Aktualizacja POŚ dla Gminy Olesno [2]
Transkrypt
Aktualizacja POŚ dla Gminy Olesno [2]
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Spis treści 1. Wstęp. ............................................................................................................................... 4 1.1. Cel i zakres opracowania. ........................................................................................... 4 1.2. Opis przyjętej metodyki. .............................................................................................. 5 2. Charakterystyka Gminy Olesno ......................................................................................... 6 2.1. Położenie i granice Gminy Olesno .............................................................................. 6 2.2. Demografia ................................................................................................................. 6 2.3. Obszary chronione ...................................................................................................... 7 2.4. Rozwój społeczny i gospodarczy ................................................................................ 8 2.5. Warunki klimatyczne ................................................................................................... 8 2.6. Gleby. ......................................................................................................................... 9 3. Założenia programu.......................................................................................................... 9 3.1. Uwarunkowania zewnętrzne. ...................................................................................... 9 3.1.1. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej państwa. ................................ 9 3.1.2. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej województwa. .......................10 3.1.3. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej powiatu. ................................11 3.2. Uwarunkowania wewnętrzne......................................................................................12 4. Dotychczasowa realizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Olesno. .................12 5. Polityka ochrony środowiska w Gminie Olesno.................................................................13 5.1. Gospodarka wodno-ściekowa. ...................................................................................13 5.1.1. Charakterystyka stanu aktualnego. ......................................................................13 5.1.2. Cele krótkookresowe............................................................................................18 5.1.3. Cele średniookresowe. ........................................................................................18 5.1.4. Strategia realizacji celów. ....................................................................................19 5.2. Ochrona powierzchni ziemi i gleby .............................................................................19 5.2.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu ..........................................................19 5.2.2. Cele krótkookresowe ...........................................................................................21 5.2.3. Cele średniookresowe .........................................................................................21 5.2.4. Strategia realizacji celów .....................................................................................22 5.3. Ochrona powietrza .....................................................................................................23 5.3.1. Charakterystyka stanu aktualnego .......................................................................23 5.3.3. Cele krótkookresowe ...........................................................................................26 5.3.4. Cele średniookresowe .........................................................................................26 5.3.5. Strategia realizacji celów .....................................................................................26 5.4. Ochrona przyrody ......................................................................................................27 5.4.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu ..........................................................27 5.4.2. Cele krótkookresowe. ..........................................................................................30 5.4.3. Cele średniookresowe. ........................................................................................30 5.4.4. Strategia realizacja celów. ...................................................................................30 5.5. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...........................................31 5.5.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu ..........................................................32 5.5.2. Cele krótkookresowe ...........................................................................................33 5.5.3. Cele średniookresowe .........................................................................................33 5.5.4. Strategia realizacji celów .....................................................................................33 5.6. Ochrona przed hałasem. ............................................................................................33 5.6.2. Identyfikacja problemów w zakresie ochrony przed hałasem ...............................35 5.6.3. Cel średniookresowy ...........................................................................................35 5.6.4. Strategia realizacji celu ........................................................................................36 5.7. Edukacja ekologiczna ................................................................................................36 5.7.1. Charakterystyka stanu aktualnego .......................................................................39 5.7.2. Cele średniookresowe .........................................................................................40 5.7.3. Strategia realizacji celów .....................................................................................40 2 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 6. Plan operacyjny ................................................................................................................40 6.1. Wprowadzenie ...........................................................................................................40 6.2. Kryteria wyboru przedsięwzięć ...................................................................................41 6.3. Lista przedsięwzięć ....................................................................................................41 7. Wdrażanie i monitoring programu .....................................................................................42 7.1. Działania polityki ochrony środowiska ........................................................................43 7.2. Kontrola oraz dokumentacja realizacji programu ........................................................43 8. Analiza uwarunkowań finansowych Gminy Olesno. ..........................................................44 8.1. Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych ................................44 8.1.1. Fundusze krajowe ...............................................................................................45 8.1.2. Fundusze Unii Europejskiej .................................................................................46 9. Streszczenie .....................................................................................................................56 10. Bibliografia......................................................................................................................57 Spis tabel Tabela 1.Demografia na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2009 r.). ............................................... 6 Tabela 2. Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Olesno. ................................................................ 7 Tabela 3.Wykaz wód płynących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2004). .................................... 13 Tabela 4.Wyniki badań jakości rzeki Budkowiczanka – 1,7 km (stan na rok 2008). ............................. 14 Tabela 5.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa – 3,1 km (stan na rok 2008). ....................................... 14 Tabela 6.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa – 12,4 km (stan na rok 2008). ..................................... 15 Tabela 7.Wodociągi i kanalizacja (stan na rok 2009). ........................................................................... 16 Tabela 8.Ilość wytwarzanych ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 – gmina). ........................................................................................... 16 Tabela 9.Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 – gmina)............................................................ 16 Tabela 10.Zużycie wody na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 - gmina). ........................................................................................................ 16 Tabela 11.Wykaz oczyszczalni ścieków, występujących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2008). ............................................................................................................................................................... 17 Tabela 12.Wyniki badań dotyczących jakości gleb (powiat oleski, stan na rok 2006). ......................... 20 Tabela 12.Metale w glebie, wartości zalecane przez IUNG w Puławach. ............................................ 20 Tabela 14.Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. .................................................................. 23 Tabela 15.Ocena jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi. ...................................................................................................................................................... 24 Tabela 16.Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). .................................................... 25 Tabela 17.Pomniki Przyrody na terenie Gminy Olesno. ....................................................................... 27 Tabela 18.Dane o leśnictwie na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2008r) .................................... 28 Tabela 19.Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych w 2009 roku. ................................... 32 Tabela 20.Wyniki pomiarów hałasu (stan na rok 2009). ....................................................................... 34 Tabela 21.Lista zadań przeznaczonych do realizacji w ramach planu operacyjnego na lata 2011-2018. ............................................................................................................................................................... 41 Tabela 22.Programy operacyjne przygotowane w ramach NPR oraz instytucje zarządzające poszczególnymi programami. ................................................................................................................ 47 Tabela 23.Proponowani partnerzy inwestycyjni. ................................................................................... 51 Tabela 24.Proponowany system finansowania wyznaczonych zadań w latach 2010-2018. ................ 53 Tabela 25.Harmonogram realizacji zadań w latach 2010-2018. ........................................................... 55 3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 1. Wstęp. 1.1. Cel i zakres opracowania. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z pespektywą do roku 2018” jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, realizacja programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Sporządzona aktualizacja zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo co dwa lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej, z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego i stanu docelowego umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów krótkookresowych (do 2014 roku) i średniookresowych (do 2018 roku) oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie gminy do roku 2018. 4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 1.2. Opis przyjętej metodyki. Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 r., nr 25, poz. 150), a w szczególności: Art. 17. 1. Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programu ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy. Art. 18. 1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.” Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie określa treści i zakresu programu ochrony środowiska, zwraca jednak uwagę (art. 17 pkt. 1), by uwzględniał on wymagania zawarte w art. 14 wynikające z polityki ekologicznej państwa: „Art. 14. 1. Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, • środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.” Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na cztery lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program Ochrony Środowiska dla Gminy z założeniami Polityki Ekologicznej Państwa. Olesno został opracowany zgodnie Niniejsza aktualizacja będzie w dalszej części dokumentu nazywana „Programem Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018.” 5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 2. Charakterystyka Gminy Olesno 2.1. Położenie i granice Gminy Olesno Gmina Olesno znajduje się w północno-wschodniej części województwa opolskiego. Pod względem fizyczno-geograficznym gmina leży na pograniczu Równiny Opolskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Gmina Olesno wchodzi w skład powiatu oleskiego, województwa opolskiego. W gminie Olesno wyodrębniono 18 sołectw: Bodzanowice, Borki Małe, Borki Wielkie, Boroszów, Broniec, Grodzisko, Kolonia Łomnicka, Kucoby, Leśna, Łomnica, Łowoszów, Sowczyce, Stare Olesno, Świercze, Wachów, Wachowice, Wojciechów, Wysoka. Mapa. Położenie Gminy Olesno w powiecie Oleskim (Gmina Olesno – obszar zakreskowany). 2.2. Demografia1 Gminę Olesno zamieszkuje 18 624 osób z czego 9003 to mężczyźni, 9621 to kobiety. Gęstość zaludnienia wynosi 77 osoby/km2, natomiast współczynnik feminizacji wynosi 107. Dane demograficzne zestawione zostały w poniższej tabeli: Tabela 1.Demografia na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2009 r.). Ludność Gmina Olesno 1 ogółem 18 624 mężczyźni kobiety 9003 9621 Źródło: GUS, Opole. gęstość zaludnienia 2 [os./km ] 77 Współczynnik feminizacji [ilość kobiet/ilość mężczyzn] 107 Stan na 31.XII.2008r. 6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 2.3. Obszary chronione Formy ochrony przyrody Według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska na terenie Gminy Olesno występują 4 pomniki przyrody, 7 użytków ekologicznych oraz 1 Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy. Informacje na temat poszczególnych form ochrony przyrody zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 2. Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Olesno. Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) - 3 szt. głaz narzutowy granit szaroczerwony grupa drzew z gatunku buk pospolity (Fagus silvatica) - 2 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) Numer rejestru wojewódzkiego Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia 33 Pomnik przyrody 21.11.2005r 200 Pomnik przyrody 21.11.2005r 448 Pomnik przyrody 21.11.2005r 449 Pomnik przyrody 21.11.2005r 1 Olesno Olesno Boroszów 2 Olesno Olesno Łomnica 3 Olesno Olesno Olesno 4 Olesno Olesno Olesno 5 Olesno Olesno Boroszów Bagno śródleśne 702 6 Olesno Olesno Boroszów Bagno śródleśne 703 7 Olesno Olesno Wojciechów Bagno śródleśne 704 8 Olesno Olesno Wojciechów Bagno śródleśne 707 9 Olesno Olesno Wachów Bagno śródleśne 708 10 Olesno Olesno Wysoka Łąki śródleśne 709 11 Olesno Olesno Leśna Bagno śródleśne 710 Olesno źródlisko i górny odcinek rzeki Stobrawa z dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i leśnymi wraz ze stanowiskami chronionych 12 Olesno Olesno 867 Użytek ekologiczny „Tarzanisko” Użytek ekologiczny „Lęgowisko” Użytek ekologiczny „Ostoja I” Użytek ekologiczny „Torfowisko” Użytek ekologiczny „Suchy Staw” Użytek ekologiczny „Stawek” Użytek ekologiczny „Bagienko” zespół przyrodniczokrajobrazowy "Pradolina i źródliska rzeki Stobrawa" 22.12.2003r 22.12.2003r 10.01.1997r 10.01.1997r 10.01.1997r 10.01.1998r 10.01.1999r 29.12.2005r 7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony Numer rejestru wojewódzkiego Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia gatunków roślin i zwierząt Źródło: RDOŚ, Opole. 2.4. Rozwój społeczny i gospodarczy Pod względem potencjału gospodarczego gmina Olesno należy do średnich w województwie opolskim. Ogólna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Olesno wynosi 1 814, w tym w mieście Olesno 1 325. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Opolu przedmioty gospodarcze prowadzą działalność związaną z: • Rolnictwem, łowiectwem i leśnictwem – 91 podmiotów gospodarczych, w tym w mieście 35, • Przemysłem (ogółem) - 182 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 114, • Budownictwem – 245 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 152, • Handlem i naprawami – 515 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 410, • Hotelarstwem i restauratorstwem – 52 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 36, • Transportem gospodarką magazynową i łącznością – 86 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 63, • Pośrednictwem finansowym – 60 podmiotów gospodarczych, w tym 53 w mieście, • Obsługą nieruchomości i firm – 231 podmiotów gospodarczych, w tym 195 w mieście. 2.5. Warunki klimatyczne2 Temperatura średnioroczna na terenie Gminy Olesno osiąga 7,6-8 °C, najcieplejszym miesiącem jest lipiec (17,6-17,9 °C), natomiast najbardzi ej zimnym styczeń (1,5-2,2 °C). Długość okresu wegetacyjnego wynosi od 210 do 220 dni. Układ temperatur jest korzystny dla wegetacji roślin, roczny rozkład opadów jest mało zróżnicowany. Średnia suma opadów zbliżona jest do 620 - 660 mm, z wyraźną kulminacją w okresie letnim (ok. 260 mm), w miarę równomiernym rozkładem w pozostałych miesiącach. W okresie zimowym odnotowywane są minima (ok. 140 mm). W okresie wegetacyjnym przypada 65 % opadów sumy rocznej, przy czym optymalne są one dla gleb ciężkich, w glebach średniozwięzłych zaznaczają się niewielkie niedobory. Pokrywa śnieżna występuje przez ok. 60 dni w roku. W okresie letnim dominują wiatry z kierunków zachodnich, w okresie zimowym przeważają wiatry z kierunków północno - zachodnich. Generalnie warunki anemometryczne korygowane są przez kompleksy leśne, w istotny sposób zwiększające turbulencję w przyziemnej warstwie powietrza, co wpływa na zmniejszenie prędkości wiatrów dolnych, ukierunkowanie strug powietrza i spadek ich prędkości. 2 www.bibliosfera.olesno.pl 8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 2.6. Gleby. Większość gleb Miasta i Gminy Olesno należy do typów: pseudobielicowego, częściowo brunatnego i czarnych ziem. Materiałem glebotwórczym są głównie piaski zwałowe , piaski i piaskowce jurajskie oraz gliny morenowe. Doliny rzeczne stanowią gleby hydrogeniczne: torfy, gleby mułowo-torfowe oraz gliny. Pod względem mechanicznym przeważają gleby wytworzone na piaskach słabo gliniastych – około 65%, oraz piaskach gliniastych – około 30%, gleby wytworzone z glin zwałowych oraz piasków naglinowych lekkich i średnich. Gleby w większości posiadają odczyn kwaśny, co niekorzystnie wpływa na odporność tych gleb względem toksyn i metali ciężkich 3. Założenia programu. 3.1. Uwarunkowania zewnętrzne. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018” powinien być zgodny z następującymi dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, wojewódzkiego oraz powiatowego: • „Polityką Ekologiczną Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, • „Krajowym Programem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska dla województwa opolskiego, Powiatowym Programem Ochrony Środowiska dla powiatu oleskiego” • „Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla województwa opolskiego, Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu oleskiego” • „Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Wojewódzkim Program Usuwania Azbestu oraz wyrobów zawierających azbest dla województwa opolskiego, Powiatowym Programem Usuwania Azbestu oraz wyrobów zawierających azbest dla powiatu oleskiego”, • „Strategią Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku”. 3.1.1. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej państwa. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016: Główne cele wynikające z polityki ekologicznej państwa dotyczące gminy Olesno: 1. W zakresie poprawy jakości środowiska: • osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uporządkowanie gospodarki ściekami komunalnymi oraz zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rozproszonych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi, • spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, • minimalizacja zagrożenia mieszkańców gminy ponadnormatywnym hałasem, • wprowadzenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. 2. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego: • zachowanie różnorodności biologicznej i ochrona krajobrazu, • utrzymanie i rozwój terenów zieleni miejskiej. 3. W zakresie zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii: • wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska, 9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 4. W zakresie zadań systemowych: • zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do ustaleń zawartych we wszystkich dokumentach strategicznych i przeprowadzenia oceny skutków ekologicznych ich realizacji przed ich zatwierdzeniem, • upowszechnienie Systemów Zarządzania Środowiskowego, • zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, • współpraca z sąsiednimi gminami. 3.1.2. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej województwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla województwa opolskiego. Główne cele wynikające z WPOŚ dotyczące gminy Olesno. Cele strategiczne: 1) Ochrona przyrody i krajobrazu: • zabezpieczenie cennych przyrodniczo i krajobrazowo obszarów poprzez objęcie ich różnymi formami ochrony przyrody, • stworzenie takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej i rozwoju osadnictwa, aby różnorodność biologiczna i krajobrazowa ulegała stopniowemu wzbogaceniu, w szczególności dla ochrony lub przywrócenia bioróżnorodności obszarów wodno-błotnych. 2) Ochrona i zrównoważone wykorzystanie lasów, łowiectwo: • zwiększenie lesistości województwa, • stworzenie takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej w lasach, aby funkcje ekologiczne (ochronne) i społeczne mogły być w pełni rozwijane. 3) Ochrona zasobów wodnych, w tym ochrona przed powodzią: • optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów wód podziemnych, • ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, które stanowią główne/strategiczne źródło zaopatrzenia ludności w wodę, • ochrona przed powodzią. 4) Ochrona zasobów kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych: • ochrona zasobów kopalin oraz zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż, • rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 5) Ochrona powierzchni ziemi: • ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb z dostosowaniem formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do ich naturalnego potencjału przyrodniczego, • rekultywacja gleb zdegradowanych, • ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe, • wzrost powierzchni terenów przekazywanych do rekultywacji (wg PEP). 10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 6) Wykorzystanie energii odnawialnej: • wzrost udziału energii odnawialnej województwa. w bilansie zużycia energii pierwotnej 7) Racjonalne użytkowanie surowców: • ograniczenie materiałochłonności i kontynuacja działań zmierzających do redukcji odpadów gospodarczych • kontynuacja działań zmierzających do zmniejszenia zużycia wody, w szczególności do celów produkcyjnych oraz zmniejszenie strat wody w przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych w miastach, • zmniejszenie zużycia energii w procesach produkcyjnych, rolnictwie i bytowaniu człowieka. 8) Ochrona powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu: • spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, • spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, • redukcja emisji z obiektów energetycznego spalania w kierunku pułapów emisyjnych określonych w Traktacie Akcesyjnym. 9) Ochrona przed hałasem: • Strategicznym celem działań w zakresie ochrony przed hałasem na obszarze województwa opolskiego jest zmniejszenie skali uciążliwości akustycznej, na którą narażeni są mieszkańcy województwa. 10) Promieniowanie niejonizujące: • monitoring i badanie pól elektromagnetycznych. 3.1.3. Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej powiatu. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla powiatu oleskiego. Główne cele długoterminowe wynikające z PPOŚ dotyczące gminy Olesno. 1) Ochrona wód powierzchniowych: • Ochrona zasobów wód powierzchniowych, poprawa ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu. 2) Ochrona wód podziemnych: • Ochrona wód podziemnych i racjonalne ich użytkowanie oraz ochrona gleb i powierzchni ziemi. 3) Gospodarka odpadami: • Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost odzysku i recyklingu i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów. 4) Różnorodność biologiczna, obszary leśne: • Ochrona różnorodności biologicznej oraz ochrona lasów. 5) Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem: • systematyczna poprawa jakości powietrza i klimatu akustycznego, w szczególności na terenach miejskich 6) Monitoring środowiska: 11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • wprowadzanie nowych technik i doskonalenie istniejących, pozwalających analizować zmiany zachodzące w środowisku i oceniać zagrożenia w środowisku. 7) Edukacja ekologiczna: • Kształtowanie świadomości i edukacja społeczeństwa w ochronie środowiska. 3.2. Uwarunkowania wewnętrzne „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018 roku” powinien być zgodny z następującymi dokumentami strategicznymi na szczeblu gminnym: • „Strategia Rozwoju Gminy Olesno”, • „Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018”. 4. Dotychczasowa realizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Olesno. W latach 2004-2009 realizowano „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2005-2008 z perspektywą do roku 2012” w ramach którego wyznaczono szereg zadań mających na celu poprawę jakości środowiska na terenie Gminy Olesno. Zadania wyznaczono w celu: • Ochrony wód powierzchniowych, • Ochrony wód podziemnych, • Racjonalnego użytkowania i ochrony zasobów naturalnych, • Ochrony gleb i powierzchni ziemi, • Ochrony przyrody i różnorodności biologicznej oraz ochrony lasów, • Ochrony powietrza i ochrony przed hałasem, • Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym, • Kształtowanie świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony środowiska. W ramach „Programu Ochrony Środowiska na lata 2005-2008 z perspektywą do 2012 roku” wyznaczono 81 zadań, z czego 31 nie zostały zrealizowane, 35 realizuje się na bieżąco, 7 zrealizowano całkowicie. W związku ze znacznymi kosztami oraz problemami natury technicznej, Gmina odstąpiła lub nie zrealizowała większości wyznaczonych zadań. Stopień realizacji powyższych zadań zostanie wzięty pod uwagę przy określaniu nowego planu operacyjnego. Szczegółowy opis zadań realizowanych w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2005-2008 z perspektywą do roku 2012” znajduje się w „Sprawozdaniu z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno”. 12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5. Polityka ochrony środowiska w Gminie Olesno. 5.1. Gospodarka wodno-ściekowa. 5.1.1. Charakterystyka stanu aktualnego. W skład zasobów wodnych występujących na terenie Gminy Olesno wchodzą: • śródlądowe wody powierzchniowe, w tym wody płynące w ciekach naturalnych, tj. rzekach, kanałach, rowach i źródłach; • wody stojące, znajdujące się w naturalnych i sztucznych zbiornikach wody; • wody podziemne, ujęte poprzez studnie kopane i głębinowe. Wody powierzchniowe Gmina Olesno, pod względem hydrograficznym, pełni rolę wododziałową. Na jej terenie większość rzek opisanych w poniższej tabeli ma swoje źródła i rozpoczyna swój bieg. Tabela 3.Wykaz wód płynących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2004). Lp. Nazwa cieku – rzeki 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Budkowiczanka Dobra Łomnica Młynówka Kucobska Piaska Borecki Łomnicki Prąd Sowczycki Stobrawa Liswarta OGÓŁEM : Długość odcinka w Gminie [mb] 2.735 4.356 19.980 5.600 3.622 8.150 3.230 6.895 12.045 13.849 5.565 86.027 Kilometraż w gminie od – do Długość odcinka uregulowanego [mb] Kilometraż odcinka uregulowanego 54+906-57+641 12+700-17+056 0+000-19+980 0+000-5+600 12+034-15+656 0+000-8+150 0+000-3+230 0+000-6+895 0+000-12+045 71+740-85+589 44+285-49+850 - 845 3.849 19.980 5.600 3.346 8.150 1.520 6.895 12.045 13.849 5.565 81.644 54+906-55+751 12+700-16+549 0+000-19+980 0+000-5+600 12+034-15+380 0+000-8+150 0+000-1+520 0+000-6+895 0+000-12+045 71+740-85+589 44+285-49+850 - W skład wód stojących występujących na terenie Gminy Olesno wchodzą naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Zbiorniki te zasilane są wodami rzek, rowów i kanałów. Przeznaczone są do hodowli ryb, retencjonowania wody, a także wędkarstwa i rekreacji, co więcej pełnią także funkcje zbiorników przeciwpożarowych. Czystość wód w omawianych zbiornikach jest zadowalająca. W celu poprawy jej jakości należy podjąć działania mające na celu wyeliminowanie nielegalnych odpływów ścieków do rzek i rowów. W celu określenia stanu jakości wód powierzchniowych występujących na terenie Gminy Olesno, w poniższej tabeli przedstawiono wyniki badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, dotyczące jakości rzek występujących na terenie Województwa Opolskiego, w tym Gminy Olesno. 13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Tabela 4.Wyniki badań jakości rzeki Budkowiczanka – 1,7 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Temperatura wody Zawiesina ogólna Odczyn Tlen rozpuszczony BZT5 Amoniak Azot amonowy Niezjonizowany amoniak Azotyny Azot Azotynowy Fosfor ogólny Fosfor ogólny Twardość ogólna Cynk niesączony Miedź Jednostka Wartość średnia 0 C mg/l mgO2/l mgO2/l mg NH4/l mg N/l mg NH3/l mg NO2/l mg N/l mg P/l mg PO4/l mg CaCO3/l mg Zn/l mg Cu/l 9,692 7,508 7,508 9,542 2,058 0,188 0,146 0,004 0,065 0,02 0,12 0,36 106,4 0,015 0,006 Wartości dopuszczalne 35 25 15 15 - Źródło: WIOŚ Opole. Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Stare Kolnie (Gmina Popielów) oddalonej o około 60 km od Olesna. Tabela 5.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa – 3,1 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Temperatura wody Zawiesina ogólna Odczyn Tlen rozpuszczony BZT5 Amoniak Azot amonowy Niezjonizowany amoniak Azotyny Azot Azotynowy Fosfor ogólny Fosfor ogólny Twardość ogólna Cynk niesączony Miedź Jednostka Wartość średnia 0 C mg/l mgO2/l mgO2/l mg NH4/l mg N/l mg NH3/l mg NO2/l mg N/l mg P/l mg PO4/l mg CaCO3/l mg Zn/l mg Cu/l 9,218 8,791 7,509 10,150 2,055 0,243 0,189 0,001 0,096 0,029 0,160 0,492 160,2 0,018 0,003 Wartości dopuszczalne 35 25 15 15 - Źródło: WIOŚ Opole. Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Stobrawa (Gmina Popielów) oddalonej o około 65 km od Olesna. 14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Tabela 6.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa – 12,4 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Temperatura wody Zawiesina ogólna Odczyn Tlen rozpuszczony BZT5 Amoniak Azot amonowy Niezjonizowany amoniak Azotyny Azot Azotynowy Fosfor ogólny Fosfor ogólny Twardość ogólna Cynk niesączony Miedź Jednostka 0 Wartość średnia C mg/l mgO2/l mgO2/l mg NH4/l mg N/l mg NH3/l mg NO2/l mg N/l mg P/l mg PO4/l mg CaCO3/l mg Zn/l mg Cu/l Źródło: WIOŚ Opole. 10,08 8,008 7,283 8,442 2,392 0,3126 0,2428 0,0003 0,1339 0,0408 0,3061 0,9381 177,9 0,015 0,0035 Wartości dopuszczalne 35 25 15 15 - Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Karłowice (Gmina Popielów) oddalonej o około 65 km od Olesna. Jak wynika z powyższych tabel, na rzeki występujące na terenie Gminy Olesno nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości, a ich stan określa się jako dobry. Wody podziemne Zasoby wód podziemnych na terenie Miasta i Gminy Olesno kształtowane są przez Główne Zbiorniki Wód Podziemnych GZWP 324 Dolina Stobrawy oraz GZWP 325 Zbiornik Częstochowa. Wody te ujmowane są poprzez studnie głębinowe i w większości służą zaspokojeniu potrzeb w zakresie zbiorowego zaopatrzenia miasta i w wsi w wodę poprzez sieci wodociągowe. Wody podziemne związane są z utworami czwartorzędowymi, stanowiącymi główny użytkowy poziom wodonośny na terenie gminy Olesno .Budowa geologiczna terenu z dużym udziałem gruntów o średniej i dużej przepuszczalności, stwarza zagrożenie degradacji jakościowej wód. Badania fizyko – chemiczne wskazują na występowanie podwyższonej zawartości żelaza i manganu oraz azotanów w wodach czwartorzędowych, co skutkuje koniecznością prowadzania zabiegów uzdatniania wody dla celów pitnych. Pod względem bakteriologicznym wody te nie budzą zastrzeżeń. 15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Gospodarka wodno-ściekowa Ujęcia wód podziemnych znajdujące się na terenie Miasta Olesna, wsi Wysoka, Wygoda i Starego Olesna wykorzystane są do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę poprzez sieci wodociągowe. Pozostałe ujęcia wody wykorzystywane są przez ich użytkowni-ków na potrzeby produkcyjne i inne. Gmina Olesno ma rozdzielczą sieć wodociągową o długości 201,5 km posiadającą 3441 podłączeń. Sieć kanalizacyjna ma długość 16 km, a do sieci podłączonych jest 611 budynków mieszkalnych. W 2009 roku zużycie wody wyniosło 483,4 dam3 co dało 26 m3 na mieszkańca gminy. Liczby odprowadzonych ścieków wynosi 297,8 dam3. Oczyszczalnia ścieków, do której odprowadzane są nieczystości płynne z terenu całej gminy, znajduje się w Oleśnie przy ulicy Stobrówki. Jest to oczyszczalnia mechaniczna o maksymalnej przepustowości 2400 m3/d. Zbiorcze informacje na temat gospodarki wodno ściekowej znajdują się w poniższych tabelach. Tabela 7.Wodociągi i kanalizacja (stan na rok 2009). Sieć rozdzielcza w kilometrach [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych Lokalizacja wodociągowa kanalizacyjna wodociągowe kanalizacyjne Stan w dniu 31.12.2009r. Gmina Olesno 201,5 16 3441 611 Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych Na 1 W mieszkańca dam3 w m3 483,4 Ścieki odprowadzone w dam3 26 297,8 Tabela 8.Ilość wytwarzanych ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 – gmina). oczyszczane Wyszczególnienie Ścieki razem mechanicznie chemicznie i biologicznie w hm3 nieoszczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów razem w hm3 w% Powiat Oleski 1,2 1,1 Gmina Olesno 0,72 0,72 odprowadzone siecią kanalizacyjną 24,9 10,3 64,8 0,1 0,0 - - - 0,72 - Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. Tabela 9.Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 – gmina). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ludności ogółem w tym z oczyszczalni ogółem chemicznych i z podwyższonym biologicznych usuwaniem biogenów 42,4 6,7 34,5 38,8 38,8 Wyszczególnienie Powiat Oleski Gmina Olesno Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. Tabela 10.Zużycie wody na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 – powiat, stan na rok 2010 - gmina). Rolnictwo i leśnictwo 3 hektometry szcześcienne [hm ] Wyszczególnienie Ogółem Przemysł Powiat Oleski Gmina Olesno 2,3 0,6 0,1 0,06 0,3 - Eksploatacja sieci wodociągowej 2,0 0,00004 Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. 16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Oczyszczalnie ścieków Oczyszczalnie ścieków znajdujące się na terenie Gminy Olesno zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 11.Wykaz oczyszczalni ścieków, występujących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2008). Gmina Użytkownik Lokalizacja zrzutu ścieków Zakład Olesno Wodociągów 159.Olesno i Kanalizacji Olesno ORAS Olesno Sp. z o.o. 161.Olesno Bezpośredni odbiornik ścieków Stobrawa Kanał RA-9 Kilometr rzeki, strona 81+280, P 2+226 P Rzeka wyższego rzędu Teren obsługiwany za pomocą sieci kanalizacyjnej Przepustowość 3 [m /d] RLM Obciążenie RLM rzeczywiste Średniodobowa ilość ścieków 3 [m /d] Roczna ilość oczyszczanych ścieków 3 [tyś.m /rok] Redukcja zanieczyszczeń, wskaźnik redukcji [%] Odra Olesno, Świercze 2 400 8 040 11 510 1 456,0 531,4 BZT5 – 97 ChZT – 93 Zaw. Og. – 95 Azot og. 95 Fosfor og. - 82 Stobrawa kanalizacja zakładowa 48 - - 16,8 5,1 BZT5 – 98 ChZT – 94 Zaw. og. – 98 Źródło: WIOŚ, Opole. W przypadku oczyszczalni ścieków administrowanej przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji, typ zrzutu ścieków określony jest jako przemysłowy, rodzaj oczyszczalni jako mechaniczna. W przypadku oczyszczalni administrowanej przez ORAS Olesno Sp. z o.o., typ zrzutu ścieków określony jest jako przemysłowy, rodzaj oczyszczalni jako mechaniczno-biologiczno-chemiczna. 17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Ochrona przeciwpowodziowa Ocena poziomu zagrożenia i zasięgu powodzi jest podstawą do określenia wydatków na zabiegi i przedsięwzięcia ograniczające zagrożenie zalewowe, likwidację skutków powodzi oraz system ostrzegawczy. Stopień zagrożenia powodziowego jest determinowany czynnikami naturalnymi (warunki klimatyczne, natężenie i rozkład przestrzenny opadów, powierzchnia i ukształtowanie zlewni) oraz antropogennymi (regulacja koryt rzeki, ich zabudowa hydrotechniczna, stopień zagospodarowania dolin rzecznych, infrastruktura komunikacyjna itp.). Stopień zagrożenia powodziowego wynika również ze stanu i sprawności funkcjonowania w warunkach kryzysowych wielu służb państwowych. Podstawą wszelkich działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej na wszystkich szczeblach decyzyjnych, jest znajomość obszarów, które w wyniku wezbrania mogą zostać zalane. Również na poziomie gminy podjęcie jakichkolwiek działań w tym zakresie musi bazować na znajomości obszarów potencjalnie zagrożonych zalaniem. Tereny zalewowe występujące na obszarze Gminy Olesno, stanowiące zagrożenie dla powierzchni terenu występują głównie w dolinie rzeki Liswarty (okolice miejscowości Kucoby), a także w dolinie rzeki Łomnica (w miejscowościach Łomnica i Bodzanowice). Do obszarów narażonych na zalewy powodziowe należy zaliczyć także obszar Miasta Olesno w pobliżu rzeki Młynówki. Na skutek dekapitalizacji urządzeń melioracyjnych na terenie Gminy Olesno, nie tylko ulegają przesuszeniu łąki, lecz również ubożeją żywe zasoby przyrody ożywionej. 5.1.2. Cele krótkookresowe. Cele krótkookresowe do 2014 roku: • • • • Ograniczenie spływu zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego z pól; Racjonalizacja wykorzystania i ochrona istniejących zasobów wodnych; Podjęcia działań zapobiegawczych i prewencyjnych związanych retencja wodną oraz ochroną przeciwpowodziową; Zwiększenia zasięgu oraz modernizacja infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej; 5.1.3. Cele średniookresowe. Cele średniookresowe do 2018 roku: • • • Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych; Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł: komunalnych, przemysłowych i rolniczych; Uporządkowanie gospodarki ściekowej w gminie poprzez budowę lub modernizację sieci wodociągowych, kanalizacji sanitarnych, małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw. „małej retencji”, sieci kanalizacji deszczowych, stacji uzdatniania wody; 18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.1.4. Strategia realizacji celów. W celu ochrony wód powierzchniowych pod względem jakościowym i ilościowym zaleca się prowadzenie następujących działań: 1. Niezmieniania stosunków wodnych i nieregulowania cieków z wyjątkiem przypadków uzasadnionych; 2. Respektowania przepisów dotyczących ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody; 3. Renaturalizacji cieków wodnych i terenów przyległych; 4. Przeciwdziałania migracji wodnej składników pokarmowych ze zlewni do wód powierzchniowych poprzez: • stosowanie właściwych zabiegów agrotechnicznych oraz racjonalną gospodarkę nawozami w agroekosystemach; • kształtowanie urozmaiconej struktury krajobrazu rolniczego, bogatej w takie elementy jak wyspy leśne, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, powierzchnie wodne; • tworzenie stref buforowych na granicy ląd-woda, porośniętych trwałą roślinnością; • zabezpieczenie przeciwerozyjne zlewni. W celu ochrony wód podziemnych pod względem jakościowym i ilościowym zaleca się prowadzenie następujących działań: 1. Nieprzekraczaniu zasobów dyspozycyjnych zbiornika; 2. Ustanowieniu stref ochronnych dla wszystkich ujęć wody, dla których jest to wymagane przepisami; 3. Likwidacji stwierdzonych ognisk zanieczyszczeń i zagrożeń dla wód podziemnych; 4. Racjonalnym nawożeniu gruntów nawozami sztucznymi i ograniczone stosowanie środków ochrony roślin. 5.2. Ochrona powierzchni ziemi i gleby 5.2.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Gleby Miasta i Gminy Olesno stanowią głównie pseudobielice. Materiałem glebotwórczym są głównie pisaki zwałowe, piaski i piaskowce jurajskie, a także gliny morenowe. W skład dolin rzecznych wchodzą gleby hydrogeniczne, takie jak torfy, gleby mułowo-torfowe oraz gliny. Pod względem mechanicznym przeważają gleby wytworzone na piaskach słabo gliniastych (około 65%), piaskach gliniastych (około 30%), a także glin zwałowych oraz piasków naglinowych lekkich i średnich. W glebach występujących na terenie Miasta i Gminy Olesno dominuje odczyn kwaśny, co ujemnie wpływa na odporność tych gleb względem toksyn i metali ciężkich. 19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 3 Wykres 1. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie Gminy Olesno, udział procentowy [%] . Grunty orne oraz ich przydatność rolnicza: • grunty IIIa – IVa klasy bonitacyjnej nadają się do intensyfikacji działań rolniczych, głównie w kierunku pszenno-żytnim. Gleby te nadają się również pod sadownictwo. • grunty IVb – V klasy bonitacyjnej, są to gleby średnioprzydatne dla rozwoju rolnictwa. Kierunek zagospodarowania żytnio-ziemniaczany. • grunty VI klasy bonitacyjnej stanowią gleby jałowe, nadają się pod zalesienie. Występują z reguły w pobliżu obszarów leśnych. Stan jakości gleb4 Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, gleby powiatu oleskiego (w tym Miasta i Gminy Olesno), charakteryzują się wysoką zawartością kadmu, który stanowi 0,51 mgCd/kg. Pozostałe wyniki badań zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 12.Wyniki badań dotyczących jakości gleb (powiat oleski, stan na rok 2006). Zawartość metali w glebie [mg metalu/kg gleby] Lp. Lokalizacja Kadm Miedź Nikiel Ołów Cynk 0,51 mgCd/kg 6,93 mgCu/kg 8,07 mgNi/kg 24,80 mgPb/kg 43,61 mgZn/kg 1 Gmina Olesno Źródło: WIOŚ, Opole Tabela 13.Metale w glebie, wartości zalecane przez IUNG w Puławach. Zalecana wartość metalu [mg metalu/kg gleby] Kadm Miedź Nikiel Ołów 0,3 – 1,0 mgCd/kg 10 - 25 mgCu/kg 10 - 50 mgNi/kg 20 - 60 mgPb/kg Cynk 50 - 100 mgZn/kg Źródło: IUNG w Puławach. Jak wynika z powyższych tabel, na terenie powiatu oleskiego (w tym Miasta i Gminy Olesno) zawartość poszczególnych metali nie przekracza wartości zalecanych przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Na tej podstawie stwierdzono, iż na omawianym terenie nie występują zanieczyszczenia gleb metalami. 3 4 Według stanu ewidencyjnego na dzień 30.06.2004r. „Stan środowiska w województwie opolskim w latach 2005-2006”, WIOŚ Opole. 20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Źródła zanieczyszczenia gleb oraz zagrożenia powierzchni terenu Zanieczyszczeniami gleb oraz gruntów nazywamy wszelkie związki chemiczne, pierwiastki promieniotwórcze oraz mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Źródłem tych zanieczyszczeń mogą być stałe i ciekłe odpady przemysłowe, stałe i ciekłe odpady komunalne, gazy i pyły emitowane z zakładów przemysłowych, gazy wydechowe silników spalinowych, a także substancje stosowane w rolnictwie (np. środki ochrony roślin). Narażenie gruntów występujących na terenie Miasta i Gminy Olesno na denudację naturogeniczną oraz antropogeniczną jest niewielkie. Zjawisko to ma charakter punktowy. Degradacją naturogeniczną zagrożone są strome skłony wcięć erozyjnych, bądź izolowanych, niewielkich wzniesień stanowiących fragment Wyżyny Wieluńskiej. Może tam dochodzić do wzmożenia denudacji w postaci powierzchniowego zmywu w okresach roztopów wiosennych lub opadów nawalnych. Jej przebieg osłabiać może porastająca zbocza szata roślinna. Zjawisko erozji może występować w obszarach zboczy doliny Stobrawy i jej dopływów. Tereny zalewowe występujące na obszarze Gminy Olesno, stanowiące zagrożenie dla powierzchni terenu występują głównie w dolinie rzeki Liswarty (okolice miejscowości Kucoby), a także w dolinie rzeki Łomnica (w miejscowościach Łomnica i Bodzanowice). Do obszarów narażonych na zalewy powodziowe należy zaliczyć także obszar Miasta Olesno w pobliżu rzeki Młynówki. Na skutek dekapitalizacji urządzeń melioracyjnych na terenie Gminy Olesno, nie tylko ulegają przesuszeniu łąki, lecz również ubożeją żywe zasoby przyrody ożywionej. 5.2.2. Cele krótkookresowe Cele krótkookresowe do roku 2014: • • • • Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; Rekultywacja terenów zdegradowanych; Kontrole emisji przemysłowych i podjecie działań zmierzających do ich eliminacji; Wspieranie działań rolniczych, które nie wywołują degradacji gleby. 5.2.3. Cele średniookresowe Cele średniookresowe do roku 2018: • Rekultywacja terenów zdegradowanych; • Współpraca przy tworzeniu baz danych dotyczących jakości, systemu monitoringu środowiska; • Kontrole i działania zmierzające do eliminacji wpływu zakładów przemysłowych na gleby; • Ograniczenie degradacji gleb wynikającego z wykorzystywanie ich w rolnictwie. 21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.2.4. Strategia realizacji celów Podejmując działania z zakresu ochrony powierzchni ziemi i gleb zaleca się przeprowadzenie kontroli zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie gminy, w celu sprawdzenia czy stężenie emitowanych zanieczyszczeń nie przekracza obowiązujących norm. Przywracanie wartości użytkowej gruntom zdegradowanym może odbywać się poprzez stosowanie odpowiednich upraw, które będą okresowo przeorywane, przez co spełnią rolę naturalnego nawozu i bufora wysokiego odczynu pH (wyka, gorczyca, łubin) oraz pozwolą na poprawę struktury gleby i wzmocnienie systemów korzeniowych upraw produkcyjnych. Zaleca się także prowadzenie nadzoru nad rekultywacją terenów zdegradowanych przez przemysł. 22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.3. Ochrona powietrza 5.3.1. Charakterystyka stanu aktualnego Źródła zanieczyszczeń powietrza Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są: • przemysł, • spalanie paliwa stałego (węgiel, miał koksowy, koks), • spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych, • emisja niezorganizowana z kopalń (głównie pyły). W okresie zimowym wzrasta emisja pyłów i zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem paliw stałych w kotłowniach indywidualnych i indywidualnych piecach centralnego ogrzewania. Negatywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego mają lokalne kotłownie pracujące na potrzeby centralnego ogrzewania, a także małe przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych lub technologicznych. Brak urządzeń oczyszczania bądź odpylania gazów spalinowych powoduję, iż całość wytwarzanych zanieczyszczeń trafia do powietrza atmosferycznego. Niska sprawność i efektywność technologii spalania są poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń. Co więcej, głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel, często zawierający znaczne ilości siarki. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 14.Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Pył ogółem SO2 (dwutlenek siarki) NO (tlenek azotu) NO2 (dwutlenek azotu) NOx (suma tlenków azotu) CO (tlenek węgla) O3 (ozon) Amoniak, metan Źródło emisji spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; spalanie paliw zawierających siarkę; spalanie paliw; spalanie paliw, procesy technologiczne; sumaryczna emisja tlenków azotu; produkt niepełnego spalania; powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; transport, produkcja rolna, produkty spalania. Ocena stanu jakości powietrza. Z uwagi na fakt, iż na terenie gminy nie przeprowadzono dotąd pomiarów zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, w celu oceny jego stanu posłużono się danymi pozyskanymi z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu zawartymi w „Ocenie jakości powietrza dla Województwa Opolskiego za rok 2009”. Na terenie Gminy Olesno prowadzone są badania jakości powierza atmosferycznego metodą pasywną w zakresie SO2 i NO2. Na terenie powiatu oleskiego, w samym Oleśnie są dwa punkty pomiarowe: przy ulicy Rynek Solny 1 (Państwowa Straż Pożarna – średnie stężenie roczne SO2 wynosi 7,1 µg/m3, natomiast NO2 22,9 µg/m3), Osiedle Walce ul. E. Kani 12 (posesja prywatna – średnie stężenie roczne SO2 wynosi 10,1 µg/m3, natomiast NO2 19,1 µg/m3 ). W żadnym z ww. przypadków wartości dopuszczalne nie zostały przekroczone. 23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Gmina Olesno zaklasyfikowana została do strefy namysłowsko-oleskiej. Poniższa tabela przedstawia wyniki oceny jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi. Tabela 15.Ocena jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi. Klasa strefy Obszar strefy SO2 NO2 C6H6 CO PM10 Pb As Cd Ni B(a)P Ozon powiat oleski A A A A C A A A A A C WIOŚ, Opole (stan na rok 2009). Klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej/docelowej; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza, Klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną/docelową lub wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Jak wynika z „Oceny jakości powietrza dla Województwa Opolskiego za rok 2009””, strefa namysłowsko-oleska zakwalifikowana został do klasy „A” w przypadku SO2, NO2, C6H6, CO, Pb, As, Cd, Ni, B(a)P oraz do klasy „C” w przypadku ozonu i pyłu PM10. Oznacza to, że w przypadku ozonu i pyłu PM10 przekroczony został dopuszczalny poziom stężeń powiększony o margines tolerancji. Niezbędnym zatem będzie podjęcie działań mających na celu poprawę jakości powietrza w tym zakresie. Wyniki oceny jakości powietrza na terenie województwa opolskiego skwalifikowane pod kątem ochrony roślin dla strefy powiatu oleskiego osiągają wartości nie przekraczające dopuszczalnych norm w przypadku SO2 i NOx. Odmienna sytuacja odnotowana została w przypadku ozonu. Emisja komunikacyjna Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która najbardziej odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się dużym natężeniem ruchu kołowego. Emisja ta wpływa na lokalne obniżenie klasy jakości powietrza. W przypadku Gminy Olesno jest to droga krajowa nr 11, droga wojewódzka nr 487, nr 494 i nr 901. Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym należą: • tlenek i dwutlenek węgla, • węglowodory, • tlenki azotu, • pyły zawierające metale ciężkie, • pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NOx oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji benzenu, benzo(a)piranu, toluen i ksylenu. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan i infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. 24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: 5 Tabela 16.Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). Składnik Azot Tlen Para wodna Dwutlenek węgla Tlenek węgla Tlenki azotu Węglowodory Sadza Aldehydy Silniki benzynowe 24 - 77 0,3 - 8 3,0 - 5,5 5,0 - 12 0,5 - 10 0,0 - 0,8 0,2 - 3 0,0 - 0,04 0,0 - 0,2 Silniki wysokoprężne 76 - 78 2 - 18 0,5 - 4 1 - 10 0,01 - 0,5 0,0002 - 0,5 0,009 - 0,5 0,01 - 1,1 0,001 - 0,009 Uwagi nietoksyczny nietoksyczny nietoksyczny nietoksyczny toksyczny toksyczny toksyczny toksyczny toksyczny Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów, oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głownie na bocznicach kolejowych. Niska emisja Negatywne oddziaływanie na stan jakości powietrza niesie ze sobą niska emisja z lokalnych kotłowni i pieców węglowych, które używane są w indywidualnych gospodarstwach domowych na terenie gminy. W lokalnych systemach grzewczych brak jest urządzeń ochrony powietrza. Emisja z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność sezonową, która związana jest z okresem grzewczym. Poważnym problemem jest fakt, iż na terenie gminy dochodzi do spalania odpadów komunalnych w piecach centralnego ogrzewania. Na terenie Gminy Olesno zaleca się opracowanie „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji”, który przyczyni się do ograniczenia emisji z lokalnych kotłowni i pieców węglowych, a także wpłynie korzystnie na poprawę stanu jakości powietrza atmosferycznego. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne nie wymienione źródła emisji. Znaczenie w tej kategorii ma emisja pochodząca z zlokalizowanej na terenie gminy oczyszczalni ścieków. Do pozostałych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem. 5 Wg J. Jakubowski - „Motoryzacja a środowisko”. 25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.3.3. Cele krótkookresowe Cel krótkookresowy do 2014 roku Do celu tego należy: • Przekształcanie istniejącego systemu ogrzewania w system bardziej przyjazny dla środowiska, w szczególności ograniczenie „niskiej emisji”, • Promowanie wykorzystania alternatywnych źródeł energii, • Eliminacja paliw węglowych niskiej jakości. 5.3.4. Cele średniookresowe Cele średniookresowe do 2018 roku Do celów tych należą: • Współpraca przy tworzeniu baz danych dotyczących powietrza atmosferycznego, systemu monitoringu środowiska, • Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania, • Edukacja ekologiczna i podnoszenie świadomości społecznej w odniesieniu zagrożeń związanych z zanieczyszczaniem powietrza – głównie dotyczących spalania odpadów komunalnych, opakowań i tworzyw sztucznych w prywatnych paleniskach, • Poprawa stanu nawierzchni dróg (obniżenie emisji komunikacyjnej). 5.3.5. Strategia realizacji celów Ograniczenie emisji komunikacyjnej W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń związanej z ruchem komunikacyjnym zaleca się podjęcie następujących działań: • dbałość o stan nawierzchni dróg; • polepszenie stanu technicznego pojazdów – stopniowa eliminacja pojazdów niesprawnych technicznie i nieposiadających katalizatorów spalin; • działanie mające na celu redukcję uciążliwości transportu samochodowego – głównie w zakresie logistyki jak również poprzez kontrolę emisji spalin; • przygotowanie warunków dla rozwoju ruchu rowerowego – wytyczenie i wykonanie ścieżek rowerowych. • stosowanie pasów zieleni i zadrzewienia. Ograniczenie niskiej emisji Z uwagi na wiejski charakter gminy, na jej terenie przeważa rozproszona zabudowa jednorodzinna. Sprzyja to powstawaniu tzw. „niskiej emisji”, która jest istotnym problemem środowiskowym. W celu jej ograniczenia zaleca się podjęcie następujących działań: • sukcesywną wymianę przestarzałych kotłów węglowych CO używanych na terenie posesji prywatnych i zastępowanie ich nowoczesnymi piecami o wyższej sprawności, a tym samym niższym zapotrzebowaniu na paliwo i mniejszej emisji spalin; • edukacja społeczna i uświadamianie o szkodliwości spalania różnego rodzaju odpadów oraz węgla o słabej kaloryczności i dużym zasiarczeniu w paleniskach domowych; • promowanie działań zmierzających do eliminacji strat ciepła z budynków mieszkalnych (docieplenia, wymiana okien itp.); • promowanie stosowania paliw proekologicznych takich jak np. gaz ziemny, olej opałowy. 26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.4. Ochrona przyrody 5.4.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Obszar gminy Olesno w związku ze znacznym zróżnicowaniem siedlisk, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Występują tu taksony, których ochrona ma znaczenie ponadregionalne. Flora badanego obszaru poniosła jednak także znaczne straty w przeciągu ostatnich ok. 100 lat. Jest to związane z antropopresją, szczególnie rabunkową gospodarką leśną i intensywnym rolnictwem, które w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat doprowadziły do znacznego zubożenia flory. Formy ochrony przyrody Według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska na terenie Gminy Olesno występują 4 pomniki przyrody, 7 użytków ekologicznych oraz 1 Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy. Informacje na temat poszczególnych form ochrony przyrody zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 17.Pomniki Przyrody na terenie Gminy Olesno. Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) - 3 szt. głaz narzutowy granit szaroczerwony grupa drzew z gatunku buk pospolity (Fagus silvatica) - 2 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) Numer rejestru wojewódzkiego Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia 33 Pomnik przyrody 21.11.2005r 200 Pomnik przyrody 21.11.2005r 448 Pomnik przyrody 21.11.2005r 449 Pomnik przyrody 21.11.2005r 1 Olesno Olesno Boroszów 2 Olesno Olesno Łomnica 3 Olesno Olesno Olesno 4 Olesno Olesno Olesno 5 Olesno Olesno Boroszów Bagno śródleśne 702 6 Olesno Olesno Boroszów Bagno śródleśne 703 7 Olesno Olesno Wojciechów Bagno śródleśne 704 8 Olesno Olesno Wojciechów Bagno śródleśne 707 9 Olesno Olesno Wachów Bagno śródleśne 708 Użytek ekologiczny „Tarzanisko” Użytek ekologiczny „Lęgowisko” Użytek ekologiczny „Ostoja I” Użytek ekologiczny „Torfowisko” Użytek ekologiczny „Suchy Staw” 22.12.2003r 22.12.2003r 10.01.1997r 10.01.1997r 10.01.1997r 27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony Numer rejestru wojewódzkiego 10 Olesno Olesno Wysoka Łąki śródleśne 709 11 Olesno Olesno Leśna Bagno śródleśne 710 Olesno źródlisko i górny odcinek rzeki Stobrawa z dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i leśnymi wraz ze stanowiskami chronionych gatunków roślin i zwierząt 12 Olesno Olesno Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia Użytek ekologiczny „Stawek” Użytek ekologiczny „Bagienko” 10.01.1998r 10.01.1999r zespół przyrodniczokrajobrazowy "Pradolina i źródliska rzeki Stobrawa" 867 29.12.2005r Źródło: RDOŚ, Opole. Obszary leśne Informacje na temat obszarów leśnych przedstawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 18.Dane o leśnictwie na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2008r) Wyszczególnienie ogółem w tym lasy Gmina Olesno w tym Miasto Olesno 10362 10125 80 79 Powierzchnia gruntów leśnych z ogółem publiczne w tym własność w zarządzie w zarządzie razem Skarbu Agencji Lasów Państwa Nieruchomości Państwowych Rolnych w hektarach [ha] 9075 9043 9043 15 28 28 23 1 własność gminy Lesistość [%] - 42,1 - 5,3 Źródło: GUS, Opole. Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej Mroczkiewicza, lasy w Gminie Olesno należą do Krainy Śląskiej – Dzielnicy Równiny Opolskiej i mezoregionu Borów Stobrawskich. Jak wynika z powyższej tabeli na terenie Gminy Olesno grunty leśne stanowią 10 362 ha, natomiast same lasy 10 125 ha. Lesistość kształtuje się na wysokim, 42,1 % poziomie. Według żyzności i wilgotności siedlisk, wyodrębnić można 11 typów siedliskowych lasów: bór suchy, bór świeży, bór wilgotny, bór mieszany świeży, bór mieszany wilgotny, las mieszany świeży, las mieszany wilgotny, las świeży, las wilgotny, ols, ols jesionowy. Dominującymi siedliskami w gminie są siedliska borowe: bór świeży i wilgotny, bór mieszany świeży i wilgotny. Znaczne powierzchnie zajmuje także las mieszany świeży i wilgotny. Najmniejszy udział w strukturze siedlisk ma bór suchy występujący tylko na południe od miejscowości Łomnica, ols jesionowy i ols, oraz las wilgotny i świeży. Gatunkiem dominującym jest sosna która zajmuje 94,27% powierzchni leśnej w gminie. Pozostałe części powierzchni przypadają na: • dąb 1,77% powierzchni, • brzozę 1,74% powierzchni, • świerk 1,06% powierzchni, • olchę 0,82% powierzchni, 28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • buk 0,16% powierzchni, • grab 0,09% powierzchni, • modrzewie 0,07% powierzchni. W niewielkich ilościach występuje także jodła, jesion, osika i jawor. Walory przyrodnicze parków Park w Boroszowie – położony w północno-wschodniej części wsi, zajmujący powierzchnię 5 ha. Drzewostan tworzą gatunki liściaste: lipa drobnolistna Tilia cordata, klon zwyczajny Acer platanoides, klon jawor Acer pseudoplatanus, kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanus, dąb szypułkowy Quercus robur, grab zwyczajny Carpinus betulus, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, brzoza brodawkowata Betula pendula, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, wiąz górski Ulmus glabra, wiąz szypułkowy Ulmus laevis, olsza czarna Alnus glutinosa, leszczyna turecka Corylus colurna, dąb czerwony Quercus rubra, lipa szerokolistna Tilia platyphyllos, buk pospolity Fagus silvatica, buk pospolity w odmianie czerwonolistnej Fagus silvatica „Atropunicea”, skrzydłorzech kaukaski Pterocarya fraxinifolia, tpopla biała Populus alba, wierzba biała Salix alba. Pojedyńczo gatunki iglaste : modrzew japoński Larix kaempferi, żywotnik olbrzymi Thuja plicata, świerk pospolity Picea abies, choina kanadyjska Tsuga canadensis, jodła jednobarwna Abies concolor. W podszycie: jarzębina pospolita Sorbus aucuparia, bez czarny Sambucus nigra, śnieguliczka biała Symphoricarpos albus, jaśminowiec wonny Philadelphus sp., tawuła Spirea sp., kruszyna pospolita Frangula alnus, bluszcz pospolity Hedera helix - gatunek objęty ochroną gatunkową oraz jeżyna fałdowana Rubus plicatus. Park w Starym Oleśnie – położony w centralnej części wsi, zajmuje powierzchnię 3 ha. Drzewostan występuje tylko w wschodniej części parku, dominują gatunki liściaste: klon jawor Acer pseudoplatanus, klon zwyczajny Acer platanoides, wiąz szypułkowy Ulmus laevis, brzoza brodawkowata Betula pendula, dąb czerwony Quercus rubra, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, lipa drobnolistna Tilia cordata, olsza czarna Alnus glutinosa oraz wierzba krucha Salix fragilis. Z gatunków iglastych pojedyńczo występuje modrzew europejski Larix decidua, świerk pospolity Picea abies i jodła jednobarwna Abies concolor. W podszycie i w pojedynczych nasadzeniach porzeczka czarna Ribes nigrum, głóg Crataegus sp., tawuła Spirea sp., bez lilak Syringa vulgaris, bez czarny Sambucus nigra, sumak octowiec Rhus typhina, czeremcha zwyczajna Padus racemosa, jaśminowiec wonny Philadelphus coronarius, śliwa ałycza Prunus cerasifera, leszczyna pospolita Corylus avellana, bluszcz pospolity Hedera helix - roślina pod ochroną gatunkową, róża dzika Rosa canina, jabłoń Malus sp., pustokrężnik różnobarwny Holodiscus discolor, aronia Aronia arbutifolia. Park w Sowczycach – park położony w północnej części wsi, zajmujący powierzchnię 3 ha. Drzewostan tylko we wschodniej części parku ogranicza się do gatunków liściastych: lipa drobnolistna Tilia cordata, lipa szerokolistna Tilia platyphyllos, wiąz szypułkowy Ulmus laevis, klon jesionolistny Acer negundo, dąb szypułkowy Quercus robur, dąb czerwony Quercus rubra, dąb burgundzki Quercus cerris, brzoza brodawkowata Betula pendula, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, buk pospolity Fagus silvatica, buk pospolity w odmianie czerwonolistnej Fagus silvatica „Atropunicea”, grab pospolity Carpinus betulus oraz platan klonolistny Platanus x acerifolia. Gatunki iglaste występują sporadycznie, a są to – świerk pospolity Picea abies, modrzew europejski Larix decidua oraz sosna wejmutka Pinus strobus. W podszycie wyróżnić możemy : bez czarny Sambucus nigra (licznie), trzmielina pospolita Euonymus europaeus, czeremcha zwyczajna Padus racemosa, malina właściwa Rubus idaeus, jeżyna fałdowana Rubus plicatus, kruszyna pospolita Frangula alnus, 29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno leszczyna pospolita Corylus avellana, jarzębina Sorbus aucuparia, wierzba iwa Salix caprea, bluszcz pospolity Hedera helix - roślina pod ochroną gatunkową. Park w Oleśnie-Świerczu – park położony w północno-wschodniej części miasta, zajmujący powierzchnię 2,5 ha. W drzewostanie dominują gatunki liściaste: dąb szypułkowy Quercus robur, dąb bezszypułkowy Quercus petrea, dąb czerwony Quercus rubra, lipa drobnolistna Tilia cordata, klon zwyczajny Acer platanoides, klon jawor Acer pseudoplatanus, klon srebrzysty Acer saccharinum, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum, grab pospolity Carpinus betulus, topola osika Populus tremula, topola biała Populus alba, topola czarna Populus nigra, brzoza brodawkowata Betula pendula, buk pospolity Fagus silvatica, platan klonolistny Platanus x acerifolia, wiąz górski Ulmus glabra, orzech czarny Juglans nigra. Z gatunków iglastych występują: sosna wejmutka Pinus strobus, sosna pospolita Pinus silvestris, świerk pospolity Picea abies, świerk pospolity w odmianie wiciowej Picea abies var.Viminalis, żywtnik olbrzymi Thuja plicata, cyprysik groszkowy w odmianie pierzastej Chamaecyparis pisifera „Plumosa”, miłorząb dwuklapowy Ginkgo biloba oraz unikat świerk likiangeński Picea likiangensis var.purpurea. W podszycie tawuła Spirea sp., bez czarny Sambucus nigra, bez koralowy Sambucus racemosa, leszczyna pospolita Corylus avellana, jarzębina Sorbus aucuparia, czeremcha zwyczajna Prunus padus, wierzba Salix sp., bluszcz pospolity Hedera helix gatunek pod ochroną gatunkową, głóg dwuszyjkowy Crataegus oxyacantha, kruszyna zwyczajna Frangula alnus, ligustr zwyczajny Ligustrum vulgare. 5.4.2. Cele krótkookresowe. Cele krótkookresowe do 2014 roku: • • • • Ochrona lasów; Ochrona, zwiększenie ilości oraz uporządkowanie terenów zielonych; Utrzymanie bioróżnorodności, zwłaszcza na terenach chronionych; Uwzględnianie wartości przyrodniczych podczas ustalania polityki gminy. 5.4.3. Cele średniookresowe. Cele średniookresowe do 2018 roku: • • • • Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich warunkach przyrodniczych; Zachowanie bioróżnorodności poprzez ochronę gatunkową roślin i zwierząt; Powiązanie polityki środowiskowej z planowaniem przestrzennym; Tworzenie ścieżek przyrodniczo – dydaktycznych na terenach cennych przyrodniczo i bogatych krajobrazowo. 5.4.4. Strategia realizacja celów. Jednym z zadań leżących w kwestii gminy jest zapewnienie mieszkańcom dostępu do dóbr przyrody oraz ich ochrona i kształtowanie. Aby te warunki zostały spełnione należy spełnić pewien zakres wymogów: • Uwzględnić obowiązek tworzenia i ochrony terenów zieleni w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, 30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • • • • • • • • Uwzględnić granice polno-leśne w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, Wdrażać propozycję obiektów i obszarów chronionych wyróżniających się walorami przyrodniczymi, Zachować ciągłość „korytarzy ekologicznych” znajdujących się na terenie gminy, Prowadzenie gospodarki leśnej pozwalającej na prawidłowy rozwój drzewostanów, Zmniejszenie presji wywieranej na kompleksy leśne przez odpowiednie zagospodarowanie terenów do nich przylegających, Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych połączone z rekultywacją terenów zdegradowanych przy ich użytkowaniu, Zachować bioróżnorodność agrocenoz, rekultywowanych terenów poeksploatacyjnych, walorów krajobrazowych cennych fizjograficznie form krajobrazu, Podnosić świadomość ekologiczną lokalnych społeczności poprzez programy edukacji ekologicznej koordynowanej przez organizacje, stowarzyszenia lub władze gminy. 5.5. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: • ochrony środowiska, • bezpieczeństwa i higieny pracy, • prawa budowlanego, • zagospodarowania przestrzennego, • przepisami sanitarnymi. Jako promieniowanie niejonizujące określa się promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Poniżej zestawiono potencjalne źródła omawianego promieniowani • urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, • urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia); • urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 kHz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne) • inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0 - 0,5 Hz, 0,5 - 50 Hz oraz 50-1000 Hz. Zagadnienia dotyczące promieniowania niejonizującego są określone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883). Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, rozporządzenie ustala odrębną wartość składowej elektrycznej pola w wysokości 1 kV/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludzi jest dozwolone bez ograniczeń, rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego 31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości 60 A/m. ponadto rozporządzenie określa: • dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego; • metody kontroli dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych; • metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jeżeli w środowisku występują pola elektromagnetyczne z różnych zakresów częstotliwości. 5.5.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Źródła promieniowania Główne źródła promieniowania elektromagnetycznego na terenie Gminy Olesno to: • linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, • urządzenia radiokomunikacyjne, • radionawigacyjne i radiolokacyjne. Stacje telefonii komórkowej znajdują się na terenie Olesna (2 stacje), Bodzanowic (1 stacja), Wachowa (1 stacja), Nowego Wachowa (1 stacja). Przez Gminę Olesno przebiega linia elektroenergetyczna wysokich napięć 110 kV. Na terenie gminy zlokalizowane są dwa Główne Punkty Zasilające 110/SN kV i dwa nadajniki telefonii bezprzewodowej. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych6 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu w 2009 roku, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wykonał badania pól elektromagnetycznych w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). Wyniki pomiarów dla Gminy Olesno przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 19.Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych w 2009 roku. Współrzędne geograficzne punktów pomiarowych Szerokość N Długość EO Wartość średnia zmierzona E [V/m] Lp. Obszar Miejsce pionu pomiarowego 1 Olesno ul. Kilińskiego 50°52’17,9’’ 18°24’30,3’’ 0,98 2 Olesno ul. Reymonta Poziom dopuszczalny 50°52’32,7’’ 18°25’19,4’’ 1,11 7,0 Źródło: WIOŚ, Opole. Analizując wyniki pomiarów można stwierdzić, iż w otoczeniu badanych źródeł pól elektromagnetycznych będących przedmiotem pomiarów nie stwierdzono miejsc występowania poziomów pól elektromagnetycznych o poziomach wyższych od dopuszczalnych. Oznacza to, że na terenie Gminy Olesno spełnione są wymagania odnośnie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jakie mogą występować w środowisku. 6 „Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w 2009 roku”, WIOŚ, Opole. 32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.5.2. Cele krótkookresowe Cele krótkookresowe do 2014 roku Do celów tych należą: • kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego, • edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie jakie rzeczywiste zagrożenia niesie za sobą emisja pól elektromagnetycznych. 5.5.3. Cele średniookresowe Cele średniookresowe do 2018 roku Do celów tych należą: • wprowadzenie zagadnienia pól elektromagnetycznych do planów zagospodarowania przestrzennego, • eliminacja emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego ze źródeł zagrażających zdrowiu ludzi i środowisku przyrodniczemu. 5.5.4. Strategia realizacji celów W celu ochrony przed niekorzystnym działaniem pól elektromagnetycznych należy zapewnić jak najlepszy stan środowiska. Można to realizować poprzez następujące działania: • utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym, • zmniejszenie poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono dotrzymane. 5.6. Ochrona przed hałasem. 5.6.1. Charakterystyka stanu aktualnego. Stan akustyczny Gminy Olesno możemy ocenić na podstawie badań przeprowadzonych w środowisku, jak również na podstawie sygnałów kierowanych przez mieszkańców o uciążliwościach powodowanych hałasem. Źródła hałasu możemy podzielić w następujący sposób: a) komunikacyjne, b) przemysłowe i rolnicze, c) pozostałe (kolej, prace remontowe, hałas lotniczy). Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Hałas definiuje się jako wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziałujące na organizm ludzki. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2005 r., Nr 25, poz. 150), podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem są następujące: • emisja - wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio energie do powietrza, wody lub ziemi, związane z działalnością człowieka (takie jak hałas czy wibracje), • hałas - dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz, 33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • poziom hałasu - równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Hałas komunikacyjny Głównym źródłem hałasu na terenie Gminy Olesno są szlaki komunikacyjne. Można do nich zaliczyć drogi oraz trakty kolejowe. Najbardziej uciążliwymi emiterami hałasu komunikacyjnego na terenie gminy są: • droga krajowa nr 11, • droga wojewódzka nr 487, nr 494 i nr 901, • linia kolejowa Poznań - Katowice, • drogi powiatowe, • drogi gminne i drogi wewnętrzne. Drogi te charakteryzują się zwiększonym natężeniem ruchu. Wraz z rozwojem motoryzacji następuje stały wzrost natężenia ruchu, nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch lokalny, rozciągają się godziny szczytu komunikacyjnego oraz następuje stały wzrost uciążliwości hałasu wywołanego przez ruch drogowy. Hałas kolejowy związany jest zarówno z ruchem pasażerskim jak i towarowym w kierunku dużych aglomeracji miejskich takich jak Poznań czy Katowice. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: - mała uciążliwość LAeq < 52 dB - średnia uciążliwość 52 dB < LAeq < 62 dB - duża uciążliwość 63 dB < LAeq < 70 dB - bardzo duża uciążliwość LAeq > 70 dB Wyniki pomiarów hałasu7 W 2009 roku na terenie województwa opolskiego a zarazem Gminy Olesno Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, wypełniając swój ustawowy obowiązek, przeprowadził pomiary hałasu. Punkty pomiarowe rozlokowano na terenie miasta Olesno (ul. Gorzowska 41, ul. Opolska 46 i ul. Kluczborska 36). W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę lokalizacji i wyniki pomiarów hałasu uzyskane w 2009 r. Tabela 20.Wyniki pomiarów hałasu (stan na rok 2009). Lp. 1 Miasto Olesno Lokalizacja punktu pomiarowego Droga wojewódzka nr 487, ul. Gorzowska 41, 10 m od drogi. Tereny zabudowy mieszkaniowej- Długość geograficzna EO Szerokość geograficzna N 18°25’18,2” 50°53’29,7” Wartość średnia dla pory dnia LAeqD (dB) Wartość średnia dla pory nocy LaeqN (dB) 61,6 53,4 Dopuszczalne poziomy hałasu pora dnia pora nocy 55 50 7 Na podstawie „Badania hałasu drogowego w wybranych punktach województwa opolskiego w roku 2009”, WIOŚ, Opole. 34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno jednorodzinnej. 2 Olesno 3 Olesno Droga wojewódzka nr 494, ul. Opolska 46, 8 m od drogi. Tereny zabudowy mieszkaniowejjednorodzinnej. Droga krajowa nr 11, ul. Kluczborska 36, 6 m od drogi. Tereny zabudowy mieszkaniowej – jednorodzinnej. 18°24’13,7” 50°52’24,9” 62,0 53,5 55 50 18°24’28,5” 50°52’56,6” 60,2 52,1 55 50 Źródło: WIOŚ, Opole. Jak wynika z powyższej tabeli, pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Olesno w 2009 roku, wykazują, że tereny zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanej w sąsiedztwie głównych dróg (wojewódzkich i krajowych), narażona jest na występowanie ponadnormatywnych poziomów hałasu, zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Jednym z głównych czynników uciążliwości na terenach zabudowy mieszkaniowej jest ruch pojazdów ciężkich. Skutecznym sposobem jej ograniczenia jest eliminowanie go z obszarów gęstej zabudowy mieszkaniowej i innych terenów chronionych. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy powodowany jest eksploatacją instalacji lub urządzeń zawiązanych z prowadzoną działalnością przemysłową. Emisja zanieczyszczenia środowiska hałasem regulowana jest w posiadanych przez podmioty gospodarcze zezwoleniach, dopuszczających określone poziomy hałasu odrębnie dla pory dziennej i nocnej. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zależy między innymi od ich ilości, czasu pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. 5.6.2. Identyfikacja problemów w zakresie ochrony przed hałasem Jak wynika z przedstawionych powyżej danych, na terenie Gminy Olesno występują problemy związane z nadmierną emisją hałasu. Sytuacja ta wynika z miejsko-wiejskiego charakteru gminy oraz wysokiej presji motoryzacji na środowisko. Zaleca się podjęcie działań mających na celu ograniczenie nadmiernej emisji hałasu komunikacyjnego. 5.6.3. Cel średniookresowy Cele średniookresowe do 2018 roku8 Do celu tego należy: • Zapewnienie sprzyjającego komfortu akustycznego środowiska, • Rozbudowa oraz poprawa stanu infrastruktury drogowej. 8 Cel krótkookresowy (do 2014 roku) jest taki sam jak cel średniookresowy (do 2018 roku). 35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.6.4. Strategia realizacji celu W celu realizacji celu średniookresowego należy eliminować zagrożenia środowiska nadmiernym hałasem. Eliminacja ta polegać może na poprawie stanu technicznego dróg prowadzonej „na bieżąco” (obniżenie emisji komunikacyjnej), eliminacji ruchu pojazdów ciężkich z obszarów gęstej zabudowy mieszkaniowej oraz monitoringu innych źródeł hałasu występujących na terenie Gminy Olesno. 5.7. Edukacja ekologiczna Warunkiem niezbędnym w realizacji celów „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z perspektywą do 2018 roku” jest świadomość ekologiczna mieszkańców. Edukacja ekologiczna w gminie Olesno powinna być realizowana zgodnie z „Narodowym Programem Edukacji Ekologicznej”. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej Początki edukacji ekologicznej sięgają 1992 roku, kiedy to miał miejsce Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro. Wówczas powstał dokument „Globalny Program Działań”, z którego wynika światowy nakaz powszechnej edukacji ekologicznej. Stwierdzono w nim, że władze lokalne 179 państw, które podpisały dokument z Rio de Janeiro, „powinny przeprowadzić konsultację ze swoimi obywatelami i sporządzić – lokalną Agendę 21 dla własnych społeczności.” W skali naszego kraju taki dokument to „Polityka Ekologiczna Państwa” przyjęta przez Sejm w 1992 roku. Natomiast „Polska Strategia Edukacji Ekologicznej” jest rozwinięciem zadań dotyczących edukacji ekologicznej i została opracowana przez samodzielny zespół ds. Edukacji Ekologicznej w Ministerstwie Środowiska. Zgodnie z zapisami art. 5 Konstytucji RP, uchwalonej w 1997 roku, Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. „Narodowy Program Edukacji Ekologicznej” (NPEE), będący rozwinięciem i konkretyzacją zapisów „Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej” (NSEE), jest pierwszym dokumentem z zakresu tej problematyki, określającym podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizację, możliwości i źródła finansowania, a także harmonogram ich wdrażania. Dokument ten, z uwagi na swoje przesłanie, sposób tworzenia i konstrukcję powinien stać się swoistą polską AGENDĄ 21. Doświadczenia gromadzone zarówno w trakcie prac nad NSEE jak i w procesie tworzenia tego dokumentu wskazują, że różnorodne przedsięwzięcia określane mianem edukacji ekologicznej, bardzo popularne w wielu kręgach, często nie noszą znamion działań o charakterze systemowym o jasno sformułowanych celach i z poprawnie opisaną procedurą ewaluacyjną. Ten dokument powinien stać się podstawą tworzenia systemu edukacji ekologicznej (EE) realizującej cele pożądane społecznie. Winien on eliminować działania pozorne i mało efektywne, czerpiąc inspiracje z życia społeczeństwa pragnącego zachować zdrowe środowisko oraz jego walory dla przyszłych pokoleń zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Główne cele „Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej” to: • Wdrożenie zaleceń Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej z uwzględnieniem zmian zachodzących w procesie reformowania Państwa oraz integracji z Unią Europejską; • Stworzenie mechanizmów pozwalających sprostać wyzwaniom związanym z wdrażaniem idei i zasad rozwoju zrównoważonego, pozwalających kształtować świadomość ekologiczną w warunkach demokratyzacji życia społecznego i wzrastającej roli komunikacji społecznej; • Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści, wskazanie sposobów optymalnej alokacji środków finansowych, uporządkowanie przepływu informacji i decyzji z wykorzystując najlepsze krajowe i zagraniczne doświadczenia. Cele operacyjne „Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej”: • Dokonanie kompleksowej, empirycznej diagnozy funkcjonowania edukacji ekologicznej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem jej źródeł, priorytetów i stosowanych w niej metod i procedur wdrożenia; • Dostarczenie informacji o optymalnym systemie edukacji ekologicznej w kraju i o warunkach dochodzenia do takiego systemu; • Wypełnienie zobowiązań wynikających z sygnowanych przez RP porozumień międzynarodowych; • Inspirowanie potencjalnych podmiotów do tworzenia branżowych, resortowych, regionalnych, lokalnych, instytucjonalnych oraz innych programów edukacji ekologicznej; • Stworzenie jednolitego dokumentu pozwalającego monitorować rozwój edukacji ekologicznej w Polsce w kontekście oczekiwań społecznych i możliwości realizacyjnych. Program nauczania Przedszkola i gimnazja Przedszkola – w programie nauczania przedszkolnego treści ekologiczne zawarte są w części haseł dotyczących środowiska, pór roku i towarzyszących im przemian w przyrodzie. Od świadomości ekologicznej nauczyciela przedszkola zależy jak dalece potrafi program nauczania w przedszkolu nasycić treściami ekologicznymi, co potrafi przekazać uczniom w trakcie zabaw, spacerów, czy zajęć plastycznych. Szkoła podstawowa i Gimnazjum – edukacja ekologiczna w szkołach podstawowych prowadzona jest na przyrodzie lub na innych przedmiotach w postaci ścieżki edukacyjnej. Ścieżka edukacyjna to zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć. Celami ogólnymi edukacji ekologicznej są: • Uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu zamieszkania. • Budzenie szacunku do przyrody. • Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym. 37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • • • • Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu. Poznanie współzależności człowieka i środowiska. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko. Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska. Ścieżka edukacyjna: Program ścieżki edukacyjnej łączy ogólne treści niezbędne w edukacji ekologicznej w gimnazjum. Tymi koniecznymi treściami są: • Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze. • Różnorodność biologiczna (gatunkowa, genetyczna, ekosystemów) – znaczenie jej ochrony. • Żywność – oddziaływanie produkcji żywności na środowisko. • Zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii; energetyka jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów. Program ten uszczegóławia powyższe treści, a w kilku miejscach wykracza poza nie. Dotyczy to szczególnie tych treści, które mają nawiązywać do własnego doświadczenia dziecka i jego znajomości najbliższej okolicy oraz regionu. Program koncentruje się wokół: • Zagadnień zmienności w środowisku: naturalnej, jako tła porównawczego oraz zależnej od działalności człowieka w środowisku. • Najważniejszych problemów ekologicznych współczesnego świata. • Sposobów gospodarowania w miejscu swojego zamieszkania. • Wartości, jaką stanowi różnorodność biologiczna. W realizacji programu tak w szkole podstawowej jak i w gimnazjum ważne jest: • Prowadzenie lekcji terenowych: obserwacji i prostych badań w terenie • Preferowanie metod aktywizujących uczniów, takich jak: praca z mapą w terenie, zbieranie danych i ich opracowanie, dyskusje, debaty, wywiady, reportaże, ankietowanie, podejmowanie decyzji – metodą drzewa decyzyjnego, tworzenie „banków pomysłów”, metaplanów itp. • Porównywanie zjawisk, procesów, problemów występujących w najbliższej okolicy z podobnymi i odmiennymi w innych regionach, krajach, kontynentach. • Stosowanie różnorodnych skal przestrzennych prowadzących do porównywania i odróżniania zjawisk, procesów, przyczyn i skutków. • Wykorzystywanie na lekcjach danych liczbowych, tabel, map, wykresów, zdjęć, rycin w celu kształcenia umiejętności interpretacji zawartych w nich informacji. • Organizowanie wspólnych, wcześniej zaprojektowanych przez uczniów działań w najbliższym środowisku, prowadzących do pozytywnych zmian. • Ukazywanie pozytywnej działalności człowieka w środowisku, jako dróg właściwego i realnego rozwiązywania problemów ekologicznych. • Głoszenie idei, haseł proekologicznych, które są zgodne z własnymi czynami. • Integrowanie i korelowanie treści nauczania w obrębie różnych przedmiotów i bloków przedmiotowych. 38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Szkoły średnie Geografia – wśród celów nauczania geografii w szkole średniej możemy znaleźć: zdobycie wiedzy o środowisku i relacjach w nim zachodzących; zrozumienie przez uczniów złożoności procesów, którym podlega środowisko i konieczności zachowania równowagi w środowisku. W treściach kształcenia problemy ekologiczne przewijają się często np.: • zanieczyszczenie i ochrona wód, zanieczyszczenie i ochrona powietrza, zagrożenie i ochrona lasów, motywy i zasady racjonalnej gospodarki, zasobami naturalnymi, uciążliwość przemysłu dla środowiska i zdrowia ludzi, przemiany środowiska w wyniku prowadzenia gospodarki rolnej; • racjonalne gospodarowanie środowiskiem, wyczerpywanie się możliwości produkcyjnych biosfery, urbanizacja, racjonalne gospodarowanie energią, zagrożenie ekologiczne związane z transportem, oraz odpowiedzialność jednostek i społeczeństw za lokalne środowisko, stanowiące część przestrzeni globalnej. Biologia i ochrona środowiska – hasła programowe, które wchodzą w skład materiału z ekologii i ochrony środowiska to m.in.: • przyrodnicze podstawy kształtowania środowiska; • populacja – struktura, • dynamika; biocenoza – podstawowe poziomy troficzne; • ekosystem – struktura krążenia materii i przepływ energii, produktywność ekosystemów; homeostaza; • sukcesja; • stan zasobów w Polsce i na świecie; • zasoby odnawialne i nieodnawialne; • racjonalna gospodarka zasobami; • planowanie przestrzenne; • kształtowanie krajobrazu; • degradacja środowiska i sposoby jej przeciwdziałania; • ekologiczne podstawy rekultywacji środowisk zniszczonych; • organizacja ochrony środowiska w Polsce. Hasła te poparte są analizą materiałów źródłowych dotyczących aktualnych problemów ochrony środowiska – parków narodowych, rezerwatów przyrody, roślin i zwierząt chronionych, oraz wpływem zanieczyszczeń środowiska na zdrowie człowieka. 5.7.1. Charakterystyka stanu aktualnego Obecnie edukacja ekologiczna na terenie gminy Olesno prowadzona jest przede wszystkim w formalnym systemie kształcenia. Ponad to, na terenie gminy prowadzone są akcje plakatowe na rzecz zmniejszenia się ilości odpadów, akcje sprzątanie świata, odbywają się festyny ekoedukacyjne dla dzieci i dorosłych, które przyczyniają się do zwiększania wrażliwości ekologicznej mieszkańców. 39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 5.7.2. Cele średniookresowe Cel średniookresowy do 2018 roku9 Do celu tego należy: • Systematyczne zwiększanie świadomości ekologicznej społeczeństwa gmin, • Prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów i uciążliwości środowiska jest zadaniem nadrzędnym w polityce ekologicznej województwa. • Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska, • Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska. 5.7.3. Strategia realizacji celów Zadania wchodzące w zakres dostępu do informacji, edukacji ekologicznej i udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz środowiska uzupełnione zostaną poprzez działanie zgodnie z „Narodową Strategią Edukacji Ekologicznej”, wsparcie finansowe, organizacyjne i techniczne udzielane przez instytucje publiczne działaniom edukacyjnym i promocyjnym realizowanym przez organizacje ekologiczne, usprawnianie przekazywania treści dotyczących środowiska i zrównoważonego rozwoju w ramach edukacji szkolnej o profilu ogólnym i zawodowym, a także rozwijanie edukacji ekologicznej przez placówki funkcjonujące przy jednostkach zarządzających cennymi przyrodniczo obszarami chronionymi (przede wszystkim parkami narodowymi i krajobrazowymi). Edukacja ekologiczna na terenie gminy Olesno jest prowadzona będzie przede wszystkim poprzez placówki oświaty. 6. Plan operacyjny 6.1. Wprowadzenie Krótkoterminowe (2011–2014 r.) oraz średniookresowe (2015–2018 r.) cele ekologiczne i strategia ich realizacji przedstawione w rozdziale 5 są podstawą dla planu operacyjnego na lata 2011 – 2018, tj. konkretnych przedsięwzięć, mających priorytet w skali gminy. W rozdziale 6.2. przedstawione zostały kryteria wyboru priorytetów, będących podstawą do sformułowania przedsięwzięć przeznaczonych do realizacji w latach 2011–2018. Poszczególne przedsięwzięcia zostały zebrane w tabeli 20. Tabela ta zawiera dodatkowo informacje o instytucjach odpowiedzialnych za realizacje danego przedsięwzięcia, partnerach oraz o kosztach realizacji10. 9 10 Cel krótkookresowy (do 2014 roku) jest taki sam jak cel średniookresowy (do 2018 roku). Szczegółowy opis sposobów finansowania poszczególnych przedsięwzięć został przedstawiony w rozdz. 8. 40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 6.2. Kryteria wyboru przedsięwzięć Podstawą sformułowania przedsięwzięć przeznaczonych do realizacji w latach 2011 – 2018 są wymagania w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. Do najważniejszych kryteriów należą: • wymogi wynikające z następujących ustaw: o Prawo ochrony środowiska, o o odpadach, o Prawo Wodne, • zgodność z wymogami Traktatu Akcesyjnego, • zgodność z wymogami „Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy 2012-2015”, • zgodność z wymogami „Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020”, • zgodność z wymogami „Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, • zgodność z „Wieloletnim Planem Inwestycyjnym”. 6.3. Lista przedsięwzięć Lista przedsięwzięć przeznaczonych do realizacji w latach 2011–2018 zostały przedstawione w poniższej tabeli. Ważnym jest aby podkreślić, iż zaproponowana lista przedsięwzięć nie blokuje możliwości realizacji innych, charakteryzujących się mniejszym jednostkowym efektem. Oznacza to możliwość realizacji przedsięwzięć nie wskazanych w poniższej tabeli, ale mieszczących się w ramach celów wyznaczonych w rozdziale 5. Tabela 21.Lista zadań przeznaczonych do realizacji w ramach planu operacyjnego na lata 20112018. Prognozowane nakłady Okres Lp. Opis przedsięwzięcia inwestycyjne brutto realizacji [tys. zł] Gospodarka wodno-ściekowa i edukacja ekologiczna 1. Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – oś. Walce 2011 - 2012 4 092 2. Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – etap II 2011 - 2012 1 240 Edukacja proekologiczna i kampania informacyjna w 3. sprawie racjonalnego korzystania z zasobów 2011 - 2018 150 wodnych. Tworzenie i aktualizacja bazy danych korzystających z bezodpływowych zbiorników ściekowych 4. 2011 – 2012 20 z bezodpływowych zbiorników ścieków oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Współudział w opracowaniu dokumentacji 5. określającej obszary narażone na niebezpieczeństwo 2011 – 2012 25 powodzi na terenie gminy. Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem 6. Opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. 2011 – 2014 25 41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania (termomodernizacja budynków), ograniczenie „niskiej emisji”. 2011 - 2018 Koszta oszacowane zostaną na podstawie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji 200 6 005 Budowa drogi ul. Matejki w Oleśnie 2011 – 2012 Budowa drogi gminnej w m. Olesno (ul. Leśna) 2011 – 2012 Modernizacja dróg: ul. Kościuszki, ul. Kościelna, 2011 - 2012 1000 ul. Rynek, ul. Steina. Remont ul. Starowiejskiej (Wojciechów – Stare 2011 - 2012 200 Olesno) Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetyczne Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego 2011-2018 50 występującego na terenie gminy. Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy 2011 - 2013 375 Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach 2011 - 2018 200 przyrodniczych występujących na terenie gminy. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody 2011 - 2018 90 Utrzymywanie terenów zielonych na terenie gminy. 2011 - 2018 150 Budowa nowych ścieżek dydaktycznych na terenie 2011 – 2014 80 obszarów przyrodniczo cennych. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: współudział w edukacji dzieci 2011 - 2018 90 i młodzieży oraz kształtowanie proekologicznych postaw u dorosłych mieszkańców gminy. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. 2011 – 2018 Ochrona powierzchni gleby i edukacja ekologiczna Propagowanie „dobrych praktyk rolniczych” poprzez 2011 - 2012 10 wykłady, broszury, szkolenia. Rekultywacja terenów zdegradowanych. 2011 - 2014 Gospodarka odpadami* Koszta określone Usunięcie materiałów zawierających azbest. 2011 - 2032 w Programie Usuwania Azbestu * Pozostałe zadania dotyczące gospodarki odpadami zostały ujęte w aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Olesno. 7. Wdrażanie i monitoring programu Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Sformułowanie zasad zarządzania środowiskiem stanowi więc podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. Zarządzanie programem to sukcesywna realizacja następujących zadań: 1) Wdrożenie programu i jego realizacja, a w szczególności: • koordynacja przebiegu wdrażania i realizacji, • bieżąca ocena realizacji i aktualizacja celów, • raporty na temat wykonania programu, 2) Edukacja ekologiczna: 42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • • • utworzenie systemu edukacji ekologicznej, udostępnienie informacji o stanie środowiska, publikacja informacji o stanie środowiska. 7.1. Działania polityki ochrony środowiska Realizacja celów długookresowych wymaga podjęcia działań, które muszą być zgodne z zasadami zawartymi w stosownych ustawach. Działania będące elementem zarządzania środowiskiem można sklasyfikować w następujące grupy: Działanie prawne – grupa działań mająca na celu respektowanie odpowiednich dyrektyw i decyzji pozwalających na kształtowanie środowiska wg zamysłu władz. Do grupy tej należą systemy wydawania pozwoleń (wprowadzanie do środowiska ścieków, gazów, pyłów, odpadów) decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz koncesji. Działania finansowe – polegają głównie na systemie pobierania opłat za korzystanie z środowiska naturalnego (emisje zanieczyszczeń, składowanie odpadów itp.). Do tej grupy działań należy doliczyć także system kar przewidziany za przekroczenie określonych limitów w pozwoleniach i koncesjach. Działania społeczne – polegają na współpracy i partnerstwie w zakresie realizacji polityki ochrony środowiska. Sprowadzają się one do dwóch zasadniczych aspektów: edukacji ekologicznej oraz budowy powiązań samorząd-społeczeństwo. Wiąże się to z udostępnieniem i publikacją informacji o środowisku co jest obowiązkiem władz samorządowych wynikającym z Prawa Ochrony Środowiska. Działania strukturalne – polegają na formułowaniu i wdrażaniu polityk ekologicznych. Mowa tu głównie o tworzeniu strategii, programów wdrożeniowych oraz wprowadzaniu narzędzi wspomagających system zarządzania środowiskiem. Wymienione wyżej sposoby realizacji pozwalają prowadzić działania z zakresu ochrony środowiska przyczyniając się do osiągnięcia celów nie tylko lokalnych, ale i szczebla wojewódzkiego oraz „Polityki Ekologicznej Państwa”. Są to działania umożliwiające wprowadzenie przepisów, egzekwowanie ich oraz pozyskiwanie funduszy na działania ograniczające wpływ degradacji środowiska związanej z działalnością człowieka. Działania strukturalne to również opracowanie programu ochrony środowiska oraz jego aktualizacji. Przedstawia on stan środowiska oraz główne cele i zadania umożliwiające jego poprawę. Działania mające na celu poprawę stanu środowiska zawarte w Programie to odpowiednie kombinacje działań prawnych, finansowych i strukturalnych. 7.2. Kontrola oraz dokumentacja realizacji programu Kontrola realizacji Programu Ochrony Środowiska wymaga oceny zarówno stopnia realizacji celów i zadań jak i terminowości ich wykonania. Istotne znaczenie ma tu również analiza rozbieżności pomiędzy założeniami a realizacją. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska zakłada sporządzenie raportów z realizacji programu co dwa lata i przedstawienie go radzie gminy. Cały Program aktualizowany winien być co cztery lata uwzględniając rozbieżności oraz wprowadzając nowe zadania i cele. 43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Ocena realizacji programu polega na monitorowaniu zmian w wielu wzajemnie powiązanych strefach. System monitorowania w celu uzyskiwania kompatybilnych informacji w skali regionu powinien uwzględniać następujące działania: • zebranie danych liczbowych, • uporządkowanie, przetworzenie, analiza zebranych danych, • przygotowanie raportu, • analiza porównawcza, • aktualizacja. W celu kontroli nad terminową realizacją zadań określonych w niniejszym programie zaleca się powołanie przez Radę Gminy Olesno osób (komisji), której obowiązkiem będzie dokonywanie analizy realizacji zadań Programu z uwzględnieniem następujących mierników: - liczby mieszkańców gminy korzystających z sieci kanalizacji sanitarnej; - % wytworzonych ścieków w gminie podlegających oczyszczeniu; - ilości nasadzeń drzew i krzewów dokonanych przez gminę; - liczby szkoleń, konkursów i ich uczestników, organizowanych przez placówki oświatowe, ODR itp; - wskaźników emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz o stanie wód (na podstawie raportów WIOŚ); - informacji o prowadzonych inwestycjach drogowych; - informacji o realizacji inwestycji dotyczących zabezpieczenia przed hałasem przemysłowym i komunikacyjnym; - informacji o prowadzonej rekultywacji terenów zdegradowanych; - wysokości nakładów z budżetu gminy i źródeł pozabudżetowych na wykonanie zadań; - efektach redukcji niskiej emisji, oraz ilości energii pozyskiwanej ze źródeł alternatywnych; - innych działań wynikających z realizacji zadań ujętych w harmonogramie (zalesianie gruntów, przebudowa drzewostanu, wprowadzenie nowych form ochrony przyrody, wdrażanie limitów zużywania energii i wody przez zakłady). Postuluje się, aby ocena dokonywana była co najmniej raz w roku. Z przeprowadzonej analizy sporządzany będzie raport, który zostanie przedłożony Radzie Gminy. Ponadto na poziomie decyzyjnym w odniesieniu do nowo realizowanych inwestycji, wszystkie aspekty projektów winny być wnikliwie przeanalizowane pod kątem zgodności z zaleceniami Programu Ochrony Środowiska. 8. Analiza uwarunkowań finansowych Gminy Olesno. 8.1. Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. Dla jednostek samorządowych dostępnymi sposobami finansowania inwestycji są: • środki własne, • kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych, • kredyty i pożyczki preferencyjne udzielane przez instytucje wspierające rozwój gmin, • dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych, • emisja obligacji. 44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 8.1.1. Fundusze krajowe Wszelkie działania związane z ochroną środowiska i ekologią są wspierane finansowo poprzez różne krajowe i zagraniczne fundusze ekologiczne oraz programy a także środki własne inwestorów. Do publicznych funduszy ochrony środowiska w Polsce zalicza się: • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), • Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • Ministerstwo Środowiska (MŚ). Budżety czterech pierwszych funduszy są tworzone głównie z: • opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska – wszelkie firmy, które korzystają z zasobów naturalnych środowiska poprzez m.in. zużywanie wody, zanieczyszczając powietrze atmosferyczne czy wytwarzając odpady płacą za to zgodnie ze stawkami wyznaczanymi przez Ministra Środowiska. Każda firma otrzymuje pozwolenie na korzystanie z określonej ilości tych zasobów. • kar za przekroczenie dopuszczalnych norm - płacą je firmy, które korzystają z większych ilości zasobów środowiska niż im na to zezwolono oraz wszystkie inne instytucje nie przestrzegające wymogów ochrony środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest największą instytucją realizującą Politykę Ekologiczną Państwa poprzez finansowanie inwestycji w ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w obszarach ważnych z punktu widzenia procesu dostosowawczego do standardów i norm Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz działa od 1 lipca 1989 roku, a powstał na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu środowiska. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Dystrybucja środków finansowych z Narodowego Funduszu i Gospodarki Wodnej odbywa się w ramach następujących dziedzin: • Ochrona powietrza • Ochrona wód i gospodarka wodna • Ochrona powierzchni ziemi • Ochrona przyrody i krajobrazu oraz leśnictwo • Geologia i górnictwo • Edukacja ekologiczna • Państwowy Monitoring Środowiska • Programy międzydziedzinowe • Nadzwyczajne zagrożenia środowiska • Ekspertyzy i prace badawcze Ochrony Środowiska W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: 45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • • • finansowanie pożyczkowe ( pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki). finansowanie dotacyjne ( dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia) . finansowanie kapitałowe ( obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska ma bardzo istotne znaczenie dla ochrony środowiska i gospodarki kraju: • finansuje ochronę środowiska, • uruchamia środki innych inwestorów, • stymuluje nowe inwestycje, • wspomaga tworzenie nowych miejsc pracy, • ważny dla zrównoważonego rozwoju. Szczegółowy zakres działalności NFOŚiGW, lista programów i przedsięwzięć priorytetowych, kryteria i zasady udzielania wsparcia finansowego, a także wzory wniosków i procedury ich rozpatrywania dostępne są w oficjalnym serwisie internetowym: www.nfosigw.gov.pl oraz w siedzibie Funduszu w Warszawie przy ul. Konstruktorskiej 3a. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Misją Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest finansowe wspieranie przedsięwzięć służących ochronie środowiska i poszanowaniu jego wartości, w oparciu o konstytucyjną zasadę zrównoważonego rozwoju przy zachowaniu bezpieczeństwa ekologicznego kraju i realizacji programów ekologicznych państwa i województwa w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego. Szczegółowe informacje odnośnie zasad dofinansowań poszczególnych zadań przez WFOŚiGW w Opolu znajdują się na stronie internetowej http://www.wfosigw.opole.pl/ lub można otrzymać pod numerem telefonu: 77 45 37 611. 8.1.2. Fundusze Unii Europejskiej W maju 2004 roku Polska stała się oficjalnie członkiem Unii Europejskiej. Jedną z istotniejszych zalet obecności naszego państwa we Wspólnocie Europejskiej będzie możliwość korzystania ze środków finansowych pochodzących z Funduszy Strukturalnych i z Funduszu Spójności. Kraj, który chce wykorzystać środki funduszy unijnych musi najpierw przedstawić Komisji Europejskiej dokumenty, które opisują ramy i systemy wykorzystywania instrumentów strukturalnych. Pierwszym takim dokumentem przyjętym przez Radę Ministrów w styczniu 2003 r. był Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 (NPR). Dokument ten określał wielkość pomocy przyznanej Polsce jako krajowi członkowskiemu UE na realizację celów określonych w NPR oraz wielkość środków krajowych na współfinansowanie. Obecnie nowym dokumentem tego typu jest Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013. W odróżnieniu od Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006, który jest dokumentem programującym wykorzystanie przez Polskę funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej, Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2007-2013 będzie strategią obejmującą całokształt działań rozwojowych kraju, bez względu na pochodzenie środków finansowych. Tak więc 46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno poza przedsięwzięciami współfinansowanymi z budżetu UE, uwzględnione w niej zostaną działania finansowane wyłącznie z zasobów krajowych. Obecnie w Unii Europejskiej funkcjonują cztery fundusze strukturalne: • Europejski Fundusz Społeczny (EFS) • Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) • Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) • Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (EIOR); Tabela 22.Programy operacyjne przygotowane w ramach NPR oraz instytucje zarządzające poszczególnymi programami. Lp. 1. Programy horyzontalne (kierunki rozwoju - wg ustawy o NPR) Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przekształcenia strukturalne obszarów wiejskich (koordynacja minister właściwy ds. rozwoju regionalnego) 2. Infrastruktura transportowa (koordynacja minister właściwy ds. transportu) 3. Zasoby naturalne (minister właściwy ds. środowiska) 4. Innowacje, inwestycje, badania i rozwój (koordynacja minister właściwy ds. gospodarki) 5. Rozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego (koordynacja minister właściwy ds. pracy) Programy operacyjne 16 Regionalnych programów operacyjnych PO – Spójność terytorialna i konkurencyjność regionów PO Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego Programy operacyjne europejskiej współpracy terytorialnej PO Rozwój obszarów wiejskich PO Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich PO Infrastruktura drogowa PO Konkurencyjność transportu PO Środowisko PO Innowacje-inwestycjeotwarta gospodarka PO Nauka, nowoczesne technologie i społeczeństwo informacyjne PO Wykształcenie i kompetencje PO Zatrudnienie i integracja społeczna PO Społeczeństwo Obywatelskie Instytucja zarządzająca właściwe zarządy województw minister właściwy ds. rozwoju regionalnego minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego minister właściwy ds. rozwoju regionalnego/właściwe zarządy województw minister właściwy ds. rozwoju wsi minister właściwy ds. rybołówstwa minister właściwy ds. transportu minister właściwy ds. transportu minister właściwy ds. środowiska minister właściwy ds. gospodarki minister właściwy ds. nauki minister właściwy ds. oświaty minister właściwy ds. pracy minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego 47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Lp. Programy horyzontalne (kierunki rozwoju - wg ustawy o NPR) Instytucja zarządzająca Programy operacyjne PO Administracja sprawna i służebna 6. Pomoc Techniczna PO Pomoc Techniczna KPRM / minister właściwy ds. administracji minister właściwy ds. rozwoju regionalnego Istnieją dwa główne źródła dofinansowania wszelkich działań związanych z ochroną środowiska. Są to Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Fundusz Spójności. Głównym zadaniem tego pierwszego jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Natomiast z Funduszu Spójności pochodzą środki finansowe na duże projekty infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska oraz transeuropejskich sieci transportowych. W dalszej części niniejszego opracowania zostały przedstawione najważniejsze źródła dofinansowania z punktu widzenia realizacji przedsięwzięć w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno”, tj. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW). Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR (European Regional Development Fund – ERDF) został powołany w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego określa art. 160 Traktatu ustanawiający Wspólnotę Europejską: „Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ma na celu przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym regionów opóźnionych w rozwoju oraz w przekształcaniu upadających regionów przemysłowych”. Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 2007-2013 koncentruje się na następujących dziedzinach: • Wsparcie trwałego i zrównoważonego rozwoju regionów • Rozwój infrastruktury, finansowanie badań, wspieranie • innowacyjności • Innowacyjność i gospodarka oparta na wiedzy, ochrona • środowiska, poprawa dostępu do infrastruktury transportowej oraz technologii IT • Wspieranie współpracy transgranicznej i transnarodowej, • Wymiana najlepszych praktyk i doświadczeń. EFRR współfinansuje projekty realizowane w ramach operacyjnych: • Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego • SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw • SPO Transport • PO Pomoc Techniczna następujących programów 48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego Celem strategicznym programu jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw Celem głównym programu jest poprawa pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki funkcjonującej w warunkach otwartego rynku. Będzie on osiągany poprzez koncentrację środków finansowych kierowanych bezpośrednio do sektora przedsiębiorstw, sektora naukowo-badawczego oraz instytucji otoczenia biznesu, na najbardziej efektywne projekty i przedsięwzięcia, gwarantujące wzrost innowacyjności produktowej i technologicznej. Niski poziom konkurencyjności polskiej gospodarki wymusza konieczność podjęcia działań wspierających rozwój firm, które przede wszystkim są zdolne do tworzenia i absorbowania innowacji - o największym potencjale wzrostu oraz możliwościach eksportowych. Sektorowy Program Operacyjny Transport Celem strategicznym programu jest zwiększenie spójności transportowej kraju oraz polepszenie dostępności przestrzennej miast, obszarów i regionów Polski w układzie Unii Europejskiej. Osiągnięciu celu strategicznego programu sprzyjać będzie realizacja jego celów cząstkowych - przyspieszenie procesu modernizacji i rozbudowy infrastruktury transportowej poprzez modernizację głównych linii kolejowych, rozbudowę sieci drogowej, poprawę dostępu do portów morskich ważnych dla gospodarki narodowej. Program Operacyjny Pomoc Techniczna Program Pomoc techniczna ma za zadanie zapewnić efektywność zarządzania funduszami strukturalnymi oraz prawidłowość interwencji i przejrzystość operacji środków pomocowych, a także podnieść poziom wiedzy potencjalnych beneficjentów oraz ogółu społeczeństwa na temat pomocy strukturalnej. Obejmuje on działania przygotowawcze, monitorujące, oceniające i kontrolne oraz z zakresu informacji i promocji, niezbędne dla wdrażania funduszy strukturalnych i realizowane na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty. Procedura aplikacyjna Instytucją przyjmującą wnioski o dofinansowanie zadań z funduszu ERDF są Urzędy Marszałkowskie (odpowiednie dla każdego z województw). Na podstawie rekomendacji Regionalnego Komitetu Sterującego, Zarząd Województwa będzie podejmował decyzję o wyborze projektów z określoną kwotą dofinansowania. Wybrane projekty zostaną następnie przekazane do Urzędu Wojewódzkiego. Po formalnej ocenie zgodności projektów z zapisami ZPORR oraz Uzupełnienia Programu, wydanej przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Wojewoda podpisuje umowy finansowe z beneficjentami końcowymi. Cała procedura przygotowania, oceny, wyboru i wdrażania projektów będzie się zatem odbywała na poziomie regionalnym, a władze samorządowe będą odpowiedzialne za umiejętne wykorzystanie dostępnych środków. Beneficjentami końcowymi pomocy udzielanej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego są przede wszystkim województwa, powiaty, gminy, związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie. 49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 jest instrumentem realizacji polityki Unii Europejskiej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich (ROW). Dokument określa cele, priorytety oraz zasady, na podstawie których będą wspierane działania dotyczące tej problematyki. PROW jest końcowym elementem procesu programowania zorganizowanego zgodnie ze strategicznym podejściem zaproponowanym przez Komisję Europejską. Zgodnie z nim na poziomie unijnym opracowywany jest dokument strategiczny identyfikujący silne i słabe strony obszarów wiejskich na poziomie UE, wspólne dla krajów członkowskich osie priorytetowe oraz wskaźniki dla mierzenia postępu w osiąganiu unijnych priorytetów. W oparciu o strategię UE przygotowywana jest strategia krajowa ROW, która przekłada priorytety wspólnotowe na sytuację w kraju. Głównym narzędziem realizacji strategii jest właśnie PROW. Program Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 będzie realizowany na terenie całego kraju. Podstawą realizacji jego założeń strategicznych są działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech osi priorytetowych: 1. Oś: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; 1.1. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie; 1.2. Ułatwienie startu młodym rolnikom; 1.3. Renty strukturalne; 1.4. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów; 1.5. Modernizacja gospodarstw rolnych; 1.6. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej; 1.7. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa; 1.8. Uczestnictwo rolników w systemie jakości żywności; 1.9. Działania informacyjne i promocyjne; 1.10. Grupy producentów rolnych; 2. Oś: Poprawa stanu środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; 2.1. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich niekorzystnych i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); 2.2. Program rolnośrodowiskowy; 2.3. Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne; 2.4. Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych; 3. Oś: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej; 3.1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; 3.2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw; 3.3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej; 3.4. Odnowa i rozwój wsi; 4. Oś: LEADER. 4.1. Lokalne strategie rozwoju; 4.2. Współpraca międzyregionalna i międzynarodowa; 4.3. Nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty bieżące lokalnych grup działania; Wszystkie te działania w ramach tych czterech osi będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków krajowych 50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno przeznaczonych na ten cel w ustawie budżetowej. Na finansowanie PROW przewidziano 17 217 817 541 euro. Ludność wiejska to główni beneficjenci programu. Tabela 23.Proponowani partnerzy inwestycyjni. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Opis przedsięwzięcia Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – oś. Walce Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – etap II Edukacja proekologiczna i kampania informacyjna w sprawie racjonalnego korzystania z zasobów wodnych. Tworzenie i aktualizacja bazy danych korzystających z bezodpływowych zbiorników ściekowych z bezodpływowych zbiorników ścieków oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Współudział w opracowaniu dokumentacji określającej obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi na terenie gminy. Opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. Prognozowane nakłady inwestycyjne brutto [tys. zł] Środki własne [%] Wysokość i źródło możliwego dofinansowania [%] 4 092 15% 85% 1 240 15% 85% 150 50% 50% (WFOŚiGW) 20 100% - 25 100% - 25 100% - Koszta oszacowane zostaną na podstawie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji 15% 85% (RPO WO) 200 30% 7. Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania (termomodernizacja budynków), ograniczenie „niskiej emisji”. 8. Budowa drogi ul. Matejki w Oleśnie 9. Budowa drogi gminnej w m. Olesno (ul. Leśna) 6 005 30% 10. Modernizacja dróg: ul. Kościuszki, ul. Kościelna, ul. Rynek, ul. Steina. 1000 30% 11. Remont ul. Starowiejskiej (Wojciechów – Stare Olesno) 200 30% 50 100% - 375 15% 85% (POIiŚ, działanie 5.1) 200 15% 85% (RPO WO, działanie 4.4) 90 50% 50% (WFOŚiGW) 150 100% - 80 15% 85% (POIiŚ, działanie 5.1) 90 50% 50% (WFOŚiGW) 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego występującego na terenie gminy Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach przyrodniczych występujących na terenie gminy. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody Utrzymywanie terenów zielonych na terenie gminy. Budowa nowych ścieżek dydaktycznych na terenie obszarów przyrodniczo cennych. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: współudział w edukacji dzieci i młodzieży oraz 70% (WFOŚiGW, RPO WO działanie 9.1) 70% (WFOŚiGW, RPO WO działanie 9.1) 70% (WFOŚiGW, RPO WO działanie 9.1) 70% (WFOŚiGW, RPO WO działanie 9.1) 51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Lp. Opis przedsięwzięcia 21. kształtowanie proekologicznych postaw u dorosłych mieszkańców gminy. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Propagowanie „dobrych praktyk rolniczych” poprzez wykłady, broszury, szkolenia. Rekultywacja terenów zdegradowanych. 22. Usunięcie materiałów zawierających azbest. 19. 20. suma Prognozowane nakłady inwestycyjne brutto [tys. zł] Środki własne [%] Wysokość i źródło możliwego dofinansowania [%] - - - 10 15% Koszta określone w Programie Usuwania Azbestu 14 002 - 85% (POIiŚ, działanie 5.1) - - Ministerstwo Gospodarki - - 52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Tabela 24.Proponowany system finansowania wyznaczonych zadań w latach 2010-2018. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. Opis przedsięwzięcia Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – oś. Walce Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – etap II Edukacja proekologiczna i kampania informacyjna w sprawie racjonalnego korzystania z zasobów wodnych. Tworzenie i aktualizacja bazy danych korzystających z bezodpływowych zbiorników ściekowych z bezodpływowych zbiorników ścieków oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Współudział w opracowaniu dokumentacji określającej obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi na terenie gminy. Opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania (termomodernizacja budynków), ograniczenie „niskiej emisji”. Budowa drogi ul. Matejki w Oleśnie Budowa drogi gminnej w m. Olesno (ul. Leśna) Modernizacja dróg: ul. Kościuszki, ul. Kościelna, ul. Rynek, ul. Steina. Remont ul. Starowiejskiej (Wojciechów – Stare Olesno) Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego występującego na terenie gminy Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach przyrodniczych występujących na terenie gminy. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody Utrzymywanie terenów zielonych na terenie gminy. Budowa nowych ścieżek dydaktycznych na terenie obszarów przyrodniczo cennych. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: współudział w edukacji dzieci i młodzieży oraz kształtowanie proekologicznych postaw u dorosłych mieszkańców gminy. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Propagowanie „dobrych praktyk rolniczych” poprzez wykłady, broszury, szkolenia. Rekultywacja terenów zdegradowanych. Prognozowane nakłady inwestycyjne brutto [tys. zł] Środki własne [tyś. zł] Wysokość możliwego dofinansowania [tys. Zł] 4 092 613,8 3478,2 1 240 186 1 054 150 75 75 20 20 - 25 25 - 25 25 - Koszta oszacowane zostaną na podstawie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji 200 - - 60 140 6 005 1801,5 4203,5 1000 300 700 200 60 140 50 50 - 375 56,25 318,75 200 30 170 90 45 45 150 150 - 80 12 68 90 45 45 - - - 10 1,5 8,5 - - - 53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Lp. 22. Opis przedsięwzięcia Usunięcie materiałów zawierających azbest. suma Prognozowane nakłady inwestycyjne brutto [tys. zł] Środki własne [tyś. zł] Wysokość możliwego dofinansowania [tys. Zł] - - - 14 002 3 556 10 446 54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno Tabela 25.Harmonogram realizacji zadań w latach 2010-2018. Rodzaj zadania 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – oś. Walce Budowa kanalizacji sanitarnej w Oleśnie – etap II Edukacja proekologiczna i kampania informacyjna w sprawie racjonalnego korzystania z zasobów wodnych. Tworzenie i aktualizacja bazy danych korzystających z bezodpływowych zbiorników ściekowych z bezodpływowych zbiorników ścieków oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Współudział w opracowaniu dokumentacji określającej obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi na terenie gminy. Opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania (termomodernizacja budynków), ograniczenie „niskiej emisji”. Budowa drogi ul. Matejki w Oleśnie Budowa drogi gminnej w m. Olesno (ul. Leśna) Modernizacja dróg: ul. Kościuszki, ul. Kościelna, ul. Rynek, ul. Steina. Remont ul. Starowiejskiej (Wojciechów – Stare Olesno) Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego występującego na terenie gminy Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach przyrodniczych występujących na terenie gminy. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody Utrzymywanie terenów zielonych na terenie gminy. Budowa nowych ścieżek dydaktycznych na terenie obszarów przyrodniczo cennych. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: współudział w edukacji dzieci i młodzieży oraz kształtowanie proekologicznych postaw u dorosłych mieszkańców gminy. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Propagowanie „dobrych praktyk rolniczych” poprzez wykłady, broszury, szkolenia. Rekultywacja terenów zdegradowanych. Usunięcie materiałów zawierających azbest. 55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno 9. Streszczenie Cel i zakres opracowania: „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2011-2014 z pespektywą do roku 2018” jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, realizacja programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Charakterystyka gminy: Gmina Olesno znajduje się w północno-wschodniej części województwa opolskiego. Pod względem fizyczno-geograficznym gmina leży na pograniczu Równiny Opolskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Gmina Olesno wchodzi w skład powiatu oleskiego, województwa opolskiego. W gminie Olesno wyodrębniono 18 sołectw: Bodzanowice, Borki Małe, Borki Wielkie, Boroszów, Broniec, Grodzisko, Kolonia Łomnicka, Kucoby, Leśna, Łomnica, Łowoszów, Sowczyce, Stare Olesno, Świercze, Wachów, Wachowice, Wojciechów, Wysoka. Dotychczasowa realizacja Programu Ochrony Środowiska: W ramach „Programu Ochrony Środowiska na lata 2005-2008 z perspektywą do 2012 roku” wyznaczono 81 zadań, z czego 31 nie zostały zrealizowane, 35 realizuje się na bieżąco, 7 zrealizowano całkowicie. Szczegółowy opis zadań realizowanych w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata 2005-2008 z perspektywą do roku 2012” znajduje się w „Sprawozdaniu z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno”. Aktualny stan środowiska na terenie Gminy Olesno: W niniejszym opracowaniu opisano stan środowiska na terenie gminy. Wyznaczono w tym zakresie następujące kategorie: • Gospodarka wodno-ściekowa (uwzględniająca stan aktualny wód powierzchniowych i podziemnych, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska wodnego), • Ochrona powierzchni ziemi (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska glebowego), • Ochrona powietrza (uwzględniająca stan aktualny, identyfikująca zagrożenia i źródła zanieczyszczenia powietrza), 56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno • • • Ochrona przyrody (uwzględniająca stan aktualny, identyfikująca zagrożenia dla występujących na terenie gminy form ochrony przyrody), Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym (uwzględniająca stan aktualny, identyfikująca zagrożenia wynikające z promieniowania elektromagnetycznego), Ochrona przed hałasem (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska nadmiernym hałasem). Cele i strategia ich realizacji: W niniejszej aktualizacji zestawiono cele wynikające z dokumentów wyższego szczebla. Na ich podstawie wyznaczono cele i strategię ich realizacji na poziomie gminnym. Narzędziem pomocniczym w realizacji założonych celów są zadania przedstawione w rozdziale „Program operacyjny”. Wyznaczone zadania są spójne z planowanymi inwestycjami gminnymi oraz obowiązującym prawem lokalnym. Wdrażanie i monitoring programu: Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Z tego powodu w rozdziale 7 „Wdrażanie i monitoring programu” sformułowano zasady zarządzania środowiskiem, które stanowią podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. Analiza uwarunkowań finansowych gminy. Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. W tym celu w rozdziale 8 „Analiza uwarunkowań finansowych gminy” przedstawiono potencjalne źródła finansowania wyznaczonych zadań. W niniejszym dokumencie przedstawiono także harmonogram realizacji poszczególnych przedsięwzięć oraz streszczenie w języku niespecjalistyczny. 10. Bibliografia. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2014, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla powiatu oleskiego na lata 2008-2015, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno, Olesno 2004, Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego, Strategia Rozwoju Gminy Olesno, Roczniki Statystyczne Województwa Opolskiego, GUS 2009, www.opole.pios.gov.pl, www.funduszeeuropejskie.gov.pl, www.olesno.pl, http://opole. rdos.gov.pl, 57