Kwalifikacje dla potrzeb pracodawców

Kwalifikacje dla potrzeb
pracodawców
Urszula Sztanderska
RAPORT 1
punkt wyj cia
Kondycja bran :
IT, energetycznej, budowlanej i
przemys u odzie owego
Budownictwo – podstawowe cechy
ugookresowy spadek udzia u produkcji budowlanej w PKB (1991 –
20%; 2008- 9,1% ale ju po kilku latach wzrostu udzia u)
Bardzo silne wahania koniunkturalne
nawet bezwzgl dne spadki produkcji (2001-2002 a o 15%)
wyra na sezonowo
agodz ce znaczenie robót infrastrukturalnych – finansowanych z
udzia em funduszy UE - w ostatnich latach
najg bsza reakcja na kryzys w firmach redniej wielko ci
ale wyj cie obronn
z ostatniego kryzysu
Mniejszy ni w UE udzia budownictwa w PKB, silniejsze wahania
(du y udzia nowych obiektów, mniej remontów)
Odp yw pracowników zagranic
Du e znaczenie regulacji wp ywaj cych na koszty i na bariery
podejmowania inwestycji
Wykres 3
Dynamika produkcji budowlanej ogó em w UE i w Polsce - lata 1991-2006
ród o: M. W. Zdyb, Budownictwo Polski na tle bran y i sytuacji gospodarczej w UE (w:)
http://www.muratorplus.pl/biznes/raporty-i-prognozy/budownictwo-polski-na-tle-branzy-i-sytuacji-gospodarczej-wue-cykl-potegi-budowlane-unii-europejs_61711.html
Zatrudnienie w budownictwie
Bardzo wysoka dynamika od 2003 (o 27%, w ca ej gospodarce o
9%)
Du e znaczenie dla rynku pracy ogó em
udzia w liczbie
pracuj cych poza rolnictwem – 9,1%
Wyra ne wahania zatrudnienia
skutki kompetencyjne dla
pracodawców i pracowników
Du e zatrudnienie na czarno (najwi cej, je li nie liczy prac
prostych) – 29,5% zatrudnienia niejawnego, 20% pracuj cych w
bran y
Ostatni kryzys: wzrost zatrudnienia
stabilizuj ce znaczenie robót
infrastrukturalnych
Dominacja niewysokich wymaga kwalifikacyjnych ale skojarzonych z
fachowo ci nadzoru
Wykres 4
Dynamika przeci tnego zatrudnienia budownictwie na tle przeci tnego zatrudnienia w sektorze
przedsi biorstw ogó em w latach 2005-2009
115
ogó em
110
105
100
95
budownictwo
Energetyka
Ma a wra liwo na koniunktur w stosunku do przemys u
ogó em; ale zmniejszenie produkcji sektora w 2009
Wyzwania rodowiskowe
inwestycje technologiczne
Ogromne znaczenie zmian strukturalnych zwi zanych z
konieczno ci :
zmiany struktury no ników energii (2009 0,4% energia odnawialna
a zamiar 2020- 15%, 2030 – 20%)
inwestycji w nowe technologie
ochrony rodowiska i redukcji zanieczyszcze (regulacje UE)
Spadek udzia u w produkcji ogó em
Wykres 5
Dynamika warto ci produkcji sprzedanej przemys u w latach 2003-2008
140
ogó em
energia elektryczna, gaz, para wodna i gor ca woda
Liniowy (ogó em)
120
100
80
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Wykres 6
Struktura krajowej produkcji energii elektrycznej wed ug róde energii
60%
56,6%
50%
40%
34,6%
30%
20%
10%
5,2%
2,6%
1,6%
0%
Elektrownie na Elektrownie
giel
gazowe
kamienny
Elektrownie Elektrownie na Elektrownie
przemys owe
glu
wodne
brunatnym
0,4%
ród a
odnawialne
ród o: Raport Roczny Prezesa Urz du Regulacji Energetyki 2009, Lipiec 2009, s. 59.
Zatrudnienie w energetyce
Zmniejszanie 1995-2007 spadek o 20%
agodna restrukturyzacja zatrudnienia:
Wydzielenia
Programy dobrowolnych odej
Dezaktywizacja emerytalna
„stara” kadra
Zwi zek ze zmianami maj tkowymi a nie zmianami produkcji,
wiec stabilne wzgl dem koniunktury
Prawie brak reakcji zatrudnienia na ostatni kryzys
Wymagania kompetencyjne stosunkowo du e
Wykres 7
Dynamika przeci tnego zatrudnienia w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn ,
gaz, par wodn i gor
wod na tle przeci tnego zatrudnienia w sektorze przedsi biorstw
ogó em w latach 2005-2009
110
Ogó em
105
100
95
90
Bran a informatyczna
Wg szacunków warto ci rynku – 1,5% PKB; dynamiczny rozwój ale
te zapó nienie np. 35 pozycja na 66 krajów w klasyfikacji
(Economist Intelligence Unit)
Struktura:
Sprz t – 63%, us ugi – 24%, oprogramowanie – 13%
W rozwini tych krajach wi cej us ug, ich udzia ro nie
Na zmiany koniunktury najbardziej nara ona produkcja sprz tu, najmniej us ugi
Du y udzia produktów i us ug zwi zanych z oprogramowaniem
(wi cej ni w innych krajach sprz towych ale ich udzia maleje)
Centra korporacji mi dzynarodowych i du o ma ych firm
Atuty i s abo ci:
mocne strony: rodowisko biznesowe, prawne, wsparcie dla przemys u IT
abe: ma e nak ady na B+R, infrastruktura IT, kapita ludzki
Zatrudnienie w IT
Tendencje wzrostowe zatrudnienia ogó em: 1997-2008 wzrost z ok.
397 tys. do 449 tys.,
Wg BAEL w 2007 w sekcji pracowa o 294 tys., a wg danych o
zatrudnieniu w przedsi biorstwach 160 tys., czyli du y udzia
samozatrudnienia i firm bardzo ma ych
Zmienia si wewn trzna struktura zatrudnienia
wzrost specjalizacji
Najsilniejszy wzrost zatrudnienia dot. w sko definiowanych specjalistów 3,5 razy (z
56 tys. do 196 tys.)
abszy, gdy poszerzy si definicj specjalistów w kierunku mniej
wykwalifikowanych; wzrost = 67% (liczba mniej wzros a wyspecjalizowanych z 24
tys. do 40 tys.)
Spada zatrudnienie osób, których ujmuje b. szeroka definicja jako specjalistów IT a
nie s specjalistami IT w dos ownym tego s owa znaczeniu o 33% (z 316 tys. do
213 tys.)
Istnieje podatno
na koniunktur
Wykres 8
Dynamika przeci tnego zatrudnienia w informatyce na tle przeci tnego zatrudnienia
w sektorze przedsi biorstw ogó em w latach 2005-2009
120
115
110
105
100
95
ogó em
informatyka
Bran a odzie owa
Zmienno
produkcji
Popyt zale ny od koniunktury ale nie tak silnie jak w budownictwie
Wahania produkcji sprzedanej; 2003-2004 wzrost, 2005 – 10% spadku, 20062007 ma y wzrost
Wzgl dny spadek produkcji i du e zmiany strukturalne
Silne zró nicowanie wewn trzne dynamiki produkcji(2003-2008 tzw. odzie
pozosta a (w tym odzie robocza) wzrost o 48,2%, wyroby dziane ( w tym
wyroby po czosznicze) wzrost o 19,9%, odzie ze skóry spadek o 35,6% a z
futer o 44,5%)
cznie udzia w produkcji sprzedanej przemys u 2002-2008: w ókiennictwo z
1,5% do 0,8%, odzie i wyroby futrzarskie z 1,2% do 0,6%
Silna konkurencja zewn trzna
Wykres 9
Dynamika warto ci produkcji sprzedanej przemys u w latach 2003-2008
140
ogó em
skóry wyprawione i wyroby ze skór wyprawionych
odzie , wyroby futrzarskie
wyroby w ókiennicze (tekstylia)
120
100
80
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Zatrudnienie w przemy le odzie owym
Zatrudnienie w firmach licz cych 10 i wi cej pracowników
szacowane na 166 tys., z czego wi kszo przy produkcji wyrobów
tekstylnych (103 tys.)
ugookresowe tendencje zmniejszenia zatrudnienia ogó em,
silniejsze w produkcji wyrobów tekstylnych w porównaniu z z wyrobami
skórzanymi
Wyra na zmienno zatrudnienia w powi zaniu z koniunktur ;
bardziej przy produkcji wyrobów tekstylnych
Dominuje praca wymagaj ca niewysokich kwalifikacji formalnych
ale b. duzej sprawno ci (dok adno ci, szybko ci)
Wykres 10
Dynamika przeci tnego zatrudnienia w sektorze odzie owym na tle przeci tnego zatrudnienia
w sektorze przedsi biorstw ogó em w latach 2005-2009
110
105
100
95
90
85
80
ogó em
produkcja wyrobów tekstylnych
produkcja odzie y
produkcja skór i wyrobów skórzanych
Podobie stwa i ró
ró nice
Istotne ró nice mi dzy bran ami dotycz ce
ugookresowych zmian zatrudnienia
• Wzrost zatrudnienia: informatyka i budownictwo (pod lat 2000.)
• Spadek zatrudnienia: ma y – energetyka, du y – przemys odzie owy
Przebiegu dostosowa koniunkturalnych
• Si a waha : budownictwo > produkcja odzie y > informatyka> energetyka
Uwarunkowa makroekonomicznych decyduj cych o rozwoju:
• dla informatyki wiatowy wzrost udzia u technologii IT w produkcji i
konsumpcji (ma nadganiamy zapó nienie)
• dla energetyki – relatywna stabilno produkcji ale konieczno zmiany róde
energii i technologii
• dla budownictwa – wzrostu dochodów i konkurencji szarej strefy
• dla przemys u odzie owego: konkurencji zewn trznej
Pozycji bran w stosunku do tych samych bran w innych krajach
UE
Wyzwania dla zatrudnienia
Nad anie za popytem w IT&T, uzupe nianie kompetencji
informatycznych w starszym pokoleniu (trudne w warunkach coraz
bardziej wyspecjalizowanej charakterystyki zatrudnionych)
Wymiana kadr bez wzrostu zatrudnienia ogó em w energetyce (i ew.
cz ciowa zmiana kompetencji kadr w warunkach zmiany technologii)
Utrzymanie / zapewnienie dop ywu kompetentnych pracowników w
przemy le odzie owym, kiedy:
popyt na prac ogó em w bran y si kurczy
nie potrzeba wysokich kwalifikacji formalnych ( a aspiracje edukacyjne s
wysokie)
ace podlegaj naciskowi konkurencji zewn trznej
Zapewnienie rosn cego dop ywu kadr (w tym niskokwalifikowanych)
pomimo konkurencji pracy zagranic i w szarej strefie i utrzymanie ich
(kiedy zdob
kompetencje w miejscu pracy) w budownictwie
Niedopasowania na rynku pracy:
perspektywy - problemy
Braki (malej ce podczas kryzysu) kadr ju dzi
Bezwzgl dne w IT&T, budownictwie
Wzgl dne (przy du ym bezrobociu) w przemy le odzie owym
Braki kadr w najbli szej przysz
ci
Energetyka – przechodzenie na emerytur
Budownictwo i IT&T – oczekiwany wzrost popytu na prac
Zasadnicze zmiany kompetencji
W przemy le odzie owym przechodzenie od firm wykonawczych do projektuj conadzoruj cych
Konieczno wdra ania nowych technologii w energetyce
Ambicje tego rodzaju mo na by mie i w innych przemys ach – ale bariera wysokich
kwalifikacji (budownictwo, IT&T)
Wykres 11
Pracuj cy w budownictwie, wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn , gaz I wod
oraz w informacji i komunikacji wed ug wieku w 2008 roku
80
70
60
50
40
30
20
10
0
15-24 lata
ogó em
25-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
informacja i komunikacja
wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn , gaz i wod
budownictwo
65+ lat
Wykres 12
Pracuj cy w budownictwie, wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn , gaz i wod
oraz w informacji i komunikacji wed ug wykszta cenia w 2008 roku
70
60
50
40
30
20
10
podstawowe, niepe ne
podstawowe i bez
wykszta cenia
ogó em
informacja i komunikacja
wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn , gaz i wod
budownictwo
gimnazjum
zasadnicze zawodowe
ce
rednie ogólnokszta
rednie zawodowe
policealne
wy sze (licencjat, in ynier,
magister, ze stopniem
naukowym co najmniej
doktora)
0
Niedopasowania na rynku pracy:
konsekwencje
Bariery w produkcji
Dotycz ce wielko ci
Dotycz ce struktury i jakosci
Rosn ce p ace w budownictwie i przemy le odzie owym
kosztów zatrudnienia
wzrost cen
Stosunkowo wysokie wynagrodzenia w IT i energetyce:
wzrost
w IT nap yw kszta cych si , m odych (co ogranicza dynamik
wynagrodze )
w energetyce stabilizacja starszych pracowników i trudno w uzyskaniu
pracy przez m odych
WO ANIE O KADRY
(tylko troch przyhamowane kryzysem)
WIELKO
< JAKO
< STRUKTURA
Jak kszta cenie mo e przyczyni si do
rozwi zania problemó
problemów zatrudnieniowych?
Cel projektu
Kierunek bada
PRACODAWCY
PRACOWNICY
Szko y
Uczelnie
Instytucje
kszta cenia
ustawicznego
Zakres bada
Analiza sytuacji ekonomicznej i tendencji rozwojowych bran : budowlanej, energetycznej,
odzie owej oraz IT&T w Polsce
Badanie zapotrzebowania na kwalifikacje – Raport z wywiadów indywidualnych z pracodawcami
reprezentuj cymi 4 bran e: budowlan , energetyczn , odzie ow oraz IT&T.
Wyniki badania kwestionariuszowego pracodawców reprezentuj cych cztery badane bran e
Wyniki badania kwestionariuszowego pracowników z czterech badanych bran
Istniej ce i po dane metody rozwi zywania problemów kwalifikacyjnych w opinii pracodawców
– Raport z wywiadów indywidualnych z pracodawcami reprezentuj cymi cztery badane bran e.
Analiza programów kszta cenia szkó i uczelni wytypowanych do bada
Raport z wywiadów indywidualnych z dyrektorami instytucji edukacyjnych (szkó
ponadgimnazjalnych i wy szych) kszta cych na potrzeby badanych bran
Kwalifikacje zawodowe w opinii przedstawicieli rodowisk edukacyjnych i pracodawców. Przyk ad
czterech bran – Raport z wywiadów grupowych
Analiza oferty kszta cenia ustawicznego zorientowanej na poda wybranych kwalifikacji – Raport
z badania oferty medialnej
Analiza oferty kszta cenia ustawicznego zorientowanej na poda wybranych kwalifikacji – Raport
w wywiadów CATI z instytucjami kszta cenia pozaszkolnego
DZI KUJ