organizatorów, a więc Fundacja, DKŚ i Urząd Dzielnicy dysponują teraz nie tylko doświadczeniem z organizacji takiego projektu, ale realną wiedzą jak można prowadzić procesy współdecydowania. „Mogłam zobaczyć, że taki proces można bardzo różnie poprowadzić. To bardzo rozwija wyobraźnię i skłania do tego, żeby sobie wymyślać inne warianty.” [F3]
Dom Kultury Śródmieście dzięki udziałowi w projekcie, ma już nowe pomysły na przedsięwzięcia partycypacyjne. Wyniesiona z projektu wiedza, jak wygląda budowanie od podstaw współdecydowania może zaowocować kolejnymi projektami. DKŚ zdobył także, bardzo dużo informacji o jego użytkownikach. Doświadczenie ze współprowadzenia warsztatów przez obie panie dyrektor jest na pewno cenną umiejętnością dla każdej z nich.
Jeśli DKŚ zdecyduje się samodzielnie organizować projekty, wiedza i umiejętności zdobyte przy okazji warsztatów na pewno odegrają znaczącą rolę. Dzięki przeprowadzeniu zwiadu badawczego w postaci ankiety dla korzystających z oferty, Dom Kultury wiem nie tylko, kto
go odwiedza, ale też jak w kolejnych latach przeprowadzać takie badania. Ostatnią i bardzo ważną kwestią, jest fakt poznania innych instytucji niejako „od kuchni”. Dom Kultury Śródmieście miał okazję zapoznać się z tym jak pracuje Fundacja Pole Dialogu, a członkowie Fundacji dowiedzieli się więcej o funkcjonowaniu instytucji domu kultury. Ta
cenna nauka na przyszłości, może pomóc uniknąć sytuacji nieporozumień, problemów w komunikacji i trudności w codziennej współpracy, tak różnych instytucji.
32 | S t r o n a „Tu było sporo takich sytuacji gdzie nie sądziłam, że coś jest nie tak, że cos źle zrobiliśmy. To dużo daje, bo czasem źle wyobrażamy sobie to jak funkcjonuje jakaś instytucja.” [F2] „Skończyło się na rozmowie z panią dyrektor o tym, jaki jest jej
system zarządzania (…). Żebyśmy jej nie wchodzili z butami.” [F4] „W pewnym monecie Przemek powiedział, że najlepiej będzie podejść do nich jak do urzędników a nie pracowników kultury. To chyba też jakoś pomogło, bo mamy dużo życzliwości do urzędników. Takie przeformułowanie dodało nam wyrozumiałości.” [F4]
Mieszkańcy z projektu również mogli wynieść nowe umiejętności, a na pewno zdobyli znaczny zasób wiedzy dotyczącej funkcjonowania instytucji kultury, budowania planów
budżetowych i tego jak wygląda proces współdecydowania. Szczególnie zaangażowane w projekt osoby przyznają, że zachowały materiały i notatki z warsztatów, aby w przyszłości móc je wykorzystać w rozwijaniu własnych zainteresowań.
„Korzystałam, czytałam, nawet prywatnie sobie niektóre rzeczy wzięłam. Chcemy założyć stowarzyszenie i to mi się przyda. A jeżeli chodzi i pracę tutaj, to trzeba wiedzieć jak wygląda DK i budżet żeby coś zaplanować, więc tak, materiały były potrzebne.” [M6]
„Ja jestem finansistą, pracuje w banku. Właściwie od urodzenia, zajmuje się finansami, oprócz tego zajmuje się też finansami w dzielnicy wiec od jakiegoś czasu są mi one bliskie. To zupełnie inne finanse niż te, co są w banku, a budżet Domu Kultury czy jednostki podległej dzielnicy jest jeszcze innym tworem finansowym. Kiedy usłyszałam o tej inicjatywie pomyślałam, że warto, byłam zainteresowana jak to może być poprowadzone. Zainteresowało mnie to, bo jest to bardzo trudna rzecz.”[M1]
Upowszechnianie idei partycypacji
Organizacja projektu współdecydowania o budżecie Domu Kultury Śródmieście, to kolejny krok Dzielnicy Śródmieście w szerzenie idei partycypacji. Już wcześniej dzielnica organizowała konsultacje społeczne, ale jak podkreśla jej przedstawicielka tego typu projekt
był dużym wyzwaniem, z którym władze chciały się od dawna zmierzyć. Ponieważ nie istnieją badania, z których można by wyciągać twarde wnioski o zmianie zainteresowania partycypacją przed i po zrealizowaniu projektu, na potrzeby ewaluacji postanowiono ocenić postrzeganie konsultacji społecznych i chęć wzięcia udziału w kolejnych inicjatywach wśród 33 | S t r o n a uczestników planowania budżetu Domu Kultury Śródmieście. Oczywiście nie pozwoli to na odpowiedź na pytanie o upowszechnianie idei partycypacji wśród wszystkich mieszkańców Warszawy, ani nawet w dzielnicy Śródmieście. Może dać jednak obraz wpływu udziału w projekcie na zainteresowanie partycypacją wśród jego uczestników.
Uczestnicy projektu nie brali wcześniej udziału w innych konsultacjach. Kilkoro z nich żywo interesuje się szeroko rozumianym społeczeństwem obywatelskim, jednak również dla tych osób współdecydowanie w Domu Kultury Śródmieście to pierwszy aktywny udział w partycypacji. Mimo konieczności poświęcenia dużej ilości czasu, uczestnicy uważają, że podjęli słuszną decyzję przystępując do projektu i chcieliby uczestniczyć w kolejnych inicjatywach partycypacyjnych w DKŚ. „M.D.: Jeżeli Dom Kultury będzie organizował w przyszłości takie inicjatywy włączające to czy chciałbyś wziąć w nich udział? M.: Nie jestem pewien, ale myślę, że tak chociażby z ciekawości. Na pewno się utożsamiłem na moment z DKŚ, nie wiem czy mi to nie minie, kiedy przestane mieć kontakt nie włączę się w jakieś zajęcia, jakie tam się odbywają, więc trudno jest mi
przewidzieć.” [M3] „MD: Czy jeżeli Dom Kultury będzie organizował w przyszłości podobne spotkania, to czy może liczyć na P ani uczestnictwo?
Jak będę zapraszana i będę wtedy w Polsce to bardzo chętnie. Ja jestem osobą aktywną i bardzo chętnie uczestniczę. Chyba, że przyjdę na parę spotkań i zobaczę, że za mało mogę wnieść w plan. Wtedy mogę zrezygnować.” [M6]
Wśród mieszkańców pojawia się głos, sugerujący jednorazowość minionego wydarzenia. Jeden z uczestników podkreśla, że głównym atutem procesu była jego innowacyjność i niezmienionej formule, raczej nie chciałby brać udziału raz jeszcze. Nie przekreśla jednak definitywnie dalszego uczestnictwa w projektach partycypacyjnych. Uważa, że konsultacje muszą przyciągać czymś wyjątkowym- tu wyjątkowe było pionierstwo procesu. Ważny jest temat i sposób ujęcia problemu.
M.D.: Jeżeli DKŚ będzie organizował kolejne - włączające uczestników - projekty to
weźm iesz w nich udział?
M.: Zastanowię się, na pewno nie mowie „tak” czy „nie”. Zależy, co to będzie, w drugich tego typu warsztatach nie wiem czy wziąłbym udział. Jak najbardziej słusznie, że poświęciłem czas, czegoś się nauczyłem, mogę to później wykorzystać. Jestem zadowolony, że brałem udział, ale nie wiem czy w czymś takim samym wezmę. Zależy, 34 | S t r o n a jakie zaproszenie wystosuje Dom Kultury, na czym trzeba będzie pracować, czy będzie to sensowne. [M5]
Realizacja subiektywnie postrzeganych celów projektu w opiniach mieszkańców
Każda ze stron biorących udział w projekcie, uważa, że można po jego zakończeniu mówić o sukcesie. Dom Kultury Śródmieście podkreśla jednocześnie, że nie jest to jednak
pełen sukces w ich odczuciu. Na stwierdzenie czy faktycznie projekt się powiódł muszą zaczekać, co najmniej do zakończenia 2013 roku, a więc zrealizowania zaplanowanego z mieszkańcami budżetu. Nie mniej jednak, samo ustalenie budżetu to jedynie jeden z szeregu celów, jakie widzą uczestnicy projektu i co wiadomo, nie najważniejszy dla jego
organizatorów. Szczegółowy opis celów każdej z grup znajduje się w 1 rozdziale raportu. Poniżej podsumuję stopień ich realizacji celów, jakie postrzegają mieszkańcy.
Uczestnicy formułują różne cele, jakie ich zdaniem miał projekt. Wszyscy uznają, że chodziło o rozdysponowanie środków, nie dla każdego był to jednak, cel najważniejszy. „ M D: Jaki był zdaniem Pań cel projekt?
M2: No to, na co podzielić te pieniądze.
M: Na co dodać, gdzie zabrać.” [M4]
Część mieszkańców zauważa, że w projekcie chodziło też zaproponowanie mieszkańcom Warszawy czegoś nowego, włączające ich proces decyzyjny i sprawdzenie czy jest to dla nich
interesująca forma aktywności obywatelskiej, a także czy interesujący jest sam Dom Kultury Śródmieście.
„Myślę, że celem było wkluczanie korzystających z oferty DKŚ w trudny proces decyzji obcinania kosztów tzn. myślę, że chęć podzielenia się odpowiedzialnością w takim trudnym momencie, kiedy budżet jest redukowany, ale też myślę, że tu chodziło o przetestowanie zaangażowania uczestników na ile im zależy z tego, z czego korzystają, czy też jak bardzo cenią instytucję DKŚ.” [M3] „Moim zdaniem, to osoba, która
prowadzi zakłada sobie cel i ciężko mi się wypowiedzieć za kogoś. Mogę powiedzieć, że moim zdaniem dało to mieszkańcom poczucie, że mają wpływ na to jak ta oferta 35 | S t r o n a będzie się kształtować. Kolejnym efektem tego projektu jest efekt marketingowy, że Dom Kultury stał się popularniejszy.” [M1]
Uczestnicy uznają, że cele w ich rozumieniu zostały osiągnięte. Wariant budżetu został wybrany przez współdecydowanie. Dom Kultury zaistniał w świadomości uczestników i być może innych mieszkańców Warszawy. Samym uczestnikom na pewno stał się bliższy.
Prawdopodobnie cele procesu nie zostały wypełnione w stu procentach, ale na pewno dzięki procesowi zadziało się coś, co pozytywnie wpłynęło na mieszkańców.
„M.D.: A czy patrząc na to, co się wydarzyło, to Twoim zdaniem cele zostały osiągnięte?
M.: Tak, myślę, że większość uczestników tych warsztatów wyszła z tego doświadczenia bardzo zadowolona. Ma jakieś poczucie wpływu i być może nawet bardziej się utożsamiła z instytucją.” [M3] „Ciężko jest mi oceniać nie znając całego tego procesu, bo też nie byłam na samym końcu jego, chociaż byłam do momentu glosowania i wyboru jednej z propozycji. Myślę, że tak, to jest oczywiście gradacja to nie jest cel zero – jedynkowy. On jest albo go nie ma tyl ko jest jakoś tam stopniowany, tak, więc sądząc też z tego, że dosyć sporo było osób na ostatnim warsztacie świadczy o tym, że wytrwali, że uznali, że to fajne i warto przyjść. Sądzę, że tak, że w jakimś stopniu na pewno.” [M2]
Kwestią, która dla niektórych uczestników jest rozstrzygająca o powodzeniu projektu jest jego kontynuowanie. Zdaniem jednej z uczestniczek, takie projekty mają sens, jeśli nie są jednorazowym wydarzeniem, eksperymentem. Jeżeli rozumiemy cel, jako włączanie mieszkańców w zarządzanie instytucją, we współdecydowanie o jej ofercie, to musi to być proces ciągły. Bez kontynuacji poczucie wpływu, może stopniowo zanikać. Pozostaje nierozstrzygnięte jak powinna wyglądać owa kontynuacja. „Ja uważam, że jeżeli to będzie powtarzane, co roku to to jest sens. Bo jeżeli to będzie jednorazowe, to to umrze śmiercią naturalną. DKŚ i tak nieźle funkcjonuje, tutaj faktycznie dużo się dzieje, ale oni chyba chcą być atrakcyjni na rynku.” [M6]
36 | S t r o n a ROZDZIAŁ 4. Podsumowanie i rekomendacje
T rafność metody, skuteczność działań oraz trwałość wpływu
Ocenę trafności metody można wystawić na podstawie stopnia zaangażowania uczestników w projekt partycypacyjny. W przypadku planowania budżetu instytucji, projektu zupełnie innowacyjnego zarówno w Warszawskich jak i Polskich realiach, trudno mówić tylko do wyborze. Metoda jaką się posłużono została wypracowana przez organizatorów w toku projektu. Oczywiście w oparciu o ideę współdecydowania, budżetu obywatelskiego. Trudno więc ocenić, czy to w jaki sposób przeprowadzono proces było rozwiązaniem najlepszym z możliwych. Zastosowanie instytucji budżetu obywatelskiego, po raz pierwszy, w momencie kiedy ogranicza się środki przyznawane domowi kultury, może budzić wątpliwości. W toku badania okazało się, że atrakcyjniejsza dla mieszkańców jest możliwość rozdysponowania dodatkowych środków, nadwyżek, które można przeznaczyć na konkretne projekty. Biorąc jednak pod uwagę sytuację makroekonomiczną, w jakiej musiał odnaleźć się projekt, można przyznać, że próba utworzenia ograniczeń w budżecie przy zachowaniu atrakcyjności Domu Kultury Śródmieście mogła również dać uczestnikom pewien rodzaj poczucia wpływu. Poza tą trudną do oceny kwestią trafności zastosowania budżetu obywatelskiego, przeprowadzenie metody wydaje się zasadne i zasługuje na pozytywną ocenę. Podzielenie projektu na kilka etapów, również pracy z mieszkańcami na warsztaty o różnym stopniu zaangażowania okazało jest trafionym pomysłem. Atrakcyjności dodawało wykorzystanie prezentacji, gier oraz przekazywanie materiałów na temat DKŚ i budżetu.
Działania jakie podjęto w projekcie, na pewno okazały się skuteczne. Projekt zrealizowano w dobrej atmosferze, wariant budżetu został wyłoniony bez nieporozumień i niedomówień. Zespoły, których warianty nie zostały wybrane, zaakceptowały demokratycznie podjętą decyzję. Skuteczność działań zasługuje na pozytywną ocenę. W projekt
zaangażowanych było wiele różnych grup aktorów. Brakuje w nim głosu organizacji pozarządowych skupionych wokół Śródmieścia. Należy w przyszłości zastanowić się, jak skutecznie włączyć aktywistów i jaką powinni odgrywać rolę w procesie. Z całą stanowczością należy stwierdzić, że projekt „Podzielmy się kulturą. Budżet partycypacyjny Domu Kultury Śródmieście” miał znaczący wpływ na przyszłość funkcjonowania DKŚ. Współdecydowanie wiązało się z obietnicą, że projekt mieszkańców zostanie wprowadzony w życie. Mimo braku radykalnych zmian, osoby odpowiedzialne za 37 | S t r o n a uchlanie budżetu muszą dostosować plan wydatków do wariantu podziału środków jaki wspólnie wybrali mieszkańcy. Trwałość projektu wśród samych uczestników nie jest do końca możliwa do oceny. Z pewnością, jeżeli DKŚ będzie utrzymywał z nimi kontakt, np. za
pośrednictwem mediów elektronicznych, wpływ projektu utrzyma się dłużej. Mieszkańcy oczekują także realnych rezultatów zaproponowanych przez nich działań. Możliwość zobaczenia budżetu, zaplanowanego według ich pomysłu na pewno pozytywnie wpłynie za ich odbiór projektu i może zaowocować chęcią udziału w kolejnych procesach partycypacyjnych.
Główne rekomendacje
Szeroka akcja promocyjna
Organizatorzy zgodnie podkreślają, że akcja promocyjna jest jednym z najważniejszych etapów procesu, od którego w dużym stopniu zależy jego powodzenie. Należy zwrócić uwagę na różne kanały komunikacji. Potrzebne są zarówno plakaty, ulotki, jak i spoty w mediach i komunikacji miejskiej. Istotną część promocji może przeprowadzić sama instytucja organizująca budżet obywatelski, zapraszając swoich dotychczasowych użytków. Partnerstwo relacji między organizatorami
Zbudowanie dobrych relacji pomiędzy partnerami procesu - opartych na szczerości, szacunku i wzajemnym zaufaniu, pełni bardzo istotną rolę w procesie. Tylko dzięki partnerstwu w relacjach możliwe jest osiąganie kompromisów i poczucie wpływu na przebieg procesu każdej ze stron. Partnerstwo między organizatorami pomaga unikać wielu błędów, nieporozumień czy wzajemnych pretensji. Jest podstawą sukcesu całego projektu.
Stwarzanie możliwości udziału wszystkim grupom mieszkańców Warszawy
Ten punkt jest ściśle powiązany z szeroką akcją promocyjną projektu. Dzięki otwartości na mieszkańców z całej Warszawy - a nawet spoza metropolii - warsztaty zyskały na różnorodności, a Dom Kultury Śródmieście zaistniał poza Śródmieściem. Dobrym pomysłem jest też wykorzystanie nowoczesnych technologii. Internetowe platformy umożliwiające zbieranie danych, mogłyby zachęcić do wypowiedzi na temat budżetu więcej osób. Tworzyłyby jednocześnie bank pomysłów, które później poddano by pod dyskusję na warsztatach.
38 | S t r o n a Odpowiedni dobór tematu spotkania i czasu realizacji projektu
Temat współdecydowania o budżecie instytucji jest ciekawy i angażujący sporą rzeszę mieszkańców. Należy jednak pamiętać, że najbardziej atrakcyjne, z punktu widzenia uczestników, są konsultacje, po których można zobaczyć ich namacalny efekt. Ważne jest,
aby stworzyć taki plan projektu, który zakłada pracę mieszkańców nad konkretnymi rozwiązaniami. Niezbyt odległymi w czasie, jeżeli chodzi o realizację i możliwymi do uchwycenia.
Czas, w jakim realizuje się projekt jest również istotny, bo wpływa na zaangażowanie i chęć uczestnictwa. Planowanie budżetu, w momencie trudnym dla instytucji, w którym pod decyzję zostaje oddana stała część budżetu a nie dodatkowe pieniądze, które można spożytkować na stworzone przez mieszkańców, dodatkowe projekty, jest trudnym przedsięwzięciem. Dla niektórych może okazać się nieatrakcyjne. Co warto powtórzyć?
1. Cykl warsztatów- jedna część poświęcona na zdobywanie wiedzy o instytucji i budżecie, druga na pracę nad konkretnymi pomysłami.
2. Podział uczestników na grupy o stałym składzie wypracowujące konkurencyjne warianty budżetu. Atmosfera współzawodnictwa jest motywacją do pracy.
3. Możliwość zadawania pytań pracownikom instytucji oraz osobom reprezentującym władze dzielnicy.
4. Atmosfera pracy, swoboda wypowiedzi i zmniejszanie dystansu między uczestnikami.
5. Przygotowanie szczegółowej diagnozy przez przystąpieniem do realizacji projektu.
6. Stworzenie relacji partnerskich między wszystkimi aktorami projektu.
Nad czym popracować na przyszłość? 1. Określenie jasnych kryteriów, kto może być uczestnikiem projektu, jakie ma prawa i obowiązki oraz tego, kiedy można dołączyć do już rozpoczętego projektu.
2. Udoskonaleniem narzędzi Internetowych wspierających projekt.
3. Dostosowywać pracę poszczególnych instytucji zaangażowanych w projekt do siebie
lub ustalić jedne, podzielane przez wszystkich zasady pracy.
39 | S t r o n a 4. Poprawienie podziały pracy w instytucji odpowiedzialnej za realizację projektu, w tym przypadku Fundacji Pole Dialogu. W przypadku ograniczonego czasu na realizację i konieczności analizowania pomysłów, również z pozostałymi aktorami, powinno się wypracować sposób zarządzania projektem, umożliwiające koordynatorom podejmowanie kluczowych decyzji.
40 | S t r o n a Aneks Scenariusz wywiadu‐ mieszkańcy Ogólnie o użytkowaniu DKŚ (5 min)
1. C zy korzysta lub korzystał/a P z oferty DKŚ?
2. Kiedy? Jak długo? Co było interesujące?
3. Jakie osoby spotyka P w DKŚ?
4.
Czy wcześniej zdarzyło się że był/a P pytany/a o zdanie, mogła wypowiedzieć się na temat działalności DKŚ? Czy było możliwe zgłaszanie własnych pomysłów/uwag?
Wcześniejsze doświadczenia w przedsięwzięciach partycypacyjnych (5 min)
1. Czasem zdarza się, że urząd miasta lub jakaś instytucja przed podjęciem decyzji konsultują ją z mieszkańcami i organizacjami pozarządowymi. Czy i jakie decyzje powinny być P zdaniem konsultowane z mieszkańcami? O czym mogą mieć opinie mieszkańcy? 2. Czy w ostatnich latach zdarzały się konsultacje społeczne? Czy brał/a P w nich udział? 3. Czy słyszał/a P wcześniej o budżecie obywatelskim/partycypacyjnym? 4. Jak dowiedział/a się P o projektowaniu budżetu DKŚ?
Proces (30 min)
1. Chciałabym żeby opowiedział/a P o warsztatach, których był/a P uczestnikiem? „Jak to było?” Jak zapamiętał/a przebieg projektu?
2. Co najbardziej zapamięta P z warsztatów planujących budżet?
3. W jakich spotkaniach w trakcie konsultacji brał/a P udział? Jak przebiegały takie spotkania? Dopytać o

sposób prowadzenia warsztatów

czy spotkanie było dobrze zorganizowane, dobrze prowadzone? 
czy uczestnicy chętnie się włączali, możliwa była swobodna wymiana opinii?

4.
czy na warsztatach kogoś zabrakło?
Czy udział w projekcie wiązał się z koniecznością poświęcenia dużej części czasu wolnego? A może był to sposób na ciekawe jego spędzenie? Czy był taki moment kiedy myślał/a P o rezygnacji z uczestnictwa w projekcie?
41 | S t r o n a 
czy korzystał/a P z materiałów dodatkowych (podsumowania warsztatów, zestawienia), przygotowywał/a się do kolejnych spotkań

czy odwiedzał/a P DKŚ lub jego stronę internetową między spotkaniami?

czy dzielił/a się P wrażeniami ze znajomymi, rodziną? Czy kogoś udało się P namówić do udziału w projekcie? Jak reagowały zaproszone osoby?

Czy pracownicy DKŚ informowali, zachęcali do wzięcia udziału w projekcie?
5. Czy dowiedział/a się P czegoś nowego w trakcie projektowania budżetu? Czego?
6. Czy znał P wcześniej innych uczestników warsztatów? Czy nawiązał/a P nowe kontakty? Czy po warsztatach miał P kontakt z nowopoznanymi uczestnikami?
7. Jaki był według P cel projektu? Czy cel procesu został osiągnięty? Czy jest P zadowolony/a z efektów procesu?
8. Co się P najbardziej podobało w całym procesie, a co by P poprawił/a?
9. Miał/a P już okazję odwiedzić ponownie DKŚ? Są P znane dalsze losy wybranej podczas finału wersji budżetu?
Podsumowanie (10 min)
1. Czy jeżeli DKŚ będzie organizował kolejne włączające użytkowników projekty, czy weźmie P w nich udział? Dlaczego?
2. Czy uważa P, że słusznie poświęcił/a swój czas na udział warsztatach, czy nie? Czy Dom Kultury stał się P w jakiś sposób bliższy? 3. Czy taki projekt, w którym brał/a P udział warto powtórzyć w DKŚ w przyszłości lub innej instytucji? Dlaczego? Czy to P zdaniem dobry sposób na współpracę mieszkańców z instytucjami publicznymi?
4. Jak według P powinien wyglądać idealny proces konsultacji? Kto powinien je
organizować / prowadzić (osoba z zewnątrz/wewnątrz, profesjonalista, urzędnik, pracownicy instytucji?)
42 | S t r o n a Scenariusz wywiadu‐ pracownicy Domu Kultury Śródmieście W prowadzenie (5-10 min)
1. Proszę powiedzieć czym się P zajmuje w DKŚ, od jak dawna jest P z nim związany/a?
2. Jak scharakteryzował/a P uczestników DKŚ?
3. Jak dotychczas uchwalano budżet programowy? 4. Czy pojawiały się głosy uczestników mówiące o chęci większego zaangażowania w decyzje dotyczące programu DKŚ? Możliwe było zgłaszanie pomysłów/ uwag?
Proces (40 min)
1. Czy pamięta P moment, kiedy pojawiła się idea budżetu obywatelskiego? Kiedy
dowiedział się P o tym projekcie? Jaka była P pierwsza reakcja?
2.
Co pomyślał/a P, jak usłyszał/a P o partycypacyjnym planowaniu budżetu programowego? Czy uznał/a P, że to dobry pomysł?
3. Czy wcześniej wiedział/a P coś o tym jak wygląda budżet obywatelski? 4. Chciałabym żeby opowiedział/a P jak pamięta P przebieg procesu? [praca z osią czasu, opowiedzenie przez rozmówcę tego jak on subiektywnie obierał poszczególne etapy procesu] Dopytać:

Co uważa P za mocne, a co za słabe strony procesu?
5. Jak przebiegała współpraca z Fundacją?
6. Jest P zadowolona z roli jaką odegrali pracownicy DKŚ? Czy P zdaniem pracownicy powinni mniej czy bardziej się zaangażować? Czy chciałaby P bardziej się zaangażować?
7. Jak ocenia P pracę Fundacji?

Przygotowanie procesu,

prowadzenie spotkań, 
akcja informacyjna i promocja,

produkcja i dystrybucja materiałów dla uczestników.
8. Jaki był według P cel projektu? Czy cel procesu został osiągnięty? Czy jest P
zadowolony/a z efektów procesu?
9. Czy w P odczuciu uzyskany wynik jest wynikiem współpracy pracowników DKŚ, mieszkańców/użytkowników? Czy jest faktycznie wypracowany i przemyślany czy może przypadkowy?
Podsumowanie (20 min)
43 | S t r o n a 1. Czy uważa P, że można powtarzać proces budżetu obywatelskiego w przyszłych latach? Czy to jednorazowy eksperyment? Czy DKŚ może zrobić to sam?
2. Jaką rolę powinni odgrywać mieszkańcy, użytkownicy, urzędnicy, pracownicy DKŚ? Kto powinien organizować (też finansować) proces?
3. Czy uważa P, że inne domy kultury mogą brać przykład i organizować własne projekty budżetu w oparciu o doświadczenie DKŚ?
4. Czy inne DK lub ich pracownicy interesowali się tym co dzieje się w DKŚ? Czy
uważa, że DKŚ mógłby pomóc innym DK dzieląc się nimi swoimi doświadczeniami? 5. Czy budżet obywatelski ma szansę wpisać się na stałe w proces planowania wydatków w domach kultury? Czy w takiej formie, w jakiej odbywały się spotkania w DKŚ?
6. Czy dzięki doświadczeniu w partycypowaniu w DKŚ będzie P chętniej przystępowała do podobnych inicjatyw na poziomie miasta?
44 | S t r o n a Scenariusz wywiadu‐ Urząd Dzielnicy Śródmieście Ogólnie o użytkowaniu DKŚ (5 min)
5. Czy korzysta lub korzystał/a P z oferty DKŚ?
6. Kiedy? Jak długo? Co było interesujące?
7. Jakie osoby spotyka P w DKŚ?
8.
Czy wcześniej zdarzyło się że był/a P pytany/a o zdanie, mogła wypowiedzieć się na temat działalności DKŚ? Czy było możliwe zgłaszanie własnych pomysłów/uwag?
Wcześniejsze doświadczenia w przedsięwzięciach partycypacyjnych (5 min)
5. Czasem zdarza się, że urząd miasta lub jakaś instytucja przed podjęciem decyzji konsultują ją z mieszkańcami i organizacjami pozarządowymi. Czy i jakie decyzje powinny być P zdaniem konsultowane z mieszkańcami? O czym mogą mieć opinie mieszkańcy? 6. Czy w ostatnich latach zdarzały się konsultacje społeczne? Czy brał/a P w nich udział? 7. Czy słyszał/a P wcześniej o budżecie obywatelskim/partycypacyjnym? 8. Jak dowiedział/a się P o projektowaniu budżetu DKŚ?
Proces (30 min)
10. Chciałabym żeby opowiedział/a P o warsztatach, których był/a P uczestnikiem? „Jak to było?” Jak zapamiętał/a przebieg projektu?
11. Co najbardziej zapamięta P z warsztatów planujących budżet?
12. W jakich spotkaniach w trakcie konsultacji brał/a P udział? Jak przebiegały takie spotkania? Dopytać o

sposób prowadzenia warsztatów

czy spotkanie było dobrze zorganizowane, dobrze prowadzone?

czy uczestnicy chętnie się włączali, możliwa była swobodna wymiana opinii?

czy na warsztatach kogoś zabrakło?
13. Czy udział w projekcie wiązał się z koniecznością poświęcenia dużej części czasu wolnego? A może był to sposób na ciekawe jego spędzenie? Czy był taki moment kiedy myślał/a P o rezygnacji z uczestnictwa w projekcie?

czy korzystał/a P z materiałów dodatkowych (podsumowania warsztatów, zestawienia), przygotowywał/a się do kolejnych spotkań
45 | S t r o n a 
czy odwiedzał/a P DKŚ lub jego stronę internetową między
spotkaniami?

czy dzielił/a się P wrażeniami ze znajomymi, rodziną? Czy kogoś udało się P namówić do udziału w projekcie? Jak reagowały zaproszone osoby?

Czy pracownicy DKŚ informowali, zachęcali do wzięcia udziału w projekcie?
14. Czy dowiedział/a się P czegoś nowego w trakcie projektowania budżetu? Czego?
15. Czy znał P wcześniej innych uczestników warsztatów? Czy nawiązał/a P nowe kontakty? Czy po warsztatach miał P kontakt z nowopoznanymi uczestnikami?
16. Jaki był według P cel projektu? Czy cel procesu został osiągnięty? Czy jest P zadowolony/a z efektów procesu?
17. Co się P najbardziej podobało w całym procesie, a co by P poprawił/a?
18. Miał/a P już okazję odwiedzić ponownie DKŚ? Są P znane dalsze losy wybranej podczas finału wersji budżetu?
Podsumowanie (10 min)
5. C zy jeżeli DKŚ będzie organizował kolejne włączające użytkowników projekty, czy weźmie P w nich udział? Dlaczego?
6. Czy uważa P, że słusznie poświęcił/a swój czas na udział warsztatach, czy nie? Czy Dom Kultury stał się P w jakiś sposób bliższy? 7. C zy taki projekt, w którym brał/a P udział warto powtórzyć w DKŚ w przyszłości lub innej instytucji? Dlaczego? Czy to P zdaniem dobry sposób na współpracę mieszkańców z instytucjami publicznymi?
8. Jak według P powinien wyglądać idealny proces konsultacji? Kto powinien je
organizować / prowadzić (osoba z zewnątrz/wewnątrz, profesjonalista, urzędnik, pracownicy instytucji?)
46 | S t r o n a Scenariusz wywiadu‐ Fundacja Pole Dialogu Proszę opowiedz o Fundacji. Czy się zajmuje? Czym Ty się zajmujesz w Fundacji?
Skąd wziął się pomysł budżetu obywatelskiego w DKŚ?
Jakie były cele projektu? Kto mógł wziąć w nim udział?
Czy od początku plan był taki sam, czy ewoluował w trakcie prowadzenia konsultacji?
Jaką rolę odegrał w procesie Urząd Dzielnicy? Czy współpracowaliście, jak wyglądała współpraca?
Jakie było nastawienie DKŚ do planowanych projektu? Jak układała się między wami współpraca? Jakie były Wasze wrażenia, pierwszych rozmowach z DKŚ?
W jaki sposób przygotowywaliście się do części warsztatowej? Na czym polegał zwiad badawczy? Jakie dokumenty analizowaliście? Z kim rozmawialiście?
Jakie było nastawienie pracowników DKŚ? Czy wcześniej realizowali jakieś inicjatywy partycypacyjne? Czy można powiedzieć o zmianie ich nastawienia w trakcie trwania procesu?
Czy trudno było znaleźć chętnych do warsztatów? Jak przebiegała rekrutacja? Kto wziął udział w procesie?
Jak informowano o projekcie? Jakie były reakcję osób biorących udział w spotkaniach na sposób ustalania budżetu? Czy trzeba było je specjalnie do nich przekonywać? Jaki był stosunek uczestników konsultacji do prowadzących-moderatorów? Jaki był stosunek uczestników warsztatów do siebie wzajemnie? Czy uczestnicy współpracowali ze sobą?
Trudności, bariery w trakcie całego procesu konsultacji
Czy poszczególne etapy przebiegały zgodnie z waszymi oczekiwaniami? 47 | S t r o n a Co was zaskoczyło?
Jak oceniacie efekt końcowy? Czy macie poczucie, że udało się włączyć ludzi w proces decyzyjny w DKŚ?
Czy wiecie, czy DKŚ planuje kolejne partycypacyjne projekty?
Co Wy jako ekipa prowadząca chcieliście przetestować? Co uzyskać?
Czy udało się to zrealizować? Jeśli tak lub nie, to dlacego?
Co byś zmieniła?
Jakie są szanse na dalszą współpracę?
48 | S t r o n a Kwestionariusz ankiety ewaluacyjnej Ankieta służy poznaniu Państwa opinii nt. warsztatów, jest anonimowa. Prosimy o udzielenie szczerych odpowiedzi. 1. Jak dowiedział/a się Pan/i o dzisiejszym wydarzeniu? a. z od znajomej/znajomego d. ze strony www b. z plakatu e. w inny sposób: ……………………………. c. z mediów (prasa, radio) 2. Czy w czasie dzisiejszego spotkania: a. dowiedział/a się Pan/i czegoś nowego? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK b. zdobył/a Pan/i wiedzę, umiejętności, które przydadzą się w najbliższej przyszłości? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK c. nawiązał/a Pan/i nowe, ciekawe kontakty? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK d. przyszły Panu/Pani do głowy pomysły na własne działania, dalsze rozwijanie zainteresowań? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK 3. Jak ocenia Pan/i organizację wydarzenia? a. Czy atmosfera była przyjemna? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK b. Czy miejsce było odpowiednie dla prowadzonych działań? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK c. Czy informacje dostępne przed wydarzeniem były wystarczające? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK 4. Proszę zaznaczyć czy uczestniczył/a Pan/i w: a. jednym wydarzeniu w ramach projektu (proszę przejść do pytania nr 8) b. wielu wydarzeniach w ramach projektu (w których?).......................................................................... 5.Jak ocenia Pan/i jakość materiałów otrzymanych podczas warsztatów? BARDZO NISKO ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ BARDZO WYSOKO 49 | S t r o n a 6.Jak ocenia Pan/i formułę warsztatów? a. za dużo czasu poświęcono na poszerzenie wiedzy o DKŚ i budżecie, a za mało na pracę nad konkretnymi rozwiązaniami b. za dużo czasu poświęcono na pracę nad konkretnymi rozwiązaniami, a za mało na poszerzenie wiedzy o DKŚ i budżecie c. odpowiednio dużo czasu poświęcono zarówno na pracę nad rozwiązaniami, jak i na poszerzenie wiedzy o DKŚ 7. Jak Ocenia Pan/i czas trwania całego procesu planowania budżetu partycypacyjnego DKŚ? a. trwał za krótko b. trwał odpowiednio długo c. trwał za długo 8. Jak ocenia Pan/i czas trwania dzisiejszego spotkania? a. trwało za krótko b. trwało odpowiednio długo c. trwało za długo 9. Czy planuje Pan/i wziąć udział w następnych wydarzeniach tego typu? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK 10. Czy polecił(a)by Pan/i udział znajomym? ZDECYDOWANIE NIE ‐1‐‐‐‐2‐‐‐‐3‐‐‐‐4‐‐‐‐5‐ ZDECYDOWANIE TAK 11. Co było Pana/i zdaniem najciekawszym elementem dzisiejszego wydarzenia? Co Pan/i najbardziej Pan/i zapamięta? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 12. Co należałoby zmienić, nad czym popracować, organizując kolejne wydarzenie tego typu? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13. Czy Pana/i zdaniem atmosfera na warsztacie sprzyjała swobodnej wymianie opinii? a. nie b. raczej nie c. raczej tak d. tak 14. Czy Pana/i głos został wzięty pod uwagę podczas spotkania? a. nie b. raczej nie c. raczej tak d. tak 50 | S t r o n a A. Rok urodzenia:……………………………… B. Proszę zaznaczyć odpowiednie: □ Kobieta □ Mężczyzna C. Proszę zaznaczyć dzielnicę Warszawy lub wpisać miejscowość, w której Pan/i mieszka: □ Bemowo □ Białołęka □ Bielany □ Mokotów □ Ochota □ Praga Północ □ Praga Południe □ Rembertów □ Śródmieście □ Targówek □ Ursus □ Ursynów □ Wawer □ Wesoła □ Włochy □ Wilanów □ Wola □ Żoliborz 51 | S t r o n a