Pobierz

Porozumienie w sprawie programu pomocy finansowej dla Portugalii
3 maja br. Rząd Portugalii zawarł porozumienie z przedstawicielami międzynarodowych
instytucji (Unia Europejska, Europejski Bank Centralny i Międzynarodowy Fundusz Walutowy)
w sprawie pomocy finansowej dla kraju. W ślad za zawartym porozumieniem oraz konsultacjami
z partiami opozycyjnymi, 5 maja br. Minister Finansów Portugalii Fernando Teixeira dos Santos
zaprezentował główne osie działań, jakie zostaną podjęte w ramach uzgodnionego Programu
Dostosowań Gospodarczych i Finansowych. Pomoc międzynarodowa przyznana Portugalii
wyniesie 78 mld euro i finalnie została zatwierdzona przez Komisję Europejską 10 maja br.
W obliczu kluczowych wyzwań stojących przed gospodarką Portugalii tj.: konsolidacja finansów
publicznych, przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju i wyeliminowanie nierównowagi
makroekonomicznej, oraz stabilizacja sektora finansowego i poprawa warunków finansowania
gospodarki, przyjęty Program opiera się na 3 filarach przewidujących:
1. podjęcie radykalnych działań na rzecz stabilizacji budżetowej;
2. kontynuację programu reform strukturalnych;
3. realizację działań na rzecz wzmocnienia i dynamizacji sektora finansowego.
W ocenie ministra Program odzwierciedla właściwą relację między dostosowaniami niezbędnymi
dla odzyskania zaufania rynków a działaniami promującymi wzrost gospodarczy kraju,
zatrudnienie oraz zapewnienie ochrony najbardziej zagrożonych grup społecznych.
W ograniczonym stopniu zaprezentowany Program powiela cięcia budżetowe zaproponowane
przez portugalski rząd w ramach aktualizacji Programu Stabilizacji i Wzrostu, ogłoszonej
11 marca br., która została odrzucona przez partie opozycyjne, co ostatecznie doprowadziło do
podania się do dymisji rządu premiera José Sócrates.
W ramach poszczególnych, ww. filarów, zaprezentowane zostały perspektywy gospodarki
portugalskiej oraz wytyczone następujące kierunki działań:
1. Podjęcie radykalnych działań na rzecz stabilizacji budżetowej:
• Scenariusz makro:
- PKB Portugalii skurczy się o 2% w 2011 r. i 2012 r.; gospodarka krajowa wróci na
ścieżkę wzrostu w 2013 r. w głównej mierze dzięki eksportowi,
- Zostanie wyeliminowana nierównowaga zewnętrzna.
• Cele budżetowe:
- Zgodnie z zawartym porozumieniem deficyt budżetowy Portugalii (wyrażony
w % PKB) ma wynieść: 5,9% w 2011 r., 4,5% w 2012 r. i 3% w 2013 r.,
- Stabilizacja długu publicznego kraju ma nastąpić w 2013 r.
1
• Strategia konsolidacji budżetowej:
- Plany na 2011 r. przewidują rygorystyczną realizację budżetu państwa na 2011 r. oraz
cięć budżetowych zawartych w corocznej aktualizacji Programu Stabilizacji i Wzrostu
ogłoszonej w marcu br.;
- Działania w latach 2012 – 2013 obejmą: wdrożenie cięć budżetowych ogłoszonych
w ramach corocznej aktualizacji Programu Stabilizacji i Wzrostu, wzmocnionych
dodatkowymi cięciami przede wszystkim po stronie wydatków. Łączny efekt działań
zaplanowanych w ramach konsolidacji budżetowej na lata 2012-2013 ma wynieść
5,1% PKB w tym: 3,4% PKB z tytułu redukcji wydatków, oraz 1,7% PKB z tytułu
wzrostu dochodów.
o ograniczenie wydatków ma być osiągnięte poprzez: (i) zamrożenie płac w sektorze
publicznym oraz emerytur do 2013 r. (za wyjątkiem najniższych emerytur),
ograniczenie awansów, (ii) redukcję liczby urzędników państwowych – na
poziomie 1% rocznie w przypadku administracji centralnej, i 2% rocznie
w przypadku władz lokalnych, (iii) wprowadzenie specjalnych składek z tytułu
emerytur o wysokości powyżej 1500 euro, (iv) ścisłą kontrolę kosztów w zakresie
zdrowia, edukacji i obrony, (v) ograniczenie kosztów budżetowych z tytułu
systemów świadczeń zdrowotnych dla pracowników administracji publicznej,
(vi) racjonalizację funkcjonowania administracji publicznej, (vii) redukcję
wydatków z tytułu świadczeń socjalnych o charakterze nieskładkowym,
(viii) redukcję wydatków w przedsiębiorstw państwowych oraz innych podmiotów
i jednostek państwowych, (ix) ograniczenia transferu środków do władz lokalnych
oraz regionów autonomicznych, (x) redukcję wydatków inwestycyjnych.
o działania mające na celu zwiększenie dochodów obejmą: (i) zamrożenie
wszystkich ulg podatkowych, (ii) rewizję i ograniczenie korzyści i odliczeń z tytułu
podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych, (iii) ograniczenie redukcji
podatków w regionach autonomicznych, (iv) włączenie wszelkich dochodów
(w tym również dochodów w naturze) celem objęcia ich opodatkowaniem PIT;
zakończenie procesu konwergencji w zakresie systemu PIT emerytur i dochodów
z pracy, (v) rewizję struktury stawek podatku VAT: redukcja zwolnień i zmiany na
listach dóbr i usług, (vi) rewizję podatków specjalnych od konsumpcji (papierosy,
samochody, elektryczność) oraz ich indeksowanie w oparciu o wskaźnik inflacji,
(vii) walkę z uchylaniem się od podatku, (viii) ponowną wycenę wartości
nieruchomości; ograniczenie tymczasowych zwolnień z podatku od nieruchomości
IMI; stopniowe zrównoważenie struktury opodatkowania nieruchomości
(wzmocnienie podatku od nieruchomości wobec podatku od nabycia
nieruchomości IMT).
• Ambitny i kompleksowy plan prywatyzacji:
- Przyspieszenie realizacji wcześniej ogłoszonego planu prywatyzacji,
- Objęcie planem takich sektorów, jak, m.in. transport, energetyka, komunikacja,
ubezpieczenia,
- Przygotowanie inwentarza aktywów znajdujących się w posiadaniu administracji
lokalnej i regionalnej celem oceny potencjału prywatyzacyjnego.
2
• Poprawa efektywności działania administracji podatkowej:
- Połączenie usług administracji podatkowej i analiza możliwości ich dalszego
połączenia z administracją ubezpieczeń społecznych;
- Racjonalizacja sieci urzędów skarbowych,
- Wzmocnienie zasobów w zakresie inspekcji podatkowej oraz uprawnień centralnej
administracji podatkowej dot. inspekcji na terytorium całego kraju,
- Współpraca z systemem sądowym: stworzenie zintegrowanego systemu informacji
między administracją podatkową i sądami, stworzenie specjalnej grupy zadaniowej
sędziów w celu zakończenia procesów o wartości powyżej 1 mln euro.
2. Kontynuacja programu reform strukturalnych:
Pogłębienie realizowanych reform strukturalnych ma na celu promowanie konkurencyjności,
wzrostu gospodarczego oraz zatrudnienia. Reformy te przewidują regulację gospodarki
w oparciu o wzmocnienie sektora dóbr wymienialnych (dóbr, które są przedmiotem wymiany,
zwłaszcza międzynarodowej wymiany handlowej). Obejmą one następujące obszary:
a. Ramy budżetowe oraz jakość finansów publicznych
b. Sektor przedsiębiorstw państwowych i projekty w formule Partnerstwa PublicznoPrywatnego (PPP):
c. Racjonalizacja administracji publicznej
d. Zmniejszenie obciążeń podatkowych (fiscal devaluation)
e. Promocja Konkurencyjności, Wzrostu i Zatrudnienia:
- Rynek pracy i edukacja
- Służba zdrowia
- System zamówień publicznych
- Warunki prowadzenia działalności gospodarczej
f. Konkurencja: rynki dóbr i usług
g. Rynek wynajmu nieruchomości
h. System sądowy
W ramach poszczególnych obszarów realizowane będą następujące działania:
• Ramy budżetowe oraz jakość finansów publicznych
W konsekwencji poprawki Ustawy o Ramach Budżetowych niedawno przyjętej przez
portugalski parlament przewidziane zostało: (i) rozszerzenie zakresu kontroli budżetowej,
zwłaszcza w zakresie sektora przedsiębiorstw państwowych oraz formuły PPP, a także
intensyfikacja mechanizmów monitorowania i oceny, (ii) zwiększenie przejrzystości
w zakresie: zaległości płatniczych, wykonania budżetu, liczby urzędników państwowych,
(iii) wzmocnienie uprawnień kontrolnych Ministerstwa Finansów, (iv) utworzenie Rady
Finansów Publicznych.
• Sektor przedsiębiorstw państwowych:
- redukcja kosztów operacyjnych,
- rewizja struktury taryf,
- wprowadzenie bardziej rygorystycznych pułapów zadłużenia (w 2012 r.),
- przyjęcie zobowiązania o nietworzeniu nowych przedsiębiorstw państwowych do
momentu zakończenia analizy sektora i jego sytuacji finansowej.
3
• PPP:
- Ocena 20 głównych projektów,
- Ocena potencjału renegocjacji zawartych kontraktów,
- Szczegółowa analiza mająca na celu identyfikację głównych zobowiązań,
- Rewizja ram prawnych i instytucjonalnych dla tworzenia oraz oceny projektów PPP,
- Przyjęcie zobowiązania unikania zaangażowania w nowe projekty PPP lub koncesje do
momentu zakończenia analizy oraz reformy prawnej i instytucjonalnej w zakresie PPP.
• Racjonalizacja administracji publicznej:
Przyjęty cel poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej na szczeblu
centralnym, lokalnym i regionalnym ma zostać osiągnięty poprzez:
- Redukcję stanowisk kierowniczych oraz działów administracyjnych; wprowadzenie
działów i usług połączonych, mobilność kadry urzędniczej,
- Przeprowadzenie
analizy
kosztowo-przychodowej
jednostek
publicznych
i parapublicznych (m.in. fundacji i stowarzyszeń); identyfikacja możliwości powielenia
usług,
- Reorganizacja administracji lokalnej (urzędy miejskie, gminy).
• Redukcja kosztów pracy i zwiększenie konkurencyjności (fiscal devaluation) poprzez:
- Dostosowanie systemu podatkowego pod kątem jego budżetowej neutralności,
- Redukcję stawki składki socjalnej, skompensowana za pośrednictwem podatków (nie
wpływających na konkurencyjność) oraz stałych cięć wydatków publicznych,
- Zwrócenie szczególnej uwagi na: (i) wpływ społeczny wzrostu podatków,
(ii) zagwarantowanie stabilności systemu emerytalnego, (iii) mechanizmy transmisji –
tak, aby zagwarantować efektywne obniżenie cen.
• Promocja Konkurencyjności, Wzrostu i Zatrudnienia:
- Rynek pracy – promocja zatrudnienia poprzez: (i) wdrożenie Porozumienia
Trójstronnego na rzecz Konkurencyjności i Zatrudnienia, (ii) rewizję świadczeń dla
bezrobotnych, zmiany związanych z nimi zachęt, (iii) przeprowadzenie reformy
regulacji prawnych w zakresie ochrony zatrudnienia, promocję elastyczności,
(iv) wyznaczenie jasnych kryteriów przedłużenia zbiorowych układów pracy.
- Edukacja – dopasowanie komptencji do potrzeb rynku (edukacja i kształcenie
zawodowe); walka z wczesnym porzucaniem nauki.
- Ochrona zdrowia – leki (ceny i zasady wystawiania recept); koszty operacyjne szpitali;
wzmocnienie kondycji zasobów.
- Zamówienia publiczne – przegląd ram prawnych oraz zwiększenie przejrzystości
i efektywności wydatków publicznych.
- Warunki prowadzenia działalności gospodarczej: wzmocnienie reform dotychczas
wprowadzonych w ramach programu Simplex, przy ich rozszerzeniu na wszystkie
poziomy administracji publicznej.
• Konkurencja: rynek dóbr i usług (energetyka, telekomunikacja, usługi pocztowe,
transport)
- Wyeliminowanie tzw. złotej akcji oraz innych specjalnych praw państwa w spółkach
giełdowych,
4
- Sprzyjanie konkurencji, zwłaszcza w sektorze energetycznym i telekomunikacji,
- Redukcja liczby zawodów regulowanych.
• Rynek wynajmu nieruchomości:
- Dynamizacja rynku wynajmu nieruchomości,
- Ograniczenie zadłużenia gospodarstw domowych,
- Sprzyjanie mobilności związanej z zatrudnieniem.
• System sądowy:
- Zwiekszenie efektywności procesów sądowych i restrukturyzacja sieci sądów,
- Rewizja kodeksów: postępowania cywilnego, postępowania karnego i prawa
upadłościowego,
- Równowaga i przejrzystość budżetu w zakresie systemu sądowego,
- Wdrożenie prawa arbitrażowego w odniesieniu do procesów podatkowych i egzekucji
płatności.
3. Wzmocnienie sektora finansowego
Celem działań zaprojektowanych w ramach powyższego obszaru jest doprowadzenie do
sytuacji, w której portugalski sektor bankowy będzie w kondycji umożliwiającej
finansowanie krajowej gospodarki. Zaplanowany został szereg środków ostrożności mających
na celu odbudowę zaufania rynków (w kontekście ogłoszenia wyników stress tests) oraz
zagwarantowanie stopniowego obniżenia poziomu dźwigni finansowej gospodarki
portugalskiej.
W tym celu podjęte zostaną działania zapewniające:
• Utrzymanie płynności systemu bankowego poprzez podniesienie maksymalnego limitu
funduszu gwarancji sektora finansowego z poziomu 20 mld euro do 35 mld euro.
• Obniżenie poziomu dźwigni finansowej: ustalenie jasnych celów obniżenia poziomu
dźwigni finansowej dla banków i opracowanie planów finansowania gwarantujących
stabilne zasoby finansowania rynku przy jednoczesnym zapewnieniu wpływu na
finansowanie gospodarki.
• Wymagania kapitałowe: podwyższenie wskaźnika kapitałowego Core Tier 1 do 9% do
końca 2011 r. i do 10% do końca 2012 r. Podwyższenie maksymalnego limitu publicznego
dokapitalizowania instytucji kredytowych do poziomu 12 mld euro.
• System monitorowania: przeprowadzenie oceny wypłacalności i poziomu obniżenia
dźwigni finansowej systemu, poprzez cokwartalne oceny potrzeb kapitałowych banków
oraz inspekcje on-site aktywów banków.
• Nadzór bankowy: dostosowanie do standardów międzynarodowych definicji złych
kredytów, wzmocnienie działalności nadzoru bankowego poprzez rekrutację dodatkowych
specjalistów i przy wsparciu technicznym ze strony MFW.
5
• Bank BPN: zakończenie sprawy banku poprzez otwarcie procesu jego przyspieszonej
sprzedaży. W ramach programu państwo przejmie gwarantowane roszczenia banku
państwowego Caixa Geral de Depósitos wobec BPN i innych powiązanych podmiotów.
• System poprawy i płynność instytucji kredytowych: wzmocnienie mechanizmów
wczesnej interwencji i restrukturyzacja celem lepszego sprzyjania stabilności finansowej
i ochrony deponentów.
• Fundusze gwarancji depozytów: funkcje funduszów będą ponownie przeanalizowane
w celu wzmocnienia ochrony deponentów; fundusze będą miały w dalszym ciągu
możliwości finansowania instytucji kredytowych znajdujących się w trudnej sytuacji, ale
w ograniczonym zakresie; przeprowadzona zostanie rewizja prawa upadłościowego
w celu zapewnienia deponentom pozycji priorytetowej wobec niezabezpieczonych
wierzycieli.
• Restrukturyzacja zadłużenia przedsiębiorstw i gospodarstw domowych: rewizja prawa
upadłościowego i legislacji podatkowej w celu: (i) wprowadzenia uproszczonych procedur
sądowej zgody na restrukturyzację, (ii) wdrożenia mechanizmów restrukturyzacji drogą
pozasądową, (iii) stosowania zachęt dla wyboru restrukturyzacji długu zamiast upadłości,
(iv) wyeliminowania przeszkód podatkowych dla dobrowolnej restrukturyzacji
zadłużenia, (v) wsparcia osób niewypłacalnych, celem uzyskania zdolności finansowej.
• Monitorowanie i plany awaryjne dla sektora przedsiębiorstw i gospodarstw domowych:
stworzenie specjalnej grupy zadaniowej monitorującej tempo zadłużania sektora
przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych.
Oprac.:
Renata Rydzewska Henriques
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Lizbonie
Maj 2011 r.
6