„Kolej w ręku – kraj w ręku”. Państwo wobec kolei żelaznych (na

„Kolej w ręku – kraj w ręku”. Państwo wobec kolei żelaznych (na ziemiach polskich)
V Rybnicka Konferencja o Historii Kolei
Rybnik, 20 października 2016 r.
Wstęp wolny
Słowa będące mottem konferencji miał kiedyś wypowiedzieć Józef Piłsudski. W okresie
międzywojennym (a i pewnie jeszcze długo później) była to nadal prawda. Obserwując
współczesne relacje między komunikacją kolejową w Polsce a państwem rodzi się pytanie o
ewolucję wzajemnych relacji między tym środkiem komunikacji, środkiem transportu rekruta
i sprzętu wojskowego, „nicią spajającą” państwo, a organami państwa właśnie. W ciągu
ponad 170 lat współistnienia stosunki te ulegały przekształceniom. Jednocześnie wydaje się,
że nadal bardzo wiele zagadnień związanych z tą sferą istnienia kolei wymaga pilnych i
szeroko zakrojonych badań historycznych.
9.00 Rozpoczęcie konferencji
9:15 dr Michał Kapias (Rybnik, Katowice) – Rola państwa w realizacji dobra wspólnego –
aspekty personalistyczne
9:30 dr hab. Andrzej Mielcarek (Szczecin) – Państwo a koleje. Przyczyny i skutki
reformowania kolei w Europie od XIX do początku XXI w.
9:45 prof. dr hab. inż. arch. Grażyna Balińska (Wrocław) – Strategiczne i gospodarcze walory
kolei w służbie państwa polskiego
10:00 Tomasz Machowski (Jasło) – Opalanie galicyjskich parowozów „ropałem”, czyli co
państwo może zrobić z nadmiarem ropy naftowej?
10:15 Dominik Lulewicz (Kraków) – Węzeł kolejowy Podgórze i wpływ lokalnego
samorządu na jego kształtowanie się do 1915 r.
10:30 Podpisanie umowy o współpracy między Muzeum w Rybniku a Muzeum Ziemi
Górnośląskiej w Ratingen (Oberschlesisches Landesmuseum Ratingen)
10:45 dr Stephan Kaiser (Ratingen) – 175 Jahre Eisenbahnen in Schlesien. Ausblicke auf ein
Jubiläum
11:00 Dyskusja i przerwa
11:30 dr Dawid Keller (Rybnik) – Regulator, właściciel czy…? Dyskusje o roli państwa
wobec kolei w okresie międzywojennym – wprowadzenie do zagadnienia
11:45 dr Mariusz W. Majewski (Kraków) – Interwencje państwa w zakresie komunikacji
(1937–1939)
12:00 dr hab. Alojzy Czech (Katowice) – Naukowe zarządzanie a koleje żelazne
12:15 dr inż. arch. Anna Tejszerska (Lublin) – Symbole narodowe w architekturze i wystroju
obiektów kolejowych II Rzeczpospolitej – artystyczno-architektoniczne sposoby wyrażania
przynależności kolei do Państwa
12:30 Dyskusja i przerwa
13:00 dr Magdalena Wilczek-Karczewska (Warszawa) – „Podczas służby maszynista winien
być w przepisanym uniformie i mieć przy sobie dobrze chodzący zegarek”. Prawne aspekty
zawodu kolejarza w II Rzeczpospolitej
13:15 dr inż. Dorota Balińska-Ciężki (Wrocław) – Troska państwa polskiego o pracowników
kolejowych w okresie dwudziestolecia międzywojennego
13:30 Jacek Wójcik (Wrocław) – Działalność reklamowa kolei państwowych w Niemczech w
okresie dwudziestolecia międzywojennego
13:45 dr Ariel Ciechański (Warszawa) – Inicjator versus likwidator – zmiana roli
samorządów w kształtowaniu sieci kolei wąskotorowych w Polsce na tle innych rozwiązań
europejskich
14:00 Filip Bebenow (Poznań) – Koleje wąskotorowe w strukturze polskich samorządów
drugiej dekady XXI w.
14:15 Dyskusja i przerwa obiadowa
15:00 dr inż. Arkadiusz Drewnowski (Szczecin) – Usamorządowienie kolei w Polsce –
przeszłość, teraźniejszość, przyszłość
15:15 dr Bartosz Kruk (Wrocław) – Militaryzacja PKP jako element umacniania władzy
ludowej w Polsce w po II wojnie światowej
15:30 dr Zbigniew Bereszyński (Opole) – Koleje pod specjalnym nadzorem. Aparat
bezpieczeństwa jako instrument nadzoru państwowego nad koleją w okresie Polski Ludowej
na przykładzie Górnego i Dolnego Śląska
15:45 Daniel Böhme – Niespelnione marzenia PKP – Politechnizacja i zabawki kolejowe w
PRL
16:00 PhDr. Tomáš Nigrin, Ph.D. (Praha/Praga) – Dopravně-politické vztahy mezi
Československými a Polskými drahami v 70. a 80. letech 20. století: bratrská spolupráce nebo
ochrana národních zájmů? / Relacje transportowo-polityczne pomiędzy czechosłowackimi a
polskimi kolejami: braterska współpraca czy ochrona interesów narodowych w latach
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.?
16:15 dr Andrzej Synowiec (Kraków) – Bezpieczeństwo pracy na kolei – przegląd wypadków
pracowników kolejowych Przedsiębiorstwa Wagonów Sypialnych i Restauracyjnych „Wars”
w Krakowie
16:30 Dyskusja i przerwa
16:45 Sebastian Leśniewski (Ratingen) – Wybrane aspekty budowy wagonów w Niemczech
na przykładzie zakładów wrocławskich Linke-Hofmann-Busch
17:00 dr hab. inż. arch. Daniel Załuski (Gdańsk) – Historia budowy i reaktywacji Kolei
Kokoszkowskiej w postaci Pomorskiej Kolei Metropolitalnej
17:15 dr Grzegorz Biszczanik (Zielona Góra) – Niepaństwowa linia kolejowa Zielona GóraSzprotawa. Nacjonalizacja, upadek, próby reaktywacji
17:30 Dyskusja i podsumowanie konferencji