docsektor nowoczesnych usług biznesowych w polsce 2016
download 
Reklamacja Transkrypt
sektor nowoczesnych usług biznesowych w polsce 2016
SEKTOR NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH W POLSCE 2016 Autorzy raportu: Koordynator projektu: Janusz Górecki Head of Research, ABSL | rozdział 1 Janusz Górecki Head of Research, ABSL e-mail: [email protected] Raport przygotowany przez Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL) Katarzyna Gurszyńska Communications Manager, Randstad | rozdział 3 we współpracy z: Baker & McKenzie, JLL, Randstad Mateusz Polkowski Associate Director, JLL | rozdział 2 Łukasz Karpiesiuk Senior Associate, Baker & McKenzie | rozdział 4 Projekt graficzny i skład: www.ponad.pl ® ABSL 2016 Wszystkie prawa autorskie do niniejszego utworu należą do ABSL. Z wyłączeniem wyjątków przewidzianych prawem, korzystanie lub rozporządzanie utworem, w tym używanie, udostępnianie, odsprzedawanie, przetwarzanie, kopiowanie, dokonywanie adaptacji, modyfikowanie niniejszego utworu, w części lub w całości, dokonane w jakiejkolwiek formie, bez uprzedniej zgody ABSL wyrażonej na piśmie, jest naruszeniem prawa autorskiego. W razie jakichkolwiek wątpliwości, prosimy kierować pytania na adres [email protected] Spis treści 1 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 6 2 Rynek nieruchomości biurowych 46 3 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług 54 4 Zachęty inwestycyjne 76 5 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Przedmowa Przedmowa Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce był przez wiele lat jedną z najbardziej skrywanych tajemnic. Wyrósł trochę w cieniu budowanych autostrad i kolorowych stadionów. Jednak w pewien sposób wyhamował emigrację na zachód i przyciągnął ponad dwieście tysięcy utalentowanych ludzi, dzięki którym Polska stała się rozpoznawalną i strategiczną marką w rozmowach zarządów globalnych korporacji. Niskie koszty pracy, proste zadania, tony papierów przekładanych z kartonów na biurka to nadal jeszcze popularny stereotyp myślenia o przeciętnym centrum usług dla biznesu. Dziś to miejsca pracy gdzie cyfryzacja, najnowsze technologie i innowacje pojawiają się w tym samych czasie co w biurach w Dolinie Krzemowej. Nie znam lepszego miejsca, gdzie utrzymujący się latami rynek pracownika wymusił standardy, o których inne branże mogą tylko pomarzyć. W tegorocznym badaniu zdecydowaliśmy się rozszerzyć naszą analizę o podmioty z polskim kapitałem. Z dumą obserwujemy rodzime przedsiębiorstwa, które wchodzą na rynek usług biznesowych, czerpiąc z najlepszych doświadczeń firm zagranicznych w Polsce i w wielu obszarach im nie ustępują. Pozostaje mi życzyć Państwu miłej lektury i analizy, która z pewnością przyniesie wiele nowych wniosków i spostrzeżeń, o których celowo ekstensywnie nie chcieliśmy pisać w części analitycznej raportu. Zapraszam do kontaktu i współpracy z ABSL. Wojciech Popławski Wiceprezes ABSL Dyrektor Zarządzający, Accenture Operations Opracowanie treści rozdziału: ABSL 1 | Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych w Polsce Umocnienie się Polski w gronie czołowych lokalizacji na globalnej mapie usług dla biznesu jest możliwe dzięki uznaniu jej przez inwestorów za stabilne i sprawdzone miejsce prowadzenia działalności. Kraj trwale wpisał się w sieć transgranicznych powiązań międzynarodowych korporacji i polskich przedsiębiorstw świadczących usługi dla biznesu. Umiejscowienie działalności w Polsce jest dla nich źródłem przewagi konkurencyjnej oraz pozytywnie wpływa na możliwości rozwojowe. W niniejszym rozdziale przedstawiliśmy najważniejsze charakterystyki dotyczące sektora nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Lektura tych informacji pozwala na poznanie skali działalności i specyfiki branży jako jednej z najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki kraju. 7 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych CENTRA BPO, SSC, IT, R&D W POLSCE 2016 212 tys. osób 593 936 73 37 7 Całkowite zatrudnienie w centrach usług, w tym 177 tys. osób w centrach zagranicznych i 35 tys. osób w centrach polskich. Liczba firm-inwestorów posiadających swoje centra usług w Polsce (w tym 461 inwestorów zagranicznych). Liczba inwestorów z listy Fortune Global 500 posiadających w Polsce centra usług. Należące do nich podmioty wygenerowały w sumie 30% zatrudnienia w sektorze. Całkowita liczba centrów usług w Polsce, w tym 676 centrów zagranicznych. Liczba centrów usług, w których zatrudnienie wynosi co najmniej 1 tys. osób. Liczba ośrodków usług biznesowych, w których zatrudnienie w centrach usług przekracza 10 tys. osób. 25% Wzrost zatrudnienia w centrach zagranicznych w Polsce w ostatnim roku (I kw. 2015 – I kw. 2016) – większy niż w poprzednich latach. 9% Średni udział cudzoziemców pracujących w centrach usług w Polsce. 300 tys. osób Prognozowane przez ABSL zatrudnienie w sektorze w 2020 roku. Rycina 1 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce – kluczowe informacje Źródło: opracowanie własne ABSL, dane aktualne na I kw. 2016 8 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych O Raporcie Celem niniejszego raportu ABSL jest kompleksowa charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych w Polsce, wraz z omówieniem wybranych aspektów rynku pracy, rynku nieruchomości biurowych oraz systemu zachęt inwestycyjnych. Ważnym elementem projektu związanego z przygotowaniem publikacji było uzyskanie informacji na temat centrów usług funkcjonujących w Polsce bezpośrednio od ich przedstawicieli. Kwestionariusz ankiety ABSL wypełnili przedstawiciele 170 firm zatrudniających w Polsce łącznie 120 tys. osób czyli większość pracowników sektora. Informacje uzyskane dzięki ankiecie wzbogaciły bazę danych o sektorze oraz pozwoliły na wykonanie zbiorczych opracowań statystycznych dotyczących działalności omawianych podmiotów (analizy tematyczne). 170 Liczba firm, które wzięły udział w tegorocznym badaniu ABSL. 120 tys. Tylu pracowników zatrudniają respondenci badania ABSL w swoich centrach usług w Polsce. Wszelkie dane liczbowe dotyczące centrów usług są aktualne na koniec I kwartału 2016 roku. Warto zaznaczyć, że ze względu na odmienną metodykę badania, wartości liczbowych zawartych w raporcie nie powinno się porównywać z opracowaniami ABSL powstałymi przed 2016 rokiem. W publikacji przyjęto szeroką definicję branży, obejmującą również działalność badawczo-rozwojową. Rozważania dotyczące sektora oparto na analizie centrów usług z kapitałem zagranicznym oraz polskim: centrów outsourcingu procesów biznesowych (BPO), centrów usług wspólnych (SSC), centrów IT oraz centrów badawczo-rozwojowych (R&D). Należy zauważyć, że niektóre centra obsługują zarówno firmę macierzystą, jak i klientów zewnętrznych (hybrydowy model świadczenia usług). W raporcie nie wydzielono jednak oddzielnego, mieszanego typu centrów BPO/SSC lecz przyporządkowano poszczególne podmioty do podstawowych typów (BPO, SSC, IT, R&D) biorąc pod uwagę dominujący profil ich działalności. Centra typu „contact center” działające na rzecz klientów zewnętrznych zaliczono do kategorii BPO. Centrami IT określono podmioty świadczące usługi outsourcingu rozwiązań IT (m.in. utrzymanie systemów, aplikacji, infrastruktury, wsparcie techniczne) i / lub tworzące oraz sprzedające (wdrażające) oprogramowanie dla zewnętrznych klientów. W analizach nie uwzględniono firm, które świadczą usługi wyłącznie w języku polskim dla klientów zlokalizowanych w Polsce. Dotyczy to w szczególności centrów tworzonych przez instytucje finansowe, takie jak banki czy firmy ubezpieczeniowe. Ograniczenie to nie dotyczy centrów IT oraz R&D zajmujących się rozwojem oprogramowania (software development). Proces ten, co do zasady, wymaga bowiem tworzenia „produktu” w języku angielskim. W publikacji zastosowano kryterium geograficzne. Poszczególne lokalizacje centrów usług są uznawane za odrębne jednostki analityczne, jeżeli znajdują się w różnych miejscowościach / aglomeracjach. Uwzględniono centra, w których zatrudnienie przekracza 25 osób. Nie dotyczy to firm, które są w trakcie tworzenia i przewidują zatrudnienie docelowe wyższe niż 25 osób. Przyjęcie kryterium minimalnego zatrudnienia nie ma zastosowania w odniesieniu do centrów IT oraz R&D. Pragnę podziękować wszystkim przedstawicielom firm oraz instytucji, którzy poświęcili swój czas na wypełnienie ankiety lub przygotowanie informacji wykorzystanych na potrzeby niniejszej publikacji. Janusz Górecki Head of Research, ABSL 9 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Wprowadzenie Zatrudnienie w sektorze nowoczesnych usług biznesowych systematycznie wzrasta, sytuując branżę w gronie tych, które odgrywają duże znaczenie na rynku pracy w Polsce. W ciągu ostatniego roku (I kw. 2015 – I kw. 2016) tylko w centrach z kapitałem zagranicznym przybyło aż 35 tys. nowych miejsc pracy. Tym samym liczba pracowników tych podmiotów wzrosła o 1/4 – ze 142 tys. do 177 tys. osób. Do wspomnianych wartości należy dodać wzrost zatrudnienia wygenerowany przez polskie firmy, czyli kolejne tysiące miejsc pracy. Łącznie w Polsce w I kw. 2016 roku funkcjonowało 936 centrów usług biznesowych (polskich i zagranicznych) zatrudniających 212 tys. osób. Biorąc pod uwagę dotychczasowy rozwój branży można szacować, że w 2020 roku centra usług w Polsce będą zatrudniać co najmniej 300 tys. osób. Wśród blisko sześciuset firm, które posiadają w Polsce swoje centra usług jest 73 inwestorów z listy Fortune Global 500 (2015) zatrudniających 64 tys. pracowników w 123 centrach usług (30% zatrudnienia w sektorze). Do pierwszej setki listy Fortune Global 500 należy 21 inwestorów obecnych w Polsce, zatrudniających 29 tys. pracowników w 40 centrach usług. 17% 28% Ogółem: 212 tys. osób Ogółem: 936 centrów 72% 83% Centra zagraniczne Centra polskie Rycina 2 Struktura centrów usług w podziale na podmioty polskie i zagraniczne Źródło: opracowanie własne ABSL Rycina 3 Struktura zatrudnienia centrów usług w Polsce w podziale podmioty polskie i zagraniczne Źródło: opracowanie własne ABSL 10 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Największą część zatrudnienia w sektorze (34%) generują centra usług wspólnych (SSC), następnie: centra IT, centra outsourcingowe oraz centra R&D. Warto zauważyć, że struktura zatrudnienia w podziale na typy centrów jest znacząco odmienna gdy weźmiemy pod uwagę centra polskie oraz centra zagraniczne. Najbardziej widoczną różnicą jest bardzo niski udział zatrudnienia w centrach usług wspólnych firm polskich1 oraz wysoki udział zatrudnienia w centrach IT (wynikający z dużej liczby rodzimych firm informatycznych świadczących usługi będące przedmiotem zainteresowania w badaniach ABSL, w tym obecności kilku czołowych polskich przedsiębiorstw informatycznych). Uwagę zwraca również wysoki udział zatrudnienia w zagranicznych centrach R&D, który w dużej mierze został wygenerowany przez podmioty takie jak: Nokia, Intel, GE, Samsung, Motorola (łącznie prawie 40% zatrudnienia w zagranicznych centrach R&D w Polsce). Centra zagraniczne 40% 0 10% 20% 21% 30% 40% 2% 50% 22% 60% 70% 80% 90% 100% Centra polskie 63% 0 17% 10% 20% 30% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 5% 90% 100% Ogółem 34% 0 28% 10% SSC 20% IT 30% 40% BPO 23% 50% 60% 70% 15% 80% R&D Rycina 4 Struktura zatrudnienia w centrach BPO, SSC, IT, R&D w podziale na centra polskie i zagraniczne Źródło: opracowanie własne ABSL 1 Wynika to ze sposobu doboru firm do analiz – w badaniach ABSL ujęto bowiem tylko podmioty świadczące usługi w językach obcych. Tym samym wykluczono wszelkie centra świadczące usługi tylko w języku polskim na rzecz firm w Polsce. Udział polskich centrów usług wspólnych w strukturze zatrudnienia odnosi się zatem do podmiotów obsługujących w językach obcych zagraniczne oddziały polskich firm. W tym miejscu warto jednak wspomnieć o kilkudziesięciu polskich centrach usług wspólnych pracujących w języku polskim na rzecz firm macierzystych w Polsce. Często są to jednostki dużych polskich przedsiębiorstw: Tauron, Poczta Polska, PZU, Enea, Grupa Azoty, Energa itd. Można szacować, że zatrudnienie w tego rodzaju jednostkach znalazło nawet kilkanaście tysięcy osób. 90% 100% 11 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych W Polsce funkcjonuje 37 centrów, w których zatrudnienie wynosi co najmniej 1 tys. osób. Łącznie pracuje w nich 74 tys. osób (35% zatrudnienia w sektorze). Prawie wszystkie największe centra to jednostki należące do podmiotów zagranicznych (35 z 37). Centra usług w Polsce zatrudniają średnio 227 osób (mediana to 100 osób2). Najwyższe średnie zatrudnienie cechuje centra usług wspólnych, a najniższe centra IT (na co wpływ ma m.in. duża liczba niewielkich polskich firm informatycznych w gronie centrów usług). 350 300 296 298 280 311 Średnia dla kraju: 250 200 207 188 184 227 osób 224 203 173 150 125 100 72 50 0 SSC BPO Ogółem Centra zagraniczne R&D IT Centra polskie Rycina 5 Przeciętne zatrudnienie w centrach BPO, SSC, IT, R&D w podziale na centra polskie i zagraniczne Źródło: opracowanie własne ABSL Ośrodki usług biznesowych w Polsce Jedną z najważniejszych przewag konkurencyjnych Polski dla inwestorów planujących otwarcie centrum usług lub rozszerzenie działalności (w przypadku dotychczasowej obecności w kraju) jest dostępność wielu ośrodków mogących stanowić miejsce lokalizacji takiej inwestycji. Analiza polskiej mapy sektora nowoczesnych usług biznesowych pozwala zauważyć, że w jedenastu ośrodkach zatrudnienie w centrach usług BPO, SSC, IT, R&D wynosi co najmniej 3,5 tys. osób (w tym w siedmiu – ponad 10 tys.). Zdecydowanym liderem pod względem zatrudnienia w sektorze w Polsce pozostaje Kraków, w którym w centrach usług pracuje już ponad 50 tys. osób. Tym samym jest to najważniejszy ośrodek usług biznesowych w Europie Środkowo-Wschodniej. 2 Wartość mediany wskazuje, że połowa centrów usług w Polsce zatrudnia więcej niż 100 osób, a druga połowa mniej niż 100 osób 12 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 16,9 Trójmiasto Elbląg 3,5 Olsztyn Szczecin 7,8 Piła 11,4 Bydgoszcz Białystok Toruń Poznań 36,7 Zielona Góra 15,6 Wrocław Łódź Warszawa Radom 34,2 3,7 Częstochowa Opole Aglomeracja Katowicka Lublin Kielce 16,5 Bielsko-Biała 50,3 3,8 Rzeszów Kraków powyżej 50 tys. od 25 do 50 tys. od 10 do 25 tys. od 3,5 do 10 tys. Zatrudnienie 16,5 Największe ośrodki usług biznesowych w Polsce, w których zatrudnienie w centrach usług wynosi co najmniej 3,5 tys. osób Wybrane inne miasta, w których zatrudnienie w centrach usług nie przekracza 3,5 tys. osób Rycina 6 Zatrudnienie w centrach BPO, SSC, IT, R&D w poszczególnych ośrodkach usług biznesowych Źródło: opracowanie własne ABSL 13 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Pod względem liczby centrów usług, pierwsze miejsce w Polsce zajmuje Warszawa (155 centrów). W gronie miast skupiających ponad 100 centrów znajdują się również: Kraków, Wrocław i Trójmiasto. Warszawa 126 Kraków 122 21 74 Trójmiasto 24 60 Poznań 12 52 Łódź Lublin 15 Bydgoszcz 13 10 20 Szczecin 0 14 26 16 17 6 20 155 138 111 104 30 50 Aglomeracja Katowicka Centra zagraniczne 16 90 Wrocław Rzeszów 29 74 72 66 41 29 27 26 40 60 80 100 120 140 160 Centra polskie Rycina 7 Liczba centrów usług w największych ośrodkach usług biznesowych Polski Źródło: opracowanie własne ABSL Centra usług funkcjonują w ponad 40 polskich miastach, których zdecydowana większość stanowi również miejsce inwestycji zagranicznych podmiotów z sektora. W siedmiu głównych ośrodkach usług biznesowych w Polsce (Kraków, Warszawa, Wrocław, Trójmiasto, Aglomeracja Katowicka, Łódź, Poznań) pracuje 86% ogółu zatrudnionych w sektorze (w tym 89% zatrudnionych w centrach zagranicznych i 68% pracowników centrów polskich). 180 14 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 2% 2% 2% 5% 24% 4% 5% 7% Ogółem: 212 tys. osób Kraków Warszawa Wrocław Trójmiasto 8% 17% Aglomeracja Katowicka Łódź Poznań 8% Bydgoszcz 16% Rzeszów Lublin Szczecin Inne miasta Rycina 8 Udział poszczególnych ośrodków* w ogólnym zatrudnieniu w centrach usług w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL * Należy uściślić, ze jednostką analityczną w raporcie są aglomeracje. Przykładowo: Kraków analizowany jest łącznie z podmiejskim Zabierzowem, a Trójmiasto jako Gdańsk, Gdynia i Sopot. Na pozycję Aglomeracji Katowickiej w poszczególnych zestawieniach składają się dane centrów usług funkcjonujących w: Katowicach, Gliwicach, Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu, Rudzie Śląskiej, Tychach i Bytomiu. Najwyższe przeciętne zatrudnienie (w gronie siedmiu głównych ośrodków usług biznesowych) charakteryzuje centra krakowskie. Wynika to z obecności w tym mieście największej liczby podmiotów zatrudniających co najmniej 1 tys. osób – jest ich aż 17, czyli blisko połowa wszystkich w Polsce. Duża skala działalności cechuje również grupę największych centrów we Wrocławiu (cztery podmioty zatrudniające ponad 2,5 tys. osób), co wpłynęło na drugie miejsce miasta w omawianym zestawieniu. 15 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 365 Kraków 308 Wrocław 238 Warszawa 237 Łódź 223 Aglomeracja Katowicka 162 Trójmiasto 159 Poznań 0 50 100 150 Średnia dla kraju: 200 250 300 227 osób Rycina 9 Przeciętne zatrudnienie w centrach usług w głównych ośrodkach usług biznesowych w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL 350 400 450 16 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych FINEOS Amazon Geoban Sony Pictures Staples Arla Global Financial Services Centre Intel State Street Asseco Data Systems Kemira Thomson Reuters Atena Luxoft ThyssenKrupp Group Services Transcom Worldwide Bayer Metsa Group Services Coleman Research Nordea Bank AB Unifeeder Competence Call Center PwC Wipro IT Services EUVIC Sii WNS Global Services Trójmiasto Alexander Mann Solutions Trójmiasto arvato Polska Atos BLStream Nokia Networks brightONE UniCall Communication Group Coloplast iQor Convergys International SDL CSP Mobica Szczecin Dansk Supermarked Group DGS Business Services Teleplan Bydgoszcz Genpact GlobalLogic Piła Metro Services ObjectConnect Philips Tieto Quad/Graphics Toruń Allegro OpusCapita Unicredit Business Integrated Solutions Wincor Nixdorf ADM Shared Services Centre Europe GSK Services arvato Polska Jeronimo Martins Carl Zeiss MAN Accounting Center CenturyLink MARS Global Services Ciber McKinsey EMEA Shares Services Duni EFF O-I Business Service Center Exide Technologies Roche Global IT Solutions Center Franklin Templeton Investments Sii GFT Veolia Grant Thornton Frąckowiak Wavin Poznań Poznań Zielona Góra ADB Polska GlobalLogic Axxiome Atos Future Processing ifm Ecolink Wrocław Beckton Dickinson GlobalLogic Sii BNY Mellon Google SMT Software Capgemini Hewlett Packard Enterprise SoftServe Contract Administration IBM GSDC SSAB Credit Suisse Luxoft Tieto CRISIL Global Research & Analytics McKinsey Knowledge Center UBS DeLaval Operations Merck Unit4 Espotel Nokia Networks UPS EY Global Services Parker Hannifin Viessmann Fresenius Medical Care Qatar Airways Volvo IT Geoban QIAGEN XL Catlin ArcelorMittal Grupa ArchiDoc PwC Service Delivery Center Capgemini IBM GSDC Rockwell Automation Dunlop ING Services Saint Gobain EUVIC ista Shared Services Sopra Steria Future Processing Jcommerce Unilever Poland Services Gallup Arteria Management Kroll Ontrack Wincor Nixdorf General Motors NGA Human Resources Wipro IT Services Rycina 10 Lista wybranych centrów usług dla biznesu w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL opta data Red Embedded Czę Opole Wrocław getsix ZF TRW Aglome Biels Aglomeracja Katowicka Atos ista Shared Services Avio Centra zagraniczne Centra polskie Cooper Standard EnerSys Fiat Services ZF TRW 17 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych GFT Oriflame ASTEK Polska Google Pandora Jewelry Shared Services AVON Global Shared Services Grupa ArchiDoc Procter & Gamble Beckton Dickinson Hewlett Packard Enterprise ProService AT BNP Paribas Securities Services IT Kontrakt Raya Contact Center CBRE Corporate Outsourcing ITMAGINATION RBS Global Hub Europe Citi Service Center JDA Software Roche Global IT Solutions Center Coca-Cola Poland Services Jones Lang LaSalle Schneider Electric CONNECTIS Linklaters Siemens Contract Administration Lionbridge Sii Cybercom Poland Mercer VELUX Demant Technology Centre MoneyGram Wincor Nixdorf DSV International Shared Services OEX Business Services Xerox Accenture Grupa ArchiDoc Business Support Solution Harman International CERI International Hewlett Packard Enterprise Citi Service Center Infosys Clariant Plastics & Coatings McCormick & Co Cybercom Nordea Bank AB DHL Express Takeda SCE Ericpol TomTom Flint Group UPS GLOBAL BUSINESS SERVICES Fujitsu Technology Solutions Veolia GFT Xerox Asseco Business Solutions Infinite Britnet Mobica Iron Mountain CompuGroup Medical MTBC – EUROPE Millward Brown Convergys Orange DataArt Sii EOS KSI Transition Technologies Genpact Trimetis AG UniCall Communication Group Hamilton Sundstrand Asseco Mobica Ailleron MTU Aero Engines BorgWarner Nestlé Carlson Wagonlit Travel OPTeam Deloitte Pratt & Whitney G2A.COM SoftSystem ABB Ericpol Lufthansa Global Business Services AdAc DFK Euroclear Luxoft Akamai FEV Polska Mota-Engil Alexander Mann Solutions Hays Centre of Excellence Motorola Solutions ALK-Abello Heineken Nokia Aon Hewitt Hitachi Data Systems PerkinElmer Brown Brothers Harriman HSBC Philip Morris International Capgemini IBM BTO RWE CH2M Hill IG Knowhow Sabre Cisco International Airlines Group State Street Electrolux International Paper TeleTech EPAM Systems kCura UBS Warszawa Accenture Aviation Services Ireland Olsztyn Citi Service Center Transcom CERI International Intrum Justitia QBurst Warszawa Transition Technologies Łódź Radom Lublin ęstochowa Kielce Łódź Białystok Call Center Inter Galactica UCMS Group eracja Katowicka Kraków Rzeszów Kraków sko-Biała 18 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Ocena miejsca prowadzenia działalności Jak przedstawiają się opinie centrów usług dla biznesu na temat poszczególnych ośrodków jako miejsc prowadzenia działalności? Zapytaliśmy o to w badaniu ABSL. W przypadku firm mających centra w kilku miastach, ocena dotyczyła rynku, na którym ich firma zatrudnia najwięcej pracowników. Generalnie, respondenci dobrze i bardzo dobrze ocenili przedstawione czynniki wpływające na prowadzenie działalności w polskich miastach. Najbardziej pozytywnie oceniono: dostępność nowoczesnej powierzchni biurowej (średnia 8,2 na skali od 1 do 10), dostępność komunikacyjną, a także wizerunek biznesowy analizowanych miejsc (średnia 8,1). Skala od 1 do 10, gdzie 10 to najlepsza możliwa ocena 8,2 Dostępność nowoczesnej powierzchni biurowej 8,1 Dostępność komunikacyjna (lotniska, pociągi) 8,1 Wizerunek ośrodka w opinii inwestorów 7,8 Dostępność wysoko wykwalifikowanej kadry 7,6 Jakość komunikacji miejskiej 7,0 Współpraca z lokalnymi uczelniami 6,4 Współpraca z lokalnymi władzami Rycina 11 Ocena miejsca prowadzenia działalności (średnia na podstawie ocen dla: Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Trójmiasta, Katowic, Łodzi i Poznania) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=134 firmy) Generalnie, najlepiej ocenianymi ośrodkami są: Wrocław (średnia 8,0 na skali od 1 do 10), Trójmiasto (7,9) i Warszawa (7,9). Pod względem opinii na temat poszczególnych czynników czołowe miejsca zajmują miasta wyszczególnione w Tabeli 1. Ocena konkurencji między centrami BPO, SSC, IT, R&D na lokalnych rynkach pracy: 7,5 / 10 pkt. (w tym przypadku 10 oznacza bardzo dużą konkurencję). 19 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Tabela 1 Ranking ośrodków usług dla biznesu pod względem oceny miejsca prowadzenia działalności przez centra BPO, SSC, IT, R&D* Oceniany czynnik 1 2 3 Dostępność nowoczesnej powierzchni biurowej Trójmiasto Katowice Warszawa Dostępność komunikacyjna (lotniska, pociągi) Katowice Trójmiasto Warszawa Wizerunek ośrodka w opinii inwestorów Wrocław Kraków Trójmiasto Dostępność wysoko wykwalifikowanej kadry Warszawa Wrocław Kraków Jakość komunikacji miejskiej Trójmiasto Warszawa Katowice Współpraca z lokalnymi uczelniami Wrocław Katowice Kraków Współpraca z lokalnymi władzami Łódź Wrocław Poznań Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=134 firmy) * ze względu na konieczność przeprowadzenia analizy w oparciu o wystarczająco liczne grono respondentów, wzięto pod uwagę oceny dla: Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Trójmiasta, Katowic, Łodzi i Poznania 15% Przeciętna wartość poziomu rotacji pracowników w centrach usług. Nieco niższa rotacja cechuje mniejsze podmioty, zatrudniające <200 osób (13%). W centrach komercyjnych dostawców usług średni poziom rotacji jest wyższy (16%) niż w jednostkach wewnętrznych / centrach usług wspólnych (14%). 55% Przeciętny udział kobiet w strukturze zatrudnienia centrów usług w Polsce. W przypadku kadry zarządzającej ten odsetek wynosi 43%. Firmy z sektora oceniają poziom konkurencji na lokalnych rynkach pracy średnio na 7,5 pkt. w skali od 1 do 10, gdzie 10 oznacza bardzo dużą konkurencję między centrami. Generalnie oznacza to, że rywalizacja centrów jest dostrzegalna, jednak sytuacji w tym zakresie daleko do „drenażu” dostępnej puli pracowników w większości miast. Najlepiej pod tym względem oceniana jest sytuacja w Poznaniu, Katowicach i Trójmieście. Respondenci w większości zwracają uwagę, że potencjał tych ośrodków pozwala na kolejne inwestycje w centra usług bez widocznej presji na obecnie działające podmioty z sektora. W opinii firm największą konkurencją na rynku pracy cechuje się Kraków. Przeciętna wartość poziomu rotacji pracowników w centrach usług (w 2015 r.) wyniosła 15%. Poziom rotacji w centrach polskich (12%) był niższy w porównaniu do centrów zagranicznych (16%). Biorąc pod uwagę modele organizacyjne centrów, można zauważyć, że centra usług wspólnych charakteryzowały się niższym poziomem rotacji od centrów outsourcingowych i organizacji hybrydowych. 20 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Struktura zatrudnienia sektora w podziale na rok powstania centrów Od początku 2013 roku powstało 27% centrów usług funkcjonujących w Polsce, które wygenerowały już ponad 25 tys. miejsc pracy (według stanu na I kw. 2016). Oznacza to, że za zdecydowaną większość (88%) zatrudnienia w sektorze odpowiadają podmioty, które rozpoczęły działalność do 2012 roku włącznie. Udział w zatrudnieniu (I kw. 2016) 34% 0 10% 34% 20% 30% 40% 50% 20% 60% 70% 12% 80% 90% 100% Rok powstania centrum przed 2005 2005-2008 2009-2012 2013-2016 Rycina 12 Struktura zatrudnienia w sektorze w podziale na przedziały czasowe Źródło: opracowanie własne ABSL Struktura zatrudnienia centrów usług w podziale na branże ich firm macierzystych 2% 2% Udział w zatrudnieniu (I kw. 2016) 34% 0 10% 32% 20% 30% 40% 50% 13% 60% 70% 13% 80% 90% Technologie i telekomunikacja Usługi konsumenckie (w tym handel i dystrybucja) Usługi biznesowe i profesjonalne Energia, usługi komunalne (media), surowce i półprodukty Usługi finansowe (bankowe, ubezpieczeniowe, inwestycyjne) Ochrona zdrowia Produkcja towarów przemysłowych i konsumenckich Inne branże Rycina 13 Struktura zatrudnienia centrów usług w podziale na branże ich firm macierzystych Źródło: opracowanie własne ABSL 2% 2% 100% 21 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Inwestycje zagraniczne W 676 centrach zagranicznych w Polsce pracuje 177 tys. osób (I kw. 2016). Oznacza to, że kapitał zagraniczny odpowiada za 83% zatrudnienia w sektorze, zarządzając zdecydowaną większością (72%) centrów usług. W ostatnich trzech latach (I kw. 2013 – I kw. 2016) firmy zagraniczne wygenerowały 77 tys. nowych miejsc pracy w sektorze, zatem średnioroczny wzrost wyniósł w tym okresie 21%. Przyjmując dość ostrożny szacunek bazujący na dotychczasowym wzroście zatrudnienia można założyć, że w 2017 roku w zagranicznych centrach usług w Polsce będzie zatrudnionych 200 tys. osób. Zagraniczne centra usług zlokalizowane w Polsce zatrudniają przeciętnie 261 osób (czyli zdecydowanie więcej niż firmy polskie, w których średnia to 136 osób). Wartość ta z roku na rok wzrasta (w sumie o 41 osób od 2013 roku). Średnia deklarowana docelowa wielkość zatrudnienia nowopowstałych centrów (2015-2016) jest niższa i wynosi 134 osoby. Nie można jednak zapominać, że w większości przypadków ma miejsce późniejszy wzrost zatrudnienia w porównaniu do wcześniej przyjętych przez inwestorów założeń. 200 000* Liczba pracowników 200 000 1 000 177 000 180 000 900 142 000 160 000 676 101 000 546 100 000 80 000 800 120 000 140 000 120 000 712* 500 458 400 300 CAGR (skumulowany roczny wskaźnik wzrostu zatrudnienia) = 21% 40 000 200 100 20 000 I kw. 2013 I kw. 2014 Rycina 14 Zatrudnienie w zagranicznych centrach usług w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL * prognoza 700 600 587 60 000 0 Liczba centrów I kw. 2015 I kw. 2016 I kw. 2017* 0 22 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 20% 80% Trójmiasto 15% 19% 85% 81% Szczecin Bydgoszcz 17% 11% 83% 89% 14% Poznań 86% 11% Warszawa Łódź 58% 89% Wrocław Lublin 27% 73% Aglomeracja Katowicka Centra zagraniczne 42% 9% 91% 61% Kraków 39% Rzeszów Centra polskie Rycina 15 Udział centrów zagranicznych w strukturze zatrudnienia w największych ośrodkach usług biznesowych w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL W prawie wszystkich głównych ośrodkach usług biznesowych za większość zatrudnienia w sektorze odpowiadają centra zagraniczne. Wyjątkami na mapie są Lublin i Rzeszów, w których o przewadze polskich centrów w strukturze zatrudnienia decyduje przede wszystkim silna pozycja rodzimych przedsiębiorstw informatycznych. Najwyższy udział miejsc pracy wygenerowanych przez centra zagraniczne charakteryzuje: Kraków, Wrocław i Warszawę. Ostatnie trzy lata to również znaczny przyrost liczby nowych centrów usług zagranicznych firm. Średniorocznie powstawały w tym okresie 73 jednostki. 23 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Tabela 2 Przykłady nowych inwestycji w wybranych ośrodkach usług biznesowych w Polsce (2015-2016) Kraków Cathay Pacific, Guidewire Software, IG Knowhow, Pearson, Uber, Zurich Insurance Group Warszawa Bain & Company, DLA Piper, F5 Networks, Groupon, KMD, Raya Contact Center, William Demant Wrocław 3M, Axiom Law, DataArt, Ocado Technology, Ryanair (Travel Labs), Toyota, UBS Trójmiasto Alexander Mann Solutions (AMS), Ciklum, Coleman Research, Luxoft, PwC, Staples, State Street Aglomeracja Katowicka Dunlop Conveyor Belting, General Motors, Sapiens Łódź Barry Callebaut, Flint Group, Lumileds Poznań A. Schulman, Archer Daniels Midland Company (ADM), John Deere Źródło: opracowanie własne ABSL Co interesujące, kilkanaście nowych centrów usług, które rozpoczęły działalność w 2015 roku i I kw. 2016 (lub których otwarcie zapowiedziano na pozostałą część 2016 roku) to reinwestycje firm, które z powodzeniem prowadzą działalność w innych miastach Polski. Przykładami mogą być tu nowe centra: AMS, Luxoft, State Street, PwC w Trójmieście, Luxoft i Credit Suisse w Warszawie, GlobalLogic (REC) w Krakowie, UBS we Wrocławiu, Atos w Opolu, CERI International w Białymstoku, Capgemini w Poznaniu czy Wincor Nixdorf w Szczecinie. Tak znaczną liczbę reinwestycji można uznać za początek nowego trendu, wzbogacającego krajobraz usług dla biznesu w Polsce, pod warunkiem, że w kolejnych latach omawiana tendencja zostanie podtrzymana. W ostatnich trzech latach (od I kw. 2013) zatrudnienie w centrach zagranicznych w każdym z jedenastu największych ośrodków usług biznesowych wzrosło o co najmniej 40%. Rekordowy wzrost zanotowano w Lublinie, Rzeszowie i Trójmieście, gdzie poziom zatrudnienia w 2016 roku był wyższy o ponad 100% w porównaniu do 2013 roku. Bardzo wysokim przyrostem miejsc pracy (80-100%) charakteryzują się także Aglomeracja Katowicka i Kraków. W tym ostatnim mieście powstało w omawianym okresie najwięcej nowych miejsc pracy w centrach z kapitałem zagranicznym (ponad 20 tys.). W kontekście powyższych informacji warto dodać, że pomimo wysokich wzrostów w dużych ośrodkach, na polskiej mapie usług biznesowych wyraźnie zaznaczają swoją obecność średniej wielkości miasta. W szczególności można przytoczyć przykłady Lublina, Bydgoszczy i Rzeszowa, których łączny udział w strukturze zatrudnienia w centrach zagranicznych w Polsce wzrósł w porównaniu do 2013 roku z 4,6% do 5,3%. Pomimo licznych nowych inwestycji, bardziej wyraźny wzrost w omawianej strukturze jest trudny do osiągnięcia ze względu na niższą przeciętną wartość poziomu zatrudnienia w nowych centrach, w porównaniu ze skalą inwestycji w największych ośrodkach. Nie należy również zapomnieć o mniejszych miastach, w których w ostatnich latach pojawiły centra usług zagranicznych firm, w szczególności o Opolu z kilkoma nowymi inwestycjami. 24 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Trójmiasto Szczecin Bydgoszcz Poznań Warszawa Łódź Lublin Wrocław Aglomeracja Katowicka Rzeszów Kraków Wzrost zatrudnienia (2013-2016) >20 tys. 10-20 tys. Wzrost zatrudnienia w % (2013-2016) 5-10 tys. <5 tys. >100% 80-100% 70-80% <70% Rycina 16 Zmiany zatrudnienia w zagranicznych centrach usług w Polsce w latach 2013-2016 Źródło: opracowanie własne ABSL 25 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Kraje pochodzenia centrów usług Rodzime centra usług stanowią największą grupę podmiotów w strukturze centrów (28% ogółu). Pod względem zatrudnienia najwyższy jest jednak udział centrów z USA (32%). Centra z krajów nordyckich zajmują trzecie miejsce zarówno w strukturze liczebności podmiotów (11%) jak i zatrudnienia (10%). 3% 28% 0 10% 25% 20% 30% 40% 11% 50% 7% 60% 7% 70% 7% 80% 5% 7% 90% Polska Wielka Brytania Kraje azjatyckie** USA Niemcy Szwajcaria Kraje nordyckie* Francja Inne 100% Rycina 17 Struktura centrów usług w podziale na miejsce siedziby centrali firmy macierzystej Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie bazy danych centrów usług * Kraje nordyckie: Szwecja, Finlandia, Dania, Norwegia ** Kraje azjatyckie: Indie, Japonia, Korea Południowa, Chiny, Izrael, Katar, Turcja, Singapur, Australia 32% 0 10% 17% 20% 30% 40% 10% 50% 9% 60% 8% 6% 70% 6% 80% USA Francja Szwajcaria Polska Wielka Brytania Kraje azjatyckie** Kraje nordyckie* Niemcy Inne Rycina 18 Struktura zatrudnienia w centrach usług w podziale na miejsce siedziby centrali firmy macierzystej Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie bazy danych centrów usług * Kraje nordyckie: Szwecja, Finlandia, Dania, Norwegia ** Kraje azjatyckie: Indie, Japonia, Korea Południowa, Chiny, Izrael, Katar, Turcja, Singapur, Australia 5% 90% 7% 100% 26 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Firmy z USA mają największy udział w strukturze zatrudnienia centrów usług w czterech z siedmiu głównych ośrodków usług biznesowych (w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu i Trójmieście). Najwyższy w Warszawie, gdzie zatrudniają 47% pracowników sektora. Firmy polskie zajmują pierwsze miejsce w strukturze zatrudnienia w Aglomeracji Katowickiej (27%), firmy azjatyckie w Łodzi (24%), a niemieckie w Poznaniu (24%). Warto zwrócić uwagę na znaczny udział centrów z krajów nordyckich w zatrudnieniu w Trójmieście (18%), Wrocławiu (17%) i Łodzi (16%), centrów szwajcarskich we Wrocławiu (17%) oraz francuskich w Aglomeracji Katowickiej (17%). 3% Poznań 23% 2% 17% 8% 9% 24% 6% 8% 2% Łódź 10% 14% 16% 5% 6% 11% 24% 2% Aglomeracja Katowicka 20% 12% 27% 1% 17% 14% 12% 6% 1% Trójmiasto 35% 20% 18% 6% 4% 7% 3% Wrocław 38% 11% 5% 17% 4% 6% 2% 3% 5% 17% 2% Warszawa 47% 11% 10% 7% 7% 4% 6% 6% Kraków 37% 0 10% 20% 9% 30% 10% 40% 50% 7% 14% 60% 4% 70% 9% 80% USA Kraje nordyckie* Szwajcaria Polska Wielka Brytania Kraje azjatyckie** Francja Niemcy Inne 5% 5% 90% Rycina 19 Struktura zatrudnienia centrów usług w głównych ośrodkach usług biznesowych w podziale na miejsce siedziby centrali firmy macierzystej Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie bazy danych centrów usług * Kraje nordyckie: Szwecja, Finlandia, Dania, Norwegia ** Kraje azjatyckie: Indie, Japonia, Korea Południowa, Chiny, Izrael, Katar, Turcja, Singapur, Australia 100% 27 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Rodzaje usług świadczonych przez centra Struktura usług dla biznesu świadczonych w centrach w Polsce charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem. Firmy z sektora obsługują szeroki wachlarz procesów dla klientów z całego świata reprezentujących różnorodne branże. Zdecydowana większość podmiotów świadczy usługi w zakresie kilku kategorii procesów biznesowych. Na rycinie 20 zaprezentowano strukturę zatrudnienia centrów usług, w podziale na obsługiwane kategorie procesów. Zestawienie oparto na odpowiedziach firm zatrudniających łącznie 110 tys. osób. Największym udziałem w strukturze zatrudnienia analizowanych podmiotów odznaczają się usługi IT, które świadczy 37% pracowników. Działalność finansowo-księgowa generuje 19% zatrudnienia, a usługi finansowe (bankowe, ubezpieczeniowe, inwestycyjne) 11%. Znaczącą rolę w strukturze zatrudnienia odgrywają również – z 10% udziałem – usługi kontaktu z klientem. Łącznie cztery wspomniane kategorie procesów generują ponad ¾ zatrudnienia w sektorze. NOW E PERSPEK T Y W Y www.ktw.com.pl | +48 32 832 00 00 | al. W. Roździeńskiego 1, 40-202 Katowice 28 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 2% 2% 9% 3% 3% 37% 4% IT Services (incl. software development) Finance & Accounting (F&A) Banking, Financial Services & Insurance (BFSI) specific services 10% Customer Operations Supply Chain Management Research & Development 11% HR 19% Procurement Document Management Inne Rycina 20 Struktura zatrudnienia centrów usług w podziale na obsługiwane kategorie procesów Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=169 firm zatrudniających 110 tys. osób) Jednostka działająca na rzecz firmy macierzystej / centrum usług wspólnych 26% 19% 10% 16% 2% 5% 8% 25% 4% 8% 3% 49% 10% 20% 16% 30% IT Services (incl. software development) Finance & Accounting (F&A) Customer Operations 40% 50% 60% Banking, Financial Services & Insurance (BFSI) specific services HR Procurement 3% 2% 2% Komercyjny dostawca usług / centrum outsourcingu 0 4% 8% 1% 1% 2% Model hybrydowy (klienci zewnętrzni i wewnętrzni) 39% 1% 14% 6% 70% 80% 13% 1% 2% 2% 7% 90% Supply Chain Management Document Management Research & Development Inne Rycina 21 Struktura zatrudnienia centrów usług w podziale na obsługiwane kategorie procesów w modelach organizacyjnych centrów Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=169 firm zatrudniających 110 tys. osób) 100% 29 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Udział centrów Banking, Financial Services & Insurance (BFSI) 43% 40% Technology & Telecom 37% Business and Professional Services 32% Industrial & Consumer Goods Consumer Services (incl. Media, Retail, Travel & Leisure) 25% 22% Health Care 19% Energy, Utilities and Basis Materials 10% Public Sector 14% Inne branże 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rycina 22 Struktura branżowa firm (klientów zewnętrznych i wewnętrznych) obsługiwanych przez centra usług zlokalizowane w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL na postawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=170 firm) 2. Wielka Brytania 1. Niemcy 3. USA Większość analizowanych centrów świadczy usługi na rzecz klientów z Niemiec (68%). Poza Niemcami, Wielką Brytanią i USA centra usług pracują najczęściej dla klientów z Polski, Francji i Szwajcarii. Rycina 23 Główne kraje pochodzenia klientów (wewnętrznych i zewnętrznych) na rzecz których świadczone są usługi w centrach w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=154 firmy) 30 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Udział centrów obsługujących poszczególne procesy 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 59% 59% F&A: Accounts Receivable F&A: Accounts Payable 55% 54% F&A: Travel & Expenses F&A: General Ledger & Reporting 47% F&A: Master Data Management 33% 33% F&A: Business Controlling F&A: Treasury 45% 43% 40% IT: User support / Service Desk IT: Application Lifecycle Management (incl. software development) IT: Infrastructure Management / Support 33% 30% 27% IT: Information Security IT: Automatization / Optimization of Service Delivery (cost, quality) IT: Enabling Services 21% IT: Request Fulfillment / process execution (BPO) 33% IT: Other IT services 42% HR: HR Administration & Reporting 35% 35% HR: Payroll HR: Recruitment 30% 29% HR: Talent Management HR: Compensation & Benefits 22% HR: Mobility 47% Project Management Services 28% Customer Operations: Customer Helpdesk 22% 17% Customer Operations: Sales & Account Mgmt Support Customer Operations: Fulfillment 28% 28% 24% Document Management Business Transformation Services Knowledge Management 19% 19% 18% 18% 16% Research & Development Supply Chain Management (Plan to Deliver) Marketing Procurement BFSI: Banking Specific Processes 10% 9% BFSI: Capital Markets Specific Processes BFSI: Insurance Specific Processes 16% Legal Processes 9% 7% 9% Health Care Specific Processes Public Sector Specific Processes Inne kategorie procesów 0 10% 20% 30% Rycina 24 Kategorie procesów obsługiwanych w centrach usług w Polsce Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=164 firmy) 40% 50% 60% 31 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Udział poszczególnych etapów dojrzałości 0 F&A: Accounts Receivable 10% F&A: Accounts Payable 3% 8% 15% 2% 6% 23% F&A: Master Data Management F&A: Business Controlling 6% 6% IT: User support / Service Desk 4% 7% 3%3% IT: Infrastructure Management / Support 3%2% IT: Enabling Services HR: Recruitment 5% Customer Operations: Customer Helpdesk 4% Początkowy Powtarzalny Znane/zdefiniowane są niektóre procesy dla poszczególnych obszarów. Powodzenie jest w znacznej mierze niemożliwe do przewidzenia i uzależnione od wsparcia ze strony kierownictwa. 35% 36% 26% 3% 28% 28% 20% 10% 29% 28% 11% 8% 28% 19% 16% 30% 19% 25% 32% 7% 19% 28% 36% 31% 22% 5% 26% 18% 22% 13% 32% 39% 36% 21% 0 47% 35% 13% 17% 16% 24% 44% 8% 20% Zdefiniowany Procesy są ujednolicone we wszystkich obszarach, a zasoby są podporządkowane przyjętym zamierzeniom. Powodzenie jest możliwe do przewidzenia oraz występuje poprawa bilansu kosztów i efektywności harmonogramów. 33% 31% 30% 11% 32% 28% 24% 15% 25% 31% 36% 10% Legal Processes 33% 25% Strategic Procurement 18% 42% 22% 10% 19% 37% 19% 16% 20% 26% 41% 26% 2% 9% BFSI: Banking Specific Processes 36% 35% 35% 5% 3% Operational Procurement 24% 29% 4% 2% Marketing 29% 24% 30% 3%3% Research & Development 36% 29% 11% 4% 4% Supply Chain Management (Plan to Deliver) 30% 37% Document Management Knowledge Management 33% 38% Customer Operations: Fulfillment Business Transformation Services 37% 29% 26% 7% 3% 6% Customer Operations: Sales & Account Mgmt Support 33% 2% 6% 6% 34% 35% 32% 6% HR: Mobility Project Management Services 32% 20% HR: Compensation & Benefits 28% 38% 9% 4% 5% 24% 33% 42% 29% 6% 2% HR: Talent Management 35% 22% 20% IT: Other IT services HR: Payroll 36% 38% 20% 28% 6% 3% HR: HR Administration & Reporting 37% 8% 2% 100% 40% 32% 23% 90% 44% 29% 19% IT: Request Fulfillment / process execution (BPO) 80% 36% 35% 4% 6% 70% 60% 30% 15% IT: Application Lifecycle Management (incl. software development) 50% 32% 18% 4% 6% IT: Information Security 40% 21% 1% 10% F&A: Treasury IT: Automatization / Optimization of Service Delivery (cost, quality) 30% 21% F&A: Travel & Expenses F&A: General Ledger & Reporting Realizowane procesy mają charakter nieformalny, zdezorganizowany i doraźny, pomimo intuicyjnego ich zrozumienia. Powodzenie zależy od jednostkowego heroicznego wysiłku. 20% 4% 7% 40% 23% 50% 60% Zarządzany Wszystkie procesy są dobrze zdefiniowane i nie pozostawiają wątpliwości, mają ustalone wskaźniki i są wykorzystywane przez kierownictwo przy podejmowaniu decyzji. Powodzenie ma charakter jednolity. 19% 70% 80% 90% 100% Optymalizowany Informacje zwrotne na temat procesów umożliwiają ciągłe ich ulepszanie. Powodzenie jest normą i występuje poprawa bilansu kosztów/efektywności harmonogramów. Rycina 25 Zestawienie wybranych kategorii procesów w centrach usług w podziale na etapy dojrzałości Capability Maturity Model (CMM) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=164 firmy) 32 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Trendy w sektorze nowoczesnych usług biznesowych w Polsce Sektor nowoczesnych usług biznesowych stał się znaczącym pracodawcą na rynku polskim, każdego roku tworząc atrakcyjne miejsca pracy w większości oparte o umowy o pracę dla wysoko wykwalifikowanych kadr. Wysoki wzrost zatrudnienia w branży w ostatnich latach sytuuje nowoczesne usługi dla biznesu jako najszybciej rosnącą branżę gospodarki w Polsce. Rozszerzenie portfela usług i udziału zaawansowanych, wiedzochłonnych zadań w strukturze usług realizowanych w centrach wskazuje na postępującą ewolucję sektora i zwiększenie roli centrów w realizacji globalnej strategii spółek macierzystych. Większość procesów biznesowych wpieranych przez centra usług charakteryzuje się wysokim stopniem dojrzałości, co wskazuje na znaczące zwiększenie poziomu transformacji organizacji pracy i kompleksowości wykonywanych zadań w oparciu o wiedzę w ciągu ostatnich kilku lat. Rozwój tych kompetencji i dalsze inwestycje w kapitał ludzki nie pozostaną bez znaczenia dla rozwoju polskiej gospodarki i innowacyjności poprzez transfer wiedzy. Wokół sektora nowoczesnych usług biznesowych wytworzył się stabilny ekosystem powiązań i współpracy z branżą nieruchomości komercyjnych, firmami rekrutacyjnymi, administracją kluczowych miast, ośrodkami akademickimi oraz niezliczoną liczbą start-up’ów i mikroprzedsiębiorstw. Obawy o niską trwałość inwestycji w centra usług w Polsce i związany z nią exodus miejsc pracy do Azji nie znajdują pokrycia w rzeczywistości. Postępujący proces automatyzacji prostych procesów lub przenoszenie tych zadań do krajów azjatyckich nie przekłada się na znaczącą redukcję miejsc pracy w centrach usług. Stosowana na coraz szerszą skalę robotyzacja procesów (rozpatrując ją również w kontekście nowych technologii w otoczeniu których funkcjonuje) prowadzi do przedefiniowania niektórych stanowisk, obszarów działalności centrów. RPA jest również otwarciem drzwi dla nowego rodzaju zadań np. zarządzania automatyzacją, interpretacji danych itp. Rośnie konkurencja o talenty (w tym znajomość języków obcych) we wszystkich kluczowych aglomeracjach z największym natężeniem problemu w Krakowie. Będzie to miało wpływ na migrację pracowników pomiędzy ośrodkami i możliwość zwiększenia napływu nowych kadr z krajów ościennych. Nie bez znaczenia będą wspólne inicjatywy z ośrodkami akademickimi, w celu większego dostosowania kompetencji absolwentów do stanowisk na które jest największe zapotrzebowanie. Udział obcokrajowców w strukturze zatrudnienia (obecnie na poziomie 9%) będzie zwiększać się w kolejnych latach. Coraz więcej podmiotów z rodzimym kapitałem organizuje własne centra usług dla biznesu. Transfer talentów, wdrażanie nowoczesnych modeli organizacyjnych oraz wykorzystanie doświadczeń centrów zagranicznych w Polsce mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do unowocześnienia, poprawienia konkurencyjności i poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw. 33 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Zasięg geograficzny świadczonych usług 51% 45% Globalny zasięg świadczonych usług Usługi świadczone dla wybranych krajów lub regionów świata Usługi świadczone na rzecz odbiorców z jednego kraju 4% Rycina 26 Zasięg geograficzny usług świadczonych przez centra usług w Polsce (1) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=170 firm) Większość analizowanych firm działa w skali globalnej, na rzecz podmiotów ze wszystkich wyszczególnionych obszarów. Usługi świadczone dla wybranych krajów lub regionów świata są przedmiotem działalności 45% podmiotów. W przypadku 4% firm usługi są skierowane do odbiorców z jednego kraju. Największy odsetek centrów koncentruje się na obsłudze klientów z Europy Zachodniej i Polski. Warto dodać, że globalny zasięg świadczonych usług charakteryzuje przede wszystkim działalność dużych centrów, zatrudniających w Polsce ponad 500 osób. 51% 67% Ameryka Północna Kraje nordyckie 68% 83% Europa Środkowo-Wschodnia (bez Polski) Polska 92% Europa Zachodnia 29% 35% 22% Ameryka Południowa Bliski Wschód i Afryka Rycina 27 Zasięg geograficzny usług świadczonych przez centra usług w Polsce (2) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=170 firm) Azja, Australia i Oceania 34 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Plany firm w zakresie prowadzonej działalności 88% 91% udział firm, które w ciągu ostatniego roku zwiększyły zakres realizowanych usług (N=168) analizowanych centrów usług ma w planach w planach zwiększenie zatrudnienia (I kw. 2016 vs I kw. 2017) Zdecydowana większość (92%) analizowanych centrów usług planuje w ciągu najbliższego roku poszerzyć zakres swojej działalności. Wśród form redukcji działalności centrów wraca uwagę niski udział offshoringu usług (5%). Automatyzacja procesów rozpatrywana w kontekście planów redukcji aktywności została wskazana przez 11% respondentów. Biorąc pod uwagę, że jest wykorzystywana w zdecydowanej większości centrów (patrz: kolejny podrozdział) oznacza to, że należy ją rozpatrywać nie tyle w kategoriach chęci ograniczenia portfolio obsługiwanych procesów, ale jako środek służący wzrostowi efektywności usług świadczonych przez firmy. Udział centrów Rozszerzenie działalności – nowe aktywności, nowi klienci 69% Rozszerzenie działalności – nowe aktywności, ci sami klienci 54% 11% Redukcja aktywności – automatyzacja Stabilizacja i optymalizacja obecnych działalności 8% 5% Redukcja aktywności – offshoring 2% Brak planów zmiany obecnych aktywności 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rycina 28 Plany centrów usług dotyczące rozszerzenia działalności w ciągu najbliższego roku* Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=169 firm) * respondenci mieli możliwość wskazania więcej niż jednej odpowiedzi 70% 80% 90% 100% 35 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Automatyzacja procesów Zdecydowana większość centrów usług (81%) wykorzystuje w swojej działalności automatyzację obsługiwanych procesów. Automatyzacja w firmach jest obecna na różnym poziomie zaawansowania: od podstawowego związanego z prostymi skryptami VBA opartymi na arkuszach kalkulacyjnych, poprzez bardziej zaawansowaną związaną z wprowadzaniem kompleksowych form VBA, narzędzi RPA (jak Blueprism i Automation Anywhere), aż do najbardziej zaawansowanych form, związanych na przykład z rozwiązaniami kognitywnymi. Warto dodać, że bardziej zaawansowana automatyzacja charakteryzuje większe centra, zatrudniające ponad 500 osób. W firmach o zatrudnieniu poniżej 200 osób najczęściej spotykaną formą automatyzacji jest ta podstawowa. Udział centrów 41% 0 10% 20% 47% 30% Podstawowa automatyzacja procesów (proste skrypty VBA, oparte na arkuszach kalkulacyjnych) 40% 50% 60% Zwiększona automatyzacja procesów (kompleksowe formy VBA, narzędzia RPA np. Blueprism, Automation Anywhere) 12% 70% 80% 90% 100% Zaawansowana automatyzacja procesów (np. rozwiązania kognitywne) Rycina 29 Stopień zaawansowania automatyzacji procesów w centrach usług Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=162 firmy) Języki wykorzystywane w centrach usług 30 8 38% 62% największa liczba języków wykorzystywanych w pojedynczym centrum usług centrów usług wykorzystuje co najmniej 10 języków średnia liczba języków wykorzystywanych w centrach usług centrów usług wykorzystuje co najmniej 5 języków 36 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 37 Udział centrów 100% 90% liczba języków wykorzystywanych w centrach usług w Polsce 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% i em ni hi sk ls el po gi an ki 0 i f ra e c k nc i u sz s k pa i ńs k w i ło sk r n i osy i de js r la k i nd sz zk we i dz ki c po ze r tu s k i ga ls du k i ń wę s k gi i er sk i fiń no sk rw i e s ł sk ow i a uk ck ra i iń s tu k i re c ru m ki uń sk gr i ec ar k i a b u bs k i łg c h ars or k i w he ac k br i aj s se k i rb s li t k i ew s ch ki iń es s k i to s ł ńs ow k i eń ja s k i po ń ł o sk i te b i ws k ał or i ko usk re i ań sk i in ne * 10% Rycina 30 Języki używane w centrach usług Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=170 firm) * w kategorii „inne” znalazły się: hindi, suahili, urdu, wietnamski oraz odmiany językowe: flamandzki, brazylijski portugalski oraz latynoamerykański hiszpański Cudzoziemcy pracujący w centrach usług 86% 80% 9% 34% centrów usług zatrudnia cudzoziemców (N=166) średni udział cudzoziemców wśród wszystkich pracowników centrów usług (12% w centrach komercyjnych dostawców usług / centrach BPO, 7% w jednostkach pracujących na rzecz firmy macierzystej / centrach usług wspólnych) maksymalny udział cudzoziemców zatrudnionych w pojedynczym centrum usług udział centrów usług zatrudniających co najmniej 10% cudzoziemców wśród ogółu pracowników 37 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 2. Hiszpania 1. Ukraina Krajem zdecydowanie najczęściej wskazywanym jako miejsce pochodzenia cudzoziemców pracujących w centrach usług jest Ukraina. Okazuje się, że w blisko połowie firm Ukraińcy należą do grona najliczniejszych cudzoziemców. 3. Niemcy Rycina 31 Główne kraje pochodzenia cudzoziemców w centrach usług Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=137 firm) Szkolenia oferowane pracownikom przez centra usług Udział centrów oferujących szkolenia 96% Szkolenia wprowadzające Umiejętności miękkie np. komunikacja, inteligencja emocjonalna 84% Umiejętności językowe (w tym certyfikacja) 80% 69% Manager coaching 59% Zarządzanie czasem Zarządzanie projektami, np.PMP, Agile, Scrum 57% Technologie komputerowe i internetowe, np. CISA, ITIL 48% Analityka biznesowa, np. 6 Sigma, CBAP 39% Finansowe, np. CIMA, CIA, ACCA, CFA 39% 7% Marketing, np. CIM 3% Łańcuchy dostaw, np. APICS 15% Inne* 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Rycina 32 Szkolenia oferowane pracownikom przez centra usług Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=169 firm) * wśród szkoleń wymienionych w kategorii „Inne” znalazły się m.in: IFRS (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej), certyfikacja księgowa, kursy związane z RPO, kursy copywritingu, testowania (certyfikacja ISTQB), kursy Microsoft Office, szkolenia umiejętności negocjacyjnych i liderskich 100% 38 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych 90% 92% 70% 85% średni udział pracowników centrów usług z wykształceniem wyższym (N=160) średni udział pracowników centrów usług zatrudnionych na pełen etat (N=163) udział centrów usług, w których co najmniej 90% pracowników posiada wyższe wykształcenie (N=160) centrów usług zatrudnia co najmniej 90% pracowników na pełen etat (N=163) Niepełnosprawni pracownicy Centra usług zatrudniające osoby niepełnosprawne wśród udogodnień dla takich pracowników wymieniają: specjalne miejsca parkingowe przeznaczone dla osób niepełnosprawnych, odpowiednie dla osób niepełnosprawnych urządzenie miejsc pracy i toalet (np. szersze wejścia), odpowiednie wyposażenie budynku umożliwiające swobodne poruszanie się osób niepełnosprawnych, specjalne oprogramowanie dla osób z niepełnosprawnością wzroku, dodatkowe dni wolne od pracy, elastyczne godziny pracy, dodatkowe przerwy w pracy, badania lekarskie oraz zapewnienie wsparcia dla niepełnosprawnych kolegów przez innych pracowników. 45% 2% centrów usług zatrudnia osoby niepełnosprawne (N=162) średni udział pracowników niepełnosprawnych wśród wszystkich pracowników centrów usług (w firmach, które zatrudniają osoby niepełnosprawne) (N=57) Udział centrów 69% >500 41% 200-500 23% <200 45% Ogółem 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rycina 33 Centra usług zatrudniające niepełnosprawnych w podziale na przedziały zatrudnienia Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=162 firmy) 70% 80% 90% 100% 39 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Świadczenia pozapłacowe Udział centrów 94% Prywatna opieka medyczna 91% Karta multisport / fitness 72% Grupowe ubezpieczenie na życie 68% Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Świeże owoce w biurze 67% Bonusy za indywidualny wkład 67% 65% Elastyczne godziny pracy 60% Zwroty za szkolenia 56% Możliwość pracy z domu 54% Laptop 49% Dodatkowa premia za osiągnięte cele 45% Bonus relokacyjny System kafeteryjny 38% Miejsce parkingowe 38% 29% Udział w rocznych wynikach Vouchery na lunche / karty lunchowe 23% Telefon komórkowy 23% Produkty firmy ze zniżką 23% 20% Dodatkowe płatne dni wolne 18% Specjalne wsparcie dla młodych matek 17% Wsparcie dla niepełnosprawnych pracowników 14% Fundusz emerytalny Udziały w firmie 11% SodexoFlexiPass 10% Pokrycie kosztów podróży / dojazdów do pracy 10% 30% Inne* 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rycina 34 Świadczenia pozapłacowe oferowane przez centra usług (dostępne dla wszystkich pracowników) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=168 firm * wśród benefitów wymienionych w kategorii „Inne” znalazły się odpowiedzi: dzienna opieka nad dzieckiem , 13. Pensja, darmowe śniadania w biurze, cztery dni rocznie poświęcone na działalność charytatywną, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków, dodatkowy dzień wolny, dni dziecka dla dzieci pracowników, wsparcie klubów sportowych, masaże i programy odnowy biologicznej, dofinansowanie do przedszkoli dla dzieci pracowników, kursy językowe 40 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Tabela 3 Świadczenia pozapłacowe najczęściej oferowane przez centra usług tylko dla Team Leaderów oraz Managerów Team leaderzy Telefon komórkowy (49%) / Laptop (29%) / Miejsce parkingowe (27%) / Możliwość pracy z domu (13%) / Elastyczne godziny pracy (7%) Managerowie Telefon komórkowy (60%) / Karta biznesowa do prywatnego użytku (45%) / Miejsce parkingowe (45%) / Laptop (35%) / Możliwość pracy z domu (22%) Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=168 firm) 13% średni udział kosztów niezwiązanych z wynagrodzeniami na jednostkę FTE rocznie (N=112) Współpraca firm z sektora nowoczesnych usług biznesowych z uczelniami wyższymi Zdecydowana większość (87%) centrów usług w Polsce współpracuje z uczelniami wyższymi. Najczęściej współpraca ma miejsce w zakresie pozyskiwania przyszłych pracowników wśród studentów i absolwentów uczelni. Centra usług wraz z uczelniami przygotowują również konferencje, szkolenia i kursy, czy projekty edukacyjne. Mniej powszechnymi formami współpracy są wspólne studia czy projekty badawcze. Udział centrów 85% Rekrutacja przyszłych pracowników 47% Konferencje 39% Szkolenia i kursy 33% Projekty edukacyjne 22% Wspólne studia 14% Projekty badawcze 15% Inne* 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rycina 35 Formy współpracy centrów usług z uczelniami wyższymi Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie wyników ankiety skierowanej do centrów usług (N=144 firmy) * wśród form współpracy wymienionych w kategorii „Inne” znalazły się odpowiedzi: partnerstwo, targi pracy, ABSL Academy, „Sukienka w biznesie – czyli kobieca droga do sukcesu”, praktyki dla studentów, programy ambasadorskie, współpraca z organizacją AIESEC, dni otwarte, konkursy organizowane dla studentów. 41 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Tabela 4 Wybrane przykłady współpracy centrów usług z uczelniami wyższymi Firma Przykładowe działania w ramach współpracy firm z uczelniami wyższymi Accenture »» Udział w Dniach Otwartych Łodzi Akademickiej; w targach edukacyjnych, m.in. na Wydziale »» »» »» »» »» »» Matematyki i Informatyki UJ czy na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; w Warszawskich Dniach Informatyki; w Maratonie Firm Konsultingowych i Graduate Programme Day na SGH; w Akademickich Targach Kariery na Politechnice Wrocławskiej. Akademia Accenture – szkolenia i warsztaty; wykłady na uczelniach. Praktyki i staże dla studentów i absolwentów. Udział w programie Młodzi w Łodzi – dla łódzkich studentów, obejmującym m.in. portal praktyk i staży, program stypendialny, bezpłatne szkolenia, wizyty w firmach czy konkurs dla młodych przedsiębiorczych. Organizator, wraz z łódzkimi firmami z sektora IT, Łódzkiego Testu Informatyki dla studentów Politechniki Łódzkiej. Partnerstwo z Akademią Leona Koźmińskiego – wykłady i warsztaty prowadzone przez managerów Accenture Operations jako część programu studiów. Partnerstwo z SGH – regularne warsztaty dla studentów, dni otwarte dla studentów. 42 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Firma Przykładowe działania w ramach współpracy firm z uczelniami wyższymi Alexander Mann Solutions »» Akademia profesjonalistów – seria bezpłatnych warsztatów prowadzonych przez pracowników AMS, przygotowujących studentów do udziału w programach rekrutacyjnych. »» Program praktyk dla studentów (2-3 miesiące praktyk po 20-30 godzin tygodniowo). »» Udział w targach pracy, na przykład w Międzynarodowych Targach Pracy Bilingual People w Krakowie. »» Wymiana wiedzy i doszkalanie studentόw w ramach warsztatόw I dedykowanych wydarzeń (np. Dni Otwarte), wspόłtworzenie programόw edukacyjnych. Atos »» Współpraca z uczelniami z województwa kujawsko-pomorskiego: uczelnie partnerskie Atosa »» »» »» »» »» »» »» »» »» Capgemini to Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu i Bydgoszczy. Atos jest partnerem strategicznym studiów podyplomowych „Zaawansowane zarządzanie projektami i programami” oferowanych przez Wyższą Szkołę Bankową. We współpracy z Atosem powstały studia podyplomowe „Zarządzanie infrastrukturą IT w przedsiębiorstwie”, oferowane przez Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy w Bydgoszczy. Współpraca z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, firma m.in. jest konsultantem studiów podyplomowych „IT w językach obcych”. Program ambasadorski dla studentów. Wiosna z Atosem – cykl bezpłatnych warsztatów sieciowych na Uniwersytecie TechnologicznoPrzyrodniczym. Atos Academy – bezpłatne szkolenia z zakresu m.in. obszaru sieci IT. Cykl „Atos Poland GDC – kreujemy trendy IT” – merytoryczne spotkania z pracownikami. Atos IT Challenge – konkurs dla studentów na przygotowania aplikacji do zarządzania i ochrony danych osobowych. Atos Days – seria wykładów prowadzonych przez ekspertów z firmy Atos na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Udział w Programie Młodzi w Łodzi – dla łódzkich studentów, obejmujący m.in. portal praktyk i staży, program stypendialny, bezpłatne szkolenia, wizyty w firmach czy konkurs dla młodych przedsiębiorczych. Organizator, wraz z łódzkimi firmami z sektora IT, Łódzkiego Testu Informatyki dla studentów Politechniki Łódzkiej. »» Program ambasadorski dla studentów II, III i IV roku, wiążący się m.in. z możliwością odbycia płatnych praktyk w Capgemini oraz udziałem w szkoleniach. »» Akademia biznesu Capgemini – program szkoleniowy dla studentów. »» Organizacja szkoleń, wykładów i wydarzeń branżowych, np. Career Meetings z Capgemini Software Solutions Center dla studentów informatyki lub kierunków pokrewnych, zainteresowanych pracą w IT. »» Szkoła Talentów Capgemini dla studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. »» Capgemini IT Survival – dedykowane studentom wydarzenie organizowane w Przemęckim Parku »» »» »» »» »» »» Krajobrazowym. Przez 3 dni studenci mają okazję m.in. poznać narzędzia, techniki i najlepsze praktyki programowania Java oraz wiedzę i umiejętności tworzenia nowoczesnych aplikacji w AngularJS. TechTalk with Capgemini – bezpłatne spotkania otwarte, podczas których eksperci Capgemini dzielą się swoją wiedzą, prowadząc wykłady. Capgemini Challenge – szkolenia dla studentów, np. z zakresu autoprezentacji, komunikacji w biznesie. Udział w wydarzeniach dedykowanych studentom i absolwentom, np. IT Academic Day Opole, Career Expo, w Akademickich Targach Pracy, Speed Recruiting na Politechnice Wrocławskiej. Caseweek – spotkania na uczelniach w różnych miastach, dotyczące zagadnień informatycznych. Spotkania „Przymierzalnia Kariery” dedykowane studentom. Uczestnictwo w radach naukowych uczelni. 43 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Firma Przykładowe działania w ramach współpracy firm z uczelniami wyższymi Credit Suisse »» Programy rekrutacyjne dla studentów i absolwentów. »» 3 miesięczny program stażowy w działach: Chief Risk Officer, Finance , Global Operations, HR, IT, Investment Banking, Private Banking and Wealth Management. »» Private Banking Academy – praca po 20-40 godzin tygodniowo w ramach programu stażowego Private Banking Academy realizowanego we wrocławskim Center of Excellence w dziale Private Banking & Wealth Management. »» Compliance Academy (General Counsel Academy) – realizowany we Wrocławiu roczny płatny staż. »» Full Time Analyst Program – realizowany we Wrocławiu program analityczny na podstawowym stanowisku w następujących działach biznesowych: IT, Operations, Quantitative Strategies. Ericpol »» Ericpol Science Ecosystem – platforma współpracy z uczelniami wyższymi oraz otoczeniem naukowym, »» »» »» »» »» »» Future Processing mająca na celu połączenie w praktyczny sposób teorii naukowych z praktyką produkcji i rozwoju oprogramowania. Stała współpraca z ośrodkami akademickimi – Politechniką Łódzką, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem Łódzkim i Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Aktywne uczestnictwo firmy w procesie dydaktycznym studentów telekomunikacji, matematyki stosowanej oraz informatyki poprzez wykłady i seminaria, które prowadzą specjaliści Ericpola. Międzynarodowa Nagroda im. Stefana Banacha – wspólna inicjatywa Ericpol oraz Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Celem nagrody jest zarówno promowanie, jak i wsparcie finansowe najbardziej obiecujących młodych naukowców w dziedzinach matematycznych, którzy legitymują się tytułem doktora tych nauk. Ericpol jest również partnerem strategicznym konkursu „Matematyka – moja pasja”, organizowanego przez Liceum Uniwersytetu Łódzkiego oraz Wydział Matematyki i Informatyki UŁ oraz głównym sponsorem konkursu dla młodych programistów z szkół średnich – „Zobaczyć Matematykę”. Udział firmy w projekcie „Dziewczyny w nowych technologiach” –nagrodą są staże w firmie dla studentek. Udział w Programie Młodzi w Łodzi – dla łódzkich studentów, obejmujący m.in. portal praktyk i staży, program stypendialny, bezpłatne szkolenia, wizyty w firmach czy konkurs dla młodych przedsiębiorczych. Organizator, wraz z łódzkimi firmami z sektora IT, Łódzkiego Testu Informatyki dla studentów Politechniki Łódzkiej. »» Współpraca z Politechniką Śląską w Gliwicach, z Uniwersytetem Śląskim. »» Ufundowanie dwóch laboratoriów komputerowych na tych uczelniach. »» Praktyki, staże, seminaria i szkolenia dla studentów. »» Organizacja cyklu warsztatów i wykładów „Dobre Praktyki Tworzenia Oprogramowania” dla studentów Politechniki Śląskiej i Uniwersytetu Śląskiego. »» Organizacja międzynarodowego maratonu programistycznego „Deadline 24”. Konkurs polega na rywalizacji trzyosobowych drużyn, zmagających się z zadaniami algorytmicznymi przez 24 godziny. »» Przygotowanie programu i prowadzenie kursu „Tworzenie oprogramowania w zmiennym środowisku biznesowym” (dla studentów Informatyki na Politechnice Śląskiej). GFT »» Program stażowy dla studentów. »» Udział w Dniu Wydziału Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki Politechniki Łódzkiej. »» Udział pracowników w audycjach Studenckiego Radia Żak Politechniki Łódzkiej, m.in. „W Łodzi Kultury” odnośnie ŁódQA – łódzkiej grupy fanów testowania oprogramowania. »» Wykłady eksperckie na Politechnice Łódzkiej w Centrum Technologii Informatycznych. »» Organizator, wraz z łódzkimi firmami z sektora IT, Łódzkiego Testu Informatyki dla studentów Politechniki Łódzkiej. »» Udział w programie Młodzi w Łodzi – dla łódzkich studentów, obejmujący m.in. portal praktyk i staży, program stypendialny, bezpłatne szkolenia, wizyty w firmach czy konkurs dla młodych przedsiębiorczych. 44 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Firma Przykładowe działania w ramach współpracy firm z uczelniami wyższymi IBM BTO »» Współpraca z wydziałami filologicznymi i ekonomicznymi. »» Ufundowanie specjalizacji „Modern Business Communications” na Uniwersytecie Pedagogicznym. »» Wykłady dla różnych uczelni z zakresu m.in. zarządzania zasobami ludzkimi, współpracy z międzynarodo»» »» Jcommerce wymi klientami, etyki w biznesie, strategii CSR, różnorodności kulturowej, procesów finansowych i księgowych czy zarządzania projektami. IBM Academy – we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim – 2 semestry szkoleń dla studentów, po których mogą oni odbyć staż w IBM BTO. Program praktyk dla studentów (1-3 miesiące praktyk po 20 godzin tygodniowo), z możliwością późniejszego zatrudnienia. »» Akademia Kompetencji Jcommerce dla studentów. »» Dzień Otwarty Jcommerce. »» Wykłady i warsztaty na uczelniach, m.in. podczas IT Academic Day. »» Program Ambasador Jcommerce dla studentów kierunków IT na Uniwersytecie Śląskim, Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach oraz Politechnice Śląskiej. »» JPoint – przyjazna przestrzeń biurowa Jcommerce przeniesiona w mury uczelni, wspólne tworzenie tej przestrzeni wraz ze studentami – ma pokazać studentom, że ich przyszłe miejsce pracy może być dla nich przyjazne. Motorola Solutions »» Udział w projekcie „Dziewczyny w nowych technologiach” – nagrodą są staże w firmie dla studentek. »» Zajęcia „Cybersecurity” dotyczące bezpieczeństwa w sieci, dla studentów Politechniki Śląskiej. »» Udział w ABSOLVENT Talent Days. »» Warsztaty i wykłady dla studentów, m.in. T3W – MOTOrolowa wiedza praktyczna dla studentów »» »» »» »» »» »» Uniwersytetu Jagiellońskiego i Politechniki Krakowskiej; warsztaty T1 MotoEDU na Politechnice Śląskiej. Wykłady podczas Studenckiego Festiwalu Informatycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Program rocznych staży studenckich. Organizacja dni otwartych. Współdziałanie z Uniwersytetem Jagiellońskim w ramach prowadzenia kursów z ogólnej dziedziny inżynierii oprogramowania. Opieka mentorska doświadczonych programistów, realizacja tematów z wykorzystaniem najnowszych technologii oraz praktycznych projektów z zastosowaniem biznesowym podczas przygotowania prac magisterskich. Warsztaty z rachunkowości dla studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Philip Morris International »» Staże dla studentów i absolwentów uczelni: zdobywanie doświadczenia poprzez pracę przy zagad- Sii »» Letnia Akademia Talentów – program letnich praktyk w Gdańsku i Warszawie, dla studentów i absol- nieniach związanych z realnym biznesem oraz uczestnictwo w projektach realizowanych przez różne działy firmy. »» Udział w targach pracy, na przykład w Międzynarodowych Targach Pracy Bilingual People w Krakowie. wentów kierunków informatycznych lub pokrewnych zainteresowanych pracą w branży IT. »» Staż intensywnie informatyczny – program stażowy w obszarze IT przy procesie wytwarzania oprogramowania w technologiach Java i .Net, nabór do programu trwa cały rok. W ramach stażu studenci mają możliwość uczestniczenia w szkoleniach i warsztatach organizowanych przez Sii. 45 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Charakterystyka sektora nowoczesnych usług biznesowych Firma Przykładowe działania w ramach współpracy firm z uczelniami wyższymi State Street »» „Słoneczna kawa” – seria spotkań pracowników State Street ze studentami w Krakowie i w Trójmieście. »» Udział w Festiwalu BOSS – Trójmiasto 2016 organizowanym przez Studenckie Forum Business Centre Club Trójmiasto. »» Udział w ABSOLVENT Talent Days w Gdańsku, w Krakowie, w Warszawie. »» Akademia State Street – program szkoleniowy dla studentów na temat funkcjonowania rynków kapitałowych, obsługi księgowej funduszy inwestycyjnych, funduszy wysokiego ryzyka, derywatywów oraz wyceny funduszy a także specyfiki pracy w międzynarodowym środowisku. Dla najlepszych uczestników – płatne staże w firmie. Odbywa się na uczelniach: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska , Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie , Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. »» Program ambasadorski na uczelniach: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Akademia GórniczoHutnicza w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. »» Możliwość odbycia trzymiesięcznego stażu w 8 departamentach przez cały rok. Źródło: opracowanie własne ABSL na podstawie stron internetowych poszczególnych firm i uczelni: Accenture.com; facebook. com/Accenture-Lodz-Delivery-Center-116247701825110/timeline; pl.atos.net; pl.capgemini.com; capgeminisoftware.pl; facebook. com/CapgeminiPl; atp.manus.pl/new/pracodawcy; careerexpo.pl; credit-suisse.com/pl; ericpol.pl/firma/nauka; future-processing. pl; facebook.com/KlasterICTLodz; mlodziwlodzi.pl; IBM BTO: prezentacja o współpracy z uczelniami otrzymana od firmy; jcommerce.pl; pracawmotoroli.pl/motorola-solutions-w-srodowisku-akademickim; facebook.com/MotorolaSolutionsPolska; pmi.com/pl_pl/careers/Pages/careers.aspx; facebook.com/PwC.Polska; kariera.sii.pl; facebook.com/StateStreetCorp Nowoczesny kompleks biurowy ul. Czerwone Maki Kraków Specjalna Strefa Ekonomiczna 12 295 08 08 www.dotoffice.com.pl 46 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości Opracowanie treści biurowych rozdziału: JLL 2 | Rynek nieruchomości biurowych Polska to obecnie nie tylko największy, ale także najszybciej rozwijający się rynek biurowy w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, oferujący łącznie ponad 8 mln m2 nowoczesnych powierzchni biurowych w ramach istniejących inwestycji oraz kolejne 1,5 miliona m2 w aktywnej budowie. To, co wyróżnia ją na tle innych państw regionu to również znacząca liczba bardzo dobrze rozwiniętych lokalizacji biurowych o szerokich możliwościach wyboru nowego biura, takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Trójmiasto, Katowice, Poznań, Łódź, Szczecin czy Lublin. 47 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych POLSKA RYNEK NOWOCZESNYCH POWIERZCHNI BIUROWYCH W LICZBACH 8 300 000 m2 to całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w Polsce. Największy rynek biurowy w CEE 54% popytu wygenerowały firmy z sektora usług biznesowych na rynkach poza Warszawą w 2015 roku 11-14,50 € wynoszą miesięczne transakcyjne stawki czynszu za m2 na największych rynkach biurowych w Polsce 1 323 umów najmu podpisali najemcy w nowoczesnych budynkach biurowych w 2015 roku 1 516 000 m2 wyniósł ich łączny wolumen w 2015 roku 23 umowy najmu na powyżej 10 000 m2 zostały zawarte w 2015 roku 9 rozwiniętych rynków biurowych 1 500 000 m2 powierzchni biurowej w budowie 900 000 m2 powierzchni biurowej trafi na rynek w 2016 roku 374 000 m2 biur wynajęły firmy z sektora nowoczesnych usług biznesowych w 2015 r. poza Warszawą 1 050 000 m2 istniejącej powierzchni biurowej czeka aktualnie na najemców 72% zarejestrowanego popytu we Wrocławiu w 2015 roku zostało wygenerowane przez firmy z sektora nowoczesnych usług dla biznesu Rycina 36 Rynek nowoczesnych powierzchni biurowych w liczbach Źródło: JLL, I kw. 2016 roku 48 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych (m2) 166 200 (%) 18,3 (m2) 1 600 622 200 (%) 14,0 (m2) 12 200 (€ / m2 / mies.) 12,75-13,5 (m2) (€ / m / mies.) 11,5-13 2 92 600 Trójmiasto 9 400 (m ) 2 Szczecin (m2) (m2) 388 500 (%) 14,4 (m2) 11 200 (m2) 324 000 (%) 7,7 (m2) 11 400 (m2) Poznań Warszawa 45 000 (m2) 724 800 (%) 7,3 4 751 400 (%) 14,1 (m ) 142 200 (€ / m2 / mies.) 21-23,5 11-18 (m2) 662 000 (m2) 129 000 (%) 9,8 (m2) 1 900 2 106 000 Łódź (m2) (€ / m2 / mies.) 11,5-12,9 (€ / m2 / mies.) 14-14,5 (m2) Wrocław (€ / m2 / mies.) 11-12 (m2) 55 700 Lublin 18 900 (m2) (€ / m / mies.) 14-14,5 2 (m2) 170 000 Katowice Kraków (m2) 394 000 (%) 17,4 (m2) 11 200 (€ / m2 / mies.) 12,5-13,5 (m2) 47 000 Zasoby powierzchni biurowej (m2) Wskaźnik pustostanów (%) Popyt (m2) Wysokość czynszów transakcyjnych (€ / m2 / mies.) W budowie (m2) Rycina 37 Rynek nieruchomości biurowych w Polsce w liczbach Źródło: JLL, PORF, I kw. 2016 (m2) 800 800 (%) 5,7 (m2) 39 400 (€ / m2 / mies.) 13,6-14,5 (m2) 284 000 49 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych Wstęp Rynek najmu rośnie w siłę. Popyt brutto w największych polskich miastach w całym 2015 r. wyniósł około 1,5 mln m2, co stanowiło spektakularny, 42% wzrost r-d-r. Podobnie jak w ubiegłych latach, kluczowym najemcą pozostawał sektor usług dla biznesu, który wygenerował łącznie około 54% całkowitego wolumenu najmu zarejestrowanego na regionalnych rynkach biurowych poza Warszawą. Najwyższemu poziomowi popytu w historii rynku biurowego w Polsce sprzyjały bogata oferta w ramach nowopowstających projektów biurowych oraz obniżające się stawki czynszowe, które pozostają w trendzie spadkowym na większości rynków, a w miastach takich jak Trójmiasto czy Łódź osiągnęły już swoje minimum. Obecnie najwyższe czynsze transakcyjne za najlepsze powierzchnie biurowe, spełniające wymagania firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu kształtują się na poziomie od 11 do 14,5 € / m² / miesiąc w największych miastach w Polsce oraz około 8 – 12 € / m2 / miesiąc na rynkach wschodzących. 50 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych RYNEK NIERUCHOMOŚCI BIUROWYCH W POLSCE, KLUCZOWE INFORMACJE Warszawa »» Warszawa to największy rynek biurowy w Europie Środkowo-Wschodniej, oferujący łącznie około 4,75 mln m2 biur. »» »» »» »» Jeszcze w 2016 r. podaż powierzchni biurowej w stolicy przekroczy poziom 5 mln m2. 2015 r. był niezwykle aktywnym okresem na rynku biurowym w Warszawie. Popyt sięgnął rekordowych 834 000 m2, co stanowi 36% wzrost w porównaniu do 2014 r. W pierwszych trzech miesiącach 2016 r. popyt brutto wyniósł 142 200 m2, co stanowi 15% spadek w porównaniu z I kw. rekordowego 2015 r., z drugiej zaś strony 10% wzrost względem I kw. 2014 r. Mimo, że dotychczas udział sektora nowoczesnych usług dla biznesu w całkowitym wolumenie najmu w stolicy był znikomy, można się spodziewać jego systematycznego wzrostu. W I kw. 2016 r. współczynnik pustostanów wyniósł około 14,1%. Ze względu na duży wolumen powierzchni przewidzianej do wprowadzenia na rynek w II-IV kw. 2016 r. oraz 2017 r. wskaźnik ten może wzrosnąć o kolejne 1-2 p.p. Aktywność budowlana pozostaje wysoka. Obecnie w budowie jest ponad 662 000 m2 biur. Szacujemy, że około 40% z 291 000 m2 powierzchni biurowych planowanych do oddania w okresie II-IV kw. 2016 r. jest już zabezpieczonych umowami najmu. W I kw. stawki czynszu pozostały stabilne. Najwyższe czynsze transakcyjne w Centrum wahają się od 21 do 23,5 € / m2 / miesiąc oraz od 11 do 18 € / m2 / miesiąc poza Centrum. Znacząca aktywność deweloperska może spowodować dalsze presje zniżkowe na czynsze najmu. Sytuacja ta dotyczyć będzie głównie starszych, niższej jakości zasobów biurowych. Kraków »» Z zasobami na poziomie około 800 800 m2, Kraków to największy regionalny rynek biurowy w Polsce poza Warszawą. Ze względu na niezwykle ożywioną aktywność budowlaną, do 2018 r. podaż nowoczesnej powierzchni biurowej w stolicy Małopolski ma szansę przekroczyć 1 mln m2. »» W 2015 r. w Krakowie wynajęte zostało około 33% całkowitego wolumenu najmu zarejestrowanego na głównych rynkach biurowych poza Warszawą. Popyt brutto wyniósł około 226 000 m2, co stanowiło około 56% wzrost r-d-r i zarazem najlepszy wynik w historii rynku. W I kw. 2016 r. podpisano umowy najmu o łącznej powierzchni około 40 000 m2. Podobnie jak we wcześniejszych latach, także w pierwszych trzech miesiącach 2016 r. popyt generowany był głównie przez sektor nowoczesnych usług dla biznesu (74%). »» Poziom powierzchni niewynajętej w Krakowie utrzymuje się na niskim poziomie. Na koniec I kw. 2016 r. współczynnik pustostanów oscylował w granicach 5,7% (tj. około 45 000 m2 dostępnych od ręki w istniejących budynkach biurowych). Wraz z wejściem na rynek inwestycji w trakcie realizacji, spodziewamy się jednak presji zwyżkowych na wskaźnik (obecnie około 284 000 m2 w aktywnej budowie – najwięcej ze wszystkich regionalnych rynków biurowych poza Warszawą). »» Stawki najmu za najlepsze powierzchnie biurowe w Krakowie pozostają na zbliżonym poziomie do tych odnotowanych we Wrocławiu czy poza centralnych dzielnicach Warszawy. Obecnie kształtują się od 13,6 do 14,5 € / m2 / miesiąc. Wrocław »» Wrocław to trzeci co do wielkości rynek biurowy w Polsce (po Warszawie i Krakowie), o łącznej podaży powierzchni biurowej na poziomie około 724 800 m2. »» Wrocław umacnia swoją pozycję na biurowej mapie Polski. W 2015 r. popyt brutto wyniósł około 127 000 m2 i był najlepszym odnotowanym dotąd wynikiem i drugim spośród wszystkich regionalnych rynków biurowych poza Warszawą. Głównym motorem dla rozwoju rynku pozostaje sektor nowoczesnych usług dla biznesu, który wygenerował około 72% wolumenu najmu. Popyt brutto w I kw. 2016 r. był na poziomie 19 000 m2. »» Obecnie we Wrocławiu powstaje 170 000 m2 biur, z czego około 16% zabezpieczonych zostało umowami przednajmu. Szacujemy, że w całym 2016 r. oferta rynkowa dla firm poszukujących nowych biur wzrośnie o około 134 000 m2. 51 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych »» Wysoki popyt i zbalansowana podaż znalazły swoje odzwierciedlenie w niskim wskaźniku pustostanów, który w I kw. 2016 r. wyniósł około 7,3%. Wzrost dostępności powierzchni, oczekiwany jeszcze w 2016 r. wraz z zakończeniem większości inwestycji w budowie, dotyczyć będzie jednak w głównej mierze budynków o niższym standardzie technicznym i oferujących ograniczone możliwości ekspansji. »» Najwyższe czynsze transakcyjne pozostają stabilne i wahają się w granicach od 14 do 14,5 € / m2 / miesiąc. Spodziewamy się, że 2016 r. może przynieść nieznaczną korektę efektywnych stawek czynszowych. Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia i Sopot) »» W 2015 r. Trójmiasto przekroczyło poziom 0,5 mln m2 nowoczesnych powierzchni biurowych, dołączając tym samym do grona największych rynków regionalnych w Polsce (czwarty co do wielkości po Warszawie, Krakowie i Wrocławiu). Według stanu na koniec marca 2016 r. całkowita podaż powierzchni biurowych w ramach aglomeracji wyniosła około 622 200 m2. »» Za najwyższym dotąd poziomem wynajmu (107 000 m2 w 2015 r.) stały zarówno rozwijające się firmy obecne już w Trójmieście, jak i nowi rynkowi gracze. Podobnie jak w ubiegłym roku, najbardziej aktywny pozostaje sektor nowoczesnych usług dla biznesu, który w I kw. 2016 r. wygenerował około 52% całkowitego wolumenu najmu. »» Obecnie w całym Trójmieście w trakcie realizacji jest około 92 000 m2 biur, z czego około połowa trafi na rynek jeszcze w II-IV kw. 2016 r. Około 13% tej powierzchni jest zabezpieczone umowami przednajmu. »» W I kw. 2016 r. poziom pustostanów wzrósł o 3,3 p.p. kw-d-kw. (do poziomu około 14,1%), w związku z oddaniem do użytkowania trzech budynków biurowych o łącznej powierzchni około 43 000 m2. Wolna powierzchnia biurowa to około 87 300 m2, dostępna w 49 budynkach biurowych. »» Najwyższe czynsze transakcyjne w Trójmieście pozostają relatywnie stabilne i wynoszą od 12,75 do 13,5 € / m2 / miesiąc. Z uwagi na ożywioną aktywność inwestycyjną, podobnie jak w latach ubiegłych, rynek biurowy w Trójmieście pozostanie rynkiem najemcy także w latach 2016-2017. Katowice »» Katowice są największym ośrodkiem biurowym Aglomeracji Katowickiej. Całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej na poziomie około 394 400 m2, pozwalają miastu utrzymać swoją piątą pozycję pod względem wielkości rynku (zaraz za Warszawą, Krakowem, Wrocławiem i Trójmiastem). »» Rok 2015 był rekordowy ze względu na wolumen wynajętej powierzchni biurowej w Katowicach. Łącznie najemcy podpisali umowy na ponad 62 500 m2, co jest wartością porównywalną z odnotowaną w 2013 r. oraz około 30% wzrost w porównaniu rok do roku. W I kw. 2016 r. aktywność najemców wyniosła 10 700 m2, w tym 70% stanowiły umowy przednajmu. Od 2010 r. głównym motorem napędowym popytu w Katowicach są firmy z sektora nowoczesnych usług dla biznesu, które obecnie zajmują jedną trzecią istniejących zasobów biurowych w mieście. »» Współczynnik powierzchni niewynajętych od II kw. 2010 r. (18,3%) systematycznie spadał, by osiągnąć najniższy odnotowany w mieście poziom 5,6% w I kw. 2014 r. Wskaźnik ten jednak ponownie wzrósł w okresie I kw. 2015 r. – I kw. 2016 r. i obecnie wynosi 17,4%, co przekłada się na 69 000 m2 wolnej powierzchni dostępniej w 48 budynkach biurowych. W perspektywie krótkoterminowej katowicki rynek biurowy pozostanie przyjazny najemcom, na co dodatkowo wpływa fakt budowy 47 000 m2, z czego około 30% jest obecnie wynajęte. »» Najwyższe czynsze transakcyjne w Katowicach na koniec I kw. 2016 r. pozostawały stabilne i oscylowały na poziomie 12,5 – 13,5 € / m2 / miesiąc. Poznań »» Pod koniec 2015 r. całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w Poznaniu wynosiły około 388 500 m2. W pierwszych trzech miesiącach 2016 r. Poznań wzbogacił się o jedną nową inwestycję biurową o powierzchni jedynie 1 300 m2. »» Aktualnie w trakcie realizacji pozostaje dodatkowe 45 000 m2 nowoczesnej powierzchni biurowej, a kilka inwestycji jest na etapie planowania. Co ciekawe, w ciągu ostatnich 5 lat deweloperzy dostarczyli na rynek około 155 000 m2 biur, co stanowi ok. 40% aktualnej, całkowitej podaży biur w mieście. 52 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych »» W 2015 r. popyt na powierzchnie biurowe w mieście trzykrotnie przewyższył poziom odnotowany w roku 2014 i osiągnął rekordowy poziom 65 000 m2. Początek roku 2016 jest również obiecujący, ponieważ w pierwszych trzech miesiącach najemcy zdecydowali się na wynajęcie około 11 000 m2 biur. »» Sektor nowoczesnych usług dla biznesu, podobnie jak w latach ubiegłych, odgrywał mniejszą rolę w strukturze popytu w Poznaniu niż w innych miastach Polski. Jest to spowodowane głównie wzrostem branż już mocno rozwiniętych w tym mieście (np. bankowo-finansowej, czy firm, które mają ulokowane tutaj swoje zakłady produkcyjne) oraz elementem kosztowym. »» Aktualnie około 14,4% zasobów biurowych w mieście pozostaje bez najemców. Ze względu na niską, planowaną nową podaż w tym roku (około 20 300 m2) współczynnik pustostanów powinien być w 2016 r. stabilny. »» Najwyższe czynsze transakcyjne w Poznaniu obniżyły się nieznacznie w ciągu ostatniego roku. Warto wspomnieć, że w latach 2013-2014 były one wyższe niż w innych miastach regionalnych. Aktualnie stawki za najlepsze powierzchnie biurowe oscylują w granicach 14-14,5 € / m2 / miesiąc i są porównywalne do tych z Wrocławia. Łódź »» Na koniec I kw. 2016 r. nowoczesne zasoby biurowe w Łodzi wynosiły 324 000 m2, kolejne 106 000 m2 było w trakcie realizacji, co stanowi prawie jedną trzecią całkowitych istniejących zasobów biurowych w mieście. Warto zauważyć, że ponad 55% projektów będących w budowie jest już wynajęte. »» Zainteresowanie wynajmem powierzchni biurowych w Łodzi systematycznie rośnie. Rekordowy popyt zarejestrowany w 2014 r. spowodowany był głównie rozwojem obecnej już na łódzkim rynku firmy Infosys. 2015 r. przyniósł dalszy wzrost aktywności najemców. Wynajęto wtedy łącznie około 70 000 m2 biur. Pomimo sporego zróżnicowania sektorowego łódzkich najemców, firmy reprezentujące usługi biznesowe wiodą prym: w 2015 r. ich udział w całkowitym popycie stanowił 41%. »» W ostatnich kilku latach wskaźnik pustostanów w Łodzi znacząco się obniżył – z poziomu około 19,1% zarejestrowanego w IV kw. 2011 r. do 7,7% według stanu na koniec I kw. 2016 r. Było to częściowo wynikiem ograniczonej podaży; z drugiej zaś strony przyjazny klimat inwestycyjny oraz rosnący popyt na nowoczesne powierzchnie biurowe również przyczyniły się do spadku wolumenu dostępnej powierzchni w mieście. »» Łódź to wciąż jeden z najatrakcyjniejszych rynków biurowych pod względem kosztowym w Polsce, z czynszami na poziomie porównywalnym do tych w Szczecinie czy Lublinie. Najwyższe czynsze transakcyjne w mieście kształtują się na poziomie od 11,5 do 12,9 € / m2 / miesiąc i utrzymują się na podobnym poziomie już od pięciu-sześciu lat. W latach 2016-2017 spodziewamy się dalszej stabilizacji poziomu czynszów. Szczecin »» Szczecin poczynił wyraźne postępy w zakresie przygotowania zasobów nieruchomości dla potencjalnych najemców. W ostatnich trzech latach całkowita podaż biurowa w mieście wzrosła o 50,4% i na koniec I kw. 2016r. zasób nowoczesnej powierzchni biurowej wyniósł 166 200 m2. Obecnie w mieście w trakcie realizacji znajduje się jeden projekt biurowy: Szczecin Odra Park I (9 350 m2). »» 2015 r. był też pozytywny pod kątem popytu w Szczecinie, który wyniósł 12 700 m2. Uważamy również, że aktywność najemców w mieście pozostanie na stabilnym, umiarkowanym jak dla tej wielkości rynku poziomie. Typowymi najemcami nowoczesnej powierzchni biurowej w Szczecinie są przede wszystkim firmy z sektorów takich jak finanse, ubezpieczenia oraz IT. W ostatnich latach Szczecin stał się atrakcyjny także dla firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu, które mogą stać się głównym motorem napędowym popytu. »» Wskaźnik pustostanów w istniejących biurowcach na poziomie 18,3% oraz 100% w projekcie w budowie pokazuje, że obecnie szczeciński rynek biurowy jest sprzyjający najemcy i pozostanie taki przynajmniej do końca 2016 r. W całym mieście 10 budynków oferuje na wynajem powierzchnię ponad 1 000 m2. »» Najwyższe czynsze transakcyjne w Szczecinie wahają się w przedziale między 11,5 oraz 13 € / m2 / miesiąc. Górna granica czynszu odnosi się do najlepszych budynków w Szczecinie takich jak Brama Portowa czy Baltic Business Park. W nowych obiektach w Szczecinie czynsze najczęściej podawane są w €, natomiast czynsze podawane w PLN dotyczą przede wszystkim odnowionych kamienic oraz starszych budynków biurowych. 53 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek nieruchomości biurowych Lublin »» Lublin jest ósmym z regionalnych rynków biurowych w Polsce. Na koniec I kw. 2016 r. całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w mieście wynosiły 128 900 m2. Obecnie w aktywnej budowie pozostaje około 55 700 m2, z czego większość zostanie dostarczona na rynek w 2017 r. Dodatkowo ponad 100 000 m2 nowoczesnej powierzchni biurowej oczekuje na kluczowego najemcę by rozpocząć budowę. »» Popyt w Lublinie utrzymuje się na średnim poziomie. W całym 2015 r. najemcy wynajęli łącznie 11 470 m2, co stanowi 38% wzrost w porównaniu z poziomem odnotowanym w 2014 r. Firmy z sektora bankowość i finanse oraz ubezpieczenia są głównymi wynajmującymi powierzchnię biurową w Lublinie. Można też zaobserwować rosnące zainteresowanie Lublinem ze strony firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu (BPO, SSC, IT, R&D), zarówno tych już działających w mieście jak i planujących dopiero rozpoczęcie działalności. »» Współczynnik powierzchni niewynajętej w Lublinie kształtuje się na umiarkowanym poziomie, w porównaniu z rekordowo wysokim odnotowanym w III kw. 2013 r. (15,9%). Obecnie wynosi on 9,8%, co przekłada się na 12 600 m2 dostępnych dla najemców w 17 istniejących budynkach. Tylko 4 biurowce oferują moduły powyżej 1 000 m2. »» Najwyższe czynsze transakcyjne za nowoczesną powierzchnię biurową w Lublinie oscylują w granicach 11-12 € /m2 / miesiąc. Czynsze i koszty eksploatacyjne w Lublinie są kwotowane przeważnie w PLN. 54 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy Opracowanie i wynagrodzenia treści rozdziału: w centrach Randstad usług biznesowych 3 | Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Stabilna sytuacja rynkowa i dobre wskaźniki makroekonomiczne sprawiają, że sytuacja na polskim rynku pracy odznacza się wysokim popytem na pracowników. Na tle poprawiającej się kondycji rynku pracy, sytuacja sektora nowoczesnych usług biznesowych jest bardzo korzystna. Polska edycja największego na świecie badania wizerunku pracodawców Randstad Award pokazuje, że z perspektywy potencjalnych pracowników sektor ten oferuje atrakcyjne miejsce zatrudnienia. Przekłada się to na wysoki odsetek osób chętnych do podjęcia w nim pracy. Branża może liczyć też na duże zasoby absolwentów uczelni wyższych oraz relatywnie wysoką na tle Europy znajomość języków obcych przez potencjalnych pracowników. 55 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Rynek pracy POLSKA – WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE I KWARTAŁ 2016 10% Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce W marcu 2016 roku wskaźnik stopy bezrobocia zmniejszył się o 1,5 punkta procentowego w stosunku do analogicznego okresu 2015 roku oraz o 3,5 punkta procentowego do roku 2014. 4 351,45 PLN Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w Polsce W marcu 2016 roku odnotowano wzrost przeciętnego miesięcznego poziomu wynagrodzenia o 3,3% w stosunku do analogicznego okresu 2015 roku. 3,8% Przyrost PKB w 2016 roku Według Narodowego Banku Polskiego prognozowany wzrost PKB w 2016 roku wyniesie 3,8% przy inflacji CPI równej – 0,4. Źródło: Główny Urząd Statyczny, Narodowy Bank Polski NAJWAŻNIEJSZE ASPEKTY PRACY POSZUKIWANE PRZEZ POLSKICH PRACOWNIKÓW 64% Wynagrodzenie i świadczenia pozapłacowe W opinii 64% pracowników poziom płac jest jednym z pięciu najbardziej pożądanych wartości, jakimi kierują się pracownicy podejmując decyzję o zatrudnieniu (Randstad Award 2016). 5 miejsce Pozycja sektora nowoczesnych usług biznesowych w rankingu branż najbardziej atrakcyjnych dla pracowników (Randstad Award 2016). 56 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Najważniejsze aspekty pracy 65% wynagrodzenia i świadczenia 58% bezpieczeństwo zatrudnienia 56% przyjazna atmosfera pracy 51% stabilna sytuacja finansowa firmy 46% interesująca treść pracy 0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rycina 38 Najważniejsze aspekty pracy poszukiwane przez polskich pracowników w 2016 roku Źródło: Badanie Randstad Award 2016 realizowane przez Randstad we współpracy z instytutem badawczym ICMA International. Badanie Randstad Award to międzynarodowe badanie poświęcone tematyce wizerunku pracodawców. Pozwala na wskazanie najbardziej pożądanego przedsiębiorstwa z punktu widzenia potencjalnych pracowników oraz wyodrębnienie kluczowych czynników, jakimi kierują się kandydaci przy wyborze przyszłego pracodawcy (w Polsce wielkość badanej próby wyniosła 8 tys. osób). POTENCJAŁ EDUKACYJNY RYNKU 27 7% 17 3% 7 2% 16 3% 18 4% 99 20% 35 10% 6 1% 36 9% 25 6% 6 2% 37 8% Liczba szkół wyższych 18 6% 14 2% 30 13% Odsetek studentów w Polsce: >10% 14 4% Rycina 39 Liczba szkół wyższych oraz udział studentów w podziale na województwa (stan na 30.11.2015) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS: Dane wstępne dotyczące szkolnictwa wyższego za 2015 rok 5-10% <5% 57 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 pomorskie 10302 mazowieckie 3105 4311 6191 23074 6190 4360 6673 6884 7144 23206 wielkopolskie podlaskie 28970 5167 14142 10958 19939 2079 3533 3770 9635 13264 29487 18823 873 1440 1960 2748 kujawsko-pomorskie 1972 1590 3898 5465 warmińsko-mazurskie zachodnio-pomorskie lubuskie 26214 2980 1085 1918 3164 4293 4727 12384 2781 2389 5177 2192 29805 13183 54388 19699 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych świętokrzyskie 2969 2389 opolskie śląskie Kategoria studiów: lubelskie 8021 9576 8709 9671 1327 1420 2353 3204 dolnośląskie 6871 7579 13252 1318 1235 3106 4437 łódzkie technologii teleinformacyjnych* małopolskie językowa podkarpackie inżynieryjno-techniczna biznesu i administracji 4% 5% 0 11% 10% 18% 20% 30% Pozostałe kategorie studiów 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Rycina 40 Studenci kierunków językowych, biznesu i administracji, technologii teleinformacyjnych oraz kierunków inżynieryjno-technicznych w Polsce (rok akademicki 2015/2016) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS: Dane wstępne dotyczące szkolnictwa wyższego za 2015, stan na 30.11.2015 * wraz z podgrupą interdyscyplinarnych programów i kwalifikacji obejmujących technologie informacyjno-komunikacyjne 58 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych 1405 tys. Liczba studentów w Polsce w roku akademickim 2015/2016 (stan na 30.11.2015) 395 tys. Liczba absolwentów w Polsce w roku akademickim 2014/2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS: Dane wstępne dotyczące szkolnictwa wyższego za 2015 rok 93% Udział studentów uczących się jednego języka obcego w ramach obowiązkowego lektoratu Na wyższych uczelniach w Polsce podobnie, jak i na najniższych poziomach edukacji najczęściej uczono się języka angielskiego (79%), a w dalszej kolejności języka niemieckiego (10%). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS: Szkoły wyższe i ich finanse 9 miejsce Pozycja Polski wśród innych państw europejskich pod względem znajomości języka angielskiego w badaniu „English Proficiency Index” w 2015 roku Kobiety lepiej wypadają w badaniu znajomości języka angielskiego „English Proficiency Index” niż mężczyźni. Polacy wykazują się wyższą znajomością języka angielskiego w porównaniu do średniej dla Europejczyków. Źródło: Badanie znajomości języka angielskiego: http://www.ef.pl/epi/regions/europe/poland/ Wynagrodzenia w centrach usług Wynagrodzenia w centrach usług biznesowych są zróżnicowane geograficznie, ze względu na poziom stanowiska oraz obsługiwany proces. W ramach tych samych lokalizacji występują oczywiście także różnice pomiędzy kwotami oferowanymi przez różnych pracodawców. Przeciętnie wynagrodzenia mieszczą się w przedziale +/-20% względem wartości najczęściej oferowanej. Najwyższe wynagrodzenia w sektorze nowoczesnych usług biznesowych charakteryzują Warszawę, drugą pod względem wysokości wynagrodzeń lokalizacją jest Kraków. 59 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Najniższe koszty wśród analizowanych siedmiu ośrodków poniosą pracodawcy zatrudniając specjalistów w Poznaniu, Łodzi i Aglomeracji Katowickiej1. Pośród różnorodnych procesów, obsługiwanych w ramach centrów usług biznesowych, na najwyższą pensję mogą liczyć specjaliści z zakresu IT oraz R&D. Na drugim miejscu znajdziemy ekspertów z obszaru zakupów oraz osoby odpowiedzialne za rozliczanie księgi głównej. Istotny wpływ na wysokość oferowanego przez pracodawców wynagrodzenia mają wymogi związane ze znajomością drugiego języka obcego. Rosnące zapotrzebowanie na kandydatów władających językiem niemieckim lub językami nordyckimi sprawia, że osoby znające te języki mogą liczyć na pensje nawet o 1500 PLN wyższe w stosunku do osób posługujących się tylko językiem angielskim. Analizując siatki płac należy przyjąć, iż wynagrodzenia osób bez doświadczenia (absolwentów) są z reguły niższe o 20-30% w stosunku do osób z 1-rocznym lub dłuższym stażem pracy – o ile stanowiska te nie zostały wyszczególnione odrębnie w tabelach (5-11). 1 Koszty wynagrodzeń w nieuwzględnionych w zestawieniach mniejszych ośrodkach (m.in. Bydgoszcz, Lublin, Szczecin, Rzeszów, Opole) mogą być niższe od zaprezentowanych. Permanent Recruitment Award 2016 by „Rekruter” Magazine Trójmiasto Trójmiasto 85 000 candidates for SSC/ BPO 45 7 candidates in database 930 000 consultants in SSC/ BPO team Poznań Poznań Warszawa Warszawa Łódź Łódź candidates employed in 2015 70 000 Wrocław Wrocław sourcing HUBs for SSC/ BPO clients Katowice Katowice Kraków Kraków Randstad in Poland Leszek Kurycyn Randstad Professionals Operations Director M +48 605 308 806 E [email protected] internal employees 800 www.professionals.randstad.pl Magdalena Celmer Randstad Professionals North-West Region Manager M +48 663 997 508 E [email protected] Michał Tarnowski Randstad Professionals Central Region Manger M +48 725 302 902 E [email protected] Joanna Dudar Randstad Professionals South Region Manager M +48 501 332 261 E [email protected] 60 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych AGLOMERACJA KATOWICKA Tabela 5 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Aglomeracja Katowicka) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3000 3500 4200 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 5500 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 8000 9000 12000 10000 13000 18000 Opt Max Min Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3000 3500 4200 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4000 4500 5500 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6000 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) 7000 8500 12000 10000 13000 16000 Min Opt Max 3000 3500 4200 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4200 4900 5600 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5600 6300 7700 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4000 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 4500 5000 6500 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 4500 6000 7500 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 7000 8000 9500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 7000 8000 10000 10000 13000 18000 Min Opt Max 2500 3000 4000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Junior Specialist (bez doświadczenia) Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 4200 5000 5500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 5000 6500 8500 Manager (zespół do 50 osób) 6500 9000 11000 61 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 6000 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5500 6500 7500 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6500 7500 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 10000 12000 12000 15000 19000 Min Opt Max Manager (zespół do 50 osób) HR processes Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 2500 3500 3800 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3500 4500 5500 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 5000 6000 8000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 3800 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4000 4500 5500 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6500 7000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 7000 8000 10000 Manager (zespół do 50 osób) 8000 10000 14000 IT Min Opt Max 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 3500 4000 5500 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 4000 5000 7000 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 6000 7000 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 6000 7500 9000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 6000 8000 12000 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6200 8000 12000 Developer (3 lata doświadczenia) 6000 8000 12000 Tester (3 lata doświadczenia) 4200 5000 7000 7000 11000 14000 10000 12000 14000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) Min Opt Max 4000 5000 5500 Technologist (pow. 2 lat) 4500 5500 7000 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4000 6500 8000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6000 7000 9000 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 6000 8000 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6000 8000 10000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 6000 8000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6500 8000 9000 11000 14000 16000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 62 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych KRAKÓW Tabela 6 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Kraków) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5500 6500 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 6500 7000 8500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 8500 10000 13000 12000 15000 20000 Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4000 5000 6000 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) 8000 9000 13000 12000 15000 20000 Min Opt Max 3500 4000 4500 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 6800 8000 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 5000 5500 6500 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3500 4500 5000 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 5000 6000 8000 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 7000 8500 10000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 10000 12000 14000 17000 20000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Min Opt Max 2500 3000 4000 Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 3000 4000 5000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 5000 6500 9000 Manager (zespół do 50 osób) 7000 10000 15000 Junior Specialist (bez doświadczenia) 63 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4500 6000 7000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6500 7500 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 10000 12000 14000 Manager (zespół do 50 osób) 14000 18000 22000 HR processes Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 2500 3000 4000 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3500 4500 5500 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4500 6500 8000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4500 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4000 5000 6500 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6500 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 9000 11000 14000 14000 16000 20000 Manager (zespół do 50 osób) IT Min Opt Max 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 4000 4500 6000 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 5000 6000 8000 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 6000 7000 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 7000 8000 10000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 6500 8500 12000 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6500 8500 12000 Developer (3 lata doświadczenia) 6000 9000 12000 Tester (3 lata doświadczenia) 5500 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D 8000 12000 15000 12000 14000 18000 Min Opt Max Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4200 5000 6000 Technologist (pow. 2 lat) 4500 6000 7500 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 6800 8000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8000 9500 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 7500 8500 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 9000 10000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 7000 8000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8500 9000 14000 16000 17000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 64 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych ŁÓDŹ Tabela 7 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Łódź) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4000 4200 4500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5200 6000 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 6000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 8000 10000 13000 12000 14000 18000 Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4000 4500 5500 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 5500 6500 7000 8000 10000 10000 13000 16000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) Min Opt Max 3000 3500 4200 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4200 4900 5600 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5600 6300 7700 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4000 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 4500 5000 6500 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 4000 5000 6000 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6500 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 7000 8000 10000 10000 13000 18000 Min Opt Max 2500 3500 4000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Junior Specialist (bez doświadczenia) Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 4500 6000 7500 Manager (zespół do 50 osób) 7000 8500 10000 65 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4000 5000 6000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 10000 12000 12000 14000 18000 Manager (zespół do 50 osób) HR processes Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 2500 2800 3000 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3300 3500 4200 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4000 4500 5000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4500 5500 6500 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 7000 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 9000 11000 12000 15000 17000 Min Opt Max Manager (zespół do 50 osób) IT 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 3200 4000 5000 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 4100 4850 6200 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 5000 6000 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 6000 7500 10000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 6250 8800 12500 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6300 8500 12000 Developer (3 lata doświadczenia) 6500 9500 12000 Tester (3 lata doświadczenia) 4000 5500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 7000 11000 15000 10000 14000 18000 Min Opt Max 4000 4500 5500 Technologist (pow. 2 lat) 5000 6500 8000 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 6000 6500 7000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 7500 9000 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 6500 7000 7500 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7500 9000 9500 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 6500 7000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6500 7000 8000 12000 14000 16000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 66 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych POZNAŃ Tabela 8 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Poznań) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3000 3600 4200 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4200 4600 5200 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 5200 6200 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 8500 11000 13000 15000 18000 20000 Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3000 3500 4000 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4000 4500 5000 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 5500 6500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking 7500 9000 12000 13000 15000 18000 Min Opt Max 3000 3500 4200 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4200 4600 5500 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5200 5800 6500 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4500 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4500 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 4500 5500 6500 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 6500 8000 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 9000 11000 12000 14000 20000 Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Junior Specialist (bez doświadczenia) Min Opt Max 2500 3000 3500 Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 3000 4000 4500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 4500 6500 9000 Manager (zespół do 50 osób) 6000 8000 10000 67 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 10000 12000 13000 16000 20000 Manager (zespół do 50 osób) HR processes Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3300 3800 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3200 3500 4200 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 3500 4200 5000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4200 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4000 4500 5500 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 6000 8000 9000 Manager (zespół do 50 osób) 7000 10000 14000 IT Min Opt Max 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 3500 4500 5500 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 4500 5500 6500 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 5500 7000 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 5500 7000 9000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 6000 8800 12000 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6100 8200 11500 Developer (3 lata doświadczenia) 6500 8000 11000 Tester (3 lata doświadczenia) 4900 6000 7500 7800 11000 15000 11500 12000 17500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D Min Opt Max Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4200 5000 6000 Technologist (pow. 2 lat) 4800 5500 7200 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 6500 8000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6500 8000 10000 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 6000 8000 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8000 10000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 6000 8000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7500 8200 9000 13000 16000 18000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 68 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych TRÓJMIASTO Tabela 9 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Trójmiasto) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3800 4500 5000 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5500 6000 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 6000 6800 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 9000 11000 13000 15000 18000 23000 Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3500 4200 5000 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5000 5500 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5500 6000 7000 7500 8500 10000 11000 14000 18000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) Min Opt Max 3500 3800 4200 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4200 4800 5500 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5500 6200 7000 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 4000 4200 4500 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 6000 7500 9000 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3800 4200 4500 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 4500 5800 7000 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 6500 7500 9000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 9000 11000 13000 15000 18000 21000 Min Opt Max 2500 3000 3800 Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 3200 4000 5500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 5000 6000 9000 Manager (zespół do 50 osób) 6000 8000 12000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Junior Specialist (bez doświadczenia) 69 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4500 5000 6000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 7000 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 7000 10000 12000 13000 16000 20000 Manager (zespół do 50 osób) HR processes Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3500 4000 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4500 5500 6000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3000 3800 4200 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 4200 5300 6000 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 6700 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 7000 8500 10000 10000 12500 15000 Min Opt Max 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 4000 4800 5500 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 5500 6000 6500 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 6000 7000 8000 Manager (zespół do 50 osób) IT IT Administration (3 lata doświadczenia) 5000 7000 9000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 6000 8000 10000 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6500 8500 12000 Developer (3 lata doświadczenia) 6500 8500 12000 Tester (3 lata doświadczenia) 5000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D 8000 12000 15000 12000 14000 18000 Min Opt Max Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4000 5000 5500 Technologist (pow. 2 lat) 5000 6500 7500 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 7000 8000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8500 9500 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5500 7000 8500 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 9000 10000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 6500 7500 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8000 9000 13000 15000 17000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 70 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych WARSZAWA Tabela 10 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Warszawa) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4500 5500 6000 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 6000 7000 8000 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 7000 8000 9500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 9000 12000 15000 14000 18000 23000 Min Opt Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4000 4500 5500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 5000 5500 6500 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 6500 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking Max 7000 9500 12000 12000 15000 20000 Min Opt Max Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) 4200 4500 4800 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4800 5500 6500 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6500 7500 9000 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4400 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 4200 5500 6500 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 5500 7000 8000 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 4500 5000 6000 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 5000 6500 7500 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 7000 8000 10000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 11000 14000 12000 18000 21000 Min Opt Max Junior Specialist (bez doświadczenia) 3000 4000 5000 Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 4000 5500 6000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 5500 7500 9000 Manager (zespół do 50 osób) 7000 11000 16000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service 71 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4500 5500 6000 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5500 6500 8000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 7500 8500 10000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 12000 15000 17000 Manager (zespół do 50 osób) 15000 18000 24000 Min Opt HR processes Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 4500 5500 6000 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 6000 6500 7000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5000 6500 7000 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 7000 8500 10000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 9500 12000 15000 14000 17000 21000 Opt Max Manager (zespół do 50 osób) IT Min 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 4000 4200 5500 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 4800 5200 6800 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 6000 6800 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 6000 7500 10000 Network / Security (3 lata doświadczenia) 8000 10000 13500 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 7000 9000 13000 Developer (3 lata doświadczenia) 6000 8000 13000 Tester (3 lata doświadczenia) 5000 5500 8500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Project Manager (zespół do 50 osób) R&D Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 8000 12500 17000 10500 14000 20000 Min Opt Max 4500 5000 6000 Technologist (pow. 2 lat) 5000 6500 8000 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 6000 7000 8000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 9000 11000 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 7000 8000 9000 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 8000 9000 11000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5500 7000 8000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8000 9000 13000 16000 20000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 72 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych WROCŁAW Tabela 11 Miesięczne wynagrodzenia brutto [PLN] w centrach BPO/SSC/IT/R&D dla osób znających język angielski (Wrocław) Tabele wynagrodzeń zostały przygotowane w oparciu o wnioski z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów rekrutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Łącznie analizie poddano 2000 procesów rekrutacyjnych realizowanych przez Randstad. Dane aktualne na I kwartał 2016 roku. F&A: GL Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4000 4500 5000 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 5000 6000 6500 Senior Accountant (powyżej 3 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) F&A: AP / AR 9000 11000 13000 14000 18000 20000 Min Opt Max Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 3500 4000 4500 Accountant (2-3 lata doświadczenia) 4500 5000 5500 Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5500 6000 6500 Team Leader (zespół 5-15 osób) Manager (zespół do 50 osób) Banking 8500 9500 12000 12000 15000 19000 Min Opt Max Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) 3500 3800 4500 Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4300 5000 5500 Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 5500 6000 7500 AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 5000 5500 6000 AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 4000 5000 5500 Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 5000 6500 7500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 9000 11000 13000 12000 16000 19000 Manager (zespół do 50 osób) Customer Service Min Opt Max Junior Specialist (bez doświadczenia) 3000 3500 4000 Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 6000 7000 8000 Manager (zespół do 50 osób) 8000 10000 15000 73 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Procurement / Order Management Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4000 4500 5000 Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5000 6000 7000 Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6500 7500 8500 Team Leader (zespół 5-15 osób) 10000 12000 14000 Manager (zespół do 50 osób) 14000 18000 20000 HR processes Min Opt Max Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 2800 3200 3500 Specialist (1-2 lata doświadczenia) 3500 3500 4200 Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4000 4800 6000 Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3500 4000 4500 Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5000 5500 6000 Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 6000 7000 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 9000 11000 14000 14000 16000 20000 Manager (zespół do 50 osób) IT Min Opt Max 1st Line Support (2 lata doświadczenia) 3400 4200 5500 2nd Line Support (2 lata doświadczenia) 5000 5800 6800 3rd Line Support (2 lata doświadczenia) 6000 6500 8000 IT Administration (3 lata doświadczenia) 5500 7200 9800 Network / Security (3 lata doświadczenia) 7400 9400 12200 Business / System Analyst (3 lata doświadczenia) 6200 8600 12000 Developer (3 lata doświadczenia) 6500 9000 11500 Tester (3 lata doświadczenia) 5000 6500 8000 Team Leader (zespół 5-15 osób) 8000 12500 16000 Project Manager (zespół do 50 osób) 9500 13000 18000 R&D Min Opt Max Laboratory Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 4500 5000 6000 Technologist (pow. 2 lat) 5000 6500 7500 Design Engineer (2-4 lata doświadczenia) 4500 6500 7000 Senior Design Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 6500 7500 9000 Product Development / NPI Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 7000 7300 Senior Product Development / NPI Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7300 8000 9000 Quality Engineer (2-4 lata doświadczenia) 5000 6500 7000 Senior Quality Engineer (pow. 4 lat doświadczenia) 7000 8000 9000 13000 16000 18000 R&D Manager (zespół do 50 osób) Źródło: Randstad 74 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych Tabela 12 Bonusy językowe [PLN brutto] Rozpiętość stawek na stanowiskach specjalistycznych:* Od Do hiszpański / portugalski / rosyjski / włoski 300 800 francuski 500 900 niemiecki 500 1000 języki skandynawskie / fiński / niderlandzki 800 1500 Źródło: Randstad Tabela 13 Przeciętne wynagrodzenia w podziale na wybrane ośrodki i kategorie procesów Przeciętne wynagrodzenie brutto [PLN] Zróżnicowanie [najczęściej oferowane wynagrodzenie = 100%] Przeciętne minimum: 4847 83% Najczęściej oferowane wynagrodzenie: 5832 100% Przeciętne maximum: 7029 121% Przeciętne wynagrodzenie brutto [PLN] Zróżnicowanie [Warszawa = 100%] Warszawa 6468 100% Kraków 6038 93% Trójmiasto 5870 91% Rozpiętość stawek na stanowiskach specjalistycznych:* Przeciętne wynagrodzenia na stanowiskach specjalistycznych* w poszczególnych ośrodkach: Wrocław 5857 91% Katowice [aglomeracja] 5564 86% Łódź 5540 86% Poznań 5487 85% Przeciętne wynagrodzenie brutto [PLN] Zróżnicowanie [najczęściej oferowane wynagrodzenie = 100%] IT 6961 119% R&D 6954 119% Przeciętne wynagrodzenia na stanowiskach specjalistycznych* w poszczególnych kategoriach: Procurement / Order Management 5836 100% F&A: GL 5551 95% Banking 5333 91% F&A: AP / AR 4939 85% HR processes 4822 83% Customer Service 3858 66% Źródło: Randstad * stanowiska specjalistyczne = wszystkie stanowiska ujęte w tabelach wynagrodzeń, z wyłączeniem managerów i team leaderów 75 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Rynek pracy i wynagrodzenia w centrach usług biznesowych 76 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty Opracowanie inwestycyjne treści rozdziału: Baker & McKenzie 4 | Zachęty inwestycyjne Polska polityka zachęt inwestycyjnych przyznaje szczególne preferencje sektorowi nowoczesnych usług biznesowych jako jednej z branż priorytetowych. Obok tradycyjnych instrumentów wsparcia inwestycji, w ostatnim czasie rośnie znaczenie instrumentów przeznaczonych na dofinansowanie działalności badawczo-rozwojowej (B+R; R&D). 77 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty inwestycyjne Zachęty inwestycyjne dla sektora nowoczesnych usług biznesowych: »» ulgi podatkowe w Specjalnych Strefach Ekonomicznych (zwolnienie z podatku CIT) »» wsparcie działalności B+R: »» od 50 do 65% poniesionych kosztów w przypadku badań przemysłowych »» od 25 do 40% poniesionych kosztów w przypadku prac rozwojowych Sektor jest jednym z sektorów priorytetowych polityki gospodarczej. Specjalne Strefy Ekonomiczne Specjalne Strefy Ekonomiczne (SSE) to wyznaczone obszary na terytorium Polski, na terenie których inwestorzy korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Zwolnienie jest dostępne dla inwestorów, którzy uzyskali zezwolenie na prowadzenie działalności w SSE. Zezwolenie określa minimalny poziom inwestycji oraz zatrudnienia, a także maksymalny poziom pomocy publicznej oraz zakres działalności, jaka może być wykonywana. Zwolnienie przysługuje zazwyczaj od momentu poniesienia pierwszych wydatków i obejmuje wyłącznie działalność zgodną z zakresem przedmiotowym w nim określonym (działalność niewymieniona w zezwoleniu może być wykonywana, jednak nie korzysta ze zwolnienia). Nie wszystkie obszary działalności mogą być objęte zwolnieniem w SSE. Wyłączenia obejmują m.in. działalności wymagające uzyskania koncesji, czy usługi finansowe. Rozważając korzystanie ze zwolnienia z CIT w SSE, należy zatem zwrócić szczególną uwagę na klasyfikację wykonywanych usług/procesów. Limit zwolnienia obliczany jest na bazie wydatków inwestycyjnych lub 2-letnich kosztów pracy, przy czym wartość ograniczenia zależy od regionu. Od 1 lipca 2014 r. intensywność pomocy została istotnie obniżona. W większości kraju jest to 35% wydatków – dotyczy to województw: kujawsko-pomorskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie, opolskie, pomorskie, świętokrzyskie, zachodniopomorskie oraz obszarów należących do podregionów: ciechanowsko-płockiego, ostrołęcko-siedleckiego, radomskiego i warszawsko-wschodniego. Najwyższa intensywność w wysokości 50% wydatków przypada na tzw. ścianę wschodnią – województwa lubelskie, podkarpackie, podlaskie, warmińsko-mazurskie. Intensywność w wysokości 25% przypada na województwa dolnośląskie, wielkopolskie, śląskie. Intensywność w wysokości 20% przewidziana została dla obszarów należących do podregionu warszawskiego-zachodniego, z zastrzeżeniem, że dla Warszawy intensywność pomocy wynosi 15% wydatków, a od 1 stycznia 2018 r. jedynie 10% wydatków. Inwestor zwolniony jest całkowicie z CIT z tytułu działalności wymienionej w zezwoleniu do czasu wykorzystania limitu lub zakończenia działania SSE (obecnie 31 grudnia 2026 r.). 78 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty inwestycyjne 35% pomorskie 50% warmińsko-mazurskie 35% 50% zachodniopomorskie podlaskie 35% 35% ciechanowsko-płocki kujawsko-pomorskie 35% ostrołęcko-siedlecki 25% 35% 35% Warszawa* wielkopolskie warszawski wschodni lubuskie 20% warszawski zachodni 35% 35% łódzkie radomski 25% 50% dolnośląskie 35% opolskie 25% świętokrzyskie śląskie 35% małopolskie Rycina 41 Limity pomocy publicznej Źródło: Komisja Europejska [http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-180_pl.htm] * Warszawa: do 31.12.2017 – 15%, od 1.01.2018 – 10% lubelskie 35% 50% podkarpackie 79 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty inwestycyjne Dofinansowanie działalności B+R Dofinansowanie działalności B+R ma rosnące znaczenie w polityce gospodarczej Polski i coraz większy udział w zachętach inwestycyjnych zarówno krajowych, jak i finansowanych ze środków UE. Zgodnie z obowiązującą perspektywą finansową środków europejskich, obszar B+R jest praktycznie jedynym, w którym duże przedsiębiorstwa (w tym również sektora zaawansowanych usług biznesowych), mogą liczyć na dofinansowanie ze środków funduszy europejskich. Ponadto, obszerną ofertę wsparcia działalności badawczo-rozwojowej ze środków krajowych (bez współfinansowania z UE) realizuje także Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR). Przedmiotem działalności B+R mogą być różne procesy, kluczowym elementem jest jednak osiągnięcie innowacyjnego efektu o walorach nowości, umożliwiającego znaczące ulepszenie usług. Pomocniczo o sklasyfikowaniu danej działalności jako badawczo-rozwojowej mogą decydować: zaangażowanie personelu w stopniu doktora lub wyższym, współpraca z uczelniami w sferze badawczej czy poniesienie określonego rodzaju kosztów. 80 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty inwestycyjne Przykłady działań, które mogą być wspierane jako B+R w obszarze usług dla instytucji finansowych: »» badania matematyczne w zakresie analizy ryzyka, »» opracowanie nowych modeli ryzyka, badania nowych rodzajów lub cech ryzyka ubezpieczeniowego, »» prace B+R nad nowymi usługami czy metodami świadczenia usług w drodze elektronicznej, »» prace B+R nad nowymi lub znacząco udoskonalonymi usługami finansowymi, »» opracowanie nowych technik badań konsumenckich w celu tworzenia nowych rodzajów usług finansowych, badania zjawisk społecznych mających wpływ na usługi finansowe. Przykłady działań, które mogą być wspierane jako B+R w IT: »» rozwój technologii internetowych, »» badania metod projektowania, rozwijania i instalowania oprogramowania, »» rozwój nowych algorytmów, badania służące rozwojowi na poziomie systemów operacyjnych, zarządzania danymi itp. Nie są uznawane za B+R m.in.: tworzenie aplikacji i systemów IT na podstawie znanych metod i istniejących narzędzi, obsługa istniejących systemów, usuwanie błędów, adaptacje istniejącego oprogramowania, dodawanie funkcjonalności (w tym indywidualizacja) istniejących programów. Przykłady działań, które mogą być wspierane jako B+R w innych obszarach usług biznesowych: »» analiza wpływu otoczenia gospodarczego na zachowania konsumentów, »» opracowywanie nowych metod pomiaru badań konsumenckich, »» opracowywanie nowych metod i narzędzi sondażowych. 81 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2016 Zachęty inwestycyjne Dofinansowanie tworzenia i rozbudowy centrów B+R W ramach działania 2.1 Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój możliwe jest uzyskanie dofinansowania na tworzenie lub rozbudowę centrów badawczo-rozwojowych poprzez inwestycje w aparaturę, sprzęt, technologie i inną niezbędną infrastrukturę, która służyć będzie prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych na rzecz tworzenia innowacyjnych produktów i usług. Dofinansowane koszty obejmują: »» wydatki inwestycyjne (nieruchomość – do 10% wartości pozostałych kosztów projektu, środki trwałe, roboty budowlane) »» doradztwo »» know-how/licencje »» materiały i produkty bezpośrednio związane z realizacją projektu. Wartość dofinansowania: »» wydatki inwestycyjne – wg mapy pomocy regionalnej: od 10 do 70% »» koszty wiedzy technicznej i doradztwa – (do 25% kosztów / 40% w przypadku efektywnej współpracy z MŚP lub uczelniami, bądź przy rozpowszechnianiu wyników projektu). »» wydatki na materiały – do limitu pomocy de minimis. Dotacje dostępne w trybie konkursowym. Budżet programu 1 mld PLN w 2016 r. Nabory dwa razy do roku. Przykład: Przedsiębiorca planuje rozbudować swoje centrum usług o Centrum BadawczoRozwojowe („CBR”) we Wrocławiu. Nakłady inwestycyjne na CBR wyniosą 15 mln PLN, w tym 5 mln PLN zakup nieruchomości, zaś 1 mln wyniosą koszty doradztwa. W ramach projektu współpracować będzie z lokalną uczelnią wyższą. Maksymalne wartości wsparcia, na jakie może liczyć wyniosą: Wydatki inwestycyjne: wartość wydatków kwalifikowalnych 12,1 mln (koszt kwalifikowalny nieruchomości nie może przekroczyć 10% pozostałych kosztów – tj. 1,1 mln). Limit pomocy regionalnej: 25% (intensywność dla woj. dolnośląskiego) * koszty inwestycyjne 11,1 mln = 2,775 mln. Limit pomocy R&D: 40% (z uwagi na współpracę z uczelnią) z 1 mln kosztów doradztwa = 400 tys. PLN. Członkowie i partnerzy ABSL Założyciele Członkowie 3M Service Center EMEA / AdAc DFK / ADM SSC Europe / Alexander Mann Solutions / ALK Abello / Amway Business Centre Europe / Arcelor Mittal Shared Service Centre Europe / Aon Hewitt / Atos IT Solutions and Services & Atos IT Services / Avon EMEA Finance Service Centre / Banach Outsourcing / Barona ICT Services / Bayer / Becton Dickinson (BD) / BioMerieux SSC Europe / BNP Paribas Securities Services / Bridgestone EBS / Brown Brothers Harriman / Business Support Solutions / Capita / Carl Zeiss Shared Services / Catlin Shared Services / CERI International / CenturyLink Technology Solutions / CH2M Hill / Ciber / Clariant / Coca-Cola Poland Services / Coleman Resarch / Competence Call Center / Connectis / Contract Administration / Cooper Standard / Cybercom / DeLaval Operations / Demant Technology Centre / Display Link / DFDS / DUNI EFF / Ericpol / Euroclear Bank / Eurofins GSC Poland / EY Global Services / First Data Global Service Limited / Flint Group / Fresenius Medical Care SSC / Fujitsu Technology Solutions / Future Processing / Genpact / General Electric / General Motors Manufacturing Poland / getsix / GFT / Goldman Sachs International / Global Logic / Google / GSK Services / Grant Thornton Frąckowiak / Hays (Hays Talent Solutions Centre of Excellence) / Hitachi Data Systems / HRK Payroll Consulting / HSBC Service Delivery / IKEA Business Service Center / Impel Business Solutions / Infor / ING Services / ista Shared Services / IT Kontrakt / ITMAGINATION / Jeronimo Martins / Jones Lang LaSalle Group Services / Kemira / Kroll Ontrack / Leasing Team Group / Linklaters / Lionbridge / Lufthansa Global Business Services / Lundbeck Business Service Center / ManpowerGroup Solutions / McCormick Shared Services / McKinsey EMEA Shared Services / Mercer / Merck / Metsa Group Sevices / Mettler – Toledo / MoneyGram Payment Systems / Motorola Solutions Systems / NGA Human Resources / Nordea Bank / OEX / O-I Business Service Center / OpusCapita / Orange / Pandora Jewelry Shared Service / Parker Hannifin ESSC / Pearson / Philips / PMI Service Center Europe / PwC Service Delivery Center / ProService Agent Transferowy / Qatar Airways / QIAGEN Business Services / Raya Contact Center / RBS Global Hub Europe / Restaurant Partner Polska / Roche Global Information Technology Solutions / Rockwell Automation / RWE Group Business Services / Saint Gobain Glass / Schneider Electric / Siemens / Sii / SMT Software Services / Soft Serve / SONY / SSAB / Stanley Black & Decker / Staples Polska / State Street Bank / Sopra Steria / Takeda S.C.E. / Tate & Lyle Global Shared Services / TeleTech Europe / ThyssenKrupp Group Services / Tieto / TMF / Transcom Worldwide / TRW / UCMS Group / Unifeeder / Unilever Services / Unit4 / UPS Global Business Services / Veolia Centrum Usług Wspólnych / Velux / Viessmann Research & Development Center / Volvo / Wavin / Wincor Nixdorf / Wipro / WNS Global Services / Xerox/ACS Partnerzy strategiczni Partnerzy merytoryczni Członkowie wspierający Accent Group / Altkom Akademia / BUMA Nieruchomości / Chajec, Don-Siemon & Żyto (CDZ) / CGI / ETTA Global Leadership Consulting / HB Reavis Poland / Kancelaria Radcy Prawnego Marek Maciej Wiewiórski / Leanpassion / Legg Mason TFI / MT&DC / Nowe Motywacje / Olivia Business Centre / Orbis SA (Accor Hotels) / Vastint / White Star Real Estate / 4results Stan na: 15.06.2016 www.absl.pl
