Zasada “zero tolerancji” niezbędna wobec poważnych form wyzysku

Komunikat prasowy FRA
Wiedeń/Bruksela, 2 czerwca 2015 r.
Zasada “zero tolerancji” niezbędna wobec poważnych form
wyzysku pracowników w UE
Konsumenci często nie są świadomi, że spożywania przez nich żywność lub kupowane
przez nich ubrania mogły zostać wyprodukowane przez osoby pracujące w warunkach
poważnego wyzysku pracowniczego. Nowe sprawozdanie sporządzone przez Agencję
Praw Podstawowych UE (FRA) wykazuje, że mimo iż w UE istnieją przepisy zakazujące
pewnych form poważnego wyzysku pracowniczego, pracownicy przemieszczający się na
terytorium UE lub migrujący do UE są narażeni na ryzyko stania się ofiarami takiego
wyzysku. Pomimo tego przestępstwo, jakim jest zatrudnianie pracowników migrujących
do pracy w warunkach szczególnego wyzysku, w niektórych państwach członkowskich UE
podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze maksymalnym wynoszącym mniej niż
dwa lata, czyli karze, która nie odzwierciedla wagi naruszenia praw podstawowych.
„Wyzysk pracowników, których sytuacja ekonomiczna lub społeczna zmusza do podjęcia
pracy w niegodnych warunkach, jest niedopuszczalny” – powiedział dyrektor tymczasowy
FRA Constantinos Manolopoulos. „Mówimy tu o powszechnym problemie, którego
rozwiązanie wymaga podjęcia pilnych działań. Państwa członkowskie UE muszą podjąć
większe wysiłki na rzecz propagowania postawy zerowej tolerancji wobec poważnych
form wyzysku pracowników oraz podjąć działania na rzecz skuteczniejszego
monitorowania sytuacji i karania sprawców”.
Nowe sprawozdanie FRA jest pierwszą tego rodzaju publikacją mającą na celu
kompleksowe zbadanie wszystkich przestępczych form wyzysku pracowniczego w UE,
które dotyczą pracowników przemieszczających się na terytorium UE lub migrujących do
UE. Ustalenia wskazują, że wyzysk pracowników o charakterze przestępczym jest
powszechny w wielu sektorach, w szczególności w rolnictwie, budownictwie, sektorze
hotelarsko-gastronomicznym, pracach domowych i produkcji, oraz że sprawcy rzadko są
pociągani do odpowiedzialności lub zmuszani do wypłaty ofiarom odszkodowań. Sytuacja
ta jest nie tylko krzywdząca dla samych ofiar, lecz również szkodzi normom zatrudnienia
w szerszym rozumieniu.
Mimo że wyzyskiwani pracownicy są rozproszeni w różnych lokalizacjach geograficznych i
sektorach gospodarki, często mają oni ze sobą wiele wspólnego, jak np. bardzo niskie
wynagrodzenie za pracę – wynoszące czasami 1 EUR za godzinę lub mniej – oraz praca
przez sześć lub siedem dni po 12 godzin dziennie lub więcej. Jednym z ważniejszych
czynników przyczyniających się do obecnej sytuacji powszechnej bezkarności jest
niezgłaszanie przypadków przemocy przez ofiary, które albo nie mogą tego uczynić, albo
nie chcą zgłaszać przypadków wyzysku ze względu na obawę przed utratą pracy.
W sprawozdaniu FRA przedstawia następujące propozycje zmierzające do poprawy
sytuacji:


państwa członkowskie UE muszą zapewnić kompleksowy, skuteczny i wyposażony
w znaczne zasoby system inspekcji miejsc pracy;
w celu zwiększenia skuteczności dochodzeń w sprawach dotyczących poważnego
wyzysku pracowników należy ustanowić ścisłe powiązania między policją,
prokuratorami i organami monitorującymi – takimi jak inspektoraty pracy, służby
1




udzielające wsparcia i stowarzyszenia pracodawców – również w kontekście
transgranicznym;
należy zwiększyć dostęp ofiar do wymiaru sprawiedliwości, np. przez podjęcie
większych starań zmierzających do zapewnienia, aby ofiary były świadome swoich
praw, zarówno przed ich przybyciem do państwa UE, w którym podejmują
zatrudnienie, jak i po przybyciu do tego państwa;
organy krajowe muszą budować zaufanie i zapewnić poczucie bezpieczeństwa i
ochrony, aby zachęcić wyzyskiwanych pracowników do zgłaszania informacji o
własnych doświadczeniach, podczas gdy inspektoraty pracy i policja powinny
ściślej współpracować w celu zagwarantowania wykrywania przypadków
poważnego wyzysku pracowników, gdziekolwiek wystąpią;
wzywa się zarówno przedsiębiorstwa prywatne, jak i organy krajowe do
dopilnowania, by nie wspierały wyzysku pracowników poprzez zawieranie umów
lub umów o podwykonawstwo z przedsiębiorstwami, których pracownicy są
wyzyskiwani;
konsumenci muszą być informowani o ryzyku, że oferowane produkty lub usługi
mogły zostać stworzone w warunkach poważnego wyzysku pracowników
przykładowo przy pomocy systemu certyfikacji i identyfikacji produktów
wytwarzanych przez przedsiębiorstwa, które przestrzegają praw pracowników.
Pełna wersja sprawozdania jest dostępna w pakiecie prasowym:
Poważny wyzysk pracowników
Publikacje FRA w zakresie powiązanych kwestii można znaleźć pod poniższymi łączami:
Victims of crime in the EU: the extent and nature of support for victims (Ofiary
przestępstw w UE: zakres i charakter wsparcia dla ofiar przestępstw) (sprawozdanie)
Fundamental rights at Europe’s southern sea borders (Prawa podstawowe na
południowych granicach morskich Europy) (sprawozdanie)
Fundamental rights at Europe’s land borders (Prawa podstawowe na granicach lądowych
Europy) (sprawozdanie)
Criminalisation of migrants in an irregular situation (Kryminalizacja nielegalnych
migrantów) (dokument)
Legal entry channels to the EU (Legalne kanały wjazdu do UE) (dokument)
Dodatkowe informacje można uzyskać pod adresem: [email protected]
Tel.: +43 1 580 30 642
Uwagi dla redaktorów:
 Badania terenowe na potrzeby sprawozdania przeprowadzono w 21 państwach
UE, natomiast badania ram prawnych i instytucjonalnych związanych z formami
poważnego wyzysku pracowników przeprowadzono we wszystkich 28 państwach
członkowskich.
 FRA przeprowadziła w sumie 616 wywiadów eksperckich z grupami zawodowymi
zaangażowanymi w kwestie związane z wyzyskiem pracowników, w tym z
inspektoratami pracy, policją, sędziami, przedstawicielami pracowników i
pracodawców, ekspertami w zakresie polityki krajowej i pracownikami agencji
pośrednictwa pracy.
 Do celów sporządzenia sprawozdania nie przeprowadzono rozmów z żadnymi
ofiarami. W najbliższym czasie FRA rozpocznie jednak prace w zakresie kolejnego
2

projektu, w ramach którego przeprowadzone zostaną rozmowy z pracownikami,
którzy doświadczyli wyzysku w pracy lub są narażeni na taki wyzysk w UE.
FRA jest uprawniona do udzielania decydentom na poziomie UE i na poziomie
krajowym porad opartych na dowodach, przyczyniając się tym samym do
przyjmowania bardziej przemyślanych i lepiej ukierunkowanych strategii
politycznych dotyczących praw podstawowych.
3