docPobierz plik pos - www.jozefow.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz plik pos - www.jozefow.pl
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014- 2017 Styczeń 2010 J.W.W. Triland Sp. z o.o. Spis treści 1. WPROWADZENIE ................................................................................................................ 5 1.1. Cel opracowania..........................................................................................................................5 1.2. Główne uwarunkowania aktualizacji programu ...........................................................................6 1.2.1. Uwarunkowania prawne............................................................................................................... 7 1.2.2. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Województwa Mazowieckiego”................................. 8 1.2.3. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego” .... 9 1.2.4. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Rozwoju Miasta Józefów” .......................................... 9 1.3. Sposób zbierania informacji oraz ich źródła ............................................................................... 10 1.4. Metodyka tworzenia programu ................................................................................................. 11 1.5. Zakres opracowania .................................................................................................................. 12 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA JÓZEFOWA ......................................................................... 13 2.1. Położenie geograficzne i administracyjne.................................................................................. 13 2.2. Sytuacja demograficzna............................................................................................................. 14 2.3. Zasoby mieszkaniowe................................................................................................................ 16 2.4. Sytuacja gospodarcza ................................................................................................................ 17 2.5. System komunikacyjny .............................................................................................................. 19 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .......................................................... 20 3.1. Powierzchnia ziemi.................................................................................................................... 20 3.1.1. Ukształtowanie terenu................................................................................................................ 20 3.1.2. Budowa geologiczna ................................................................................................................... 21 3.1.3. Warunki glebowe ........................................................................................................................ 21 3.1.4. Monitoring gleb........................................................................................................................... 22 3.1.5. Stan powierzchni ziemi i gleb...................................................................................................... 22 3.1.6. Źródła zanieczyszczeń ................................................................................................................. 25 3.2. Powietrze atmosferyczne .......................................................................................................... 25 3.2.1. Warunki klimatyczne................................................................................................................... 25 3.2.2. Monitoring jakości powietrza ..................................................................................................... 26 3.2.3. Stan sanitarny powietrza ............................................................................................................ 28 3.2.4. Zaopatrzenie w gaz i system ciepłowniczy.................................................................................. 30 3.2.5. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.................................................................... 30 3.3. Wody powierzchniowe i podziemne .......................................................................................... 31 3.3.1. Sieć hydrograficzna Józefowa ..................................................................................................... 31 3.3.2. Monitoring wód powierzchniowych ........................................................................................... 32 3.3.3. Stan rzek w Józefowie ................................................................................................................. 33 3.3.4. Zasoby wód podziemnych........................................................................................................... 37 2 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.3.5. Monitoring wód podziemnych.................................................................................................... 37 3.3.6. Stan wód podziemnych............................................................................................................... 38 3.3.7. Gospodarka wodno‐ściekowa..................................................................................................... 40 3.3.8. Źródła zanieczyszczeń wód ......................................................................................................... 41 3.4. Zasoby przyrodnicze i antropogeniczne.................................................................................... 42 3.4.1. Dziedzictwo kulturowe................................................................................................................ 42 3.4.2. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu..................................................................... 43 3.4.3. Lasy.............................................................................................................................................. 48 3.4.4. Monitoring przyrody ................................................................................................................... 48 3.5. Hałas ......................................................................................................................................... 49 3.5.1. Monitoring hałasu....................................................................................................................... 50 3.5.2. Stan środowiska akustycznego ................................................................................................... 51 3.5.3. Źródła hałasu............................................................................................................................... 53 3.6. Promieniowanie elektromagnetyczne....................................................................................... 53 3.6.1. Monitoring promieniowania ....................................................................................................... 54 3.6.2. Źródła promieniowania............................................................................................................... 55 3.6.3. Stan promieniowania elektromagnetycznego ........................................................................... 56 3.7. Poważne awarie przemysłowe................................................................................................... 58 4. DŁUGOTERMINOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA JÓZEFÓW............................. 59 4.1. Ochrona powierzchni ziemi ....................................................................................................... 60 4.2. Ochrona powietrza .................................................................................................................... 62 4.3. Ochrona zasobów wodnych....................................................................................................... 64 4.4. Ochrona przyrody...................................................................................................................... 66 4.5. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów..................................................................................... 67 4.6. Ochrona środowiska akustycznego ............................................................................................ 68 4.7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi........................................................................... 70 4.8. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii .................................................................. 71 4.9. Gospodarka odpadami .............................................................................................................. 72 4.10. Edukacja ekologiczna................................................................................................................. 72 5. CELE KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2009‐2012................................................................ 74 5.1. Kryteria wyboru priorytetów ..................................................................................................... 74 5.2. Priorytety ekologiczne i harmonogram realizacji przedsięwzięć ................................................. 74 6. PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU ..... 80 6.1. Instrumenty realizacji programu................................................................................................ 80 6.1.1. Instrumenty prawne ................................................................................................................... 80 6.1.2. Instrumenty ekonomiczno ‐ rynkowe ......................................................................................... 81 6.1.3. Instrumenty finansowe ............................................................................................................... 81 3 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 6.1.4. Instrumenty strukturalne............................................................................................................ 83 6.1.5. Instrumenty oddziaływania społecznego.................................................................................... 83 6.2. Monitoring realizacji programu ochrony środowiska ................................................................. 84 6.3. Finansowanie programu ............................................................................................................ 86 SPIS TABEL ................................................................................................................................. 89 SPIS RYSUNKÓW........................................................................................................................ 89 4 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 1. WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z art. 17 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Program ochrony środowiska ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w Polityce Ekologicznej Państwa oraz realizację jej zasad. Program ten pozwoli także na stworzenie i funkcjonowanie na terenie Miasta Józefów zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska przyrodniczego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska. 1.1. Cel opracowania Celem niniejszego opracowania jest stworzenie „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017”, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją. Przesłaniem do opracowania aktualizacji programu ochrony środowiska jest zrównoważony rozwój tzn. taki rozwój gospodarczy, techniczny i społeczny, który nie powoduje szkód w środowisku naturalnym i nadmiernie nie wyczerpuje jego zasobów. Program ochrony środowiska na każdym szczeblu administracyjnym powinien służyć przede wszystkim stworzeniu warunków dla takiego stymulowania procesów rozwoju, aby w jak najmniejszym stopniu zagrażały one środowisku naturalnemu. Konieczne jest w związku z tym sukcesywne eliminowanie procesów i działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowanie technologii i działań „przyjaznych środowisku” oraz przyspieszanie procesów rekultywacyjnych i przywracających środowisko do właściwego stanu, wszędzie tam, gdzie nastąpiła jego degradacja. Realizacja tych celów nie może jednak ograniczać tempa wzrostu gospodarczego ani powodować powstania napięć społecznych czy zagrożeń ekonomicznych. Celem niniejszego programu jest rozpoznanie istniejącego stanu środowiska i przedstawienie zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska oraz wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji. Ponadto program ochrony środowiska przedstawia rozwiązania techniczne, ekonomiczne i formalno – prawne dla proponowanych działań proekologicznych. Ostatecznym celem będzie wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych ze wskazaniem źródeł finansowania. 5 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 1.2. Główne uwarunkowania aktualizacji programu Program ochrony środowiska powinien odzwierciedlać pewne zasady ogólne, które leżą u podstaw polityki ekologicznej państwa i polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej: • Zasada zrównoważonego rozwoju – polityka i działania w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego powinny być prowadzone w taki sposób, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki; • Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, którą należy postrzegać w kategoriach: - sprawiedliwości i międzypokoleniowej cywilizacyjnych obecnego – zaspokajanie pokolenia z potrzeb materialnych równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń, - sprawiedliwości materialnych międzyregionalnej i cywilizacyjnych i międzygrupowej grup – społecznych i zaspokajanie potrzeb jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów walorów środowiska, - równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą – zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania w sensie fizycznym, psychicznym, społecznym i ekonomicznym jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz z ochroną różnorodności biologicznej; • Zasada przezorności – rozwiązywanie pojawiających się problemów ekologicznych powinno następować po „bezpiecznej stronie”, tj. odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne naukowe tego potwierdzenie; • Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej – stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków pozarządowych w procesie do udziału obywateli, kształtowania modelu grup społecznych i organizacji zrównoważonego rozwoju, przy równoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska naturalnego. Zasada uspołecznienia ma szczególne znaczenie dla gmin, gdyż jako podstawowe jednostki samorządu terytorialnego są najbliżej mieszkańców i poprzez to mają największy potencjał w zakresie kreowania świadomości ekologicznej poprzez np. tworzenie centrów informacji ekologicznej, otwartą współpracę z lokalnymi organizacjami pozarządowymi itp.; 6 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Zasada „zanieczyszczający płaci” – nakłada ona pełną odpowiedzialność, w tym materialną, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na ich sprawcę, czyli jednostkę użytkującą zasoby środowiska. Innymi słowy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia; • Zasada prewencji – pozwala na przeciwdziałanie nadmiernym emisjom przy założeniu, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska naturalnego musi być podejmowane na etapie planowania przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Niezbędne oddziaływania na zatem jest przeprowadzenie środowisko oraz monitoringu sprawnej procedury środowiskowego ocen prowadzonych inwestycji; • Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej – potrzeba minimalizacji nakładów inwestycyjnych na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego. 1.2.1. Uwarunkowania prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) nakłada na Radę Gminy obowiązek opracowania programów ochrony środowiska oraz ich aktualizację w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Przy opracowywaniu „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014-2017” posłużono się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony środowiska. Niniejszy program określa wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa, a w szczególności: cele i priorytety ekologiczne, rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawne, ekonomiczne, społeczne. Aktualizacja programu ochrony środowiska opiera się na dokumentach wyższego rzędu: • „Polityce ekologicznej państwa z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, • „Programie Wykonawczym do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010”, • „Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014r.”, • „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020”, • „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Otwockiego”, 2003, • „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego na lata 2003-2015”. 7 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Niniejszy „Program Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” został wykonany na podstawie umowy o dzieło Nr 95/2009 z dnia 30 stycznia 2009, zawartej pomiędzy Gminą Józefów a Firmą J.W.W.TRILAND Sp. z o.o. 1.2.2. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Województwa Mazowieckiego” Opracowana w 2006 roku „Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku” wyznacza cele i kierunki rozwoju o charakterze ponadlokalnym, które mają znaczny wpływ na harmonijny rozwój województwa. Poświęca znaczną uwagę zagadnieniom zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Celem nadrzędnym tego opracowania jest wzrost konkurencyjności gospodarki i równoważenie rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców. Cel ten ma być zrealizowany poprzez cele strategiczne: 1. Budowę społeczeństwa informacyjnego i poprawę jakości życia mieszkańców województwa. 2. Zwiększanie konkurencyjności regionu w układzie międzynarodowym. 3. Poprawę spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu w warunkach zrównoważonego rozwoju. Istotnym założeniem tego programu w odniesieniu do obszaru Miasta Józefów jest cel dotyczący ochrony i rewaloryzacji środowiska przyrodniczego dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia: • dostosowanie systemu monitoringu środowiska do wymogów UE, • rozwój systemu obszarów prawnie chronionych, • zwiększenie lesistości regionu i ochronę lasów, • poprawę jakości wód powierzchniowych, ochronę wód podziemnych i kopalin, • uporządkowanie gospodarki odpadami, • poprawę bezpieczeństwa na wypadek klęsk żywiołowych i katastrof ekologicznych, • rewitalizację obszarów zdegradowanych, • ochronę bioróżnorodności środowiska naturalnego i zachowanie naturalnych siedlisk, • szerzenie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców, • zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, • ochronę powietrza i ochronę przez hałasem, • rozwój rolnictwa ekologicznego. 8 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. „Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020” jest realizowana poprzez wiele programów, a przede wszystkim poprzez „Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013”. 1.2.3. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego” „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego na lata 2004 –2015” określa misję powiatu: „Powiat Otwocki to powiat rozwijający się z poszanowaniem tradycji i przyrody.” Istotne dla „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” uwarunkowania dotyczą celów, które strategia formułuje w podziale na trzy główne sfery: społeczną, potencjałów (zasobów) powiatu a także sferę gospodarczą. Cele strategiczne w sferze społecznej: • promocja i ochrona zdrowia, zapobieganie zagrożeniom zdrowia i życia, • wspieranie osób niepełnosprawnych, pomoc społeczna i polityka prorodzinna, • kultura i ochrona dóbr kultury, edukacja publiczna, kultura fizyczna, • porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona praw konsumenta. Cele strategiczne w sferze zasobów powiatu: • przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy, • współpraca z instytucjami pozarządowymi, • ochrona środowiska i przyrody, zapobieganie zagrożeniom środowiska, Cele strategiczne w sferze gospodarczej: • rolnictwo, leśnictwo, przetwórstwo rolno – spożywcze, • turystyka, drobna wytwórczość, usługi medyczne, • przemysł, budownictwo, promocja powiatu. Jak wynika ze „Strategii Rozwoju Miasta Józefów” projekty wyznaczone do realizacji przez Miasto Józefów posłużą w dużym stopniu realizacji misji Strategii Rozwoju Powiatu Otwockiego w poszczególnych przyjętych sferach jego rozwoju. 1.2.4. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Rozwoju Miasta Józefów” Strategia Rozwoju Miasta Józefów określa główne, długofalowe cele, oraz działania i środki, które są niezbędne do ich zrealizowania. Wizja Strategii Rozwoju brzmi: „Miasto zieleni, rozwijające się zgodnie z warunkami naturalnymi i tradycją, sprawnie zarządzane i jak najlepiej dbające o swoich mieszkańców” 9 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Wizerunek miasta przybrał formułę: „Józefów nad Świdrem – Miasto sosen, mikroklimatu i trzech rzek” Sposób osiągnięcia wizji i ustalenia wizerunku, czyli misję przyjęto następującą: „Zaspokajanie potrzeb wszystkich mieszkańców dla umożliwienia pełnego rozwoju jednostki” Zawarte w strategii cele stanowiące uwarunkowania do przyjęcia celów w programie ochrony środowiska: I. Zachowanie środowiska naturalnego 1. Działania zapobiegające zaśmiecaniu lasów i terenów nadrzecznych, 2. Przeciwdziałanie lokalnemu zanieczyszczaniu powietrza i degradacji drzewostanu na prywatnych posesjach i terenach miejskich, 3. Zagospodarowanie turystyczne rejonów nadrzecznych miasta; II. Dbanie o rozwój miasta i szeroko pojętą ochronę obywateli 1. Dalsza rozbudowa technicznego potencjału infrastrukturalnego sprzyjająca szeroko rozumianym inwestycjom, 2. Rozwój infrastruktury społecznej, 3. Poprawa poczucia bezpieczeństwa mieszkańców; III. Odpowiedni rozwój przestrzenno-urbanistyczny miasta 1. Utworzenie centrum miasta i centrów lokalnych, 2. Zachowanie architektury świdermajer, 3. Odpowiednie kształtowanie układu przestrzennego; IV. Wielowymiarowa integracja i współpraca społeczna na płaszczyźnie mieszkańcy – samorząd, mieszkańcy – mieszkańcy, samorząd – inne samorządy 1. Rozszerzenie współpracy samorząd – mieszkańcy, 2. Współpraca z ościennymi samorządami, 3. Działania integrujące mieszkańców; 1.3. Sposób zbierania informacji oraz ich źródła Do opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014-2017” wykorzystano informacje zawarte w następujących źródłach: • „Program Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów”, 2005, • „Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska”, • „Strategia Rozwoju Miasta Józefów”, 10 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • „Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Józefów”, • Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Polska 2025; • II Polityka Ekologiczna Państwa, • Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010, • Wytyczne dla Programów Ochrony Środowiska opracowane przez Ministerstwo Środowiska, • „Program Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2014”, • „Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020”, • „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Otwockiego”, 2003, • „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego na lata 2004-2015” • Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, • Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, • Dane kartograficzne, • Ogólnie dostępne źródła internetowe, • Ankiety. 1.4. Metodyka tworzenia programu Opracowanie wykonano opierając się na materiałach zebranych z Urzędu Miasta, opracowań powiatowych i gminnych dotyczących środowiska oraz bazy danych dotyczącej stanu poszczególnych elementów środowiska w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Warszawie. Analiza zebranych danych posłużyła do uzyskania jak najpełniejszego obrazu istniejącego stanu środowiska na terenie Józefowa. Prace nad aktualizacją prowadzone były w kilku etapach. Pierwszym z nich było przeprowadzenie konsultacji społecznych polegających na zamieszczeniu na stronie internetowej Urzędu Miasta informacji o wykonywaniu programu ochrony środowiska oraz na przeprowadzeniu akcji ankietyzacyjnej. Ta forma konsultacji społecznych pozwoliła na uzyskanie opinii od mieszkańców na temat stanu środowiska oraz określenie najważniejszych problemów związanych z ochroną środowiska. Mieszkańcy udzielali też odpowiedzi na pytania, jakie działania podjęte zostały na terenie gminy w celu ochrony środowiska, podawali także własne sugestie dotyczące działań, które władze gminy powinny podjąć w celu poprawy stanu środowiska. Kolejnym krokiem była analiza dokumentów: "Strategii Rozwoju Józefowa", „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku” oraz „Raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska”. Analizie poddano także dokumenty wojewódzkie, dotyczące polityki państwowej oraz opracowania powiatowe. 11 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Następny etap polegał na ustaleniu problemów związanych z ochroną środowiska na terenie miasta i wytyczeniu celów do realizacji na podstawie wyników badania ankietowego, aktualnego stanu środowiska oraz zadań wykonanych z programu z 2005 roku. Na tej podstawie sformułowane również zostały priorytety na rzecz ochrony środowiska, poprawy i racjonalnego wykorzystania zasobów wraz z kierunkami jego działań i harmonogramem przedsięwzięć przewidzianych do realizacji i źródłami finansowania. Ostatecznym działaniem było sformułowanie wskaźników monitorowania programu. 1.5. Zakres opracowania Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów składa się z następujących części: Rozdział 1 wstępny, określa cel i zakres opracowania a także podstawę prawną i sposób zbierania informacji oraz ich źródła. Rozdział 2 przedstawia ogólną charakterystykę Józefowa: położenie, charakterystykę środowiska przyrodniczego, sytuację demograficzną, gospodarczą oraz komunikację na terenie miasta. Rozdział 3 dotyczy aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na terenie miasta. Oddzielnie zostały omówione elementy środowiska przyrodniczego: powierzchnia ziemi powietrze atmosferyczne, wody podziemne i powierzchniowe, a także lasy, obszary chronione, hałas, promieniowanie i poważne awarie. Rozdział 4 w rozdziale tym przyjęto cele dążące do poprawy sytuacji w zakresie ochrony wszystkich elementów środowiska wymienionych w rozdziale 3. Są one potraktowane jako działania długookresowe. Rozdział 5 dotyczy celów krótkookresowych i przyjęcia priorytetowych działań do zrealizowania w przeciągu 4 lat. W rozdziale tym znajduje się także harmonogram realizacji przedsięwzięć. Rozdział 6 zawiera podstawowe instrumenty oraz narzędzia do zarządzania i do realizacji przyjętych celów, także monitoring realizacji programu oraz wskazuje sposoby i możliwości finansowania działań zmierzających do realizacji przyjętych celów. 12 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA JÓZEFOWA 2.1. Położenie geograficzne i administracyjne Teren Józefowa położony jest w Nizinie Środkowomazowieckiej w granicy mezoregionu Doliny Środkowej Wisły. Szczegółowe położenie geograficzne przedstawia poniższa tabela. Tabela 1 Podział fizyczno – geograficzny terenu Miasta Józefów Podział fizyczno geograficzny Nazwa wydzielenia megaregion Pozaalpejska Europa Środkowa prowincja Niż Środkowoeuropejski podprowincja Niziny Środkowopolskie makroregion Nizina Środkowomazowiecka mezoregion Dolina Środkowej Wisły źródło: Kondracki J., 2000, Geografia Regionalna Polski, PWN, Warszawa Miasto Józefów jest położone w centralnej części województwa mazowieckiego, w Powiecie Otwockim. Od strony północnej miasto graniczy bezpośrednio z Warszawą, od południa z Otwockiem. Wschodnią granicę Józefowa wyznacza rzeka Świder, zachodnią natomiast – Wisła. Miasto zajmuje obszar o powierzchni 2 391,9108 ha. Obszar Józefowa znajduje się w Paśmie Otwockim rozciągającym się od Marysina Wawerskiego do granic dawnego województwa warszawskiego. Jest to obszar o względnie jednorodnych warunkach przyrodniczych. Jest to taras wydmowy doliny Wisły, wzdłuż którego powstało pasmo osiedli. Obszar ten wyróżnia się znaczną lesistością, utworzono tu szereg prawnie chronionych obszarów, które obecnie współtworzą Regionalny System Obszarów Chronionych: Mazowiecki Park Krajobrazowy, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz 11 rezerwatów przyrody. Tabela 2 Struktura użytkowania gruntów rodzaj gruntu ze względu na sposób zagospodarowania grunty orne sady użytki rolne grunty leśne i zadrzewione powierzchnia [ha] 204,9201 0 łąki 52,3968 pastwiska 51,2305 grunty rolne zabudowane 12,9252 lasy grunty zadrzewione 631,6497 56,5501 13 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. rodzaj gruntu ze względu na sposób zagospodarowania grunty zabudowane i zurbanizowane powierzchnia [ha] tereny mieszkaniowe 790,8705 tereny przemysłowe 10,5442 drogi 192,3868 tereny kolejowe 14,9804 użytki ekologiczne 0 nieużytki 9,3793 grunty pod wodami 356,7064 rowy 2,1444 tereny różne 5,2264 źródło: opracowane na podstawie danych z Urzędu Miasta Rysunek 1 Użytkowanie gruntów na terenie Józefowa źródło: opracowanie na podstawie danych z Urzędu Miasta 2.2. Sytuacja demograficzna W maju 2009 roku Józefów liczył 17 682 mieszkańców. rzędu stanowi to Na tle jednostek wyższego ok. 15% mieszkańców Powiatu Otwockiego i ok. 0,34% mieszkańców województwa. 14 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 3 Stan demograficzny Józefowa w latach 2007 – 2008 Lata Ogółem Mężczyźni Kobiety Gęstość zaludnienia [os./km2] 2007 17 121 8 067 9 054 717 2008 17 548 8 253 9 295 735 źródło: dane z Urzędu Miasta i Urzędu Statystycznego w Warszawie Na terenie Miasta Józefów stale następuje wzrost liczby ludności a tym samym wzrost gęstości zaludnienia. Współczynnik feminizacji wynosi 112 kobiet przypadających na 100 mężczyzn. Przewaga kobiet nad mężczyznami jest charakterystyczna dla miast. Główną przyczyną wzrostu populacji jest napływ nowych mieszkańców. Miasto Józefów jest oddalone od centrum Warszawy o 23 km. Z uwagi na bliskość Warszawy jest bardzo popularne. Coraz więcej ludzi poszukuje miejsca do zamieszkania w pobliżu stolicy. Przewiduje się że liczba ludności będzie wzrastać. Dodatkowo warunki przyrodnicze i krajobrazowe sprawiają, że obszar Józefowa jest postrzegany jako miejsce atrakcyjne do zamieszkania. Rysunek 2 Struktura wiekowa ludności w 2000 i 2009 roku źródło: opracowane na podstawie danych z GUS i Urzędu Miasta Tabela 4 Przyrost naturalny w latach 2000 – 2008 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 urodzenia żywe 154 120 146 151 177 224 217 240 247 zgony 149 162 157 148 133 148 159 153 172 44 76 58 87 75 przyrost 5 -42 -11 3 naturalny źródło: dane z Urzędu Statystycznego w Warszawie 15 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. W latach 2000 – 2008 nastąpił wzrost liczby urodzeń żywych z 154 do 247. Mimo wzrostu liczby zgonów na terenie Miasta Józefów występuje duży przyrost naturalny, co jest zjawiskiem korzystnym. Tabela 5 Migracje ludności w latach 2000 – 2008 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 napływ 436 389 563 491 591 460 554 566 519 odpływ 182 157 152 202 186 206 239 275 211 saldo migracji 254 232 411 289 405 254 315 291 308 źródło: dane z Urzędu Statystycznego w Warszawie Saldo migracji na pobyt stały w latach 2000 – 2008 ulega wahaniom. Zjawiskiem świadczącym o atrakcyjności Józefowa jest ciągły wzrost liczby ludności napływającej do miasta. 2.3. Zasoby mieszkaniowe Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie Józefowa jest zabudowa jednorodzinna, stanowiąca ok. 70% budynków. Zabudowa wielorodzinna to przede wszystkim zabudowa willowa oraz budynki o maksymalnie trzech kondygnacjach. Zasoby mieszkaniowe miasta w 2007 roku wynosiły 6 992 mieszkań oraz 29 001 izb o łącznej powierzchni użytkowej 645 242 m2. Tabela 6 Zasoby mieszkaniowe w 2007 roku przeciętna mieszka nia izby Powierzchni a użytkowa mieszkań w m2 liczba izb w mieszka niu liczba osób na 1 mieszka nie 1 izbę powierzchnia użytkowa w m2 1 1 mieszk osobę anie Powiat Otwocki 41 330 154 864 3 166 463 3,75 2,84 0,75 76,6 26,9 Miasto Józefów 6 992 29 001 645 242 4,15 2,71 0,65 92,3 34,0 źródło: Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny W porównaniu z Powiatem Otwockim w Józefowie występuje mniejsza liczba osób przypadająca na 1 mieszkanie czy na 1 izbę. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań oraz powierzchnia przypadająca na jedną osobę jest zdecydowanie wyższa niż średnia w powiecie. 16 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 7 Wyposażenie mieszkań w instalacje w 2007 roku wyposażenie w instalacje Powiat Otwocki 37 978 34 427 centralne ogrzewanie 31 039 Miasto Józefów 6 532 6 126 5 515 wodociąg łazienka gaz sieciowy 18 833 4 521 źródło: Województwo Mazowieckie 2008, Podregiony, Powiaty i Gminy, Urząd Statystyczny w Warszawie W Józefowie 93,4 % mieszkań jest zaopatrzonych w wodociąg, 87,6% w łazienkę oraz 78,9% w centralne ogrzewanie. Na terenie powiatu w miastach średnio 92,95 mieszkań jest wyposażonych w wodociąg, łazienkę posiada 86% mieszkań, centralne ogrzewanie 78,6%, na wsi natomiast 90% wyposażonych jest w wodociąg, 78,2% posiada łazienkę oraz 68,5% posiada centralne ogrzewanie. Biorąc pod uwagę powyższe wskaźniki sytuacja mieszkaniowa w Józefowie prezentuje się korzystniej niż w powiecie, co jest związane z miejskim charakterem i zabudową wielorodzinną. 2.4. Sytuacja gospodarcza Na terenie Józefowa, ze względu na miejski charakter nie jest prowadzona działalność rolnicza. Bliskość Warszawy oraz warunki naturalne zdecydowały o rozwoju przede wszystkim drobnych zakładów produkcyjnych i głównie działalności usługowej. Pozarolniczy potencjał gospodarczy tworzą głównie małe i średnie podmioty gospodarcze i jedno- lub kilkuosobowe zakłady osób fizycznych o zróżnicowanym profilu działalności. Aktualnie działalność gospodarczą prowadzi około 2 973 podmiotów zarejestrowanych w REGON, z czego około 1% należy do sektora publicznego. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD 1: • Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – 27, • Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych – 566, • Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją – 1, • Budownictwo – 291, • Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych – 954, • Transport i gospodarka magazynowa – 61, • Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi – 154, • Informacja i komunikacja – 95, • Działalność finansowa i ubezpieczeniowa – 441, 1 Stan na dzień 31.12.2007, Bank Danych Regionalnych, GUS 17 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości – 4, • Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna – 63, • Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca – 142, • Administracja publiczna i obrona narodowa – 173, • Edukacja – 1. Rysunek 3 Struktura podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON w 2007r. źródło: Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny Jak wynika z danych uzyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie na terenie miasta zatrudnionych jest 3 945, z czego prawie 55% zatrudnionych stanowią kobiety. Tabela 8 Stopa bezrobocia w latach 2004 – 2007 Lata Miasto Józefów Powiat Otwocki Województwo Mazowieckie Polska 2004 7,1 15,4 14,7 19,1 2005 6,9 14,7 13,8 17,6 2006 6,3 13,0 11,8 14,9 2007 4,5 9,1 9,0 11,2 źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS 18 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Z powyższej tabeli wynika, że stopa bezrobocia w Józefowie systematycznie maleje. Na niski poziom bezrobocia wpływa położenie w sąsiedztwie Warszawy, gdzie mieszkańcy Józefowa znajdują zatrudnienie. W porównaniu z sytuacją na rynku pracy w powiecie, województwie i w kraju miasto wypada korzystnie. 2.5. System komunikacyjny Komunikacja drogowa Przez teren Józefowa przebiegają 2 drogi wojewódzkie oraz 6 dróg powiatowych o łącznej długości 26 km. Komunikację z Warszawą zapewniają drogi wojewódzkie: nr 801 o przebiegu Warszawa – Karczew – Wilga – Maciejowice – Dęblin – Puławy (Al. Nadwiślańska) oraz droga 721 Nadarzyn – Piaseczno - Wiązowna – Duchnów (ciąg ulic: Kard. Wyszyńskiego, Wawerska, Jarosławska, Wiązowska). Drogi powiatowe: ul. Marszałka J. Piłsudskiego (Warszawa, Józefów, Otwock), ul. gen. Sikorskiego (Warszawa – Józefów), ul. 3 Maja (Wawer – Józefów), ul. Graniczna, ul. Kard. Wyszyńskiego (od ul. Wawerskiej do ul. Marszałka Piłsudskiego) 2 oraz tzw. stara Nadwiślańska (od stacji benzynowej na Górkach w kierunku Otwocka). Drogi gminne mają lokalny charakter, ich długość wynosi 110 km, z czego 34,6 km jest utwardzonych. Komunikacja zbiorowa Transport zbiorowy odbywa się poprzez komunikację: autobusową i kolejową. Pod względem komunikacyjnym miasto obsługiwane jest zarówno przez Koleje Mazowieckie jak i przez ZTM Warszawa oraz prywatnych przewoźników autobusowych. Przez miasto przebiega linia kolejowa Warszawa – Lublin o przebiegu południkowym. Zapewnia ona szybkie połączenie z Warszawą. Na terenie miasta znajdują się dwa przystanki kolejowe: „Michalin” i „Józefów. Miasto ma połączenie autobusowe linią podmiejską nr 702 łączącą Otwock z Warszawą (Rondem Wiatraczna), przebiegająca przez Józefów Al. Nadwiślańską oraz linią nocną N75 o przebiegu Dworzec Centralny w Warszawie – Karczew. Ponadto prywatne linie autobusowe łączą Józefów z Centrum Warszawy, Otwockiem i Karczewem. Komunikacja lotnicza Najbliższy port lotniczy znajduje się w Warszawie, w odległości ok. 27 km. 2 źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Józefów 19 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Niniejszy rozdział ma na celu przedstawienie aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na terenie Miasta Józefów. Z analizy przeprowadzonych ankiet wynika, że ok. 67% mieszkańców uważa, że stan środowiska na terenie miasta jest dobry. 3.1. Powierzchnia ziemi Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) definiuje powierzchnię ziemi jako naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka. W niniejszym opracowaniu rozdział ten dotyczy budowy geologicznej miasta oraz ukształtowania terenu. Dodatkowo w rozdziale tym znajdują się warunki glebowe oraz analiza obecnego stanu gleb i ich zanieczyszczenie. 3.1.1. Ukształtowanie terenu Obszar Józefowa usytuowany jest na obszarze Niziny Środkowomazowieckiej, w Dolinie Środkowej Wisły o szerokości ponad 10 km, z rozległym tarasem zalewowym i systemem piaszczystych tarasów akumulacyjnych, z którymi wiążą się duże kompleksy leśne. 3 W obrębie pradoliny Wisły wykształciły się wyższe poziomy tarasowe, w tym taras otwocki wznoszący się ok. 15-17 m ponad obecnym korytem Wisły. Taras otwocki na podstawie datowań podzielony został na dwa poziomy IIc – związany z początkiem stadiału głównego zlodowacenia Wisły oraz IIa – odpowiadający okresowi późnego glacjału. Z tarasami związane są także obszary wydmowe widoczne w prawobrzeżnej części pradoliny - w Pasie Otwockim. Młodsze poziomy powstały w okresie holocenu: taras nadzalewowy (Ib) wznoszący się na wysokość ok. 5 m nad poziom rzeki i taras zalewowy (Ia) ok. 1 – 1,5 m nad poziomem rzeki. Skarpa oddzielająca taras nadzalewowy od tarasu zalewowego wyraźnie zaznacza się w terenie. Powierzchnia tarasu zalewowego jest urozmaicona, z licznymi obniżeniami i zbiornikami wodnymi. Najwyżej położonym terenem jest wydma osiągająca wysokość 113 m n.p.m. usytuowana w pobliżu północno-wschodniej granicy miasta. Miejsce najniżej położone znajduje się w korycie Wisły na wysokości 85 m n.p.m. 3 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk 20 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.1.2. Budowa geologiczna Pod względem geologicznym obszar Józefowa położony jest, jak większa część Mazowsza, w strefie Niecki Mazowieckiej. Jest ona zbudowana ze skał mezozoicznych, które tworzą rozległe obniżenie wypełnione trzeciorzędowymi utworami morskimi z oligocenu oraz lądowo-jeziornymi z miocenu i pliocenu. Niecka jest zbudowana ze skał węglanowych pochodzenia kredowego takich jak wapień, margiel, opoka i geza, nad którymi występuje warstwa oligoceńskich piasków morskich o przeciętnej miąższości ok. 60 m. Nad tymi utworami znajduje warstwa mioceńskich mułków i piasków, przykryta pochodzącymi z pliocenu iłami pstrymi, pyłami i piaskami drobnoziarnistymi czwartorzędowe, o miąższości które średnio poddawane były 50 m. wielu Ostatnią procesom: warstwę tworzą zlodowaceniu, utwory aktywności erozyjno-akumulacyjnej rzek, holoceńskiej akumulacji oraz erozji wywołanej działalnością człowieka. 4 3.1.3. Warunki glebowe Ukształtowanie terenu, zasoby wodne i szata roślinna mają odzwierciedlenie w zmienności pokrywy glebowej na terenie Józefowa. Na jej stan wpływają także czynniki antropogeniczne. W dolinach rzecznych występują urodzajne mady, które są zasobne w przyswajalne dla roślin składniki pokarmowe. Na terenie Józefowa dominują mady średnie i lekkie o niewykształconym profilu, w obniżeniach terenu natomiast mady ciężkie. Klasy bonitacyjne gleb wyznaczają ich jakość pod względem wartości użytkowych uwzględniając żyzność, stosunki wodne, stopień kultury gleby i trudność uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych. W oparciu o te kryteria gleby zalicza się do odpowiednich klas bonitacyjnych. Na terenie Józefowa około 61,9% stanowią gleby zaliczane do VI klasy bonitacyjnej – gleby orne najsłabsze. Gleby te są słabe i przesuszone, nie nadające się do wielu upraw. W zasadzie gleby te nadają się bardziej pod zalesienie niż pod uprawę rolną. Wśród pozostałych klas bonitacyjnych przeważają gleby klasy V – 28%. Są to gleby orne słabe. Plony roślin uprawianych na tych glebach są wyraźnie niższe niż na glebach klas wyższych, nawet gdy utrzymywane są one w dobrej kulturze rolnej. Gleby te są bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych. Niewielki odsetek (6,3%) stanowią gleby klasy III gleby orne dobre i średnio dobre. W porównaniu do gleb klas I i II, posiadają one gorsze właściwości fizyczne i chemiczne. Odznaczają się dużym wahaniem poziomu wody 4 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk 21 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. w zależności od opadów atmosferycznych. Na glebach tej klasy można już zaobserwować procesy ich degradacji. Resztę stanowią gleby klasy IV – gleby orne średniej jakości. 3.1.4. Monitoring gleb Obowiązek prowadzenia monitoringu jakości gleby i ziemi oraz oceny i obserwacji zmian monitorowanych parametrów w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Kryteria oceny jakości określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165, poz. 1359). Badania jakości gleby i ziemi, zgodnie z art. 109 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, należą do zadań własnych Starosty. Co 5 lat GIOŚ wykonuje „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski”, którego celem jest śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Cykl badań realizowany jest w ramach krajowej sieci wyznaczonej przez IUNG w Puławach. W wyznaczonych punktach profili glebowych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo, są oznaczane: • właściwości podstawowe - skład granulometryczny, % próchnicy, % CaCO3, odczyn, kwasowość hydrolityczna, kwasowość wymienna, zawartość przyswajalnych dla roślin form potasu, fosforu, magnezu i siarki, zawartość azotu ogólnego i węgla organicznego, zawartość aromatycznych, zawartość WWA – wymiennego wielopierścieniowych wapnia, sodu, potasu węglowodorów i magnezu, radioaktywność, przewodnictwo elektryczne właściwe oraz stosunek C:N i zasolenie gleby, • kationowa pojemność sorpcyjna, suma zasad wymiennych oraz stopień wysycenia kationami zasadowymi, zawartość rozpuszczalnych form: Ca, Mg, K, Na, Al, Fe, P, Mn, Cd, Cu, Cr, Ni, Pb, Zn, Co, V, Li, Be, Ba, Sr, La. 3.1.5. Stan powierzchni ziemi i gleb Gleba jest podstawowym elementem środowiska przyrodniczego, a jej właściwości (fizyczne, chemiczne, biologiczne) kształtowane pod wpływem działania procesu glebotwórczego znajdują się w stanie równowagi dynamicznej. Naruszenie tej równowagi powoduje najczęściej negatywne skutki dla środowiska. Degradacja gleb na terenie Józefowa z uwagi na brak ich rolniczego wykorzystania nie ma dużego znaczenia. Jedynie 28 % ankietowanych mieszkańców miasta zwraca uwagę na 22 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. zanieczyszczenia gleb. Zanieczyszczenia gleb związane są głównie ze skażeniem substancjami chemicznymi, których źródłem są głównie porzucone odpady i nieszczelne szamba. Na jakość gleb wpływa jej zakwaszenie. Na obszarze Powiatu Otwockiego i Miasta Józefów przeważają gleby kwaśne wymagające wapnowania. 5 Znaczącą rolę w zakwaszeniu gleb odgrywają warunki geologiczne - duży udział utworów piaszczystych. Zjawisko to pogłębiane jest dodatkowo przez działalność człowieka. Na terenie miasta obserwuje się także zmianę stosunków wodnych gleb i ich przesuszanie. Kolejnym zjawiskiem negatywnie wpływającym na stan gleb na terenie Józefowa jest erozja wietrzna. Jest ona jednak umiarkowanych rozmiarów, nasila się w okresie wiosennym i prowadzi do wywiewania warstwy próchnicznej gleby. Na erozję narażone są gleby piaszczyste i przesuszone. przede wszystkim Główną przyczyną erozji jest zniszczenie szaty roślinnej, na terenie miasta występuj ona w miejscach wylesionych. Zubożenie poziomu próchniczego prowadzi do odsłaniania systemu korzeniowego i uszkodzenia mechanicznego roślin. Wartości dopuszczalne zawartości pierwiastków zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. 02. 165. 1359 z dnia 4 października 2002 r.). Grunty, w których zawartość pierwiastków przekracza poziomy dopuszczalne należy uznać za grunty zanieczyszczone metalami ciężkimi. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi są przemysłowe emisje pyłów i gazów. Nadmierna akumulacja metali ciężkich w warstwie powierzchniowej gleb stanowi jedną z podstawowych przyczyn degradacji chemicznej właściwości gleb oraz zanieczyszczenia wód glebowo-gruntowych i powierzchniowych. W określeniu zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi należy wziąć pod uwagę trzy cechy gleby: skład granulometryczny, odczyn i zawartość próchnicy. Te trzy cechy w glebie determinują, oprócz zawartości danego metalu, zaliczenie gleby do określonej klasy (stopnia) zanieczyszczenia 6. Na terenie Józefowa i Powiatu Otwockiego nie wyznaczono punktu pomiarowego do badania jakości gleb w ramach „Monitoringu chemizmu gleb ornych Polski”. Najbliższe punkty są zlokalizowane w miejscowości Długa Szlachecka w Gminie Halinów (pow. Miński) oraz w miejscowości Gocław w Gminie Pilawa (pow. Garwoliński). 5 6 Na podstawie raportu „Stan Środowiska w Województwie Mazowieckim w 2006 roku”, WIOŚ, Warszawa „Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski w latach 2005-2007”, Inspekcja Ochrony Środowiska , Warszawa 2008 23 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 9 Zawartość w glebie metali ciężkich, siarki i WWA rok Cd mg/kg Cu mg/kg Ni mg/kg Pb mg/kg Zn mg/kg SSO4 mg/100g WWA µg/kg Długa Szlachecka, gm. Halinów 1995 0.13 2.8 1.8 10.5 15.2 0.98 113 2000 0.16 2.5 1.8 9.7 15 1.13 236 2005 0.08 3 1.7 7.3 15.8 1.13 565 Gocław, gm. Pilawa 1995 0.12 2.7 2.8 10.1 18.3 1.38 225 2000 0.15 3 3 8.3 17.7 1.38 424 2005 0.07 3 3.3 11.3 20.8 1.38 149 źródło: GIOŚ, „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” Tabela 10 Stopień zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi stopień zanieczyszczenia 0 I II III mg·kg -1 IV V gleby Długa Szlachecka, gm. Halinów ołów - Pb 30,0 70 100 500 2500 >2500 cynk - Zn 50,0 100 300 700 3000 >3000 miedź - Cu 15,0 30 50 80 300 >300 nikiel - Ni 10,0 30 50 100 400 >400 kadm - Cd 0,3 1 2 10 20 >20 Gocław, gm. Pilawa ołów - Pb 30,0 70 100 500 2500 >2500 cynk - Zn 50,0 100 300 700 3000 >3000 miedź - Cu 15,0 30 50 80 300 >300 nikiel - Ni 10,0 30 50 100 400 >400 kadm - Cd 0,3 1 2 10 20 >20 źródło: GIOŚ, „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” Na terenie sąsiednich powiatów w żadnym roku pomiarowym nie zostały przekroczone wartości dopuszczalne. Gleby wykazują 0 stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi (naturalna zawartość metali). Mogą tym samym być przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe i ogrodnicze. Zwiększenie zawartości metali ciężkich związane jest z preparatami 24 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. stosowanymi w celu ochrony roślin oraz z emisją spalin samochodowych na glebach w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych. 3.1.6. Źródła zanieczyszczeń Zanieczyszczenia powierzchni ziemi są związane przede wszystkim z odpadami jakie powstają i są składowane na terenie miasta. Odpady stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla wód powierzchniowych, podziemnych i gleb. Na obszarze Józefowa występuje jedno nieczynne i wymagające rekultywacji składowisko odpadów. Jest ono zabezpieczone i nie powoduje zagrożenia dla powierzchni ziemi. Zagrożeniem dla środowiska gruntowego mogą być porzucone odpady, z których substancje wraz z wodami opadowymi mogą zanieczyszczać glebę i wody powierzchniowe. Dotychczasowo prowadzone obserwacje wskazują, iż wśród porzucanych przez mieszkańców odpadów znajdują się przede wszystkim: odpady kuchenne i paleniskowe, gruz budowlany, ziemia a także tworzywa sztuczne: folia, PET, szkło, tekstylia, drobne elementy metalowe, papier, tektura oraz odpady podobne do komunalnych. Aż 79% ankietowanych mieszkańców Józefowa zauważa porzucone odpady występujące najczęściej przy drogach, w lasach i wzdłuż rzeki Świder. Miasto w sposób bieżący prowadzi prace porządkowe na obszarach, gdzie występują porzucone odpady. Skala zjawiska jest niewielka. Poza tym bardzo duża ilość zanieczyszczeń może przedostawać się do gleby wraz ze ściekami komunalnymi. Zawierają one m.in. detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze. Zagrożenie zanieczyszczenia gleb mogą stanowić również nieszczelne szamba w gospodarstwach domowych. Zanieczyszczenia mogą dotyczyć także gleb występujących w pobliżu dróg. Zazwyczaj gleby takie zawierają zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu, cynku i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone. Zasięg zanieczyszczeń związanych z komunikacją nie dotyczy jedynie obszaru najbliższego sąsiedztwa drogi, może dochodzić nawet do 300 m. 3.2. Powietrze atmosferyczne 3.2.1. Warunki klimatyczne Pod względem klimatycznym obszar Józefowa położony jest w Krainie 7 Środkowomazowieckiej . Charakteryzuje się ona najłagodniejszym klimatem na Mazowszu, o najdłuższym okresie wegetacyjnym przekraczajacym 215 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,4°C do 8,1°C. W styczniu średnia temperatura wynosi od -3°C, w lipcu natomiast +18°C. Kraina Środkowomazowiecka 7 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk 25 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. charakteryzuje się najdłuższym na Mazowszu okresem bezprzymrozkowym. Pierwsze przymrozki pojawiają się dopiero po 20. października, wiosenne zaś kończą się przed 25. kwietnia. Średnia roczna liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 70-80 dni. Opady roczne wynoszą od 550 do 650 mm (posterunek meteorologiczny Świder - 628 mm) 8. Rozkład kierunków wiatru jest zgodny z przeważającą cyrkulacją atmosferyczną. W porze jesiennej i zimowej przeważają wiatry z sektora południowo-zachodniego. Wiosną wzrasta udział wiatrów wschodnich, w lecie natomiast dominują wiatry z kierunków zachodniego i północno-zachodniego. Specyficzne cechy klimatu i położenie w tzw. Pasie Otwockim odróżniają warunki klimatyczne miasta i jego okolic od klimatu Warszawy. Różnice klimatyczne przejawiają się między innymi poprzez mniejsze prędkości wiatru, zwiększony udział dni bezwietrznych, zmniejszoną amplitudę dobowych wahań temperatury. Na terenie Józefowa w powietrzu zauważa się także znaczne stężenie w powietrzu aerozoli organicznych emitowanych przez sosny pozytywnie oddziałujących na organizm człowieka. 3.2.2. Monitoring jakości powietrza Przy sporządzaniu oceny jakości powietrza na terenie województwa mazowieckiego za rok 2008 wykorzystano wyniki pomiarów, ze stacji monitoringu powietrza działających ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Stacje te nadzorowane są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie i Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Warszawie. W ramach monitoringu opracowana została skala jakości powietrza odnosząca się do poszczególnych normowanych w Polsce parametrów. Uwzględnia ona określone Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz.281). Tabela 11 Skala jakości powietrza PM10 - 1h PM10 - 24h NO2 - 1h CO - 8h O3 - 1h O3 - 8h SO2 - 1h SO2 - 24h Nisko 0-50 0-20 0-100 0-5000 0-120 0-80 0-100 0-50 Średnio 50-75 20-35 100-150 5000-7500 120-150 80-100 100-200 50-100 Wysoko 75-100 35-50 150-200 750010000 150-180 100-120 200-350 100-125 180-240 >120 350-500 >125 Bardzo >100 >50 200-400 >10000 wysoko Próg >400 alarmowy źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska >240 >500 8 Według Planu Rozwoju Lokalnego Miasta Józefów 26 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Program pomiarowy aktualizowany jest corocznie w "Programie monitoringu środowiska dla województwa mazowieckiego". Na podstawie rocznych serii pomiarowych ze stacji opracowywana jest "Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego dla województwa mazowieckiego", a jej wyniki przekazywane są Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska oraz Wojewodzie. Sieć monitoringu powietrza w województwie mazowieckim jest na bieżąco modernizowana do potrzeb wynikających z procesu dostosowawczego do wymagań UE, zmieniającego się prawa polskiego i oczekiwań związanych z zarządzaniem jakością powietrza. W ramach monitoringu powietrza wykonywane są, analizowane i gromadzone dane dotyczące poziomów stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza w strefach województwa mazowieckiego. Na podstawie otrzymanych pomiarów dokonuje się oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Tabela12 Dopuszczalne poziomy stężeń substancji w powietrzu określone dla 2008 roku Substancja dwutlenek azotu dwutlenek siarki tlenek węgla Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (μg/m3) jedna godzina rok kalendarzowy jedna godzina Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji za rok 2008 (μg/m3) Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 200 20 220 18 razy 40 4 44 - 350 0 350 24 razy 125 0 125 3 razy 20 0 20 - 10 000 0 10 000 - 24 godziny rok kalendarzowy 8 godzin Wartość margines u tolerancji w roku 2008 (μg/m3) rok 5 0 5 kalendarzowy tlenki rok 30 0 30 azotu kalendarzowy rok ołów 0,5 0 0,5 kalendarzowy pył 24 godziny 50 0 50 35 razy zawieszony rok 40 0 40 PM10 kalendarzowy źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 Poz. 281) benzen Dokonując oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2008 sklasyfikowano strefy, w których: 1. poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy (klasa C), 27 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 2. poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji (klasa B), 3. poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub poziomu docelowego (klasa A). W ramach funkcjonowania systemu monitoringu powietrza wykonywane są opracowania: • Wstępna Ocena Jakości Powietrza oraz aktualizowana, co pięć lat klasyfikacja stref, odrębnie dla każdej substancji, wskazująca na potrzeby modernizacji systemu monitoringu powietrza w województwie, • Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza. System monitoringu powietrza w województwie mazowieckim zapewnia rzetelną ocenę stanu jakości powietrza, a działania podejmowane w celu osiągania wymaganych standardów jakości powietrza wpływają na poprawę warunków życia mieszkańców. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. Nr 52, poz. 310) Józefów należy do jednej strefy otwockiej obejmującej zasięgiem terytorium Powiatu Otwockiego (kod strefy: PL.14.08.p.01). Są to strefy wyznaczone dla pomiarów SO2, NO2, PM10, CO, benzenu, ołowiu, As, Ni, Cd i B/a/P pod względem kryterium ochrona zdrowia. Powierzchnia strefy otwockiej wynosi 617 km2. Ocenę ozonu O3 wykonuje się w województwie mazowieckim w dwóch strefach: Aglomeracja Warszawska i strefa mazowiecka, do której należy Józefów. Pomiary jakości powietrza dla strefy otwockiej są prowadzone w Otwocku na stacjach: • ul. Brzozowa, stacja WSSE – pomiary manualne PM10 (24h) i Benzo(a)pirenu (24h), • ul. Sportowa, stacja WIOŚ – pomiary pasywne benzenu. 3.2.3. Stan sanitarny powietrza O jakości powietrza na danym obszarze decyduje ilość zawartych w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa od warunków naturalnych. Poziomy stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz warunków meteorologicznych. 28 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 13 Wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza w strefie otwockiej w 2008 r. Wielkość emisji (Mg/m3) dwutlenek azotu NO2 dwutlenek siarki SO2 Tlenek węgla CO benzen C6H6 ołów PB (PM10) pył PM10 czas uśredniania 1 rok 1h 24h 1h 8h 1 rok 1 rok 24h stężeń klasyfikacja strefy A A A A A C (wynikowa) źródło: Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim, Raport za 2008 rok, WIOŚ Warszawa Tabela 14 Wyniki pomiarów zanieczyszczeń - kryterium ochrona zdrowia pomiar PM10 stanowisko pomiarowe Brzozowa czas uśredniania stężeń rok kalendarzowy 24 h średnie stężenie stężenie dopuszczalne liczba przekroczeń rzecz./oblicz. 31,3 40 - 62,7 50 54/62 klasyfikacja strefy C rok 1,7 5 0 A kalendarzowy rok Benzo(a)piren Brzozowa 4,56 1 C kalendarzowy źródło: Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim, Raport za 2008 rok, WIOŚ Warszawa Benzen Sportowa Badania jakości powietrza na terenie województwa mazowieckiego przeprowadzone na podstawie kryteriów ochrony zdrowia wykazały, że teren Powiatu Otwockiego a także Miasta Józefów należą pod względem zawartości dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu i ołowiu do klasy czystości A. Badania przeprowadzone dla arsenu, niklu i kadmu wykazały, że nie zostały przekroczone normy i teren całego województwa mazowieckiego zaliczono do klasy A. Pomimo generalnie zadowalającej jakości powietrza w ostatnich latach ujawniły się problemy związane z przekroczeniami standardów emisji pyłu zawieszonego PM10. Stanowi on największy problem spośród wszystkich zanieczyszczeń, które objęto pomiarami w województwie mazowieckim. Na stanowiskach pomiarowych, gdzie prowadzone są pomiary pyłu PM10, notowane są przekroczenia dopuszczalnej normy 24-godzinnej. Mimo, iż badania pyłu PM10 dla 1 roku były na dopuszczalnym poziomie obszar strefy otwockiej zaliczono do klasy C. Zawartość benzo(a)pirenu w 2008 roku również przekracza dopuszczane normy. Obszar strefy pod względem emisji PM10 zalicza się do klasy C. Jeżeli taki stan będzie trwał przez kilka lat obszar Powiatu Otwockiego będzie wymagał opracowania naprawczego Programu Ochrony Powietrza. Pomiary dla ozonu O3 wykonano na terenie województwa w dwóch strefach. W wyniku analiz serii pomiarowych oraz statystyk na dwóch stanowiskach pomiarowych w strefie mazowieckiej (Granica, Belsk) wystąpiły przekroczenia poziomu docelowego, stąd strefa 29 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. mazowiecka, w której znajduje się Józefów, skierowana została do sporządzenia Programu Ochrony Powietrza dla ozonu. 3.2.4. Zaopatrzenie w gaz i system ciepłowniczy Miasto zaopatrywane jest w gaz ziemny przez Mazowiecki Zakład Gazownictwa. Z sieci gazowej na terenie Józefowa korzysta średnio 61,8% mieszkańców. Sieć rozdzielcza gazu obecnie wynosi 444,5 km/100km2. Długość czynnej sieci gazowej wynosi 106 277 m. W 2007 roku było 3 621 czynnych podłączeń prowadzących do budynków mieszkalnych. Ilość odbiorców gazu z sieci wynosiła 11 710 osób, ok. 4 574 gospodarstw domowych. Zużycie gazu z sieci w 2007 roku wyniosło 8 155,80 tys. m3, w przeliczeniu na 1 odbiorcę 1 783,1 m3. Mieszkańcy, którzy nie mają dostępu do sieci gazowej korzystają indywidualnie z butli gazu propan-butan. Przewidywana jest dalsza rozbudowa sieci gazowej 9. System ciepłowniczy ma bardzo duży wpływ na jakość powietrza. Na terenie Józefowa w związku z dominującą zabudową jednorodzinną, dominują indywidualne kotłownie. Około 2 789 gospodarstw domowych czyli 61% wszystkich odbiorców gazu wykorzystuje go do ogrzewania domów. Zużycie gazu do celów grzewczych wyniosło w 2007 roku na terenie miasta 7 347,9 tys. m3. 3.2.5. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska. W znaczącym stopniu zależy od wielkości chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych na terenie miasta oraz od migracji zanieczyszczeń. Ponad 64% ankietowanych mieszkańców uważa, że zanieczyszczenia powietrza wpływają negatywnie na standard ich życia. Za główne źródło zanieczyszczeń wpływających na jakość powietrza atmosferycznego ankietowani mieszkańcy zaliczyli trasy komunikacyjne. Zanieczyszczenia związane z komunikacją drogową dotyczą ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu i ich otoczenia. Zagrożenie ze strony ruchu samochodowego związane jest z emisją do powietrza metali ciężkich, komunikacja stanowi poważne źródło emisji dwutlenku azotu. Jednakże pomiary dwutlenku azotu zaliczające strefę otwocka do klasy A świadczą o tym, że zanieczyszczenie komunikacyjne nie jest głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza na tym terenie. Znaczącym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest natomiast indywidualne ogrzewanie mieszkań w wyniku spalania paliw stałych takich jak węgiel kamienny. Ogrzewanie mieszkań i gospodarstw domowych w sezonie zimowym powoduje zwiększenie 9 Bank Danych Regionalnych, GUS 30 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. emisji zanieczyszczeń do powietrza. Stężenia dwutlenku siarki zanotowane w 2008 roku w sezonie grzewczym były znacznie wyższe niż w sezonie letnim. Podobnie w okresie zimowym zanotowano wyższe poziomy stężeń tlenku węgla w powietrzu. Także stężenia benzenu różniły się znacznie w sezonie letnim i zimowym. Na zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 i B(a)P również znacznie wpływa energetyczne spalanie paliw. Wyniki stężeń zanotowane na stacjach pomiarowych w sezonie grzewczym był znacznie wyższe niż w okresie ciepłym. Na terenie miasta ani w jego bezpośrednim sąsiedztwie nie występują duże zakłady przemysłowe oraz inne obiekty, które mogłyby powodować emisję zanieczyszczeń do powietrza. Do zanieczyszczenia powietrza przyczynia się także niska świadomość ekologiczna części mieszkańców przejawiająca się spalaniem odpadów w paleniskach domowych. Aż 29% ankietowanych uważa, że spalanie odpadów jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza. Dużą uciążliwość stanowi dla wielu mieszkańców także spalanie liści i odpadów z ogrodów w sezonie wiosennych i jesiennych porządków. 3.3. Wody powierzchniowe i podziemne 3.3.1. Sieć hydrograficzna Józefowa Miasto Józefów jest położone w zlewni rzeki Wisły. Sieć rzeczną na tym obszarze tworzy główna rzeka regionu Wisła z dopływem prawobrzeżnym rzeką Świder oraz rzeką Mienia. Rzeka Wisła stanowi zachodnią granicę Józefowa. Jest to rzeka I rzędu. Powierzchnia zlewni wynosi 194 424 km². Wisła wypływa ze źródeł znajdujących się na zboczach Baraniej Góry na wysokości 1106 m n.p.m. Rzeka ma długość 1047 km. Miasto znajduje się w środkowym odcinku rzeki. Szerokość koryta Wisły na tym odcinku wynosi od 600 do 1000 m. Środkowy bieg Wisły charakteryzuje spadek w granicach 0,3 – 0,2o/oo. Koryto Wisły na wysokości Józefowa ma naturalny charakter. Występują tu starorzecza i łachy. Na wysokości osiedla Nowa Wieś uformowało się jedno z większych na tym obszarze jezioro Łacha. Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe doliny Wisły zostały objęte ochroną. Rzeka Świder stanowi południową granicę Józefowa. Jest rzeką II rzędu. Stanowi ona prawostronny dopływ Wisły. Odcinek źródłowy znajduje się na Wysoczyźnie Żelechowskiej w pobliżu Stoczka Łukowskiego. Powierzchnia zlewni rzeki wynosi 1 150 km², długość rzeki wynosi 89 km. Świder uchodzi do Wisły w jej 490. km. Świder należy do jednych z najpiękniejszych rzek w Polsce. Odcinek o długości 41 km, od wsi Dłużew do ujścia, ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe jest objęty ochroną w postaci rezerwatu. 31 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Ze względu na stosunkowo czystą wodę rzeka wykorzystywana jest do celów rekreacyjnych oraz hodowli ryb. Rzeka Mienia jest rzeką III rzędu. Ogranicza miasto od strony północnej. Długość rzeki wynosi 40 km, powierzchnia zlewni natomiast 280 km². Rzeka rozpoczyna swój bieg w Powiecie Mińskim na terenie Gminy Kałuszyn. Rzeka Mienia częściowo objęta jest ochroną w postaci rezerwatu „Dolina Świdra”. 3.3.2. Monitoring wód powierzchniowych Na terenie Józefowa monitoring jakości wód powierzchniowych realizowany jest w krajowej sieci obserwacyjnej objętej Państwowym Monitoringiem Środowiska, który realizuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Celem prowadzonych badań jest ustalenie jakości wód a także określenie wielkości źródeł zanieczyszczeń. Ocena jakości badanych wód przeprowadzona jest w oparciu o kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentowania stanu wód (Dz. U. nr 32, poz. 284). Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód obejmuje pięć klas jakości wód: • Klasa I – wody o bardzo dobrej jakości; • Klasa II – wody dobrej jakości; • Klasa III – wody zadowalającej jakości; • Klasa IV – wody niezadowalającej jakości; • Klasa V – wody złej jakości; Uznaje się, że dobrą jakością charakteryzują się wody klas I, II i III. Na terenie Józefowa lub w jego okolicach zlokalizowane są 4 punkty pomiarowo – kontrolne jakości wód w rzekach. Rzeka Wisła badana jest w punkcie pomiarowym w Górze Kalwarii – 476,2 km biegu rzeki a także w punkcie pomiarowym Kępa Zawadowska w Wilanowie - 496 km biegu rzeki. Pomiary wód w rzece Świder prowadzone są w Józefowie w punkcie pomiarowo-kontrolnym Dębinka przy ujściu rzeki do Wisły na 1,8 km biegu rzeki. Pomiary rzeki Mienia w punkcie pomiarowym zlokalizowanym najbliżej obszaru Józefowa prowadzone są w miejscowości Wiązowna w Powiecie Otwockim powyżej ujścia do Świdra. 32 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.3.3. Stan rzek w Józefowie Pomiary prowadzone przez WIOŚ wykazują, że od 1990 roku wody Wisły ulegają systematycznej poprawie, zmniejszeniu uległy ilości związków organicznych i nieorganicznych, szczególnie zawartość metali ciężkich, detergentów i benzo(a)pirenu. Na wysokim poziomie utrzymywała się natomiast zawartość chlorofilu, którego źródłem mogą być osady denne. W punkcie pomiarowo-kontrolnym w Górze Kalwarii Wisła w 2000 roku ze względu na fosfor ogólny prowadziła wody pozaklasowe, w 2001 roku wody II klasy ze względu na zawiesinę ogólną i miano coli, w 2002 roku natomiast ze względu zawiesinę og. wody pozaklasowe. Wody w rzece Świder w 1998 roku pozwalały na zaklasyfikowane do III klasy czystości. W ostatnich latach jednak rzeka prowadziła wody pozaklasowe ze względu na związki fosforu i zanieczyszczenie bakteriologiczne. Wyniki pomiarów prowadzonych w punkcie pomiarowym w Duchnowie w gm. Wiązowna pokazują, że rzeka Mienia w latach 1998-2001 prowadziła wody pozaklasowe ze względu na fosforany, azot azotynowy i miano Coli. Konsultacje ze społeczeństwem wykazały, że ponad 72% mieszkańców miasta poddanych ankietyzacji zauważa pogorszenie jakości wód powierzchniowych. W poniższej tabeli zostały przedstawione dane z ostatnich lat dotyczące rzek: Wisła, Świder i Mienia uzyskane z raportu opracowanego przez Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Warszawie. Wartości graniczne wskaźników określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. z 2004r. nr 32 poz. 284). Tabela 15 Klasyfikacja jakości powierzchniowych wód płynących wskaźniki decydujące o ocenie nazwa wskaźnika jakość wód Wisła, punkt Góra Kalwaria rok badania klasa wód BZT5 Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (mgO2/l) 2003 2004 2005 2006 non IV IV IV 4,8 4,333 4,583 4,333 zawiesina ogólna (mg/l) 34,2 29,54 - 30,61 ChZT-Cr (mgO2/l) azot Kjeldahla (mgN/l) 22,68 26,3 25,825 1,83 1,863 1,703 2,271 - - - 0,342 fosforany rozpuszczone (mgPO4/l) 33 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. wskaźniki decydujące o ocenie nazwa wskaźnika liczba bakterii gr.coli kał. w 100 ml jakość wód 926 10790 1999 1433,3 liczba bakterii gr.coli w 100 ml - 6679 9914 8238,3 fenole (mg/l) - 0,0054 - - - - 0,7933 1,0655 116,5 133,7 73,23 80,318 żelazo chlorofil „a” (μg/l) Przydatność do bytowania ryb Nieprzydatne ze względu na wskaźniki tlenowe i biogenne Wisła, Kępa Zawadowska, Wilanów rok badania klasa wód BZT5 Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (mgO /l) 2 zawiesina ogólna (mg/l) ChZT-Mn (mgO2/l) 2004 2005 IV IV 2006 2007 IV IV 4,25 4,25 4,75 4,917 45,37 35,1 24,57 26,87 7,05 - - - 23,24 25,51 26,192 - azot Kjeldahla (mgN/l) 1,731 1,693 2,245 2,255 liczba bakterii gr.coli fek. w 100 ml 10310 2859 2327,5 1579,3 6358 10300 10921,7 10695 0,6043 - 0,8826 - 0,00625 - 0,023 - - 0,299 - - - 0,988 - - 132,3 81,69 - 113,9 ChZT-Cr (mgO2/l) liczba bakterii gr.coli w 100 ml fosfor ogólny (mgP/l) selen glin żelazo chlorofil „a” (μg/l) Przydatność do spożycia Przydatność do bytowania ryb Nieprzydatne ze względu na ChZT-Cr, zawiesina ogólna, przewodność, chlorki, rtęć i selen Nieprzydatne ze względu na wskaźniki tlenowe i biogenne Świder, punkt Dębinka‐ujście do Wisły rok badania klasa wód 2004 2005 IV 2006 IV IV ChZT-Mn (mgO2/l) 7, 688 - - ChZT-Cr (mgO2/l) 24,508 - - 1,623 - 1,841 0,534 0,417 - azot Kjeldahla (mgN/l) fosforany rozpuszczone (mgPO4/l) liczba bakterii gr.coli kał. w 100 ml 3927,8 2709 641,3 12482,5 20415,08 5934,2 azotyny (mg NO2/l) - - 0,079 fosfor ogólny (mgP/l) - - 0,63 0,013 0,017 0,017 żelazo - 0,5098 - chlor całkowity - - 0,03 liczba bakterii gr.coli w 100 ml selen Przydatność do bytowania ryb Nieprzydatne ze względu na wskaźniki tlenowe i biogenne 34 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. wskaźniki decydujące o ocenie nazwa wskaźnika jakość wód Mienia, Wiązowna, powyżej ujścia do Świdra 2004 rok badania klasa wód 2005 V BZT5 Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (mgO /l) 2 ChZT-Cr (mgO2/l) amoniak (mgNH4/l) 2006 IV V 5,75 3,75 - 32,808 30,825 27,883 2,503 1,084 - azot Kjeldahla (mgN/l) 3,631 2,628 2,472 azotyny mg NO2/l fosforany rozpuszczone (mgPO4/l) 0,30 0,24 - 2,132 1,444 1,055 liczba bakterii gr.coli kał. w 100 ml 29629,2 19760,8 1469,2 liczba bakterii gr.coli w 100 ml 45011,3 35045,8 11181,7 fosfor ogólny (mgP/l) 0,873 0,72 0,489 selen 0,018 0,015 0,023 glin (mg Al/l) 0,182 - - chlorofil „a” (μg/l) 23,39 15,89 - Przydatność do bytowania ryb Nieprzydatne ze względu na wskaźniki tlenowe i biogenne źródło: WIOŚ Warszawa Badane rzeki na terenie Józefowa do klasy IV tzn., że ich wody są niezadowalającej jakości. Wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz oddziaływania antropogenicznego. Większość wskaźników przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W ostatnim czasie polepszeniu uległa jakość wody w rzece Mienia. Wody tej rzeki w 2006 można było zakwalifikować do wód o IV klasie czystości. Na ocenę jakości wód wpływ mają zanieczyszczenia mikrobiologiczne (liczba bakterii grupy coli i liczba bakterii grupy coli typu kałowego), wskaźniki biogenne (azot Kjeldahla, fosforany, fosfor ogólny) oraz selen. W dokonanej ocenie przydatności wód powierzchniowych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia stwierdzono, że we wszystkich badanych punktach jakość wód nie odpowiadała wykorzystywanych do wymaganiom, zaopatrzenia określonym ludności w wodę dla wód powierzchniowych przeznaczoną do spożycia. O negatywnej ocenie zdecydowały przede wszystkim wskaźniki tlenowe, ChZT-Cr, ogólny węgiel i selen. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych wskazuje, że w rzekach nie były dotrzymane normy jakości wymagane dla prawidłowego rozwoju ryb 35 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. łososiowatych i karpiowatych. O negatywnej ocenie zdecydowały przede wszystkim wskaźniki tlenowe (BZT5 i tlen rozpuszczony), biogenne (azotyny, azot amonowy, fosfor ogólny) oraz całkowity chlor pozostały. Większość rzek na terenie województwa mazowieckiego charakteryzuje się stosunkowo czystymi osadami, nie zanieczyszczonymi metalami ciężkimi. Zwiększone zawartości związków chlorowcoorganicznych (PCB i pestycydy) w pobliżu Józefowa stwierdzono w Wiśle na wysokości Warszawy. Miarą zanieczyszczenia rzeki jest także stopień zachodzącego procesu eutrofizacji. Eutrofizacja jest naturalnym lub antropogenicznym procesem prowadzącym do wzbogacania zbiorników wodnych charakterystycznymi prowadzone w substancje wskaźnikami intensywne rolnictwo pokarmowe. zanieczyszczeń lub Związki na występują azotu obszarach źródła i fosforu zlewni, gdzie odprowadzania są jest ścieków komunalnych. Następstwem eutrofizacji jest wzmożony rozwój roślin w szczególności glonów i planktonu oraz zachwianie równowagi tlenowej zbiornika, zwłaszcza w obszarach przydennych, gdzie opadające obumarłe organizmy ulegają rozkładowi. Może to nawet spowodować zupełny zanik tlenu w warstwach dennych zbiornika i rozpoczęcie procesów beztlenowych, z wydzielaniem siarkowodoru, metanu i innych trujących substancji. Za wody podatne na eutrofizację uznaje się wody, w których stężenia średnioroczne substancji przekraczają dopuszczalny poziom. Wskaźnikami eutrofizacji są także długotrwałe zakwity wody powodowane często przez okrzemki i zielenice, masowy rozwój glonów poroślowych, redukcja różnorodności i obfitości makrofitów, fauny bezkręgowej oraz ryb. Tabela 16 Ocena podstawowych wskaźników eutrofizacji Wisła – Góra Kalwaria 2004 fosfor ogólny - 2005 2006 - - Wisła – Kępa Zawadowska 2005 - azotany azot azotano wy azot ogólny chlorofil 133,7 73,23 80,32 81,69 „a” źródło: WIOŚ Warszawa 2006 0,88 2007 - Świder Mienia Wartości kryterialn e 2006 2004 2005 2006 0,63 0,87 0,72 0,49 > 0,25 brak danych > 10 brak danych >2,2 brak danych >5 ‐ 113,9 - 23,39 15,89 - > 25 Przeprowadzone badania i pomiary są podstawą do stwierdzenia że rzeki są zagrożone eutrofizacją. Zrzuty ścieków powodują, że rzeki prowadzą wody nie odpowiadające normom. 36 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.3.4. Zasoby wód podziemnych Struktura Niecki Mazowieckiej umożliwiła powstanie zbiornika wód oligoceńskich, zasobnego w wodę i dodatkowo o artezyjskim i subartezyjskim charakterze. Dobrą jakość wód zapewniają odlegle źródła zasilania. Najbardziej zasobny zbiornik płytkich wód podziemnych jest związany z piaskami doliny Wisły. Zbiorniki Doliny Środkowej Wisły są niezwykle bogate, jednak wymagają szczególnej ochrony jakościowej. Obszary o najkorzystniejszych warunkach hydrogeologicznych wyróżniane są jako Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Zgodnie z „Mapą obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony” Józefów położony jest w zasięgu GZWP nr 222 Dolina Rzeki Środkowej Wisły (Warszawa-Puławy). Jest to zbiornik wśród czwartorzędowych utworów porowych związanych z doliną rzeki (QD). Powierzchnia zbiornika wynosi 2 085 km2, z czego strefy najwyższej ochrony (ONO) zajmują powierzchnię 400 km2, zaś strefy wysokiej ochrony (OWO) zajmują 1285 km2. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 1 000 000 m3/dobę. Średnia głębokość ujęć w tym zbiorniku wynosi 60 m. 10 Poziom wód gruntowych zależy od okresowego bilansu odpadów i parowania na tarasie zalewowym jak również od stanów wód w Wiśle w obszarze tarasu zalewowego. Na jakość wód gruntowych znaczący wpływ ma sposób zagospodarowania terenu w rejonie studni. Stwierdzane w wodzie zanieczyszczenia najczęściej mają charakter punktowy i są pochodzenia antropogenicznego. 3.3.5. Monitoring wód podziemnych Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Przedmiotem monitoringu są jednolite części wód podziemnych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Wyniki badań i ocen wykonywanych w ramach monitoringu jakości wód podziemnych posłużą do optymalizacji działań związanych z ochroną i gospodarowaniem zasobami wód podziemnych, mających na celu utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych. Ogólne zapisy dotyczące badania i oceny wód podziemnych są ujęte w art. 38a ust.1, art.47 oraz art. 155a i 155b ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.). 10 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk 37 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Zakres badań w ramach monitoringu diagnostycznego badań chemicznych wód podziemnych obejmuje wskaźniki ogólne: odczyn, temperaturę, przewodność elektryczną, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny oraz wskaźniki nieorganiczne: amoniak, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, chlorki, chrom, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, siarczany, sód, wapń, wodorowęglany, żelazo. Badania monitoringowe są prowadzone w punktach pomiarowych (studnie wiercone, piezometry), z których większość ujmuje płytkie poziomy wodonośne występujące przeważnie w obrębie czwartorzędowego piętra wodonośnego. W roku 2008 na terenie województwa mazowieckiego badania wód w monitoringu diagnostycznym realizowane były przez Państwowy Instytut Geologiczny - PIG oraz badania wód w monitoringu operacyjnym w zagrożonych częściach wód przez PIG i WIOŚ. W związku z faktem, iż Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu wód oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku, a prace legislacyjne dotyczące projektu rozporządzenia z art.38 ust.1 znowelizowanej ustawy Prawo wodne, w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych nie zostały jeszcze zakończone, ocena stanu wód podziemnych za rok 2007, zgodnie z decyzją Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, została dokonana na podstawie poprzednio obowiązującego rozporządzenia, które wyróżnia 5 klas jakości wód: • klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, • klasa II – wody dobrej jakości, • klasa III – wody zadowalającej jakości, • klasa IV – wody niezadowalającej jakości, • klasa V – wody złej jakości. Zasada zaliczania wód do odpowiedniej klasy polega na dopuszczeniu przekroczenia wartości granicznych nie więcej niż trzech wskaźników pod warunkiem, że mieszczą się one w granicach przyjętych dla bezpośrednio niższej klasy jakości. Jako niedopuszczalne przyjęto przekroczenie wartości granicznych wskaźników o charakterze toksycznym: arsenu, amoniaku, azotanów, azotynów, fluorków, chromu, kadmu, miedzi, niklu, ołowiu, rtęci, cyjanków, fenoli, pestycydów, WWA, olejów mineralnych, substancji powierzchniowo czynnych anionowych. 3.3.6. Stan wód podziemnych Chemizm i jakość wód podziemnych zależą od warunków ich występowania, w tym wykształcenia litologicznego warstwy wodonośnej i miąższości nadkładu izolacyjnego. 38 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Ogólna struktura jakości wód podziemnych jest odzwierciedleniem zmian zachodzących w wodach gruntowych. Najbardziej narażone na zanieczyszczenia są wody gruntowe występujące płytko pod powierzchnią. Na ich jakość znaczący wpływ ma sposób zagospodarowania terenu w rejonie studni. Stwierdzane w wodzie zanieczyszczenia najczęściej mają charakter punktowy i są pochodzenia antropogenicznego. Wody wgłębne, lepiej izolowane generalnie nie wykazują obniżenia jakości powodowanego czynnikami antropogenicznymi. Zachodzi jednak obawa, że w dłuższym czasie ich jakość może ulegać pogorszeniu na skutek powolnej migracji zanieczyszczeń. Przeprowadzone konsultacje ze społeczeństwem wykazały, że jednym z największych problemów na terenie Józefowa jest pogorszenie jakości wody pitnej. Około 30% ankietowanych mieszkańców twierdzi, że zjawisko to negatywnie wpływa na standard ich życia. Na jakość wody pitnej narzekają mieszkańcy korzystający z wodociągów. Mieszkańcy posiadający własne ujęcia cieszą się wodą dobrej jakości. Na terenie Miasta Józefów nie są zlokalizowane punkty monitoringu jakości wód podziemnych. W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych wody zbiornika GZWP Nr 222 najbliższe punkty pomiarowe zlokalizowane są w Warszawie w dzielnicy Radość. Wyniki badań uzyskano z opracowania: „Ocena jakości wód podziemnych” w punktach badawczych sieci krajowej PIG na terenie województwa mazowieckiego. Tabela 17 Jakość wód podziemnych Miejsco wość poziom wodon ośny wskaźniki stężeń w wodzie o niskiej jakości klasa wód rodzaj wód 2004 gruntowe – wody płytkiego Warszawa czwartor krążenia o I -Radość zędowe swobodnym zwierciadle wody źródło: „Ocena jakości wód podziemnych”, PIG 2005 2006 2007 2004 2005 II III III - - 2006 2007 Fe Fe Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód podziemnych są określone w rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. 2004 nr 32 poz. 284). Badane wody podziemne w pobliżu Miasta Józefów kwalifikują się generalnie do wód o dobrej jakości. Klasa III oznacza wody zadowalającej jakości. Podstawą zakwalifikowania wód do III klasy jakości było przekroczenie dopuszczalnych stężeń wskaźników żelaza. Nie są obserwowane podwyższone wskaźniki substancji toksycznych. 39 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.3.7. Gospodarka wodnościekowa Zaopatrzenie w wodę Z sieci wodociągowej na terenie Miasta Józefów w 2007 r. korzystało średnio 42,3% mieszkańców. Sieć wodociągowa wynosi 228km/100km2. Długość czynnej sieci wodociągowej wynosi 52,8 km. W 2007 roku na terenie miasta zarejestrowanych było 1 372 podłączeń prowadzących do budynków mieszkalnych. Ilość odbiorców wody z wodociągów wynosiła 8 020 osób 11. Dla potrzeb komunalnych i gospodarczych wykorzystywane są zasoby wód ujmowane są za pomocą studni głębinowych. Obecnie na terenie Józefowa funkcjonuje ujęcie wód podziemnych z przeznaczeniem do celów komunalnych składające się z 3 studni i stacji uzdatniania wody. Stacja wodociągowa i studnie znajdują się na obszarze pomiędzy ul. Drogowców a Al. Nadwiślańską. Studnie znajdują się na głębokości od 51 do 55m. Możliwa jest eksploatacja jednocześnie dwóch z nich. Maksymalna wydajność studni wynosi obecnie 160 m3/h, od września 2009 roku zgodnie z uzyskanym pozwoleniem wydajność studni wzrośnie do 220 m3/h. Wszystkie studnie ujmują wody z utworów czwartorzędowych. Cały system technologiczny jest objęty stałą kontrolą jakości. Teren wokół studni jest ogrodzony i zabezpieczony. Wokół studni została wyznaczona strefa ochrony bezpośredniej i pośredniej. 12 Dostawa wody do odbiorców odbywa się przy pomocy wodociągowej sieci magistralno rozdzielczej i rozdzielczej o średnicach Ø 300, 250, 200, 150 i 100 mm, wykonanej z rur żeliwnych i z PE. Gospodarstwa domowe oraz podmioty gospodarcze nie podłączone do sieci wodociągowej korzystają z indywidualnych studni o głębokości kilkunastu metrów. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności na terenie Józefowa w 2007 roku wyniosło 226 dam3, w przeliczeniu na 1 odbiorcę 28,2 m3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Do sieci kanalizacyjnej na terenie Józefowa w 2007r. dostęp miało średnio 53,4% mieszkańców. Sieć kanalizacyjna obecnie wynosi 185,3 km/100km2. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 44,3 km. 1 481 podłączeń prowadzących W 2007 roku na terenie miasta zarejestrowanych było do budynków mieszkalnych. Liczba korzystających z kanalizacji wynosiła 10 129 osób 13. Wyniki przeprowadzonych na terenie miasta ankiet wskazują, że aż 71,5% pytanych mieszkańców odczuwa potrzebę dalszego rozwoju sieci kanalizacyjnej. 11 Bank Danych Regionalnych, GUS Na podstawie danych z Zakładu Gospodarki Komunalnej 13 Bank Danych Regionalnych, GUS 12 40 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Na terenie miasta nie funkcjonuje oczyszczalnia ścieków. Ścieki doprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Otwocku. Na terenie Józefowa znajduje się przepompownia ścieków przy ul. Jarosławskiej oraz szereg mniejszych przepompowni umożliwiających odprowadzanie ścieków z terenu miasta. Gospodarstwa domowe oraz podmioty gospodarcze nie podłączone do systemu kanalizacji sanitarnej korzystają z własnych zbiorników, z których ścieki z nich dowożone są do oczyszczalni w Otwocku. Na terenie miasta nie jest możliwe wyposażenie gospodarstw w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Mimo iż budowa sieci kanalizacyjnej jest w miejscach zabudowy rozproszonej nieopłacalna pod względem ekonomicznym warunki glebowe pozwalają jedynie na budowę zbiorników bezodpływowych. 3.3.8. Źródła zanieczyszczeń wód Jakość wód uzależniona jest w dużej mierze od prowadzonej gospodarki wodno – ściekowej. Powodem niskiej jakości wód gruntowych na terenie miasta jest nieuregulowana gospodarka ściekowa. Jedną z głównych przyczyn zanieczyszczeń wód jest niewystarczający system sieci kanalizacyjnej i związane z tym nielegalne odprowadzanie ścieków socjalnobytowych bezpośrednio do gruntu. Zaniedbane gospodarstwa oraz nieszczelne szamba mogą być źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych, gruntowych oraz powodować skażenie gleb. Zanieczyszczenie związane jest przede wszystkim z przedostawaniem się substancji do wód rzecznych wraz ze spływem powierzchniowym. Zanieczyszczenie wód podziemnych odbywa się w procesie przesiąkania substancji w głąb profilu glebowego (dodatkowo gleby piaszczyste ułatwiają ten proces). Wpływ na jakość wód na terenie Józefowa mogą wywierać również wody opadowe pochodzące z powierzchni utwardzonych terenów takich jak centra miast, parkingi, szlaki komunikacyjne. Wody te przed wprowadzeniem do odbiorników powinny być podczyszczane w piaskownikach i separatorach. Wody opadowe powinny być ujmowane w systemy kanalizacyjne, do których odprowadzanie ścieków bytowych powinno być uniemożliwione. Istnieje także zagrożenie dla wód podziemnych płytkiego poziomu wodonośnego, które stanowią niezabezpieczone lub źle zabezpieczone (bez uszczelnienia podłoża) składowiska odpadów. Szczególnie niebezpieczne mogą być odcieki z porzucanych w niekontrolowany sposób odpadów, zwłaszcza gdy wśród nich znajdują się w dużych ilościach substancje niebezpieczne. Na jakość wody wpływ wywierają także emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych – obiekty przemysłowe a także szlaki komunikacyjne oraz obiekty infrastruktury transportowej (głównie stacje paliw). 41 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Istotnym działaniem mającym wpływ na ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych jest właściwe zabezpieczenie studni w postaci utworzenia stref ochronnych w ich najbliższym otoczeniu. Mają one na celu eliminację występowania zanieczyszczeń związanych ze spływem powierzchniowym i uniemożliwianie ich przesiąkania do gleby. 3.4. Zasoby przyrodnicze i antropogeniczne Około 40% mieszkańców poddanych ankietyzacji uważa, że na terenie Miasta Józefów występują obiekty o dużej wartości przyrodniczej. potrzebę Większość mieszkańców dostrzega rozwoju rekreacji na terenie miasta. W tym celu należy zatroszczyć się o występujące na tym obszarze walory przyrodnicze jak też i antropogeniczne. Józefów stanowi fragment kompleksu lasów i osiedli leśnych o szczególnych walorach klimatyczno – uzdrowiskowych pasma otwockiego, którego stan ma strategiczne znaczenie dla sprawności zjawiska napowietrzania Warszawy i jej obszaru metropolitalnego. Józefów ma charakter miasta – ogrodu, położony jest wśród lasów sosnowych, które kształtują specyficzny mikroklimat charakteryzujący się wartościami uzdrowiskowymi. Zasoby przyrodnicze miasta są atrakcyjne dla mieszkańców Warszawy pod względem rekreacyjno – wypoczynkowym, z czym związane są wieloletnie tradycje Józefowa, jako miejsca letniego wypoczynku. 3.4.1. Dziedzictwo kulturowe Do najważniejszych atutów Miasta Józefów należy duża liczba obiektów zabytkowych, głównie XIX – wiecznych domów w charakterystycznym, unikalnym dla tego obszaru stylu „Świdermajer”. Zabytki te stanowią o atrakcyjności tego obszaru i stwarzają możliwość rozwoju turystyki. Dlatego kultywowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego jest jednym z ważniejszych priorytetów w długookresowej polityce społeczno-gospodarczej władz samorządowych. Na terenie Miasta Józefów znajduje się 31 obiektów wpisanych do Krajowego Rejestru Zabytków: • Budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja 65, • Budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja 89, • Budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja 100 (Wiślana 2), • Budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja 102, • Budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja 103, • Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul. 3 Maja, • Budynek mieszkalny przy ul. Polnej 11, • Budynek mieszkalny przy ul. Piotra Skargi 1, • Budynek mieszkalny przy ul. Sikorskiego 65, 42 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Budynek mieszkalny przy ul. Sikorskiego 85, • Budynek mieszkalny przy ul. Sikorskiego 99, • Budynek mieszkalny przy ul. Topolowej 2, • Budynek mieszkalny przy ul. Uroczej 4b, • Budynek mieszkalny przy ul. Uroczej 6a, • Budynek mieszkalny przy ul. Uroczej 6b, • Budynek mieszkalny przy ul. Uroczej 6c, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 2, • Budynek Urzędu Miasta przy ul. K. Wyszyńskiego 3, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 4, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 11, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 27, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 28, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 68, • Budynek mieszkalny przy ul. K. Wyszyńskiego 70, • Budynek mieszkalny przy ul. Wiosennej 9, • Budynek mieszkalny przy ul. Wiślanej 4 • Budynek mieszkalny przy ul. Nadwiślańskiej 100, • Cmentarz przy parafii rzymsko – katolickiej z pomnikiem ofiar II wojny światowej przy ul. Kopernika, • Budynek mieszkalny przy ul. Bocznej (budynek Grota – Roweckiego), • Budynek mieszkalny przy ul. Leśnej 19, • Budynek mieszkalny przy ul. Sosnowej 29; Stan obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie miasta jest różny. W najgorszym stanie są budynki drewniane przejęte w okresie powojennym służące jako mieszkania kwaterunkowe. Część z nich nadaje się jedynie do rozbiórki i ponownego odtworzenia. 3.4.2. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu Ochronę gatunkową regulują następujące rozporządzenia: • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. nr 168, poz. 1764); • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. nr 220, poz. 2237); • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. nr 168.poz.1765). 43 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Teren Miasta Józefowa charakteryzuje się wysokimi walorami przyrodniczymi. Są to tereny o znacznym stopniu naturalności jak: doliny Wisły i Świdra, kompleksy leśne z udziałem starodrzewu, wydmy. Głównym bogactwem miasta są lasy kształtujące unikalny mikroklimat. Na terenie miasta znajduje się rozbudowany system obszarów chronionych, świadczący o bogactwie przyrodniczym i krajobrazowym tego terenu. Najbardziej cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe zostały objęte różnymi formami ochrony. Większość mieszkańców, którzy poddani byli ankietyzacji zauważa degradację zasobów roślinnych, która przejawia się najczęściej poprzez usychanie drzewostanów. Głównym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego Józefowa jest proces niszczenia środowiska leśnego, przede wszystkim przez samowolną wycinkę drzew oraz nielegalny wywóz odpadów do lasu. Pomniki przyrody W obrębie Józefowa znajduje się 12 drzew wpisanych do rejestru Konserwatora Przyrody jako pomniki przyrody: • dąb szypułkowy, ul. Wspólna 21, • dąb szypułkowy przy ul. Nadwiślańskiej 226, • dąb szypułkowy przy ul. Nadwiślańskiej 252, • trzy dęby na skarpie, osiedle Dębinka, ul. Nadwiślańska 254, • trzy dęby na skarpie, osiedle Dębinka, ul. Nadwiślańska 256, • dąb szypułkowy przy skrzyżowaniu Al. Nadwiślańskiej z ul. Drogowców, • dąb szypułkowy Nowa Wieś • sosna zwyczajna, ul. 3 Maja, obok kościoła, Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu Wschodnia część miasta znajduje się w zasięgu Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, który zajmuje powierzchnię 15 519 ha. Oprócz Józefowa obejmuje zasięgiem również 6 innych gmin w województwie mazowieckim. Park ten został utworzony w celu ochrony lasów i najcenniejszych przyrodniczo obszarów po prawej stronie Wisły. Historycznie tereny te zaliczane były do dużego kompleksu leśnego zwanego Puszczą Osiecką. Ponad 70% powierzchni parku zajmują lasy, głównie iglaste z niemal wszystkimi typami borów. Dominującym zespołem leśnym jest bór świeży. Na terenie parku zachowały się również torfowiska oraz inne zespoły charakterystyczne dla obszarów podmokłych, takie jak olsy czy zespoły łozowo-kruszynowe. Wśród drzew dominującym gatunkiem jest sosna zwyczajna. Na terenach bagiennych występuje w postaci karłowatej. Wśród drzew liściastych częste są: brzoza, olsza i dąb. W borach występuje wiele rzadkich, często 44 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. chronionych roślin takich jak rosiczka okrągłolistna, pośrednia i długolistna, bagno zwyczajne, modrzewnica, mącznica lekarska i lilia złotogłów. W Mazowieckim Parku Krajobrazowym, lecz nie na terenie Józefowa w runie olsów spotkać można kaczyńca złotego i psiankę słodkogórz, zaś w sporadycznie występujących lasach grądowych runo tworzą: zawilec gajowy, pszeniec, perłówka zwisła, turówka wonna oraz podkolan biały. Ciekawostką botaniczną jest występujący tu niewielki krzew wawrzynek wilczełyko. Dla fauny charakterystyczne są gatunki ssaków: łoś, jeleń, dzik, sarna, borsuk, lis, łasica, kuna, bóbr i wydra. Na terenie parku żyje wiele gatunków ptaków, wśród których są gatunki zagrożone wyginięciem w skali światowej. Do najbardziej zagrożonych gatunków należą: derkacz, kania ruda, bielik, nur czarnoszyi czy siewka złota. Na terenie Józefowa w obrębie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego występują pasma łagodnych wzgórz (np. tzw. józefowskie wydmy, ciągnące się od dzielnicy Józefowa - Rycice, aż do Międzylesia). W okolicy Józefowa łańcuchy wydm osiągają nawet do 20 m wysokości. Obszar ten jest powiązany szlakami turystycznymi i ścieżkami rowerowymi z Warszawą. Najdogodniejsze połączenie stanowi historyczny odcinek Kolei Nadwiślańskiej. W granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyodrębniono: • Strefę szczególnej ochrony ekologicznej obejmującą tereny, które decydują o potencjale biotycznym obszarów, tzn.: kompleksy leśne o powierzchni ponad 5 ha, ciągi ekologiczne (ponadlokalne powiązania przyrodnicze, szlaki migracji flory i fauny) i zespoły przyrodnicze o szczególnych walorach. • Strefę ochrony urbanistycznej obejmującą wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmożonym naporze urbanizacyjnym, posiadające szczególne walory przyrodnicze. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzono w dniu 29 sierpnia 1997. Powierzchnia obszaru wynosi 149 051 ha. Obejmuje tereny dolin rzecznych Wisły i Narwi i ich dopływów oraz związane z nimi kompleksy leśne. Stanowi on otulinę dla innych form ochrony przyrody. Pełni rolę systemu korytarzy ekologicznych, pozwalających na swobodne rozprzestrzenianie się gatunków. Obszar chronionego krajobrazu tworzy system osłony ekologicznej aglomeracji warszawskiej. Rezerwaty Na obszarze Józefowa znajduje się rezerwat przyrody Dolina Świdra. Łączna powierzchnia rezerwatu wynosi 238 ha. Został on utworzony w 1978 roku. Celem ochrony są rzeki Świder i Mienia z licznymi przełomami, zakolami i wodospadami oraz nadbrzeżną roślinnością. Ochroną objęto 41 kilometrów rzeki Świder, począwszy od Dłużewa, a na moście w Świdrach Wielkich kończąc. Chronione są pasy szerokości ok. 20 m znajdujące się po obu stronach koryt rzecznych. Rezerwat bogaty jest w faunę, z których do 45 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. najcenniejszych należą zimorodki, jaskółki brzegówki, dzięcioły oraz wydry. W wodach rezerwatu rosną rdestnice, grążele żółte i grzybienie białe. Rezerwat przyrody Wyspy Zawadowskie został utworzony w 1998 r. Zajmuje powierzchnię 530,28 ha. Obejmuje wyspy, mielizny i piaszczyste łachy oraz wody płynące Wisły, zaś celem utworzenia rezerwatu była ochrona ekosystemów wodnych o charakterze naturalnym lub zbliżonym do naturalnego. Jest to miejsce gniazdowania i żerowania rzadkich gatunków ptaków oraz ostoja zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym. Ponadto obszar ten ma duże walory krajobrazowe. Rezerwat należy do krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Podstawowe 6 gatunków ptaków lęgowych, dla których ochrony utworzono rezerwat, to: mewa śmieszka i mewa pospolita, rybitwa rzeczna i białoczelna, sieweczka rzeczna i obrożna. Rezerwat przyrody Wyspy Świderskie podobnie jak rezerwat Świder jest to faunistyczny rezerwat przyrody. Został utworzony w 1998 r., zajmuje powierzchnię 572,28 ha. Obejmuje liczne wyspy, mielizny i piaszczyste łachy przy ujściu rzeki Świder oraz wody płynące Wisły. Ma na celu ochronę ekosystemów wodnych w korycie środkowej Wisły. Na terenie rezerwatu stwierdzono 163 gatunki roślin i 175 gatunków kręgowców, w tym 140 gatunków ptaków. Rezerwat należy do krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych, jeszcze regionów powszechnie gatunków roślin i zwierząt także typowych, wciąż występujących siedlisk biogeograficznych. W Polsce przyrodniczych, występują charakterystycznych 2 regiony: kontynentalny dla (96% powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz z specjalne obszary rozporządzeniem ochrony Ministra siedlisk Środowiska z (SOO). dnia 5 W Mieście września Józefów 2007r. zgodnie zmieniającym 46 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 179, poz. 1275) znajduje się obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO): Dolina Środkowej Wisły (kod PLB140004). Dolina Środkowej Wisły z czego (kod PLB140004) to obszar o powierzchni 28 061,3 ha, Na terenie Józefowa znajduje się 499,4 ha. Jest to obszar specjalnej ochrony ptaków, obejmujący odcinek Wisły pomiędzy Dęblinem a Płockiem. Na obszarze ostoi rzeka zachowała swój naturalny charakter rzeki roztokowej, z licznymi wyspami. Dominującymi biotopami na terenie ostoi są cieki wodne, lasy liściaste, łąki i pastwiska. Ptaki wymienione w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej: bączek, bocian czarny, podgorzałka, bielaczek, bielik, błotniak stawowy, derkacz, kulon, płatkonóg szydłodzioby, mewa czarnogłowa i mała, rybitwa wielkodzioba, rzeczna, białoczelna i czarna, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, świergotek polny, podróżniczek, pokrzewka jarzębata, muchołówka mała, gąsiorek. Istniejące formy ochrony przyrody na terenie objętym Doliną Środkowej Wisły: • Rezerwaty Przyrody: Kępa Antonińska, Kępa Rakowska, Kępa Wykowska, Kępy Kazuńskie, Łachy Brzeskie, Ławice Kiełpińskie, Ławice Troszyńskie, Ruska Kępa, Wikliny Wiślane, Wyspy Białobrzeskie, Wyspy Kobylnickie (projekt), Wyspy Zakrzewskie, Wyspy Zawadowskie, Wyspy Świderskie, Zakole Zakroczymskie. • Obszary Chronionego Krajobrazu: Doliny Rzeki Pilicy i Drzewiczki, GostynińskoGąbiński, Nadwiślański I, Nadwiślański II, Nadwiślański III, Warszawski. Wisła Środkowa (pltmp255) znajduje się na liście Shadow List 2006 jest to specjalny obszar ochrony siedlisk. Obszar ten zajmuje powierzchnię 16 057,60 ha. Ostoja obejmuje fragment doliny Wisły pomiędzy Dęblinem a Warszawą. Wisła na tym odcinku zachowała naturalny charakter, towarzyszą jej liczne starorzecza i piaszczyste łachy, na brzegach rozciągają się rozległe tereny łąkowe. Występują tu też płaty łęgów i zarośli wierzbowych, kępy zadrzewień i zakrzewień oraz murawy napiaskowye. W wodach Wisły i jej dopływów żyją 43 gatunki ryb. Na wyspach gniazdują rzadkie już w Europie ptaki, a regularnie zalewane lasy są naturalną formą ochrony przed powodziami. Z roślin do najważniejszych gatunków należą grzybieńczyk wodny, salwinia pływająca, skolochloa trzcinowata oraz wolfia bezkorzeniowa. Występują tu takie ptaki jak: tracz bielaczek, kulon, płatkonóg szydłodzioby, mewa mała, rybitwa wielodzioba, czapla siwa, łabędź niemy, cyraneczka, kaczka krzyżówka, kaczka płaskonos, gągoł, mewa śmieszka. Dolina Świdra (pltmp507) znajduje się na liście Shadow List 2008 i jest projektowanym specjalnym obszarem ochrony siedlisk przekazanym do Komisji Europejskiej jeszcze niezatwierdzonym. Obszar cechuje urozmaicony i niezwykle malowniczy krajobraz, jaki tworzą wyłącznie naturalne, swobodnie meandrujące rzeki Świder i Mienia. Zajmuje powierzchnię 5 267,34 ha Występują tu 23 gatunki ryb i 2 gatunki minogów, w tym 47 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 4 gatunki wymienione w Dyrektywie Siedliskowej: minog strumieniowy, minog rzeczny, piskorz i koza. Godna podkreślenia jest obecność ryb wymagających wysoko natlenionej wody: jelca, jazia, świnki, klenia, miętusa i introdukowanego pstrąga potokowego. Brzegi rzek niemal w całości naturalnie zarastają pasmem ziołorośli, zadrzewień i lasów łęgowych. Dolina Świdra jest jednym z najważniejszych obszarów w zachowaniu ciągłości populacji wydry na Mazowszu. W kwietniu 2009 roku ograniczono zasięg do 1 475,7 ha oraz zaproponowano zmianę nazwy na Dolina Środkowego Świdra, w związku z czym obszar ten nie będzie znajdował się w granicach Miasta Józefów. 3.4.3. Lasy Lasy są dominującym elementem roślinnym na terenie Józefowa. Zajmują one zgodnie z opracowaną w 2007 roku „Ogólną oceną stanu zdrowotnego drzew Gminy Józefów, wraz ze wskazaniem zagrożeń i propozycji działań zapobiegających ubytkom w drzewostanach miasta” aż 48% powierzchni miasta. Bory na terenie miasta należą do zespołów: boru sosnowego suchego i subatlantyckiego boru sosnowego świeżego. Przeważającym gatunkiem w zbiorowiskach borowych jest sosna pospolita, której towarzyszy brzoza brodawkowata i dąb szypułkowy. We wschodniej części miasta miejscami występuje drzewostan ponad 100-letni. W obrębie miasta występują także lasy łęgowe. Występują one na terenach zalewowych w dolinach rzek Świder i Wisła. Ten typ lasu ma dużą wartość przyrodniczą, uznawany jest za jeden z najrzadszych w skali całego kraju. Zespoły roślinne na terenie Józefowa należą do grupy łęgów: nadrzeczny łęg topolowy, nadrzeczny łęg wierzbowy oraz łęg jesionowoolszowy. Gatunkowo dominuje olcha, wierzba, topola. Część z nich znajduje się w zasięgu obszaru Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły. 3.4.4. Monitoring przyrody Monitoring przyrody jest prowadzony na podstawie ustaw: • Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz.902 z późn. zm.); • Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92 poz.880 z późn. zm.); • Ustawa o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45 poz.435 z późn. zm.); Jednocześnie realizowane są zadania wynikające z międzynarodowych aktów prawnych: konwencji o różnorodności biologicznej, konwencji o obszarach wodno-błotnych, konwencji o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej i ich siedlisk oraz konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt. W monitoringu przyrody uwzględniane są także obszary chronione, wyznaczone na podstawie Ramowej Dyrektywy Wodnej, w tym właściwe stanowiska w ramach programu Natura 2000, wyznaczone na mocy dyrektywy 92/43/EWG oraz dyrektywy 79/409/EWG. 48 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. W ramach państwowego systemu monitoringu przyrody realizowane są zadania: • Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura2000 – zbieranie informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków w Polsce dla potrzeb oceny zastosowanych metod ochronnych. • Monitoring siedlisk i gatunków ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – uzyskanie informacji na temat stanu zachowania w skali całego kraju oraz w skali regionu biogeograficznego wybranych dzikich gatunków fauny i flory (z wyłączeniem ptaków) oraz siedlisk przyrodniczych. Badane i oceniane są: zajmowana powierzchnia, zasięg oraz specyficzna struktura i funkcje siedlisk przyrodniczych, zasięg i dynamika populacji gatunków oraz wielkość ich siedlisk. • Monitoring lasów – celem jest dostarczenie informacji o stanie lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowaniu, na potrzeby kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego kraju. • Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego – celem jest dostarczanie danych o stanie reprezentatywnych geoekosystemów Polski (z uwzględnieniem ich geo- i bioróżnorodności), mechanizmach ich funkcjonowania, tendencjach zmian zachodzących w nich pod wpływem zmian klimatu i działalności człowieka, rodzaju i charakterze zagrożeń geoekosystemów. Zadania te, poza zapewnieniem wstępnych danych dotyczących wybranych siedlisk i gatunków, mają na celu stworzenie podstaw metodycznych dla docelowych rozwiązań monitoringu przyrody w Polsce uwzględniającego wymagania prawodawstwa polskiego, UE i konwencji międzynarodowych. 3.5. Hałas Hałasem nazywamy każdy dźwięk, który w danych warunkach może być uciążliwy lub zagrażać zdrowiu. Dźwięki tj. rozchodzące się zaburzenie (drgania) cząsteczek powietrza można opisać ciśnieniem oraz częstotliwością drgań. Dźwięk, który odczuwany jest przez ludzi jako dwukrotnie większy (głośniejszy), jest efektem fali dźwiękowej o energii kilkukrotnie większej. Stało się to podstawą do wprowadzenia pojęcia poziomu natężenia dźwięku uwzględniającego logarytmiczny charakter odczuwania głośności, który wyznacza się ze wzoru L=10log(P2/P02) 14 i wyraża w decybelach. Zgodnie z tym wzorem dwukrotny 14 Poziom dźwięku wyrażony w decybelach to 10 logarytmów dziesiętnych ze stosunku kwadratów ciśnienia akustycznego do kwadratu ciśnienia równego 2*10‐5 Pa (po) 49 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. wzrost natężenia oznacza wzrost poziomu głośności o ok. 3 db, dziesięciokrotny wzrost natężenia to wzrost poziomu głośności o 10 db, stukrotny o 20 db. 3.5.1. Monitoring hałasu Źródłem informacji o hałasie w środowisku jest Państwowy Monitoring Środowiska, który stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska. Monitoring hałasu obejmuje zarówno emisję hałasu jak i ocenę klimatu akustycznego. W ramach Państwowego Monitoringu funkcjonuje sieć krajowa oraz sieci regionalne i lokalne. Sieci regionalne wojewódzkie obejmują badania wykonywane w zależności od potrzeb w miejscach o szczególnym zagrożeniu i obejmują pomiary hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich. Sieci lokalne obejmują pomiarami źródła przemysłowe i komunikacyjne. Ten sam dźwięk może być oceniany w różny sposób przez różne osoby. Jedni mogą go oceniać jako przyjemny i pożądany, a inni jako uciążliwy i szkodliwy. Uciążliwość hałasu uzależniona jest od pory występowania (dzień i noc), przeznaczenia terenu (obszary ochrony uzdrowiskowej i zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna) oraz od grup źródeł hałasu. Poniższa tabela przedstawia dopuszczalne wartości hałasu o określonej porze dnia i na terenach o różnym typie zabudowy. Tabela 18 Dopuszczalne poziomy hałasu l.p. przeznaczenie terenu dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB instalacje i pozostałe drogi lub linie obiekty i grupy źródeł kolejowe hałasu pora dnia – pora nocy 8 najmniej –1 pora dnia pora nocy korzystnyc najmniej 16 godzin 8 godzin h godzin korzystna kolejno po godzina sobie 1. a) tereny A ochrony uzdrowiskowej b) tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 2. a) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży c) tereny domów opieki d) tereny szpitali w miastach 55 50 50 40 3. a) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) tereny zabudowy zagrodowej 60 50 55 45 50 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. l.p. dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB instalacje i pozostałe drogi lub linie obiekty i grupy źródeł kolejowe hałasu pora dnia – pora nocy 8 najmniej –1 pora dnia pora nocy korzystnyc najmniej 16 godzin 8 godzin h godzin korzystna kolejno po godzina sobie przeznaczenie terenu a) tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudowa mieszkaniową i 65 55 55 45 4. koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 Poz. 826) System monitoringu realizuje zadania związane w województwie z pozyskiwaniem i analizowaniem danych o klimacie akustycznym uwzględniając rodzaj terenu, rodzaj obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu. Celem jest zapewnienie informacji dla potrzeb ochrony przed hałasem realizowanej poprzez instrumenty planowania przestrzennego oraz instrumenty ochrony środowiska takie jak pozwolenia, programy ochrony środowiska, w tym programy ochrony przed hałasem oraz rozwiązania techniczne ukierunkowane na źródła lub minimalizujące oddziaływanie. Inspekcja Ochrony Środowiska jest zobowiązana do organizowania i koordynowania państwowego monitoringu środowiska, prowadzenia badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian. Wobec powyższego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska określa zakres badań własnych a także zakres wykorzystania badań prowadzonych przez inne jednostki z mocy prawa wykonujące pomiary hałasu, niezbędny do wykonania oceny klimatu akustycznego w województwie. 3.5.2. Stan środowiska akustycznego Hałas jest jednym z czynników warunkujących jakość środowiska. Odczuwany jest jako jedno z najbardziej istotnych i dokuczliwych zanieczyszczeń. Pomiary hałasu prowadzone przez WIOŚ dotyczą głównie miast, na obszarach wiejskich raczej nie są one przekraczane. Na terenie Józefowa w latach 2003 – 2007 nie były prowadzone pomiary hałasu. Pomiary hałasu komunikacyjnego były przeprowadzone w Warszawie na ul. Wał Miedzeszyński, która przebiega przez teren Józefowa jako Al. Nadwiślańska. 51 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 19 Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego – droga nr 801 data pomiaru miejsce pomiaru lokalizacja punktu pomiarowego Równoważny poziom hałasu LAeq [dB] Natężenie ruchu pojazdów [poj./h] samochody osobowe pojazdy ciężkie Pora dnia 30-05-2003 09-10-2003 20-05-2004 07-09-2004 Wał Miedzeszyński na wysokości ul. Papierowej Wał Miedzeszyński na wysokości ul. Papierowej Wał Miedzeszyński przy węźle (Trasa Siekierkowska) Wał Miedzeszyński przy węźle (Trasa Siekierkowska) 60m od skrajnego pasa ruchu na wys. ok. 1,5m 60m od skrajnego pasa ruchu na wys. 4m 2m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 4m 15m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 2m 30m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 2m 11 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 3 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 4 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 2 m 11 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 3 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 2 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 4 m 63,1 2152 228 64,3 2152 228 73,2 2083 68 68,4 2083 68 64,0 2083 68 70,0 3985 202 62,7 3985 202 61,6 3985 202 70,3 3517 234 63,6 3517 234 62,4 3517 234 71,1 510 41 65,1 510 41 61,4 510 41 67,3 545 74 58,6 545 74 56,9 545 74 67,7 836 111 53,8 836 111 56,8 836 111 Pora nocy 09-10-2003 20-05-2004 07-09-2004 Wał Miedzeszyński na wysokości ul. Papierowej Wał Miedzeszyński przy węźle (Trasa Siekierkowska) Wał Miedzeszyński przy węźle (Trasa Siekierkowska) 2m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 4m 15m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 2m 30m od skrajnego pasa ruchu na wysokości 2m 11 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 3 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 4 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 2 m 11 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 3 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 2 m 54 m od skrajnego pasa ruchu, na wys. 4 m źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie 52 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Pomiary wzdłuż drogi 801 na terenie Warszawy były prowadzone przez WIOŚ. W 2003 i 2004 roku wskazują one na nieznaczne przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. W porze dziennej przekroczenia te nie są tak częste jak w porze nocnej. Badania monitoringowe hałasu przeprowadzone w 2007 r. na terenie województwa mazowieckiego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykazały, że hałas komunikacyjny w dalszym ciągu jest jednym z największych zagrożeń i uciążliwości. Prawie wszystkie pomiary wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dla pory dnia i nocy. Największe zagrożenie hałasem występuje w miastach a poza miastami przy drogach, na których odbywa się ruch tranzytowy. Czynnikiem, który w znacznej mierze decyduje o uciążliwości hałasu jest wzrost liczby środków transportu. Przekłada się to w bezpośredni sposób na natężenie ruchu za równo w porze dnia jak i nocy. 3.5.3. Źródła hałasu O wielkości poziomu hałasu komunikacyjnego decydują: natężenie ruchu, prędkość pojazdów, ich stan techniczny, stan nawierzchni dróg, płynność ruchu, rodzaj zabudowy, a także kultura jazdy kierowców. Hałas drogowy jest jednym z najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wszystkim ze względu na powszechność jego występowania. Na terenie Józefowa największy wpływ na środowisko akustyczne wywiera komunikacja, także ruch tranzytowy przebiegający przez miasto. Część ankietowanych mieszkańców skarży się także na hałas kolejowy. Wśród ankietowanych mieszkańców 67% narzeka na nadmierny hałas za równo w porze dnia jak i nocy. Punktowe źródła emisji hałasu, związane głównie z działalnością produkcyjną lub przetwórczą podmiotów gospodarczych mają jedynie lokalny charakter. 3.6. Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowaniem elektromagnetycznym nazywamy emisję zaburzenia energetycznego wywołanego przepływem prądu elektrycznego lub zmianą ładunków w źródle. Zaburzenie polega na fakcie, częstotliwością, że wywołuje (magnetycznego). zmiana zmianę Promieniowanie pola z magnetycznego tą samą niejonizujące (elektrycznego) częstotliwością obejmuje pola pola z określoną elektrycznego elektromagnetyczne w zakresie od 0 do 300 GHz. Powyżej 300 GHz następuje już jonizacja atomów oraz cząsteczek (promieniowanie X oraz gamma) i pola elektromagnetyczne z tego zakresu nazywamy promieniowaniem jonizującym. Zjawisko elektromagnetyczne opisujemy podając natężenie pola elektrycznego, natężenie pola magnetycznego, częstotliwość drgań lub gęstość mocy. 53 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 3.6.1. Monitoring promieniowania W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku, na podstawie których tworzony jest rejestr zawierający informację o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Monitoring opiera się na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości. Tabela 20 Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Zakres częstotliwości promieniowania Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 10 kV/m 2500 A/m - - 2500 A/m - 10 kV/m 60 A/m - - 3/f A/m - 20 V/m 3 A/m - 3 MHz - 300 MHz 7 V/m - - 300 MHz - 300 GHz 7 V/m 0 Hz 0 Hz - 0,5 HZ 0,5 Hz - 50 HZ 0,05kHz - 1 kHz 0,001 MHz - 3 MHz 0,1 W/m2 źródło: Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Warszawie Tabela 21 Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności Zakres częstotliwości promieniowania 50 Hz Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 1 kV/m 60 A/m - źródło: Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Warszawie Monitoringiem objęte są tylko duże miasta. Analiza wyników pomiarów wykazuje, że występujące w środowisku poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od dopuszczalnych poziomów w zakresie od 2,6% do 29,1% i nie powinny zagrażać środowisku i zdrowiu ludzi. Monitoring promieniowania elektromagnetycznego (PEM) realizuje zadania związane z pozyskiwaniem i przetwarzaniem danych o polach elektromagnetycznych występujących w środowisku. Celem jego funkcjonowania jest ocena i obserwacja zmian wielkości 54 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. opisujących pola elektromagnetyczne oraz zapewnienie i udostępnienie informacji w tym zakresie. Monitoring PEM jest zadaniem Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, realizowany jest poprzez: • okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz dostępnych dla ludności, • uwzględnienie wyników badań wykonanych przez zarządzających instalacją z mocy prawa, • prowadzenie i aktualizowane corocznie, elektronicznej bazy danych o źródłach znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego, prowadzenie i aktualizowanie corocznie, rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, w rozbiciu na tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i tereny dostępne dla ludzi: - aktywności beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego; - aktywności wybranych radioizotopów gamma-promieniotwórczych (Cs-137, Ra-226, Ra-228, K-40) oznaczanych w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu całkowitego; - aktywności izotopu strontu Sr-90 oznaczanego radiochemicznie w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu całkowitego. Zapisy art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska włączają w zakres PMŚ informacje dotyczące promieniowania jonizującego. Dokonywanie systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju, zgodnie z ustawą z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz.U. nr 3, poz.18 z późn. zm.) należy do kompetencji Państwowej Agencji Atomistyki. Ocena ta powinna być oparta na wynikach badań, których zakres – w powiązaniu z listą stacji i placówek wykonujących pomiary skażeń promieniotwórczych, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 roku w sprawie stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych (Dz.U. nr 239, poz. 2030). 3.6.2. Źródła promieniowania Źródłem promieniowania jest każde urządzenie, w którym następuje przepływ (zmiana) prądu lub ładunku elektrycznego. Na przykład: linie wysokiego napięcia, stacje radiowe i telewizyjne, stacje bazowe i telefony telefonii komórkowej, radiotelefony, CBradio, urządzenia radiowo-nawigacyjne, urządzenia elektryczne wykorzystywane w domu, itp. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa mazowieckiego są w głównej mierze urządzenia i linie energetyczne z czego największe oddziaływanie mogące 55 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. powodować przekroczenia poziomów dopuszczalnych występuje od linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związanych z nimi stacji elektroenergetycznych. Tabela 22 Źródła pól elektromagnetycznych opis pola magnetycznego przedział częstotliwości długość fali Stałe pola elektryczne i magnetyczne 0 - źródła oraz okoliczności występowania pól Silniki elektryczne, elektroliza i przemysł Elektroenergetyka , oświetlenie, ogrzewanie, silniki, urządzenia zasilane z sieci i przemysł Pola sieciowe 50 lub 60 Hz 6000 lub 5000 km Pola bardzo niskich częstotliwości 0,1 - 1,0 kHz 300 - 3000 km Urządzenia przemysłowe Pola niskich częstotliwości 1,0 - 100 kHz 3 - 300 km Urządzenia przemysłowe Radiofonia (fale długie, średnie, krótkie i UKF), Fale radiowe 0,1 - 300 MHz 1-3000 m radiotelefony, urządzenia medyczne Radiolokacja, radionawigacja, telefonia Mikrofale 0,3 - 300 GHz 1-1000 mm komórkowa, urządzenia medyczne, domowe oraz przemysłowe źródło: Rocznik Wojskowy Instytutu Higieny i Epidemiologii Tom 35, suplement 2 Znaczące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych występuje w paśmie 50 Hz od sieci i urządzeń energetycznych oraz w paśmie od 300 MHz do 40000 MHz od urządzeń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Największy udział mają stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa służy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii służy do komunikacji między stacjami bazowymi). 3.6.3. Stan promieniowania elektromagnetycznego Zasady ochrony pracy i środowiska naturalnego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego są w Polsce określone szczegółowymi przepisami. Przepisy te wymagają przeprowadzania okresowych kontroli natężenia pola elektromagnetycznego w pobliżu źródeł promieniowania. Narzucają warunki, konieczne do spełnienia, przy lokalizacji i eksploatacji urządzeń wytwarzających promieniowanie, w pobliżu miejsc zamieszkałych, a także budownictwa w pobliżu istniejących źródeł promieniowania (np. nadajników radiowych, telewizyjnych, stacji transformatorowych i rozdzielni wysokiego napięcia). 56 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Na obszarze Józefowa źródłem promieniowania niejonizującego są przebiegające przez jego teren linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia o napięciu 110 kV: Karczew oraz Józefów-Otwock. Józefów- Na terenie Józefowa znajduje się stacja rozdzielcza 110/15kV zlokalizowana przy ul. Piłsudskiego. Dostawa energii elektrycznej na terenie miasta odbywa się z Rejonowego Punktu Zasilania przy pomocy sieci rozdzielczej 15 kV. Istniejąca sieć elektroenergetyczna w pełni pokrywa zapotrzebowanie mieszkańców. Jej stan techniczny jest dobry. Teren miasta obsługuje Zakład Energetyczny w Otwocku. Zużycie energii elektrycznej w 2007 roku wyniosło 25 933 MWh w gospodarstwach domowych. W 2007 roku liczba odbiorców energii elektrycznej Na terenie Józefowa wyniosła 7 315 osób. Poza liniami wysokiego napięcia inne źródłem promieniowania na terenie miasta są maszty telekomunikacyjne. W Józefowie znajduje się 9 stacji bazowych telefonii komórkowej o lokalizacji: • Ul. Słoneczna 15, na dachu Spółdzielni Techniczna, 4 maszty: PTK Centertel (Orange), Polkomtel (Plus), PTC (ERA), P4 (Play), • ul. Nadwiślańska, OSP Świdry Małe - POLKOMTEL (Plus), • ul. Nadwiślańska, Centrum Naukowo- Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej - PTC (ERA), • ul. Nadwiślańska, Hotel „Pod Dębami” - PTK Centertel (Orange) • ul. Jarosławska przy 3 Maja - jeden maszt wspólny dla PTK Centertel (Orange) i POLKOMTEL (Plus). Dodatkowo przy ulicy Piłsudskiego przy Rejonowym Punkcie Zasilania znajduje się maszt internetowy SFERIA. W 2008 roku pomiary promieniowania elektromagnetycznego wykonano w Otwocku. Tabela 23 Pomiary pól elektromagnetycznych w powiecie otwockim Miejscowość Data pomiaru Otwock przy Skwerze 7 24.06.2008 Pułku Łączności źródło: www.wios.warszawa.pl Czas pomiaru Natężenie składowej elektrycznej pola w V/m 0,1+1000 Natężenie składowej elektrycznej pola w V/m 1+40000 11:50-14:00 0,75 <0,8 Analiza wyników pomiarów wykazała, że występujące w środowisku poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (dopuszczalny poziom w zależności od częstotliwości zawiera się w przedziale od 7 V/m do 20 V/m) i nie powinny zagrażać środowisku i zdrowiu ludzi. Na zlecenie Urzędu Miasta na terenie Józefowa również przeprowadzono takie badania. Wojewódki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził pomiary promieniowania 57 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. elektromagnetycznego przy ul. Słonecznej w latach 2007 i 2008. Badania wykazały, że dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych nie zostały przekroczone. W roku 2009 pomiary w rejonie ulicy Słonecznej oraz ulicy Piłsudskiego zlecono niezależnej firmie posiadającej akredytowane laboratorium. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania. 3.7. Poważne awarie przemysłowe Poważna awaria jest to zdarzenie (emisja, pożar, eksplozja) powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wstępuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Natomiast przez poważną awarię przemysłową – rozumie się poważną awarię w zakładzie. Zgodnie z tą definicją źródłem awarii mogą być procesy przemysłowe i magazynowanie substancji niebezpiecznych oraz transport materiałów niebezpiecznych. Podstawowym aktem prawnym w zakresie poważnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska. Wystąpienie poważnej awarii związane jest z bezpośrednim zagrożeniem środowiska naturalnego. Zgodnie z ustawą w razie wystąpienia takiej awarii Wojewoda, poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. O podjętych działaniach informuje Marszałka Województwa. WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez: • kontrolę podmiotów gospodarczych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, • badanie przyczyn wystąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii, • prowadzenie szkoleń i instruktażu. Krajowy Rejestr Zakładów o dużym (ZDR) i zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia poważnej awarii jest prowadzony przez Departament Przeciwdziałania Poważnym Awariom GIOŚ, przy współpracy z wojewódzkimi inspektoratami ochrony środowiska. Liczba tych zakładów na terenie poszczególnych województw jest zróżnicowana. Według stanu na dzień 31.12. 2008 r. na terenie województwa mazowieckiego istnieje 135 zakładów zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie Józefowa nie znajduje się żaden z nich. Poważne awarie mogą wystąpić w mieście jedynie na skutek wypadków drogowych oraz wycieków substancji niebezpiecznych ze środków transportu np. cystern przewożących materiały niebezpieczne. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak: niepewność ich 58 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków, indywidualny i niepowtarzalny przebieg. 4. DŁUGOTERMINOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA JÓZEFÓW Cele polityki ekologicznej Miasta Józefów ustalono uwzględniając programy i opracowania wyższego szczebla, do których należą: Polityka Ekologiczna Państwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego, Program Ochrony Środowiska Powiatu Otwockiego, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Otwockiego, Strategia Rozwoju i Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Józefów, oraz Raport z Wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów. Na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego oraz zagrożeń środowiskowych za strategiczny cel uznano poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Cel ten będzie realizowany w odniesieniu do wszystkich elementów środowiska przyrodniczego. Na podstawie oceny aktualnego stanu środowiska stwierdza się, że do głównych problemów na terenie Józefowa należą: • niezadawalająca jakość wód przeznaczonych do spożycia oraz wód powierzchniowych, • niezadowalający system gospodarowania odpadami, w szczególności odpadami niebezpiecznymi, • niezadowalający stan sanitarny powietrza atmosferycznego, dodatkowe pogarszanie tego stanu poprzez stosowane paliwa do ogrzewania gospodarstw w okresie zimowym, • przekroczenia norm hałasu zarówno w porze dnia i nocy, • problemy z zachowaniem istniejących walorów i ich racjonalnym wykorzystaniem, w tym skuteczna ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej, • zagrożenia związane z transportem (zwłaszcza hałasem i wibracjami) i składowaniem substancji chemicznych (zapobieganie poważnym awariom). Analiza przeprowadzonych na terenie miasta ankiet, powyższe problemy związane ze stanem środowiska a także dotychczasowe działania podjęte przez władze Józefowa w celu ochrony środowiska stały się podstawą do wyznaczenia zaktualizowanych celów, do których realizacji należy zmierzać w niedalekiej i dalszej przyszłości: 1) ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, poprawa ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu, 59 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 2) minimalizacja ilości wytworzonych odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, 3) poprawa jakości powietrza atmosferycznego, 4) ochrona oraz racjonalne użytkowanie gleb i powierzchni ziemi, 5) poprawa jakości klimatu akustycznego, 6) zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, 7) ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków, 8) ograniczanie wprowadzania do środowiska źródeł promieniowanie elektromagnetycznego, 9) wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom, 10)wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, 11)konsekwentna egzekucja przepisów prawnych. 4.1. Ochrona powierzchni ziemi Cel wojewódzki: „Ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych, ochrona zasobów naturalnych” Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości poprzez racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleby i ziemi na poziomie wymaganych standardów. Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb jest zagadnieniem wieloaspektowym i musi uwzględniać dostosowanie formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do ich naturalnego potencjału przyrodniczego. W myśl ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 z 1996 roku z późn. zmianami) ochrona gruntów polega na: • ograniczeniu przeznaczania lub racjonalne przeznaczenie ich na cele nierolnicze i nieleśne; 60 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub leśnej oraz w drzewostanach, powstających wskutek działalności nierolniczej lub nieleśnej; • rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; • zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych; • przywracaniu i poprawianiu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, a także na zapobieganiu obniżania produkcyjności gruntów leśnych. Cel 1: ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb Zjawiska takie jak erozja gleb czy ich zakwaszenie na terenie Józefowa z uwagi na marginalne znaczenie rolnictwa nie stanowią dużego problemu, nie jest konieczne podejmowanie działań mających na celu przeciwdziałanie im. Ochrona gleb na terenie miasta powinna polegać na eliminacji możliwych zanieczyszczeń, których źródłem są porzucone odpady, nieszczelne szamba czy posypywanie ulic solą. Racjonalne gospodarowanie gruntami dotyczy działań zmierzających do zmiany przeznaczenia gruntów o niskiej klasie bonitacyjnej pod zabudowę lub zagospodarowanie ich jako obszary chronione. Cel 2: prowadzenie monitoringu gleb Na terenie Józefowa monitoring zanieczyszczeń gleb nie jest prowadzony, zaleca się zatem prowadzenie badań dotyczących zanieczyszczeń gleb oraz likwidację głównych źródeł tych zanieczyszczeń jak porzucone odpady. Cel 3: rekultywacja i zagospodarowanie terenów zdegradowanych Istotne znaczenie ma także przywracanie funkcji przyrodniczych terenom zdegradowanym oraz ich rekultywacja i włączenie do obiegu gospodarczego. Należy tereny zdegradowane i zdewastowane w wyniku działalności polegającej na składowaniu odpadów a także w wyniku czynników naturalnych poddawać sukcesywnej rekultywacji. Zadania: • Inwentaryzacja, a następnie rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym szczególną uwagę należy zwrócić na obszary wzdłuż Al. Nadwiślańskiej, gdzie nastąpiło silne przekształcenie rzeźby terenu i degradacja roślinności łąkowej, • Zakończenie rekultywacji nieczynnego składowiska odpadów, • Likwidacja lub zabezpieczenie głównych źródeł zanieczyszczenia gleb (porzuconych odpadów), 61 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej; 4.2. Ochrona powietrza Cel wojewódzki: „Osiągnięcie standardów jakości powietrza atmosferycznego” Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych poziomów lub zmniejszanie, jeżeli poziomy te nie są dotrzymane. Podstawowym celem polityki ekologicznej państwa w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego stanu powietrza, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. W ostatnich latach na terenie Józefowa ujawniły się z przekroczeniami standardów emisji pyłu zawieszonego PM10. problemy związane Ochrona powietrza na terenie miasta będzie zatem jednym z najważniejszych działań priorytetowych. Cel 1: Redukcja emisji substancji do powietrza Największy wpływ na wielkość zanieczyszczeń w powietrzu na terenie Miasta Józefów ma emisja ze źródeł z sektora komunalno-bytowego oraz ze środków transportu. Mieszkańcy korzystają z indywidualnych systemów grzewczych, które są źródłem znacznej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Należy dążyć do ograniczenia tzw. „niskiej” emisji poprzez modernizację systemów ciepłowniczych oraz likwidację mało wydajnych i zanieczyszczających powietrze lokalnych kotłowni. Należy wyeliminować używanie do celów grzewczych węgla kamiennego, który emituje do powietrza wiele zanieczyszczeń i zastępować innym paliwem np. drewnem. Zanieczyszczenie powietrza w największym stopniu można zredukować poprzez rozbudowę sieci gazowej. Indywidualne gospodarstwa domowe mają także możliwość ochrony powietrza poprzez oszczędzanie energii, polegające na termomodernizacji budynków: ociepleniu ścian, wymianie lub doszczelnieniu okien i drzwi zewnętrznych. Zmniejsza to ilość spalanych paliw w kotłowniach a tym samym wpływa na redukcję zanieczyszczeń. Termomodernizację należy przeprowadzać również dla budynków użyteczności publicznej. Bardzo ważne jest prowadzenie monitoringu jakości powietrza oraz edukacja mieszkańców w zakresie właściwego postępowania z odpadami (ograniczenie ich spalania w gospodarstwach domowych) i modernizacji systemów grzewczych. Emisja zanieczyszczeń do powietrza z sektora gospodarczego powinna podlegać kontrolom i stałemu monitoringowi. Od przedsiębiorców należy wymagać stosowania 62 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. odpowiednich filtrów i zabezpieczeń oraz modernizacji procesów technologicznych w celu ograniczenia ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Cel 2: Zwiększenie udziału alternatywnych źródeł energii Niekonwencjonalne (alternatywne źródła energii) są to takie źródła, które nie wykorzystują organicznych paliw kopalnych. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych komponentów jest jednym z istotnych zrównoważonego przynoszącym wymierne efekty ekologiczno - energetyczne. mogą rozwoju, Odnawialne źródła energii przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego a także poprawić efektywność wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych. Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być mieszkalnictwo i komunikacja. Energia słoneczna jest dostępna praktycznie na terenie całego kraju. Można ją wykorzystać do produkcji energii elektrycznej jak i do produkcji ciepłej wody. Ograniczeniem jest jednak niewielka ilość promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni ziemi w trakcie zimowych miesięcy. Energia słoneczna mogłaby służyć jako dodatkowe źródło energii. Kolektory słoneczne są jednak dosyć kosztowną inwestycją. Obszar miasta posiada korzystne warunki pod względem potencjalnego wykorzystania energii wiatru. Energia wiatrowa jest jednak uzależniona od wielu czynników i nie jest przez cały czas dostępna. Dogodne warunki do lokalizacji elektrowni wiatrowych istnieją w dolinie Wisły. Jednakże ze względu na występujące tam rezerwaty i obszary Natura 2000 wykorzystanie energii wiatrowej jest niemożliwe. Duże szanse rozwoju ma energia pozyskiwana z biomasy - substancji biodegradowalnych pochodzenia roślinnego. Powstające na terenie miasta opady zielone mogą być zagospodarowane w ten sposób np. przez podmioty gospodarcze prowadzące zbiórkę tego rodzaju odpadów lub na większą skalę (w większych instalacjach) na terenie województwa. Zadania: • Prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń powietrza, • Ograniczenie niskiej emisji poprzez modernizację lokalnych kotłowni węglowych, • Wyeliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych (indywidualnych) poprzez przeprowadzenie akcji edukacyjnej wśród społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów, • Ograniczanie emisji komunikacyjnej i ochrona przed jej negatywnym oddziaływaniem poprzez budowę modernizację istniejących połączeń komunikacyjnych, remonty dróg, modernizację transportu zbiorowego w mieście oraz rozwój infrastruktury umożliwiającej ruch rowerowy, 63 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie mozliwości oszczędzania energii, • Zmodernizowanie lub zastąpienie obecnie istniejących systemów grzewczych wykorzystujących węgiel nowocześniejszymi i wydajniejszymi źródłami ciepła: paliwem gazowym, płynnym lub biomasą, • Rozbudowa sieci gazowej i przyłączanie nowych odbiorców, • Promocja wykorzystywania alternatywnych źródeł energii cieplnej, wspieranie inwestycji wykorzystujących odnawialne źródła energii wśród mieszkańców, • Termorenowacja budynków, • Opracowanie naprawczego programu ochrony powietrza w wyniku zaliczenia obszaru powiatu do klasy C ze względu na przekroczenia dopuszczalnych poziomów pyłu PM10; 4.3. Ochrona zasobów wodnych Cel wojewódzki: „Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez dążenie do poprawy jakości wód i ochrony zasobów” Szczegółowe zasady ochrony wód powierzchniowych i podziemnych określa ustawa Prawo wodne. Zgodnie z zapisami tej ustawy gospodarowanie wodą powinno odbywać się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju i uwzględniać zasadę wspólnych interesów. Nieuregulowana gospodarka wodno-ściekowa wpływa negatywnie na stan środowiska naturalnego, zaś niekontrolowane ujęcia wody wpływają niekorzystnie na obniżanie poziomu wód gruntowych. Cel 1: Racjonalna gospodarka wodno-ściekowa Celem prawidłowej gospodarki wodnej w Mieście Józefów jest ochrona zasobów wód powierzchniowych i gruntowych, poprawa ich jakości i zapobieganie ich zanieczyszczeniom. Dodatkowym celem w zakresie ochrony wód jest zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych. Racjonalna gospodarka odnosi się do racjonalnego poboru wód jak też do uregulowania gospodarki ściekowej. Racjonalne gospodarowanie wodą jest jednym z priorytetów wojewódzkiego programu ochrony środowiska. Racjonalizacja zużycia wody jest również istotna w Józefowie ze względu na corocznie zwiększające się zużycie wody. Należy dążyć do minimalizacji wykorzystania wód podziemnych do celów gospodarczych. Ważne jest także prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu upowszechnianie oszczędzania zasobów wodnych wśród mieszkańców. Zaopatrzeniu ludności w wodę pitną powinna towarzyszyć modernizacja ujęć wody i stworzenie stref ochronnych wokół nich a także modernizacja i rozbudowa wodociągów. 64 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Należy także rozwiązać sprawę gospodarki ściekowej. Pożądanym rozwiązaniem jest podłączenie wszystkich mieszkańców do sieci kanalizacyjnej. Zdecydowana większość ankietowanych mieszkańców (71%) opowiada się za rozbudową sieci kanalizacyjnej. Natomiast części miasta, w których budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna pod względem ekonomicznym należy zaopatrzyć w zbiorniki bezodpływowe. Bardzo ważną rolę dla środowiska naturalnego odgrywa sieci kanalizacyjnej powinna likwidacja często nieszczelnych szamb. Rozbudowie towarzyszyć modernizacja dotychczas wykorzystywanej oczyszczalni w Otwocku oraz optymalizacja jej wykorzystania. Cel 2: Poprawa jakości stanu wód podziemnych i powierzchniowych Celem ochrony wód podziemnych i powierzchniowych jest poprawa ich jakości tak, aby osiągnęły one co najmniej dobry stan ekologiczny i nadawały się do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, bytowania w warunkach naturalnych ryb oraz rekreacji i uprawiania sportów wodnych. Ochrona ta polega na unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczeń wód oraz zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody. Poprawa jakości stanu wód podziemnych i powierzchniowych powinna polegać na przeciwdziałaniu przedostawaniu się do środowiska wodno-gruntowego substancji niebezpiecznych powodujących zanieczyszczenia w wyniku spływu powierzchniowego jak i przesiąkania. Tworzenie stref ochronnych wokół ujęć wodnych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w przyszłości uniemożliwi prowadzenie działań zanieczyszczenia w bezpośrednim otoczeniu studni, co będzie wpływało na jakość wody pitnej. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych na terenie miasta mogą stanowić ścieki komunalne. Należy podjąć działania mające na celu prowadzenie kontroli szczelności zbiorników na ścieki poprzez sprawdzanie częstotliwości ich opróżniania np. na podstawie faktur uzyskiwanych za wywóz nieczystości. Należy zwiększyć nadzór nad jakością wód podziemnych w Józefowie poprzez prowadzenie badań studni, gdyż obecnie prowadzone w ramach państwowego monitoringu środowiska badania nie są na terenie miasta prowadzone. Zadania: • Dostosowanie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do standardów UE poprzez rozbudowę i modernizację stacji uzdatniania wody, • Modernizacja i rozbudowa sieci wodociągowej, • Rozbudowa sieci kanalizacyjnej, • Budowa kanalizacji deszczowej przy drogach oraz na terenach utwardzonych i systemów oczyszczających spływy opadowe z dróg, 65 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Wprowadzanie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe przed ingerencją mogącą spowodować pogorszenie jakości wód, ustanawianie stref ochronnych wokół ujęć wody oraz pracowanie zasad obowiązujących w tych strefach, • Optymalizacja wykorzystania i modernizacja oczyszczalni ścieków w Otwocku, • Kontrola wyposażenia gospodarstw w zbiorniki bezodpływowe, bieżąca kontrola sprawności systemu odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego szamb (egzekwowanie umów na wywóz nieczystości), • Prowadzenie systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, • Minimalizacja wykorzystania wód podziemnych do celów gospodarczych, • Rekultywacja zanieczyszczonych wód w rzekach w celu zapewnienia odpowiedniej wody do celów bytowo-gospodarczych oraz rekreacyjno-turystycznych, • Edukacja polegająca na upowszechnianiu oszczędzania zasobów wodnych oraz poprawa świadomości mieszkańców na temat ochrony przed zanieczyszczeniami wód podziemnych i powierzchniowych, 4.4. Ochrona przyrody Cel wojewódzki: „Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych” Na terenie Józefowa występują bogate zasoby przyrodnicze, niestety zagrożenie dla nich stanowi narastająca presja antropogeniczna, urbanizacja i rozwój gospodarki. Niezbędne jest więc podjęcie działań mających na celu zachowanie elementów i cech przyrody w niezmienionym stanie oraz właściwe wykorzystanie tych zasobów. Cel 1: ochrona dziedzictwa przyrodniczego Celem ochrony przyrody jest utrzymywanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Dotyczy to zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu oraz kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Rezultatem realizacji tego celu będzie przede wszystkim doskonalenie systemu obszarów chronionych parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, obszarów Natura 2000, rozpoznawanie zasobów przyrodniczych, wdrażanie zapisów planów ochrony, a także utrzymanie tradycyjnego krajobrazu przede wszystkim na terenach parków krajobrazowych. Bardzo ważne jest prowadzenie działań mających na celu wzrost świadomości społecznej, gdyż ochrona różnorodności biologicznej nie będzie możliwa bez szerokiej 66 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. akceptacji i udziału społeczeństwa. Efektywna edukacja ekologiczna przełoży się na ograniczenie degradacji środowiska. Zadania: • Zachowanie, wzbogacanie i ochrona istniejącej różnorodności współdziałanie z właściwymi organami w zakresie nadzoru biologicznej, nad terenami objętymi ochroną, • Upowszechnienie i wprowadzanie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody, • Zwiększanie powierzchni terenów objętych ochroną prawną i ustanawianie form ochrony prawnej dla obszarów o szczególnych właściwościach przyrodniczych, • Pielęgnacja i konserwacja pomników przyrody, • Utrzymanie ciągłości i tworzenie korytarzy ekologicznych poprzez zalesienia i zadrzewienia, • Uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w strategiach rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego, • Prowadzenie szkoleń i edukacji w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, • Udział w tworzeniu ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych na obszarach cennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, • Prowadzenie monitoringu przyrody, • Prowadzanie akcji porządkowych w lasach i nad rzekami z większą częstotliwością, • Rozwój oraz pielęgnacja systemów zieleni miejskiej i zabytkowej. 4.5. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cel wojewódzki: „Ochrona ekosystemów leśnych” Gospodarka leśna jest regulowana poprzez plany urządzania lasu. Zawierają one program edukacji leśnej społeczeństwa i program ochrony przyrody m. in. ochrony siedlisk przyrodniczych oraz ochrony zagrożonych i chronionych gatunków ptaków i roślin. Na terenie kraju prowadzony jest Krajowy Program Zwiększania Lesistości (KPZL), którego głównym celem jest - zgodnie z Polityką Leśną Państwa - wzrost lesistości kraju do 30% w 2020 roku i 33% w 2050 roku. Cel 1: utrzymanie poziomu lesistości i zrównoważona gospodarka leśna Stałe powiększanie zasobów leśnych stanowi jedną z głównych zasad prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Pod względem społecznym zwiększenie lesistości 67 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. umożliwia rozwój rekreacji, pod względem ekonomicznym pozwala na zagospodarowanie terenów zdegradowanych i złej jakości gleb oraz pozwala na zachowanie odnawialności lasu i trwałe użytkowanie drewna. Ekologicznym aspektem zwiększania lesistości są funkcje lasu polegające na stabilizacji obiegu i wody w stepowieniem, przyrodzie. kształtuje Zwarta klimat, roślinność oczyszcza leśna ochrania atmosferę i gleby zapewnia przed erozją wzbogacanie różnorodności biologicznej. W Mieście Józefów zwiększenie poziomu lesistości w związku z silną presją związaną z przekształcaniem gruntów na tereny budowlane nie będzie możliwe. Występowanie dużych kompleksów leśnych jest możliwe jedynie na terenach objętych prawną ochroną. Istotnym celem jest utrzymanie obecnego poziomu lesistości i ochrona obecnego drzewostanu przed szkodnikami i pożarem oraz zabezpieczenie przed nielegalnym pozbywaniem się odpadów przez mieszkańców. Dosadzanie może dotyczyć jedynie pojedynczych lub niewielkich grup drzew. Zadania: • Wprowadzanie do miejscowych planów zagospdoarowania przestrzennego zapisów odnośnie terenów mogących w przyszłości podlegać zalesianiu, • Ochrona istniejącego drzewostanu – ograniczanie do minimum wycinki drzew na cele inwestycyjne, • Dosadzanie drzew, uzupełnienie systemu zadrzewień przydrożnych oraz na terenach miejskich, • Przystosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych, • Intensyfikacja działań ukierunkowanych na prowadzenie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, • Prowadzenie monitoringu lasów i przeciwdziałanie stanom niepożądanym (pożary, szkodniki, choroby), • Prowadzenie działań na rzecz podnoszenia świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa, w tym szkolenia właścicieli lasów niepaństwowych na temat prawidłowych zasad zagospodarowania lasów i prowadzenia gospodarki leśnej oraz projekty informacyjne i edukacyjne. 4.6. Ochrona środowiska akustycznego Cel wojewódzki: „Ograniczenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców regionu” 68 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego. Cel 1: ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego Ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego powinno następować przez eliminowanie hałasu u źródła – zmniejszenie natężenia ruchu na najbardziej uczęszczanych odcinkach dróg czy wprowadzanie cichych środków transportu. W tym celu należy w trakcie prowadzonych prac nad tworzeniem i aktualizacją miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględniać zagadnienia związane z ochroną przed hałasem. W ograniczaniu hałasu komunikacyjnego istotna jest poprawa stanu nawierzchni szlaków komunikacyjnych a także ich przebudowa oraz budowa urządzeń ograniczających emisję hałasu jak np. ekrany akustyczne. Działaniem usprawniającym ruch uliczny i wpływającym na zachowanie płynności jazdy (a zatem ograniczanie hałasu) jest także budowa na tradycyjnych węzłach komunikacyjnych skrzyżowania bezkolizyjnego – ronda. Bardzo ważnym zadaniem oprócz podniesienia komfortu akustycznego dla mieszkańców jest także niedopuszczenie do jego pogorszenia na obszarach, gdzie przekroczenia norm nie występują. Cel 2: ograniczenie oddziaływania hałasu przemysłowego Hałas przemysłowy jest stosunkowo łatwy do wyeliminowania poprzez m.in. modernizację linii technologicznych, stosowanie wyciszeń i obudów dźwiękochłonnych. Likwidacja hałasu przemysłowego wymaga mniejszego nakładu kosztów niż eliminacja hałasu komunikacyjnego. W przypadku zakładów emitujących hałas narzędziem służącym do ograniczenia jego emisji są systematyczne kontrole, wymuszające na przedsiębiorcy inwestowanie w urządzenia ograniczające jego emisję w przypadku gdy poziomy hałasu przekraczają normy. Dodatkowo można stosować rozwiązanie polegające na instalowaniu ekranów akustycznych. Zadania: • Poprawa stanu nawierzchni ulic, • Badanie jakości środowiska akustycznego, • Budowa ekranów akustycznych lub urządzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż najbardziej uczęszczanych tras komunikacyjnych, • Usprawnienie sieci drogowej, rozbudowa sieci dróg lokalnych, przebudowa skrzyżowań w miejscach kolizyjnych, budowa chodników, 69 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu, • Lokalizacja osiedli mieszkaniowych i obiektów przemysłowych w mpzp w sposób niekonfliktowy pod względem uciążliwości hałasu. 4.7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel wojewódzki: „Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego” Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są uregulowane w Polsce przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi, które pozwalają na kontrolowanie doboru lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych i ograniczenia ich oddziaływania na ludzi i środowisko do poziomów dopuszczalnych. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, • zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Cel 1: kontrola i ograniczanie emisji do środowiska promieniowania elektromagnetycznego Do podstawowych działań z zakresu ochrony przed polami elektromagnetycznymi na terenie Józefowa należeć powinno prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia promieniowaniem. Ochrona mieszkańców i środowiska przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego będzie polegała na utrzymaniu dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Należy zwrócić uwagę na wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących ochrony przed polami elektromagnetycznymi. Pozwoli to na utworzenie stref ograniczonego użytkowania wokół urządzeń, emitujących promieniowanie, gdzie pomiary wskazują przekroczenie dopuszczalnych poziomów. Aby uniknąć zagrożenia spowodowanego promieniowaniem należy lokalizować budynki mieszkalne w taki sposób, aby znajdowały się w odległości powyżej 20 m od linii wysokiego napięcia. Monitoring pól elektromagnetycznych jest niezbędny, aby w sytuacjach przekroczeń dopuszczalnych poziomów w porę podejmować odpowiednie działania. 70 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Zadania: • prowadzenie okresowych pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia promieniowaniem, zarówno w ramach monitoringu jak i przez niezależne podmioty posiadające stosowną akredytację, • wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed promieniowaniem, wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego oraz ograniczających powstawanie nowych i zwiększanie oddziaływania istniejących obiektów emitujących PEM do środowiska, • preferowanie niekonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania tzn. takich, które nie będą negatywnie wpływały na walory krajobrazowe oraz nie będą powodowały konfliktów społecznych, • opracowanie systemu informowania społeczeństwa o oddziaływaniu pól elektromagnetycznych na danym terenie. 4.8. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii Cel wojewódzki: „Ograniczenie ryzyka wystąpienia awarii przemysłowych i minimalizacja ich skutków” Poważne awarie należą do trudno przewidywalnych zagrożeń środowiska. Możliwości przeciwdziałania im są znacznie ograniczone. W sytuacji wystąpienia klęsk żywiołowych, zagrożeń chemicznych i biologicznych wsparcia wymagają odpowiedzialne za i technologicznych. ratownictwo i usuwanie przede wszystkim struktury skutków zagrożeń naturalnych Istotne znaczenie dla bezpieczeństwa kraju pełni Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG), skupiający jednostki ochrony przeciwpożarowej, służby i instytucje oraz inne podmioty, które uczestniczą w działaniach ratowniczych. Szczególnie ważne są działania związane z monitorowaniem środowiska, uwzględniające informowanie, ostrzeganie i reagowanie pod kątem potencjalnych zagrożeń. Cel 1: minimalizacja ryzyka wystąpienia awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków Władze Józefowa powinny podjąć działania w kierunku eliminacji źródeł i ograniczenia ryzyka wystąpienia poważnych awarii. W przypadku wystąpienia awarii celem priorytetowym będzie zmniejszanie ich skutków, w związku z czym należy udoskonalić istniejący system ratowniczy. Zadania: • Wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się do przeciwdziałania poważnym awariom środowiska, 71 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Opracowanie programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach i edukacja w tym zakresie, obejmująca działania na szczeblu lokalnym w celu wywołania prawidłowych zachowań w razie ich wystąpienia, • Wsparcie techniczne systemu reagowania kryzysowego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego, w tym zakup i modernizacja specjalistycznego sprzętu ratowniczo-gaśniczego; 4.9. Gospodarka odpadami Bardzo ważnym elementem ochrony środowiska jest kontrolowana i racjonalna gospodarka odpadami. Calem gospodarki odpadami jest zorganizowana zbiórka odpadów komunalnych oraz pochodzących z sektora gospodarczego. Zbiórką tą powinno być objętych 100% mieszkańców i wytwórców odpadów. Gospodarka odpadami reguluje także sposoby postępowania z zebranymi odpadami. Ważnym elementem jest tez poprawa świadomości mieszkańców o szkodliwości działań takich jak: pozbywanie się odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych (w lasach, przy drogach), spalanie odpadów czy nieodpowiednie obchodzenie się z odpadami niebezpiecznymi. Wytyczone cele i przyjęte działania dążące do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami zawarte są w zaktualizowanym opracowaniu „Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017”. 4.10. Edukacja ekologiczna Cel wojewódzki: „Poprawa stanu świadomości ekologicznej mieszkańców i administracji” Ogólne zobowiązania do prowadzenia edukacji ekologicznej określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Ustanawia ono obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Obowiązek popularyzacji ochrony środowiska adresowany jest również do wszystkich środków masowego przekazu. Na terenie miasta prowadzona jest edukacja ekologiczna młodzieży. Organizowane są akcje „Sprzątania świata” czy „Dni Ziemi” w placówkach oświatowych. Placówki organizują także zbiórki makulatury, zużytych baterii i puszek. Cel 1: poprawa dostępu do edukacji i świadomości ekologicznej mieszkańców Celem edukacji ekologicznej przeprowadzanej wśród mieszkańców jest podniesienie ich świadomości ekologicznej oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony 72 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Efektywność edukacji ekologicznej będzie możliwa dzięki promowaniu najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści. Szczególną uwagę należy zwrócić na organizację szkoleń dla dorosłych mieszkańców Józefowa. Edukacja powinna mieć na celu poprawę świadomości w zakresie zagrożeń środowiskowych wywoływanych przez porzucane odpady, nieszczelne szamba czy spalanie odpadów. Dodatkowo należy wśród mieszkańców promować oszczędzanie surowców i racjonalne gospodarowanie ich zasobami, w tym także przekonywać do wykorzystywania źródeł energetyki odnawialnej. Edukacja ekologiczna powinna służyć także wyjaśnianiu mechanizmów działania zjawisk budzących obawy mieszkańców jak np. masztów telefonii komórkowej i ich oddziaływania na środowisko. Akcje sprzątania, warsztaty i konkursy są działaniem jak najbardziej propagowanym, szczególnie wśród dzieci, które nie posiadają jeszcze złych nawyków i w których łatwo kształtować dobre postawy. Akcje informacyjne nie muszą odbywać się poprzez drukowanie i rozdawanie ulotek. Działaniem, które spełnia podobną funkcję informacyjną jest rozsyłanie informacji drogą elektroniczną (tam gdzie to możliwe) lub wywieszanie plakatów w miejscach, gdzie skupia się ludność np. tablice informacyjne, w pobliżu kościoła lub sklepu przez co będą miały szerokie grono odbiorców. Informacje na temat postępowania z odpadami oraz utrzymaniu czystości i porządku na terenie posesji mogą być również umieszczone w lokalnych gazetach. Zadania: • Prowadzenie działań oświatowo - informacyjnych w formie lekcji, gawęd, prelekcji ekologicznych z uwzględnieniem lokalnego wymiaru problemu segregacji odpadów i zróżnicowania wiekowo - edukacyjnego odbiorców, • Dalsze prowadzenie edukacji młodzieży w szkołach. Dodatkowo organizowanie plenerowych akcji plastycznych z udziałem przedszkolaków lub uczniów zorganizowanych oddzielnie lub połączonych z obchodami np. „Dnia Ziemi” czy akcji „Sprzątanie Świata”, • Szczególny nacisk należy położyć na edukację dorosłych. Szkolenia powinny dotyczyć postępowania z odpadami, działań zapobiegających zanieczyszczeniu środowiska oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów, • Formy reklamowe: informowanie za pomocą plakatów, artykułów i reklam w prasie, opracowań i raportów, ogłoszeń na stronie internetowej Urzędu Miasta, • Stworzenie regionalnego systemu informacji o edukacji ekologicznej, • Edukacja ekologiczna w zakresie wprowadzania materiałów termoizolacyjnych w budownictwie oraz alternatywnych źródeł energii, • Promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych miasta. 73 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. 5. CELE KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2010-2013 Cele ekologiczne poprzednim stały się długookresowe kierunki działań przedstawione w rozdziale podstawą do wyzanczenia konkretnych przedsięwzięć do wykonania w latach 2010 – 2013. 5.1. i Są to zadania priorytetowe. Kryteria wyboru priorytetów Podstawą do sformułowania listy przedsięwzięć planowanych do realizacji w latach 2010-2013 są rozbieżności między stanem wymaganym w zakresie jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony zasobów naturalnych a stanem aktualnym środowiska na terenie miasta. Do najważniejszych kryteriów wyboru priorytetów należą: wymogi prawne regulujące wszystkie aspekty ochrony środowiska oraz programy wyższego rzędu: polityka ekologiczna państwa i opracowania na szczeblu wojewódzkim. Kryterium wyboru priorytetów ekologicznych do realizacji w najbliższym czasie stanowiło także pełne wdrożenie prawa wspólnotowego w zakresie priorytetowych komponentów środowiska i ich uciążliwości oraz wybór priorytetowych przedsięwzięć zmierzających do poprawy aktualnego stanu środowiska. 5.2. Priorytety ekologiczne i harmonogram realizacji przedsięwzięć Biorąc pod uwagę powyższe kryteria lista priorytetów ujmuje przedsięwzięcia wskazane w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z perspektywą do roku 2014”. W zakresie poprawy jakości środowiska niezbędnym jest ustalenie następującej hierarchizacji potrzeb: 1. Gospodarka wodno – ściekowa, ochrona wód, 2. Gospodarka odpadami, 3. Ochrona powietrza atmosferycznego, 4. Ochrona powierzchni ziemi i gleb, 5. Ochrona przed hałasem, 6. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi, 7. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii, 8. Ochrona przyrody, 9. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, 10. Rozwój edukacji ekologicznej. 74 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 24 Działania długoterminowe do 2017 roku, krótkoterminowe na lata 2010-2013 i priorytety Priorytet 1 Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych Działania długoterminowe • racjonalna gospodarka wodno-ściekowa, • poprawa jakości stanu wód podziemnych i powierzchniowych • dostosowanie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do standardów UE Działania krótkoterminowe • rozbudowa systemu zaopatrzenia w wodę • rozwijanie sprawnego systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków • eliminowanie źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych, gruntowych i cieków wodnych • ochrona miejscowych ujęć wody przed zanieczyszczeniem Priorytet 2 Gospodarka odpadami Cele zostały określone w aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Priorytet 3 Ochrona powietrza atmosferycznego Działania długoterminowe • redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza, • propagowanie alternatywnych źródeł energii, • spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza atmosferycznego Działania krótkoterminowe • ograniczanie „niskiej” emisji • ograniczanie praktyk nielegalnego spalania odpadów • ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, • zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 4 Ochrona powierzchni ziemi Działania długoterminowe • ochrona powierzchni ziemi i racjonalne wykorzystanie gleb • prowadzenie monitoringu gleb • rekultywacja i zagospodarowanie terenów zdegradowanych Działania krótkoterminowe • identyfikacja i likwidacja zagrożeń powierzchni ziemi • ograniczanie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe Priorytet 5 Ochrona środowiska akustycznego Działania długoterminowe • zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, Działania krótkoterminowe • ograniczanie wpływu hałasu komunikacyjnego, • ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego Priorytet 6 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Działania długoterminowe • kontrola i ograniczanie emisji do środowiska promieniowania elektromagnetycznego Działania krótkoterminowe • prowadzenie monitoringu PEM • edukacja mieszkańców na temat oddziaływania PEM 75 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Priorytet 7 Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii Działania długoterminowe • minimalizacja ryzyka wystąpienia awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków, • wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się do przeciwdziałania poważnym awariom Działania krótkoterminowe • opracowanie programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach oraz klęskach żywiołowych i edukacja w tym zakresie, obejmująca działania na szczeblu lokalnym w celu wywołania prawidłowych zachowań w razie ich wystąpienia, • wsparcie techniczne systemu reagowania kryzysowego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego Priorytet 8 Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu Działania długoterminowe • zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej, • podnoszenie wartości krajobrazu poprzez działania skierowane na ochronę, zrównoważone gospodarowanie, planowanie i odtwarzanie krajobrazów oraz uaktywnianie społeczeństwa w decydowaniu o losie otaczającego krajobrazu Działania krótkoterminowe • zachowanie, wzbogacanie i ochrona istniejącej różnorodności biologicznej, bieżąca ochrona istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych, ochrona najcenniejszych siedlisk przyrodniczych, gatunków flory i fauny • utrzymanie ciągłości i tworzenie korytarzy ekologicznych, Priorytet 9 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Działania długoterminowe • utrzymanie poziomu lesistości i zrównoważona gospodarka leśna Działania krótkoterminowe • prowadzenie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej • dosadzanie drzew, uzupełnienie systemu zadrzewień przydrożnych oraz na terenach miejskich Priorytet 10 Edukacja ekologiczna Działania długoterminowe • poprawa dostępu do edukacji i świadomości ekologicznej mieszkańców • kształtowanie postaw ekologicznych Działania krótkoterminowe • podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa • upowszechnianie informacji o środowisku 76 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Tabela 25 Harmonogram przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2010-2017 Lp. opis przedsięwzięcia rodzaj zadania jednostka odpowiedzi alna prognozowane nakłady w zł 2010‐2013 2014‐2017 potencjalne źródła finansowania GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 1. Prowadzenie monitoringu jakości wód podziemnych i powierzchniowych inne WIOŚ Budowa odcinków sieci wodociągowej, w tym: Zadanie I – Michalin Wschodni 2. 7 981 000 ‐ 9 930 000 ‐ 7 227 000 ‐ 10 202 000 ‐ 30 754 000 ‐ 18 720 000 ‐ Zadanie III – Dębinka 16 452 000 ‐ Zadanie IV – Emilianów i Kolonia Błota 18 928 000 ‐ Zadanie II – Jarosław Południowy i Rycice własne Urząd Miasta Zadanie III – Dębinka Zadanie IV – Emilianów i Kolonia Błota Budowa sieci kanalizacyjnej, w tym: Zadanie I – Michalin Wschodni 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Koszty w ramach monitoringu Zadanie II – Jarosław Południowy i Rycice Budowa magistrali wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w Al. Drogowców i w projektowanej ul. Wodociągowej (Zadanie V) Budowa i modernizacja ujęć wody oraz stacji uzdatniania wody, w tym: rozbudowa Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Drogowców wykonanie awaryjnego ujęcia wody nr 1a dla Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Drogowców Bieżąca inwentaryzacja mieszkańców podłączonych do sieci kanalizacyjnej Kontrola gromadzenia i wywozu ścieków z indywidualnych zbiorników Ustanawianie stref ochronnych wokół komunalnych ujęć wód, zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Budowa kanalizacji deszczowej przy drogach i systemów oczyszczających spływy opadowe z dróg własne Urząd Miasta własne Urząd Miasta 881 000 ‐ własne Urząd Miasta 7 976 000 ‐ własne Urząd Miasta własne Urząd Miasta własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne własne, inne Zarządcy dróg w ramach budowy i przebudowy dróg ‐ NFOŚiGW, WFOŚiGW fundusze UE, budżet gminy przedsięwzięcia pozainwestycyjne przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ ‐ ‐ GDDKiA, WZD, budżet gminy GOSPODARKA ODPADAMI Ta dziedzina ochrony środowiska regulowana jest oddzielnym opracowaniem – Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Józefów na lata 2010‐2013 z perspektywą na lata 2014‐2017, w którym zawierają się wszystkie zadania w tym zakresie OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO inne WIOŚ Koszty w ramach monitoringu ‐ Promowanie budownictwa z materiałów energooszczędnych i oszczędzania energii własne Urząd Miasta Koszty w ramach edukacji ekologicznej ‐ Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu oszczędzanie energii własne Urząd Miasta Koszty w ramach edukacji ekologicznej ‐ 1. Prowadzenie monitoringu jakości powietrza 2. 3. 77 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Lp. opis przedsięwzięcia 4. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej 5. Rozbudowa sieci gazowej 6. 7. Wspieranie budowy instalacji wykorzystujących źródła energii odnawialnej Opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe rodzaj zadania jednostka odpowiedzi alna własne, koordynowane Urząd Miasta inne prognozowane nakłady w zł 2010‐2013 2014‐2017 b.d. b.d. potencjalne źródła finansowania WFOŚiGW fundusze UE, budżet gminy inne PGNiG bez udziału Miasta własne Urząd Miasta przedsięwzięcie pozainwestycyjne własne Urząd Miasta 50 000 50 000 budżet gminy b.d. budżet gminy, i innych b.d. zarządców dróg fundusze UE ‐ 8. Rozwój sieci tras rowerowych własne Urząd Miasta 9. Programy szkoleniowe i edukacyjne podnoszące świadomość z zakresu energetyki odnawialnej własne Urząd Miasta Koszty w ramach edukacji ekologicznej ‐ własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ koordynowane Podmioty gospodarcze przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ własne Urząd Miasta zadanie ciągłe budżet gminy własne Urząd Miasta 242 000 OCHRONA GLEB 1. 2. 3. 4. Wprowadzanie do mpzp konieczności ochrony gleb klasy I‐III i racjonalnego gospodarowania ich zasobami Przestrzeganie zasad ochrony gleb w działalności gospodarczej Bieżące uprzątanie miejsc niekontrolowanego pozbywania się odpadów Rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym nieczynnego składowiska odpadów 0 budżet gminy OCHRONA ŚRODOWISKA AKUSTYCZNEGO inne WIOŚ koszty w ramach monitoringu ‐ 2. Wprowadzanie do mpzp zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia hałasem (obszary strefy głośnej i obszary strefy cichej) własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ 3. Utwardzenie lub poprawa nawierzchni dróg gminnych własne Urząd Miasta b.d. b.d. 4. Rozbudowa i przebudowa sieci dróg gminnych własne Urząd Miasta b.d. b.d. 5. Przebudowa sieci dróg powiatowych własne Zarząd Dróg Powiatowych b.d. b.d. inne MZDW własne Urząd Miasta b.d. b.d. inne Podmioty gosp., zarządcy dróg b.d. b.d. 1. Monitoring klimatu akustycznego 6. Przebudowa dróg wojewódzkich, w tym: przebudowa drogi 801 budżet gminy, fundusze UE budżet ZDP, fundusze UE MZDW; fundusze UE bez udziału Gminy przebudowa drogi 721 7. Budowa i remont chodników 8. Budowa urządzeń ograniczających emisję hałasu do środowiska budżet gminy, fundusze pomocowe fundusze pomocowe, budżety podm. gosp. 78 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Lp. 9. opis przedsięwzięcia Nasadzenia drzew i krzewów wzdłuż dróg gminnych rodzaj zadania jednostka odpowiedzi alna własne Urząd Miasta prognozowane nakłady w zł 2010‐2013 2014‐2017 w ramach prowadzonych prac remontowych lub budowy nowych dróg potencjalne źródła finansowania ‐ OCHRONA PRZED POLAMI MAGNETYCZNYMI 1. Wprowadzanie do mpzp zapisów dotyczących pól elektromagnetycznych 2. Okresowe pomiary natężenia pól elektromagnetycznych własne Urząd Miasta przedsięwzięcie pozainwestycyjne ‐ inne WIOŚ koszty w ramach monitoringu ‐ OGRANICZENIE RYZYKA WYSTĄPIENIA AWARII, PRZECIWDZIAŁANIE KLĘSKOM ŻYWIOŁOWYM 1. Wsparcie usprzętowienia OSP własne Urząd Miasta 2. Aktualizacja programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach i edukacja w tym zakresie, obejmująca działania na szczeblu lokalnym w celu wywołania prawidłowych zachowań w razie ich wystąpienia własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne 3. Wprowadzanie do mpzp zapisów dotyczących zakazu lokalizacji zabudowy na terenach zalewowych Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne OCHRONA PRZYRODY I 100 000 100 000 budżet gminy ‐ ‐ własne TERENY ZIELONE 1. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony terenów zieleni oraz krajobrazu własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ 2. Współdziałanie z właściwymi organami w zakresie nadzoru nad terenami objętymi ochroną własne Urząd Miasta przedsięwzięcia pozainwestycyjne ‐ przedsięwzięcia pozainwestycyjne Budżet gminy, wojewoda WFOŚiGW Urząd Miasta, właściciele własne obiektów koordynowane cennych przyrodniczo 3. Ustanawianie nowych pomników przyrody 4. Ustanawianie form ochrony prawnej dla obszarów o szczególnych właściwościach przyrodniczych inne RDOŚ, Marszałek przedsięwzięcia pozainwestycyjne 5. Bieżąca pielęgnacja pomników przyrody inne bez udziału Miasta ‐ własne Urząd Miasta 300 000 300 000 budżet gminy własne Urząd Miasta 5 000 5 000 budżet gminy własne Urząd Miasta 60 000 60 000 budżet gminy własne inne Szkoły, Przedszkola, Urząd Miasta 60 000 60 000 WFOŚiGW 6. 7. 8. Rozwój systemów zieleni terenów zurbanizowanych oraz pielęgnacja zieleni miejskiej i zabytkowej Udział w tworzeniu ścieżek dydaktyczno‐ przyrodniczych na obszarach cennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym Dosadzanie drzew, uzupełnienie systemu zadrzewień terenach ogólnodostępnych (miejskich) EDUKACJA 1. Edukacja ekologiczna realizowana w przedszkolach i szkołach (programy ekologiczne, konkursy, olimpiady) 79 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Lp. 2. 3. opis przedsięwzięcia Edukacja ekologiczna społeczeństwa: kampanie informacyjno‐edukacyjne, imprezy o tematyce ekologicznej, festyny, konferencje, zajęcia pozalekcyjne dla społeczeństwa mające na celu promowanie proekologicznych zachowań konsumenckich, oszczędzania wody i energii, segregacji odpadów itp. Bieżące informowanie na stronie internetowej miasta o stanie środowiska i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony prognozowane nakłady w zł rodzaj zadania jednostka odpowiedzi alna własne, inne Starostwo Powiatowe, Urząd Miasta, Media, LOP, Nadleśnictwa własne Urząd Miasta 2010‐2013 2014‐2017 100 000 potencjalne źródła finansowania WFOŚiGW 100 000 środki własne, sponsorzy przedsięwzięcie pozainwestycyjne ‐ 6. PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU 6.1. Instrumenty realizacji programu Instrumenty służące realizacji polityki ochrony środowiska wynikają z zapisów prawnych ustaw i rozporządzeń. W minionym okresie dość dynamicznie postępujący proces aktualizacji przepisów prawa w obszarze ochrony środowiska spowodował, że system oceny jakości środowiska zyskał szereg czytelnych instrumentów do realizacji zadań przedstawionych w polityce ekologicznej kraju. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze administracyjnym jak Polityka Ekologiczna Państwa, instrumenty o charakterze samorządowym: wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska oraz zarządzania instrumenty o charakterze horyzontalnym: systemy zintegrowanego środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe. Realizacja zrównoważonego rozwoju dokonywana jest według zasad zawartych w Polityce Ekologicznej Państwa. Polityka ekologiczna na szczeblu regionalnym i lokalnym będzie realizowana również za pomocą różnych instrumentów: finansowych i społecznych. 6.1.1. Instrumenty prawne Jest to grupa instrumentów, do której zalicza się wszelkiego rodzaju akty prawne, które wprowadzają: 80 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • normy o charakterze ogólnym (przepisy odnoszące się do zarządzania środowiskiem, monitoringu itp.), • normy szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych komponentów środowiska (np. jakości powietrza, normy emisji zanieczyszczeń ze ścieków, techniczno - ekologiczne, hałasu itp.). 6.1.2. Instrumenty ekonomiczno rynkowe W nowym i samorządowe podziale obowiązek kompetencji ustawodawca wzajemnego nakłada informowania się. na instytucje Obowiązek ten rządowe dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i rządowych organizacji ochrony środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, a dostęp do informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania jakiegokolwiek interesu w sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć wymianie informacji w obszarze poprawy jakości środowiska. Posiadana wiedza wspiera proces decyzyjny w podejmowaniu działań naprawczych. Pozwala podjąć wspólne działania w dziedzinie planowania wspólnych przedsięwzięć poprawiających poszczególne komponenty środowiska gminy, powiatu i województwa. 6.1.3. Instrumenty finansowe Narzędzia te kojarzone są z systemem finansowania ochrony środowiska. System finansowania ochrony środowiska jest nierozerwalną częścią całego systemu ekonomiczno finansowego. Polski system finansowania ochrony środowiska i działań bezpośrednio z nią związanych charakteryzuje się: • trwałymi, prawnie zagwarantowanymi źródłami środków pieniężnych, • dominującym udziałem środków pozabudżetowych, • stałym wzrostem efektywności wykorzystania środków finansowych, • konsekwentnym podporządkowaniem systemu finansowania priorytetom polityki ekologicznej na każdym szczeblu decyzyjności, • ścisłym powiązaniem pomiędzy systemem zarządzania ochroną środowiska (MŚ, GIOŚ, samorząd) a podstawowymi elementami systemu finansowania. Integracji systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce sprzyjają następujące czynniki: • ogromna skala potrzeb wynikająca z wieloletnich opóźnień i zaniedbań, 81 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • rosnąca świadomość ekologiczna wśród społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie zagrożeń dla zdrowia ludzi i przyrody, • coraz większa zgodność instytucji rządowych, pozarządowych i sektora gospodarczego w sprawach wydatkowania pieniędzy na rzecz poprawy stanu środowiska w Polsce. Dotychczas, podstawowym źródłem finansowania zadań wynikających z programów w zakresie ochrony środowiska i dziedzin pokrewnych były: • fundusze celowe tzw. ekologiczne: NFOŚiGW, WFOŚiGW, Fundusz Leśny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusz, • środki własne podmiotów gospodarczych, • budżet samorządów terytorialnych: gmin, powiatów i województw, • środki własne ludności i środki społeczne, • budżet państwa, • sektor bankowy, • przedakcesyjne fundusze pomocowe Unii Europejskiej (Phare II, ISPA, SAPARD) • zagraniczne instytucje finansowe i inne programy pomocowe (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, GEF i inne). Głównymi źródłami wpływu pieniędzy do krajowych funduszy ekologicznych są ustalone procentowo dla każdego z nich: • opłaty i kary za składowanie odpadów, • opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów, • opłaty i kary za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska, • opłaty i kary za zasolenie wód powierzchniowych przez kopalnie węgla kamiennego, • opłaty i kary z tytułu emisji tlenków azotu oraz opłaty górnicze i geologiczne. Dochodami NFOŚiGW oraz funduszy wojewódzkich mogą być także środki z tytułu: • udziału tych funduszy w spółkach, • emisji obligacji, • zaciągania kredytów i udzielania oprocentowanych pożyczek na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, • oprocentowania rachunków bankowych, • zyski z finansowanych przedsięwzięć, • wpływy i środki z innych funduszy, • inne dochody określone przez Radę Ministrów. 82 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. Środki tych funduszy przeznaczone są na finansowanie w całości lub w części przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska. Dofinansowanie może być udzielone w formie: • dotacji lub subwencji, • pożyczki, kredytu, • obligacji, w tym obligacji komunalnych, • leasingu. Określenie formy i wielkości dofinansowania zależy od: • rodzaju przedsięwzięcia i jego skali (inwentaryzacja, rekultywacja, edukacja itd.), • statusu wnioskodawcy, • rodzaju instytucji finansującej (bank, fundusz, budżet itp.). 6.1.4. Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia do formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego. Konieczne jest opracowanie aktualizacji programu ochrony środowiska dla Miasta Józefów w oparciu o powiatowy i wojewódzkie programy ochrony środowiska oraz strategie rozwoju Powiatu Otwockiego i województwa mazowieckiego, uwzględniające wszystkie sfery działalności: gospodarczą, społeczną i ekologiczną. Systemy zarządzania środowiskowego ISO1400 i EMAS polecane są dla zakładów zagospodarowania odpadów oraz instytucji publicznych. 6.1.5. Instrumenty oddziaływania społecznego Do grupy tej należą wszystkie narzędzia, które kształtują świadomość proekologiczną ludzi i grup społecznych a także te narzędzia, które są przejawem tej świadomości. Wszystkie te instrumenty razem wzięte powinny służyć uspołecznieniu realizacji Programu Ochrony Środowiska w gminie. Do instrumentów tych należą: • edukacja i propaganda ekologiczna, • negocjacje, umowy, porozumienia, • formy nacisku bezpośredniego i bezpośrednie inicjatywy społeczne, • instrumenty działań komplementarnych. Poziom stanu świadomości społecznej i gotowość jednostek i grup społecznych do uczestnictwa w realizacji Programu Ochrony Środowiska decydują o jego sukcesie. Wspólne działania, jeśli poparte są rzetelną wiedzą i wspólną świadomością ekologiczną ludzi biorących w nich udział, mogą być instrumentem przy pomocy którego zwrócona zostanie 83 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. uwaga na poważne zagrożenia środowiska na terenie Józefowa. Bezpośrednia inicjatywa społeczna to nic innego jak krótkotrwałe włączenie się lokalnego społeczeństwa w rozwiązanie określonych problemów środowiskowych. Zadaniem władz miasta jest dołożenie wszelkich starań, aby konsultacje w obszarze poprawy jakości środowiska społeczne obejmowały jak najszerszy krąg potencjalnie zainteresowanych osób, organizacji i instytucji. W celu poprawy komunikacji należy informować wszystkich zainteresowanych z wykorzystaniem gminnej strony internetowej oraz tablic informacyjnych. 6.2. Monitoring realizacji programu ochrony środowiska Monitoring czyli pomiar stanu środowiska jest instrumentem prawnym, z ustaw. wynikającym Monitoring to inaczej kontrola i nadzór. Niezwykle ważną rolę pełni w ochronie środowiska zarówno w zakresie obserwacji stanu istniejącego, jak i przy realizacji prac mających na celu poprawę stanu jakości środowiska. Monitoring prowadzony w sposób systematyczny pozwala na optymalizację podejmowanych działań, zarówno w sferze ekologicznej jak i ekonomicznej. W ostatnich latach ważną rolę odgrywa w kontroli i weryfikacji realizowanych programów, planów rozwojowych, reform gospodarczych itp. Monitoringowi podlegają także programy ochrony środowiska na każdym szczeblu. Do pilnych zadań gminy w sferze kontroli i monitoringu, realizowanych na szczeblu lokalnym należą: 1) Wypracowanie skutecznych mechanizmów realizacji funkcji kontrolnych, 2) Wypracowanie ram prawnych dla funkcjonowania systemu kontroli w ochronie środowiska, 3) Poprawa jakości elementów środowiska, 4) Zwiększenie częstotliwości wykonywania raportów o stanie środowiska w gminie, 5) Doskonalenie systemu sprawozdawczości publicznej, z uwzględnieniem potrzeby integracji polityki ekologicznej. Niniejszy rozdział opisuje zasady i sposób zarządzania „Programem Ochrony Środowiska dla Miasta Józefów na lata 2010-2013 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2014-2017”. Program ochrony środowiska jest postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji i organizacji, ukierunkowanej na efektywne wdrażanie programu. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, 84 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Monitoring programu ochrony środowiska odbywa się poprzez ocenę czy założone cele zostały osiągnięte oraz w jakim stopniu zostały zrealizowane zadania. Monitoring realizacji celów i zadań prowadzony jest przez Radę Gminy. Dotyczy oceny realizacji corocznego planu działań w aspekcie: • ilości i jakości zakresu oraz kosztów zadań zrealizowanych, • przyczyn cząstkowego wykonania zadań zaplanowanych lub przyczyn zaniechania realizacji zadania, • ustalenia narzędzi optymalizujących realizację zadań na rok następny, • określenia zakresu merytorycznego zadań na rok następny wraz z oceną ich przygotowania organizacyjnego i finansowego. Stopień realizacji zadań jest w pewnej części również oceną (samooceną) władz samorządowych w zakresie zarządzania programem ochrony środowiska. System monitoringu oraz działania w ramach nadzoru i kontroli będą źródłem dodatkowych informacji o stanie środowiska. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Kraju podstawą monitoringu realizacji programu jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach odzwierciedlających stan środowiska. Proponuje się przyjąć poniżej przedstawiony wykaz wskaźników. Tabela 26 Wskaźniki efektywności realizacji programu nazwa wskaźnika jednostka gospodarka wodno-ściekowa jakość wód powierzchniowych klasa czystości jakość wód podziemnych klasa czystości stopień zwodociągowania gminy % stopień skanalizowania gminy % ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków % zużycie wody ilość/1mieszkańca powietrze jakość powietrza emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych stopień zgazyfikowania gminy klasa czystości ilość % 85 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. nazwa wskaźnika jednostka stosunek mocy instalacji korzystających ze źródeł odnawialnych do całkowitej mocy instalacji % hałas przekroczenie lub nieprzekroczenie norm jakość środowiska akustycznego poprawa nawierzchni dróg ilość metrów powierzchnia ziemi rekultywacja terenu % ochrona przyrody udział powierzchni obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem % liczba pomników przyrody liczba lesistość gminy % edukacja prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych ilość Procedura wdrażania programu pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska. Monitorowanie realizacji programu umożliwi ocenę prawidłowości i efektywności działań oraz szybkie i elastyczne reagowanie na zmiany. Zgodnie z wymogami prawnymi programy ochrony środowiska wymagają aktualizacji nie rzadziej niż raz na 4 lata. Proces aktualizacji poprzedza weryfikacja dokumentu w celu oceny, które jego części wymagają aktualizacji i w jakim zakresie. Weryfikacji podlega cały program, tj. aktualny stan środowiska, wytyczone cele i zaplanowane działania, zadania krótko- i długoterminowe oraz harmonogram ich realizacji. Analiza wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w gminnym programie ochrony środowiska. Ocenę postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu należy wykonywać co dwa lata. 6.3. Finansowanie programu Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych gminy są limitowane ogólną sumą możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. Wydatki samorządu na inwestycje w ochronie środowiska i gospodarce wodnej stanowią jedynie niewielki ułamek wydatków ogółem. W latach realizacji aktualizowanego programu ochrony środowiska (lata 2010-2013), należy przewidywać, że samorząd gminy powinien zabezpieczyć na inwestycje w zakresie 86 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. ochrony środowiska środki własne w wysokości minimum 30% kosztów realizacji zadań. Resztę środków na dofinansowanie realizacji programu i jego zadań będzie możliwe z funduszy celowych oraz programów pomocowych i strukturalnych UE. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowane będą następujące cele związane z ochroną środowiska: • Gospodarka wodno – ściekowa: wyposażenie (do końca 2015 r.) aglomeracji powyżej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji i oczyszczalnie ścieków. • Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych, redukcja ilości składowanych odpadów komunalnych i zwiększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu innymi metodami niż składowanie oraz likwidacja zagrożeń wynikających ze składowania odpadów, zwiększenie powierzchni terenów przywróconych do właściwego stanu poprzez rekultywację terenów zdegradowanych, zabezpieczenie osuwisk. • Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska: zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz minimalizacja skutków negatywnych zjawisk naturalnych, przeciwdziałanie poważnym awariom a także wiarygodnych wzmocnienie informacji o stanie procesów decyzyjnych środowiska, poprzez usprawnienie zapewnienie monitoringu stanu środowiska. • Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska: ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego. • Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych: ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat jego zasobów i zmniejszania różnorodności biologicznej. • Transport przyjazny środowisku: zwiększenie udziału przyjaznych środowisku gałęzi transportu w ogólnym przewozie osób i ładunków. 87 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. • Bezpieczeństwo poprzez energetyczne: tworzenie nowych poprawa zdolności bezpieczeństwa przesyłowych energetycznego i państwa transportowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz rozbudowę podziemnych magazynów gazu ziemnego, a także poprzez zapewnienie dostępności sieci gazowej na terenach niezgazyfikowanych i modernizację istniejących sieci dystrybucji. • Pomoc techniczna: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności Na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 zostanie przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 27 848,3 mln euro (w tym ze środków Funduszu Spójności – 21 511,06 mln euro (77%) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 6 337,2 mln euro (23%). Z tych funduszy 18% czyli 4,750 mld euro zostanie przeznaczone na inwestycje związane z ochroną środowiska. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 - 2013 (RPO) Głównym celem jest poprawa konkurencyjności regionu i zwiększanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa. Realizacja tego celu będzie się odbywać poprzez: • rozwój gospodarki, w tym gospodarki opartej na wiedzy i rozwój społeczeństwa informacyjnego, • poprawę i uzupełnienie istniejącej infrastruktury technicznej, • wzmacnianie endogenicznych czynników rozwoju województwa mazowieckiego, • podniesienie standardów warunkujących rozwój kapitału ludzkiego w regionie. Cele programu: • Poprawa parametrów technicznych i standardu regionalnej sieci drogowej a także poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, • Poprawa stanu środowiska naturalnego województwa mazowieckiego • Poprawa jakości wód i ich ochrona przed zanieczyszczeniami, • Zmniejszenie ilości składowanych odpadów i ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko, jak również rekultywacja zdegradowanych terenów, • Poprawa jakości powietrza, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, • Doskonalenie systemów zarządzania i monitoringu środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego, zapobieganie zagrożeniom i ograniczenie ich skutków. Środki RPO Województwa Mazowieckiego w latach 2007-2013 wynoszą 1831,50 mln euro, z czego nakłady na środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetykę wynoszą 197,80 mln euro. 88 | S t r o n a J.W.W. Triland Sp. z o.o. SPIS TABEL TABELA 1 PODZIAŁ FIZYCZNO – GEOGRAFICZNY TERENU MIASTA JÓZEFÓW ................................................................................. 13 TABELA 2 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW ................................................................................................................... 13 TABELA 3 STAN DEMOGRAFICZNY JÓZEFOWA W LATACH 2007 – 2008...................................................................................... 15 TABELA 4 PRZYROST NATURALNY W LATACH 2000 – 2007...................................................................................................... 15 TABELA 5 MIGRACJE LUDNOŚCI W LATACH 2000 – 2007........................................................................................................ 16 TABELA 6 ZASOBY MIESZKANIOWE W 2007 ROKU .................................................................................................................. 16 TABELA 7 WYPOSAŻENIE MIESZKAŃ W INSTALACJE W 2007 ROKU ............................................................................................. 17 TABELA 8 STOPA BEZROBOCIA W LATACH 2004 – 2007......................................................................................................... 18 TABELA 9 ZAWARTOŚĆ W GLEBIE METALI CIĘŻKICH, SIARKI I WWA ........................................................................................... 24 TABELA 10 STOPIEŃ ZANIECZYSZCZENIA GLEB METALAMI CIĘŻKIMI ............................................................................................. 24 TABELA 11 SKALA JAKOŚCI POWIETRZA ................................................................................................................................. 26 TABELA12 DOPUSZCZALNE POZIOMY STĘŻEŃ SUBSTANCJI W POWIETRZU OKREŚLONE DLA 2008 ROKU ............................................. 27 TABELA 13 WIELKOŚĆ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA W STREFIE OTWOCKIEJ W 2008 R. ........................................................ 29 TABELA 14 WYNIKI POMIARÓW ZANIECZYSZCZEŃ ‐ KRYTERIUM OCHRONA ZDROWIA ..................................................................... 29 TABELA 15 KLASYFIKACJA JAKOŚCI POWIERZCHNIOWYCH WÓD PŁYNĄCYCH .................................................................................. 33 TABELA 16 OCENA PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW EUTROFIZACJI ............................................................................................ 36 TABELA 17 JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH ............................................................................................................................... 39 TABELA 18 DOPUSZCZALNE POZIOMY HAŁASU ....................................................................................................................... 50 TABELA 19 WYNIKI POMIARÓW HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO – DROGA NR 801........................................................................... 52 TABELA 20 DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH DLA TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ 54 TABELA 21 DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH DLA MIEJSC DOSTĘPNYCH DLA LUDNOŚCI ................................... 54 TABELA 22 ŹRÓDŁA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ................................................................................................................ 56 TABELA 23 POMIARY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH W POWIECIE OTWOCKIM ............................................................................. 57 TABELA 24 DZIAŁANIA DŁUGOTERMINOWE DO 2015 ROKU, KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2009‐2012 I PRIORYTETY ....................... 75 TABELA 25 HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI W LATACH 2009‐2015 ............................................ 77 TABELA 26 WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU ................................................................................................. 85 SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 UŻYTKOWANIE GRUNTÓW NA TERENIE JÓZEFOWA .................................................................................................. 14 RYSUNEK 2 STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI W 2000 I 2009 ROKU ......................................................................................... 15 RYSUNEK 3 STRUKTURA PODMIOTÓW ZAREJESTROWANYCH W SYSTEMIE REGON W 2007R. ........................................................ 18 89 | S t r o n a
