mgr Alicja Piskorz-Szpytka Streszczenie dysertacji doktorskiej

mgr Alicja Piskorz-Szpytka
Streszczenie dysertacji doktorskiej:
Obowiązki nabywców znacznych pakietów akcji spółek publicznych nałożone na podmioty
dominujące i działające w porozumieniu
Przedmiotem badań dysertacji doktorskiej jest problematyka prawna dotycząca nałożenia obowiązków
nabywców znacznych pakietów akcji na podmioty, które w sposób pośredni lub poprzez kolektywne
działanie mogą wywierać wpływ na spółkę publiczną, a mianowicie na podmioty dominujące wobec
akcjonariuszy spółek publicznych (które łącznie tworzą grupę kapitałową) i na podmioty, które
zawierają prawnie kwalifikowane porozumienia dotyczące spółki publicznej (ang. acting in concert).
Analiza obejmuje przede wszystkim przepisy zawarte w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie
publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu
obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1382 ze zm., dalej jako:
„u.o.p.”) ustanawiające obowiązki nabywców znacznych pakietów akcji – to jest obowiązki
informacyjne (inaczej: obowiązki w zakresie ujawnienia stanu posiadania) i wezwaniowe oraz –
powstającą z tytułu ich naruszenia – cywilnoprawną sankcję zakazu wykonywania prawa głosu.
Poddane badaniu obowiązki stanowią w przeważającej mierze implementację unijnego prawa
pochodnego oraz wchodzą w skład szczególnych mechanizmów ochronnych na rynku kapitałowym.
Mechanizmy te stanowią odpowiedź prawodawcy na zidentyfikowane ryzyko, które może się
materializować wobec uczestników rynku, zwłaszcza wobec inwestorów. Ze względu na fakt, że
możliwość wywierania wpływu na spółkę publiczną nie musi wiązać się z koniecznością
bezpośredniego i samodzielnego posiadania znacznego pakietu akcji, ustawodawca rozszerzył zakres
podmiotowy obowiązków również na inne (niż pojedynczy akcjonariusz) podmioty, w tym właśnie na
podmioty dominujące i działające w porozumieniu. W u.o.p. za ich naruszenie zostały przewidziane
sankcje administracyjne oraz sankcja zakazu wykonywania prawa głosu. Odpowiednio skonstruowane
przepisy przewidujące sankcje powinny ustanawiać skuteczny i proporcjonalny mechanizm
zabezpieczenia wykonania obowiązków ustawowych.
Rozważania skoncentrowano wokół ogólnego problemu badawczego, jakim jest znalezienie
optymalnych rozwiązań normatywnych w zakresie nałożenia obowiązków informacyjnych
i wezwaniowych na podmioty dominujące oraz działające w porozumieniu – w rozumieniu takim, że
umożliwiałyby one osiągnięcie zamierzonych celów oraz jednocześnie nie stwarzałyby zbędnych
obciążeń prawnych dla ich adresatów, co może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie rynku
kapitałowego. Istotne jest skonstruowanie takich rozwiązań, które uwzględniałyby specyfikę
okoliczności ich powstania wobec poszczególnych grup adresatów. Podjęto próbę odpowiedzi
na następujące pytanie badawcze: czy obowiązujące w u.o.p. rozwiązania normatywne w zakresie
nałożenia obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji na podmioty dominujące i działające
w porozumieniu oraz ustanowionej sankcji zakazu wykonywania prawa głosu z tytułu ich naruszenia
przez wskazane podmioty, stanowią rozwiązania optymalne? Wyprowadzona została ogólna hipoteza
badawcza, że nie są one rozwiązaniami optymalnymi i wymagają zmian. Podstawowym celem
badawczym było zatem udzielenie odpowiedzi na powyższe pytanie i w konsekwencji weryfikacja
wyprowadzonej hipotezy badawczej. Aby zrealizować to zamierzenie, przeprowadzono – co było
stadialnym celem badawczym – interpretację przepisów nakładających obowiązki informacyjne
i wezwaniowe na podmioty dominujące i działające w porozumieniu oraz ustanawiających sankcję
zakazu wykonywania prawa głosu. Pozwoliło to na sformułowanie wniosków de lege lata na tle
poszczególnych regulacji, co z kolei stanowiło materiał niezbędny do dokonania ich oceny pod kątem
postawionego pytania badawczego. Ostatnim celem badawczym było zaproponowanie postulatów de
lege ferenda, których uwzględnienie umożliwiłoby przybliżenie obowiązujących regulacji do
1
rozwiązań optymalnych. Ze względu na założone cele rozważania przeprowadzono w oparciu
o dogmatycznoprawną metodę badawczą. Pomocniczo wykorzystana została metoda historyczna oraz
prawnoporównawcza. Do analizy wybrano przepisy prawa brytyjskiego oraz niemieckiego.
Dysertacja doktorska składa się z czterech rozdziałów, które poprzedza część zatytułowana
Wstęp, a wieńczy Zakończenie. Zasadniczo budowa każdego z rozdziałów opiera się na następujących
elementach: uwagi wprowadzające, charakterystyka rozwiązań przyjętych w prawie unijnym
i wybranych obcych systemach prawnych, ratio legis i geneza określonej regulacji, analiza rozwiązań
przyjętych w prawie polskim oraz podsumowanie. Rozdział 1 stanowi ogólne przedstawienie
problematyki dotyczącej obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji. Rozdział 2 obejmuje
analizę przepisów nakładających przedmiotowe obowiązki na podmioty dominujące. Poruszone
zostały trzy szczegółowe wątki badawcze. Pierwszy wątek obejmuje przede wszystkim analizę
definicji legalnej pojęcia podmiotu dominującego. Ze względu, że pojęcie to wiąże się z pojęciami
podmiotu zależnego i grupy kapitałowej, również one zostały syntetycznie scharakteryzowane. Drugi
wątek obejmuje analizę przepisów ustanawiających konkretne obowiązki w zakresie okoliczności ich
powstania wobec podmiotów dominujących. Trzeci zaś wątek dotyczy analizy zagadnień prawnych
pojawiających się na tle sposobu ich wykonywania. W odniesieniu do sposobu wykonania
obowiązków informacyjnych badania oscylowały wokół ustalenia treści zawiadomienia składanego
przez podmiot dominujący oraz kwestii, czy w przypadku powstania takiego obowiązku wobec
podmiotu zależnego zawiadomienie może zostać złożone przez jego podmiot dominujący.
W odniesieniu natomiast do sposobu wykonania obowiązków wezwaniowych podjęta została analiza
mająca na celu ustalenie, który podmiot – w przypadku powstania obowiązku wezwaniowego wobec
więcej niż jednego podmiotu wchodzącego w skład tej samej grupy kapitałowej – powinien ogłosić
wezwanie i nabyć akcje w wyniku jego ogłoszenia. Podobną strukturę, tyle że na gruncie nałożenia
obowiązków na podmioty działające w porozumieniu, nadano rozdziałowi 3. Pierwszy wątek
badawczy obejmuje obszerną analizę definicji działania w porozumieniu. W ramach drugiego wątku
badaniu poddano przepisy nakładające konkretne obowiązki w zakresie okoliczności ich powstania
wobec podmiotów działających w porozumieniu. Wreszcie trzeci wątek dotyczy analizy zagadnień
prawnych pojawiających się na tle sposobu ich wykonywania. W zakresie sposobu wykonania
obowiązków informacyjnych rozważania dotyczyły ustalenia treści zawiadomienia oraz który
podmiot, będący stroną porozumienia, powinien lub jest uprawniony do jego dokonania. Natomiast
w zakresie sposobu wykonania obowiązków wezwaniowych podjęto próbę ustalenia, który podmiot
(czy wszystkie), będący stroną porozumienia, powinien ogłosić wezwanie i nabyć akcje w ramach
tego wezwania. Rozdział 4 został poświęcony zagadnieniom prawnym pojawiającym się na tle sankcji
zakazu wykonywania prawa głosu za naruszenie obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji
przez podmioty dominujące i działające w porozumieniu. Podstawowym przedmiotem analizy było
ustalenie, kiedy naruszenie poszczególnych obowiązków informacyjnych i wezwaniowych przez
wspomniane podmioty powoduje powstanie sankcji, w jakim zakresie ona powstaje (które akcje są
objęte zakazem), czy może ona objąć akcje nienależące bezpośrednio do podmiotu, który dopuścił się
danego naruszenia, oraz czy obowiązuje ona bezterminowo, czy w przypadku „następczego”
wykonania obowiązku przestaje obowiązywać. W Zakończeniu została udzielona odpowiedź na
postawione pytanie badawcze i tym samym została zweryfikowana hipoteza badawcza. Przedstawiono
ponadto najważniejsze wnioski de lege lata oraz postulaty de lege ferenda dotyczące rozwiązań, na tle
których pojawiły się znaczne wątpliwości interpretacyjne albo dotyczące wprowadzenia regulacji,
których brak w u.o.p.
Dysertacja doktorska została przygotowana z uwzględnieniem stanu prawnego
obowiązującego na 3 marca 2016 r.
2