Wisła

Wisła
najważniejsze informacje
Wisła, to najdłuższa rzeka w Polsce, przecinająca cały kraj od Beskidu Śląskiego po
Zatokę Gdańską. Potoki źródłowe to Czarna Wisełka i Biała Wisełka. Źródła Wisły znajdują
się na stokach Baraniej Góry. Długość Wisły wynosi 1 047 km, powierzchnia dorzecza 194
424 km2 (w Polsce 168 699 km2 tzn. 53,9% pow. kraju).
Główne dopływy Wisły stanowią: Przemsza, Soła, Skawa, Raba, Dunajec, Wisłok, Wisłoka,
San, Nidzica, Nida, Wieprz, Wilga, Pilica, Bzura, Narew z Bugiem, Wkra, Drwęca, Brda,
Wda, Osa, Wierzyca, Radunia, Motława (Mapa nr 1).
Mapa nr 1 Główne rzeki Polski i ich dopływy
Wisła przepływa przez Pogórze Śląskie, Kotlinę Oświęcimską, Bramę Krakowską,
Kotlinę Sandomierską, Małopolski Przełom Wisły, Nizinę Środkowomazowiecką, Pradolinę
Toruńsko-Eberswaldzką, Dolinę Dolnej Wisły, Pobrzeże Gdańskie. Uchodzi do Morza
Bałtyckiego deltą (Żuławy Wiślane), ramiona ujściowe to Nogat, Szkarpawa, Przekop Wisły,
Wisła Śmiała i Martwa Wisła (Mapa nr 2).
Mapa nr 2 Mapa fizyczna Polski
www.swiatpodrozy.pl
Jak widać na powyższej mapie Wisła przepływa przez wiele miast: Oświęcim,
Kraków, Tarnobrzeg, Sandomierz, Kazimierz Dolny, Puławy, Dęblin, Warszawa, Wyszogród,
Płock, Włocławek, Nieszawa, Ciechocinek, Toruń, Solec Kujawski, Bydgoszcz, Chełmno,
Świecie, Nowe, Grudziądz, Kwidzyn, Tczew, Gdańsk.
Wisła przepływa przez siedem województw (śląskie, małopolskie, podkarpackie,
lubelskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie i pomorskie), dorzecze Wisły dodatkowo
obejmuje 4 województwa (świętokrzyskie, łódzkie, podlaskie, warmińsko-mazurskie).
Dolina Wisły została podzielona na trzy odcinki: Wisłę Górną, Środkową i Dolną.
Środkowy odcinek Wisły jest jednym z najcenniejszych (obok Bagien Biebrzańskich i
Puszczy Białowieskiej) zespołów ekosystemów w Europie (Mapa nr 3).
Mapa nr 3 Mapa obszarów Natura 2000 nad Wisłą
http://levis.sggw.waw.pl/~ozw1/zgw/msos/05_06/wisla/foto/mapa.gif
Dolina Środkowej Wisły położona jest na terenie dwóch województw: mazowieckiego
i lubelskiego i obejmuje odcinek Wisły o długości ok. 210 km pomiędzy Dęblinem i
Płockiem. Na tym obszarze został zachowany naturalny, roztokowy charakter rzeki z licznymi
wyspami, starorzeczami i kanałami bocznymi. Wyspy występują tu w zróżnicowanej formie i
różnych stadiach sukcesji: od piaszczystych łach po wyspy pokryte roślinnością zielną i
zaroślami wierzbowo-topolowymi. Znaczna część wysp jest objęta ochroną rezerwatową lub
włączona w obszary chronionego krajobrazu. Brzegi rzeki porośnięte są zaroślami wikliny,
łąkami i pastwiskami lub zostały wzięte pod uprawę. Na niektórych odcinkach pozostały tu
fragmenty reliktowych nadrzecznych lasów łęgowych: wiązowych, wierzbowych i
topolowych.
Pomimo, że dolina Wisły jest gęsto zamieszkania, a środowisko silnie przekształcone
przez człowieka, to w ocalałych enklawach dzikiej przyrody świat zwierząt jest wyjątkowo
bogaty. W lasach łęgowych, wokół starorzeczy i na łąkach żyją liczne owady. Należy tu
wymienić chrząszcze: zamieszkującą nadrzeczne łęgi z wierzbami wonnicę piżmówkę i
drapieżną „szczypawkę” – biegacza wręgatego, motyle: mieniana tęczowa i kraśnika
sześcioplamka – nietypową, bo aktywną w dzień ćmę. Bogaty, chociaż stosunkowo słabo
poznany w całej nizinnej dolinie Wisły jest świat ważek. Najwięcej można ich spotkać nad
starorzeczami1.
Rzekę zamieszkują licznie różnego rodzaju gatunki ryb, m.in.: leszcz, płoć, ulej, lec pospolity,
kiełb a także: szczupak pospolity, kleń, świnka, boleń, różanka, okoń i sandacz2.
W przyujściowych odcinkach dopływów Wisły środkowej żyją: minóg strumieniowy, brzana,
różanka, jelec pospolity, jaź, świnka, kiełb, słonecznika, piekielnica, płoć, śliz, koza, węgorze
europejski, miętus, ciernik, sandacz, jazgarz, okoń oraz kleń. Najważniejsze zaś gatunki
spotykane w starorzeczach, to przede wszystkim szczupaki, okonie węgorze, liny, karpie,
leszcze, karasie, płocie, wzdręgi, krąpie oraz cierniki. W niektórych starorzeczach żyją
również raki rzeczne.
Ze względu na obecność w sąsiedztwie rzeki małych zbiorników ze stojącą wodą
występujące tu płazy znajdują dogodne warunki do bytowania. Są to m.in. traszka zwyczajna,
traszka grzebieniasta, kumak nizinny, ropucha szara, rzekotka drzewna arboreta różne gatunki
żab, m.in. żaba trawna czy żaba dalmatyńska3. Z gadów spotyka się tu m.in.: zaskrońca
zwyczajnego, żmiję zygzakowatą, padalca zwyczajnego, jaszczurkę zwinkę i jaszczurkę
żyworodną.
Na niektórych odcinkach doliny, np. poniżej Warszawy, można natknąć się na łosia,
symbol znajdującego się nieopodal Kampinoskiego Parku Narodowego. Dużo jest saren,
dzików. Żyje wiele czworonożnych drapieżników. Pojawiają się wilki, które w czasie
wędrówek wykorzystują doliny rzek. Liczne są lisy i jenoty. Na piaszczystych terasach
wydmowych można natknąć się na nory borsuków. Z kunowatych żyją na tym obszarze kuny
leśne, kuny domowe, tchórze, gronostaje, łasice oraz liczne wydry (Fot. 1). Niepokojąco
zwiększa swoją liczebność norka amerykańska, która stanowi ogromne zagrożenie dla ptaków
i ich lęgów. Obszar doliny Wisły również obfituje w bobry (Fot. 2), które w korycie Wisły
znalazły dogodne warunki środowiskowe, opuszczając tereny Puszczy Kampinowskiej. Ze
zwierząt preferujących środowisko ziemnowodne spotkać możemy piżmaka i karczownika4.
1
Sawicki G., Chylarecki P. 2003: Ostoja ptaków – Dolina Środkowej Wisły. Wyd. Askon Sp. z o.o., Warszawa.
2
G. Sawicki, P. Chylarecki, Ostoja ptaków…
G. Sawicki, P. Chylarecki, Ostoja ptaków…
L. Starkel, Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii, Warszawa.
3
4
Fot. 1 Wydra
www.nasza-wisla.pl
Fot. 2 Bóbr
www.fotomaniacy.net
Nad Wisłą spotkać też można nietoperze. Stwierdzono obecność nocka łydkowłosego
i mroczka posrebrzanego, które jako gatunki zagrożone wyginięciem są wpisane do Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt. Bytują tu także nocek rudy, mroczek późny, gacek brunatny i
gacek szary.
Ponad to w środkowym biegu Wisły mamy bogatą ornitofaunę. Występują tu mewy
(pospolita, śmieszka, srebrzysta, białogłowa, czarnogłowa), rybitwy (rzeczna, białoczelna)
oraz siewkowce (sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, brodziec piskliwy, krwawodziób,
czajka, rycyk, ostrygojad)5.
Fot. 3 Mewa srebrzysta
Fot. 4 Siweczka obrożna
www.static.flickr.com
www.fotoplatforma.pl
5
M.Gromadzki, A. Dyrcz, Z. Głowaciński, M.Wieloch, Ostoje ptaków w Polsce, Biblioteka Monitoringu
Środowiska, Gdańsk 1994.
Fot. 5 Rybitwa rzeczna
www.karetta.pl
Spotkać można dudka, kraskę, zimorodka, derkacza, pokrzewkę – gajówkę, kapturka,
cierniówkę, drozda, słowika szarego, remiza, zaganiacza, dzięcioła białoszyjego, dzięcioła
zielonego, kwokacza, czy bociana czarnego.
Jak drogocenna jest Dolina Środkowej Wisły przekonali się już dawno jej badacze.
Dlatego niektóre odcinki rzeki i jej doliny zostały objęte różnymi formami ochrony przyrody.
Na odcinku warszawskim znajdują się dwa rezerwaty przyrody – Wyspy Zawadowskie (Fot.
6) i Ławice Kiełpińskie (Fot. 7), które obejmują również tereny położone nad rzeką.
Mimo, że koryto Wisły warszawskiego odcinka rzeki (31 km), zostało w dużej mierze
uregulowane, rzeka zachowała swój dziki charakter.
Rezerwaty są miejscami lęgowymi kilku rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych i
uczestniczą w procesie wkraczania ptaków nadmorskich w głąb Polski korytem wielkiej
rzeki. Obszary te stanowią także przystanek na trasie wędrówek nie tylko ptaków, ale także
wielu innych gatunków zwierząt.
.
Fot. 6 Wyspy Zawadowskie
www.wikipedia.org.pl
Fot. 7 Ławice Kiełpińskie
www.warszawa.wikia.com
Oprócz bogactwa flory i fauny, Wisła warszawska oferuje swym
turystom wiele innych atrakcji.
Co warto zobaczyć, gdzie zajrzeć będąc nad Wisłą?
•
Port Czerniakowski - miejsce wydarzeń organizowanych przez fundację Ja Wisła
takich jak: koncerty na wydobytej z dna rzeki barce Herbatnik, Wianki, pokazy
filmów, nadwiślańskie spacery.
Fot. 8 Barka "Herbatnik", na której organizowane są koncerty oraz warsztaty
bębniarskie
www.warszawa.naszemiasto.pl
•
Most Śląsko – Dąbrowski. Za mostem na lewym brzegu Zamek i Biblioteka
Królewska oraz Stare Miasto. Katedra Św. Floriana na Pradze i nieco dalej
warszawskie ZOO.
•
Elektrociepłownia Siekierki. Oddana do użytku w 1961 r., pod względem wielkości
jest największą elektrociepłownią w Polsce i drugą z kolei w Europie. Wyposażona w
elektrofiltry, dzięki którym emisja pyłu utrzymywana jest na poziomie 50%
dopuszczalnych norm.
•
Most Siekierkowski. Oddany do użytku w 2002 r.
•
“Gruba Kaśka”. Budynek studni miejskiej znajdującej się w korycie rzeki,
pompującej wodę z Wisły do Wodociągu Praskiego na Saskiej Kępie. Oddany do
eksploatacji w 1964 r, wyremontowana gruntownie w 2002 r. 6-metrowa warstwa
wiślanych piasków działa jak silny filtr – metoda ta znana jest jako „ujęcie
warszawskie”.
Fot. 9 Gruba Kaśka
www.warszawa.naszemiasto.pl
•
Most Łazienkowski (1974 r.)
•
Pomnik
Chwała
Saperom
siedemnastometrowych
(1975r.)
pylonów
Składa
się
przedstawiających
z
3
eksplozję
części:
sześciu
miny,
tablicy
wmurowanej w przejściu podziemnym oraz trzech żołnierzy wbijających pal
ustawionych na słupie przy wejściu do Portu Czerniakowskiego.
•
Most księcia Józefa Poniatowskiego (budowa: 1904r – 1914r). To tu w 1926 r.
podczas Zamachu Majowego na moście doszło do spotkania marszałka Józefa
Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.
Fot. 10 Most księcia Józefa Poniatowskiego
•
Pomnik warszawskiej Syrenki na Powiślu. Powstał w 1939 r. z inicjatywy
prezydenta Stefana Starzyńskiego wg projektu Ludwiki Nitschowej. Jak głosi legenda,
Syrenka do Warszawy przypłynęła z Atlantyku
przez Bałtyk i dalej Wisłę. W
miejscu, gdzie dziś znajduje się jej pomnik, syrena chciała jedynie odpocząć, ale
miejsce ją urzekło i postanowiła zostać. Siostra warszawskiej syrenki znajduje się w
Kopenhadze.
Fot. 11 Pomnik warszawskiej Syrenki
www.warszawa78.blox.pl
•
Most Świętokrzyski (budowa: 1998r. – 2000r.) To drugi najdłuższy most wantowy
w Polsce (po Moście III Tysiąclecia w Gdańsku).
•
Most Śląsko – Dąbrowski (budowa: 1947r. – 1949 r.). Zbudowany na ocalonych z
II wojny światowej resztkach mostu Kierbiedzia (pierwszego stalowego mostu w
Warszawie). Nazwa upamiętnia zaangażowanie mieszkańców Śląska i Zagłębia
Dąbrowskiego w odbudowę Warszawy. W 1944 roku to stąd, w ucieczce przed
nazistami, skoczyli do Wisły uczestnicy udanego zamachu na kata Warszawy,
Kutscherę (obaj zginęli).
•
Most Gdański (budowa: 1957r.-1959r.). Zbudowany na filarach dwupoziomowego
mostu przy Cytadeli.
•
Cytadela Warszawska
•
Most Generała Stefana Grota – Roweckiego (budowa: 1977r-1981r.)
•
Klasztor Kamedułów na Bielanach.
•
Elektrociepłownia Żerań jest drugim co do wielkości (po elektrociepłowni Siekierki)
źródłem ciepła dla Warszawy. Oddana do użytku w 1954 roku działa przede
wszystkim w oparciu o węgiel kamienny. Energia produkowana w zakładzie mogłaby
ogrzać
40% budynków w
stolicy.
Jedne
ekologicznych w Europie.
Fot. 12 Elektrociepłownia Żerań
photo.bikestats.eu
z najnowocześniejszych kotłów
Bibliografia
1. Przyroda Warszawy pod red. J. Wojtatowicza, Wydano na zlecenie Biura Ochrony
Środowiska Urzędu m.st. Warszawy
2. Sawicki G., Chylarecki P. 2003: Ostoja ptaków – Dolina Środkowej Wisły. Wyd.
Askon Sp. z o.o., Warszawa
3. Starkel, Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Polska Akademia
Nauk – Instytut Geografii, Warszawa.
Strony internetowe:
www.rzekawisla.pl
www.zmn.org.pl
www.fundacjakim.pl
www.swiatpodrozy.pl
www.nasza-wisla.pl
www.warszawa78.blox.pl
www.fotomaniacy.net
www.static.flickr.com
www.karetta.pl
www.warszawa.naszemiasto.pl
www.wikipedia.org.pl
www.fotoplatforma.pl
www.warszawa.wikia.com
photo.bikestats.eu
http://levis.sggw.waw.pl/~ozw1/zgw/msos/05_06/wisla/foto/mapa.gif
Opracowała: Joanna Kramarz