Ubezpieczenia obowiązkowe w nowym kształcie – próba oceny

Ubezpieczenia obowiązkowe w
nowym kształcie – próba oceny
Dr Marcin Orlicki, LL.M.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu
Postęp i niedosyt
• Nowelizacja przyniosła niewątpliwy postęp w
sposobie
normowania
ubezpieczeń
obowiązkowych.
• W bardzo wielu przypadkach przyjęte rozwiązania
mają jednak charakter połowiczny, rozwiązują
istniejące problemy w sposób częściowy, bywają
niekonsekwentne.
• Nowelizacja nie może być więc traktowana jako
dzieło skończone, lecz jako pierwszy etap reformy
prawa o ubezpieczeniach obowiązkowych.
Sukces:
określenie obowiązku ubezpieczenia
Nowy sposób identyfikowania wypełnienia
obowiązku ubezpieczenia (art.10 ust.1):
• Obowiązek ubezpieczenia uważa się za spełniony,
jeżeli została zawarta umowa ubezpieczenia, na
podstawie której osoba obciążona tym
obowiązkiem
korzysta
z
ochrony
ubezpieczeniowej, a czas trwania i zakres tej
ochrony odpowiadają przepisom ustawy lub
odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych
wprowadzających obowiązek ubezpieczenia.
Niedosyt
W wielu innych przepisach ustawy o ubez.obow.
i innych ustaw mowa jest o:
• obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia,
• obowiązku posiadania ubezpieczenia,
• obowiązku posiadania polisy.
W każdym przypadku chodzi jednak o obowiązek
ubezpieczenia.
Propozycja rozwiązania
• Przegląd wszystkich regulacji prawnych
dotyczących ubezpieczeń obowiązkowych i
ukształtowanie zawartych w nich przepisów w
sposób zgodny z koncepcją wypełniania
obowiązku ubezpieczenia jako korzystania z
ochrony ubezpieczeniowej o określonych
normatywnie parametrach.
Sukces:
walka z „podwójnym” ubezpieczeniem
Sukcesem jest zauważenie przez ustawodawcę
problemu „podwójnego” ubezpieczenia i podjęcie
środków zaradczych poprzez:
• stworzenie możliwości wypowiedzenia umowy
zawartej
wskutek
działania
klauzuli
prolongacyjnej,
• stworzenie
gwarancji
uzyskania
przez
ubezpieczającego informacji o tym, że w danym
przypadku dojdzie do zawarcia nowej umowy
wskutek działania klauzuli prolongacyjnej.
Niedosyt
•
•
•
•
Przepisy zwalczające „podwójne” ubezpieczenie:
pozwalają na wypowiedzenie wyłącznie tej
umowy, która była zawarta wskutek działania
klauzuli prolongacyjnej,
nie dotyczą ubezpieczeń obowiązkowych
„niepowszechnych”,
różnicują „podwójne” ubezpieczenie u jednego i u
wielu ubezpieczycieli
nie przewidują sankcji za niedopełnienie przez
ubezpieczycieli obowiązków informacyjnych.
Propozycja rozwiązania
• Właściwym rozwiązaniem byłoby wskazanie w
ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, że jej
przepisy stosują się wyłącznie do umów
zawartych w celu wykonania obowiązku
ubezpieczenia w wymaganym przez ustawę
zakresie. Do umów ubezpieczenia, które nie służą
wykonaniu obowiązku ubezpieczenia (bo
wymagana ochrona wynika z innej umowy), nie
stosuje się przepisów ustawy o ubezp. obow.
Otwierałoby to drogę do likwidacji problemu
„podwójnego” ubezpieczenia poprzez stosowanie
art. 812 §4 kc.
Art. 812 §4 kc
Jeżeli umowa ubezpieczenia jest zawarta na okres
dłuższy niż sześć miesięcy ubezpieczający ma
prawo odstąpienia od umowy ubezpieczenia, w
terminie 30 dni, a w przypadku gdy
ubezpieczający jest przedsiębiorcą w terminie 7
dni, od dnia zawarcia umowy. Odstąpienie od
umowy
ubezpieczenia
nie
zwalnia
ubezpieczającego z obowiązku zapłacenia składki
za okres, w jakim ubezpieczyciel udzielał ochrony
ubezpieczeniowej.
Sukces: zwrot składki
• Usunięto dyskryminację ubezpieczających w
ubezpieczeniach obowiązkowych, którzy po
zajściu szkody pozbawieni byli możliwości
żądania
zwrotu
składki
za
okres
niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej i
w stosunku do których zaniżano wysokość
zwracanej składki poprzez przyjmowanie
miesiąca rozpoczętego jako pełnego miesiąca
ochrony.
Kwestie otwarte
• jasne i stanowcze określenie kręgu ubezpieczeń
obowiązkowych,
• wzmocnienie pozycji Ministra Finansów jako
rzeczywistego koordynatora polityki państwa w
zakresie ubezpieczeń obowiązkowych,
• rozwiązanie problemu wyczerpywania sumy
gwarancyjnej
(poprzez
przyjęcie
odpowiedzialności UFG),
• stworzenie ram prawnych dla publikacji
corocznych danych o jakości postępowań
likwidacyjnych.
Perspektywy regulacyjne
• emancypacja regulacji prawnej ubezpieczenia OC
posiadaczy pojazdów mechanicznych.
• jasne określenie zasad rządzących ubezpieczeniami
obowiązkowymi w sensie ścisłym (kodeks cywilny?,
nowa ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych?)
• zwiększenie dyscypliny legislacyjnej dotyczącej
ubezpieczeń nazywanych obowiązkowymi, które takimi
w istocie nie są (NNW, ubezpieczenia upraw rolnych
itp.)
• odrębna regulacja prawna dla „zabezpieczeń
obowiązkowych”, w których ubezpieczenie jest tylko
jednym z możliwych środków zabezpieczenia danego
rodzaju działalności.