Pobierz artykuł PDF

MOLIWOCI ZASPOKOJENIA ZAPOTRZEBOWANIA NA PRAC
PIEL
GNIARSK W SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W POLSCE
MARCIN KAUTSCH
Streszczenie
Zmiany w systemie opieki zdrowotnej w Polsce w latach 90-tych XX wieku polegały w duĪej mierze na zwolnieniach personelu. Dane pokazują, Īe był to okres
zmniejszania siĊ liczby czynnych zawodowo pielĊgniarek. W ostatnich latach liczba
pielĊgniarek ulega nieznacznym zmianom. Rosnące potrzeby zdrowotne oraz wymogi
publicznego płatnika (dotyczące liczby i kwalifikacji personelu medycznego) sprawiają, Īe zakłady opieki zdrowotnej zaczynają borykaü siĊ z problemem obsady
oddziałów i poradni. JednoczeĞnie w ostatnich latach coraz wiĊcej osób podejmuje
studia pielĊgniarskie. W niniejszym artykule przedstawiono czynniki prowadzące do
zmiany liczby pracujących pielĊgniarek oraz dane dotyczące wielkoĞci zatrudnienia
pielĊgniarek w Polsce. Wskazano takĪe na moĪliwoĞci zaspokojenia wzmiankowanego zwiĊkszonego zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską.
Słowa kluczowe: pielgniarka, kształcenie, praca, zatrudnienie
1. Wprowadzenie
Zapotrzebowanie na prac pielgniarsk jest wynikiem kilku czynników. Wród nich naleałoby wymieni
:
1. Procesy demograficzne obejmujce wydłuanie si redniej długoci ycia oraz starzenie
si społeczestwa.
2. Czynniki społeczne: uwarunkowania kulturowe zwizane ze sposobami sprawowania opieki nad osobami starszymi oraz oczekiwania społeczestwa dotyczce jakoci usług.
3. Procesy zachodzce w systemie opieki zdrowotnej – restrukturyzacja zasobów oraz zmiana
wymogów publicznego płatnika odnoszca si do liczby i kwalifikacji osób udzielajcych
wiadcze medycznych zatrudnianych w zakładach opieki zdrowotnej.
Wydłuajca si rednia długo
ycia stanowi istotny czynnik wpływajcy na zwikszenie
zapotrzebowania na opiek zdrowotn. Wysokie zapotrzebowanie na usługi jest wynikiem tego, e
zaledwie niecałe 10% osób starszych nie zgłasza adnych dolegliwoci i problemów zdrowotnych1, natomiast 72,3% osób starszych jest uzalenionych od innych osób w zaspokajaniu potrzeb
zwizanych ze zdrowiem (leki, leczenie, rehabilitacja)2. Kolejnym zjawiskiem, wpływajcym na
zapotrzebowania na prac pielgniarek jest starzenie si społeczestwa, w którym coraz mniej
1
SzczerbiĔska K., Hubalewska A., Stan zdrowia osób długowiecznych w Krakowie, Przegląd Lekarski 61(12) 2004,
s. 1360–1368.
2
BieĔ B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?, Przewodnik Lekarza 10/2006,
s. 50.
90
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
osób (czynnych zawodowo) tworzy dochód, z którego mog by
opłacane usługi zdrowotne,
a take coraz mniej osób jest w stanie opiekowa
si osobami starszymi.
W Polsce w ostatnich latach mamy do czynienia z oboma tymi zjawiskami. Przecitne dalsze
trwanie ycia w chwili narodzin w latach 1990–2008 wzrosło z 75,2 do 80,0 w przypadku kobiet
i z 66,2 do 71,3 w przypadku mczyzn3. Struktura wiekowa ludnoci take uległa zmianie, co
przedstawiono w tabeli 1, a w tabeli 2 pokazano, e ww. zmiany bd si nasila
. Dane podano
według ekonomicznych grup wieku, by wskaza
, jak bdzie zwikszała si grupa osób, w przedziale 45-59/64, tj. takich, które take w kolejnych latach bd wchodzi
w wiek poprodukcyjny.
Tabela 1. Zmiany w strukturze ludnoĞci według ekonomicznych grup wieku
w latach 1985–2008 w [%]
Kategoria
Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat)
Wiek produkcyjny mobilny (18-44 lata)
Wiek produkcyjny niemobilny (45-59/64 lata)
Wiek poprodukcyjnym (60/65 lat i wicej)
1985
29,7
40
18,3
12
1990
29
40,1
18,1
12,8
1995
26,6
40
19,6
13,8
2000
24,4
39,8
21
14,8
2005
20,6
40
24
15,4
2008
19,3
40,1
24,4
16,2
Zmiana
-35,0%
0,3%
33,3%
35,0%
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Główny Urzd Statystyczny, Ludno
. stan i struktura
w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r. Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2009.
Tabela 2. Zmiany w strukturze ludnoĞci według ekonomicznych grup wieku
w latach 2008–2035, rok 2007=100, [%]
Kategoria
Ludno
ogółem
Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat)
Wiek produkcyjny mobilny (18-44 lata)
Wiek produkcyjny niemobilny (45-59/64 lata)
Wiek poprodukcyjnym (60/65 lat i wicej)
2008
100,0
98,0
100,1
100,3
101,7
2020
99,3
92,9
92,2
90,9
137,6
2035
94,4
75,2
71,0
106,8
158,2
Zmiana procentowa
-5,6%
-23,2%
-29,1%
6,5%
55,5%
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Główny Urzd Statystyczny, Prognoza ludnoci na
lata 2008-2035. Warszawa, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15.
W zwizku z ww. zjawiskami Polska dołczyła do grona krajów borykajcych si z podobnymi problemami dostpu do wiadcze opieki zdrowotnej. Pojawiaj si wic propozycje
dodatkowego ubezpieczenia, które obejmowałoby opiek pielgniarsk4, a z którego mona by
pokry
rosnce koszty dostarczania starszej czci populacji coraz wikszej liczby usług. I cho
wprowadzenie takiego ubezpieczenia jak dotd nie doszło do skutku, to ta inicjatywa ustawodawcza zapewne bdzie jeszcze podejmowana. Tym bardziej, e tego typu ubezpieczenie funkcjonuje
ju w innych krajach. Na przykład w Niemczech ma ono od roku 1995 ma umocowanie ustawowe
3
Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludnoĞci na lata 2008–2035. Warszawa, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_
5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15.
4
Z ubezpieczenia pielĊgnacyjnego nie bĊdzie moĪna zapłaciü za leczenie, Gazeta Prawna, 2007-08-29, s. 14.
91
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
(stanowic tzw. pity filar ubezpiecze socjalnych). Wskazuje si te na to, e ww. ubezpieczenie
w istotny sposób przyczyniło si do poprawy jakoci opieki nad osobami starszymi5.
Odpowiedzi na zwikszone zapotrzebowanie na usługi pielgniarskie / pielgnacyjnoopiekucze dla osób starszych jest wzrost liczby orodków wiadczcych takie włanie usługi.
Dotyczy to zarówno opieki stacjonarnej jak i dziennej, co ilustruje tabela 3.
Tabela 3. Liczba stacjonarnych i dziennych miejsc opieki długoterminowej
w Polsce w latach 2004–2007
Opieka stacjonarna
Opieka dzienna
2004
15 736
148
2005
16 866
334
2006
17 756
104
2007
21 559
170
Zmiana procentowa
37,0%
14,9%
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne
2005–2008, Warszawa 2005–2008.
Drugim wspomnianym czynnikiem s uwarunkowania kulturowe. W wielu krajach rozwinitych w efekcie zanikania rodzin wielopokoleniowych osoby starsze yj samotnie6. W Polsce
rodzina podejmuje si opieki nad osob starsz7. Dlatego te w Polsce w porównaniu do ww.
krajów, zapotrzebowanie na prac pielgniarska / opiek nad osobami starszymi jest maskowane.
Jednak model funkcjonowania rodziny zaczyna si w Polsce zmienia
. Nastpuje odchodzenie od
sprawowania opieki przez członków rodziny, które ma ródło w zmianach kulturowych8. Zmiana
stylu ycia, coraz silniejsza integracja z Uni Europejsk, ułatwienia w wyjazdach i zwikszona
mobilno
młodszych pokole zapewne przyczyni si do ujawniania wzmiankowanego maskowanego zapotrzebowania. Mona bowiem przyj
, e te młodsze pokolenia bd w wikszym
stopniu szuka
moliwoci realizacji planów yciowych ograniczajc codzienny bezporedni
kontakt z rodzin, co zmniejszy liczb osób, które obecnie opiekuj si starszymi członkami
swoich rodzin.
Na zapotrzebowanie na prac pielgniarsk wpływa take, m.in., zakres instytucjonalnej opieki nad osobami starszymi, który wynika z przyjtego w danym kraju prawodawstwa, a to z kolei
jest pochodn wzmiankowanych uwarunkowa kulturowych. W Unii Europejskiej zakres ten jest
silnie zrónicowany9. Rónie te kształtuj si wydatki na opiek nad osobami starszymi (cho
5
DziubiĔska-Michalewicz M., Organizacja opieki nad osobami starszymi w wybranych krajach UE, Kancelaria Sejmu,
Biuro Studiów i Ekspertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych, Informacja Nr 1062, SierpieĔ 2004,
http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_04/i-1062.pdf, pobrano: 2010-08-18, s. 4–5.
6
Ibidem.
7
BieĔ B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?, Przewodnik Lekarza 10/2006,
s. 52.
8
Balcerzak-Paradowska B., Starzenie siĊ ludnoĞci – wyzwaniem dla polityki społecznej i rodzinnej (wybrane problemy),
[w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia siĊ społeczeĔstwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 200 Plus”, Warszawa 2008, s. 118–137.
9
Szweda-Lewandowska Z., Formy pomocy osobom starszym w wybranych krajach Unii Europejskiej, [w:] Kleer J. (red.),
Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia siĊ społeczeĔstwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska
2000 Plus”, Warszawa 2008, s. 171–186.
92
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
opieka pielgniarska nie jest w tym przypadku jedynym kosztem). Np. w Szwecji wynosz one
2,8% PKB, a w Austrii – dla kontrastu – 0,3%10 (czyli niemal dziewi
razy mniej).
Istotn rol w tworzeniu zapotrzebowania na usługi pielgniarskie, czy te – szerzej – ochrony
zdrowia, pełni take zwikszone oczekiwania dotyczce jakoci opieki11 oraz szybkoci dostpu
do usług12. Ten drugi czynnik ma duy wpływ przy podejmowaniu decyzji o korzystaniu z usług
opłacanych ze rodków własnych pacjentów, do czego skłania brak moliwoci realizacji potrzeby
zdrowotnej ze rodków publicznych (lub wydłuony czas oczekiwania na ni).
W ostatnich latach ochrona zdrowia podlega procesom cigłej restrukturyzacji, zmieniała si
liczba wiadczeniodawców, ich struktura oraz forma własnoci (publiczni / niepubliczni dostarczyciele usług). Przez wiksz cz
poprzedniej dekady działania podejmowane przez zakłady
opieki zdrowotnej szły w kierunku redukcji liczby personelu13. Przyjmowano załoenie, e problemem ochrony zdrowia jest nadmierne zatrudnienie. Natomiast obecnie odczuwany jest
niedobór pracowników mogcych wiadczy
usługi medyczne. W roku 2007 w Polsce liczba
praktykujcych pielgniarek na 1000 osób wyniosła 5,18 przy redniej z krajów europejskich
OECD14 – 11,45, a w Norwegii – najwysza warto
wród ww. krajów – 31,92 (sic!). Europejskie
kraje członkowskie OECD, które wczeniej naleały do byłego bloku wschodniego take maj
wysze wskaniki ni Polska, np. Czechy – 8,01. O skali zmian w liczbie personelu moe take
wiadczy
to, e w roku 1990 omawiany wskanik w Polsce wyniósł 5,46, co, przy relatywnie
niewielkiej zmianie wielkoci populacji Polski, oznacza istotny spadek liczby pielgniarek.
W zwizku z brakami danych dotyczcym wczeniejszych okresów, nie sposób precyzyjnie poda
,
jak kształtował si omawiany wskanik w roku 1990 w ww. krajach OECD, jednak analiza istniejcych szcztkowych danych pokazuje zwikszenie si liczby personelu pielgniarskiego na
populacj15. (Niniejszy artykuł dotyczy pielgniarek, warto jednak wspomnie
, e ww. wskaniki
dla lekarzy kształtuj si podobnie.) Cho
– jak wspomniano – zapotrzebowanie na prac pielgniarsk jest maskowane w Polsce, to pokazane rónice s znaczce i pozwalajw przyblieniu
oceni
, skal tego zapotrzebowania, jakiej mona oczekiwa
w przyszłoci.
Przy analizie zapotrzebowania na prac pielgniarsk trudnym do przecenienia czynnikiem s
wymogi, jakie stawia publiczny płatnik dotyczce obsady etatowej instytucji, która chce wiadczy
usługi medyczne16. Wymogi te odnosz si zarówno do personelu lekarskiego jak
i pielgniarskiego i zwizane s z podnoszeniem jakoci opieki (zapewnienie przez dostarczyciela
bezpiecznych warunków dostarczania usług), jakiej oczekuje publiczny płatnik. Nie sposób
10
Ibidem.
Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998–2001, praca doktorska,
Wydział Ekonomii i Stosunków MiĊdzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004, s. 105–106
12
CzapiĔski J., Panek T. (red.), Diagnoza społeczna 2007 warunki i jakoĞü Īycia Polaków raport, Warszawa: Rada
Monitoringu Społecznego 10.09.2007, s. 90–92.
13
Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998–2001, praca doktorska,
Wydział Ekonomii i Stosunków MiĊdzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004, s. 105–106.
14
Z wyjątkiem Turcji.
15
OECD HEALTH DATA 2009, June 09.
16
Np. Zarządzenie Nr 84/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie
okreĞlenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju Ğwiadczenia pielĊgnacyjne i opiekuĔcze w ramach opieki
długoterminowej.
11
93
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
omówi
ich szczegółowo w niniejszej publikacji, mona tylko ograniczy
si do stwierdzenia, e
i te zmiany powoduj wzrost zapotrzebowania na prac pielgniarek.
Analiza powyszych zjawisk pokazuje, e zapotrzebowanie na prac pielgniarsk wzrasta.
Cho
problem ten nie jest szczegółowo opisany w literaturze, w znanych autorowi przypadkach
szpitale zaczynaj mie
trudnoci z utrzymaniem pracy oddziału (lub jego powikszeniem)
w zwizku z niedoborem kadry medycznej17. Sprawa ta dotyczy w pierwszym rzdzie lekarzy, co
zwizane jest ze sposobem kontraktowania usług medycznych przez publicznego płatnika (usługi
medyczne s bowiem oparte na pracy lekarza). Jednak wida
take, e braki przy obsadzie pielgniarek – wyrywkowe dane na ten temat zaprezentowano w tabelach 12 i 13. Sikora podaje, e
problem niedoboru pielgniarek dotyczy głównie dobrze osób wykształconych z dowiadczeniem
zawodowym18. Ta konstatacja wskazuje wic na konieczno
uzupełniania tej kategorii personelu,
co moe by
o tyle kłopotliwe, e dowiadczenia nie sposób zdoby
w krótkim czasie.
2. Kształcenie
Badajc zagadnienie kształcenia personelu pielgniarskiego (w tym połonych) i po przeprowadzeniu poszukiwa stwierdzono, e nie istnieje publicznie dostpny rejestr instytucji, które
zajmowałyby si tego typu działalnoci. Jest to zwizane z powstawaniem wielu niepublicznych
szkół, które oferuj studia pielgniarskie.
Analiza informacji dostpnych w Internecie pozwoliła znale
63 rónego typu szkoły kształcce pielgniarki na poziomie licencjatu i wyszym. Lista ww. instytucji w podziale na rodzaje
szkół znajduje si w tabeli 4. Najwicej procentowo jest instytucji niepublicznych, cho
mona
załoy
, e s to (duo) mniejsze jednostki. Warto
procentowo pokazano, by wskaza
na to, jak
silnie w ostatnich latach rozwinł si niepubliczny sektor kształccy pielgniarki.
Tabela 4. Instytucje zajmujące siĊ kształceniem pielĊgniarek
Typ instytucji
Uczelnie publiczne
Pastwowe wysze szkoły zawodowe
Uczelnie prywatne
RAZEM
Nominalnie
16
18
29
63
Procentowo
25,4%
28,6%
46,0%
100,00%
ródło: Opracowanie własne.
Zapewne i inne uczelnie prywatne kształc pielgniarki. Cz
z tych studiów / kursów to studia uzupełniajce, doskonalce oraz podyplomowe. Wród uczelni niepublicznych, których liczb
przedstawiono w tabeli 4 mona spotka
np. Akademi Techniczno-Humanistyczn w BielskuBiałej, lsk Wysz Szkoł Zarzdzania im. Gen. Jerzego Zitka w Katowicach czy Wysz
Szkoł Agrobiznesu w Łomy. Wida
wic, e s to bardzo egzotyczne nazwy jak na instytucje
zajmujce si kształceniem pielgniarek.
17
Tombarkiewicz, M, Strategia Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie na lata
2009–2015, praca dyplomowa, Instytut Zdrowia Publicznego Uniwersytetu JagielloĔskiego Collegium Medicum, Staszów, marzec 2010 roku, s. 50.
Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18.
18
Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18.
94
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
Cz
uczelni oferuje kształcenie na omawianym kierunku od stosunkowo niedawna. Wród
jednostek pastwowych s to, np., Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytet Rzeszowski, czy Uniwersytet Warmisko-Mazurski w Olsztynie.
Omawiane zmiany zwikszaj liczb miejsc na studiach pielgniarskich. W tabeli poniej
przedstawiono jak kształtował si nabór na studia pielgniarskie w latach 2003–2009.
Tabela 5. Nabór na studia pielĊgniarskie
Rocznik
Łcznie, w tym:
Pielgniarstwo
Połonictwo
2003/2004 2004/2005*
3 625
6 021
2 996
5 210
629
811
2005/2006
4 936
3 811
1 125
2006/2007
16 664
13 914
2 750
2007/2008
16 121
13 598
523
2008/2009
18 080
14 759
3321
*Od roku 2004/2005 w limitach znajduj si tzw. studia pomostowe.
ródło: Ministerstwo Zdrowia, Departament Pielgniarek i Połonych.
Dane te pokazuj bardzo wyrane zwikszenie chtnych do studiowania kierunków pielgniarskich. W analizowanym okresie nastpiło kilkukrotne zwikszenie si liczby osób, które
rozpoczły ww. studia. W roku akademickim 2006/2007 (w porównaniu z poprzednim) liczba
studiujcych wzrosła prawie trzyipółkrotnie, a na kierunku pielgniarstwo wzrost ten był jeszcze
wikszy. Powysze zwikszenie zainteresowania przekłada si na liczb absolwentów kierunków
pielgniarskich, co pokazano w tabeli 6.
Tabela 6. Liczba absolwentów studiów pielĊgniarskich
Rocznik
Łcznie, w tym:
Pielgniarki
Połone
2004/2005
4 038
3 336
702
2005/2006
5 876
4 986
890
2006/2007
9 415
8 240
1175
2007/2008
10 536
9 341
1195
2008/2009
11 980
9 930
2050
ródło: Ministerstwo Zdrowia, Departament Pielgniarek i Połonych.
Ponownie rok akademicki 2006/2007 był tym, w którym szkoły opuciło znacznie wicej
osób ni w latach poprzednich, cho
trudno jest wytłumaczy
to zjawisko majc na wzgldzie
liczb osób podejmujcych studia w latach wczeniejszych i czas trwania studiów.
Podsumowujc powyszy wywód mona wskaza
na rosnce zainteresowanie zawodem pielgniarki (połonej). Zwiksza si liczba uczelni, które oferuj tego typu kursy. Wzrasta take
liczba osób, które rozpoczynaj i kocz studia pielgniarskie. Jednoczenie znaczna cz
wzmiankowanego zainteresowania to wynik uzupełniania wykształcenia przez studia pomostowe,
jakie podejmuj osoby pracujce ju jako pielgniarki.
3. Liczba pielgniarek
Okrelenie liczby pielgniarek i połonych, a szczególnie zmian ww. wielkoci nastrcza
pewne trudnoci w zwizku ze sposobem gromadzenia i przechowywania danych. Naczelna Izba
Pielgniarek i Połonych (Izba), w której osoby posiadajce uprawnienia do wykonywania zawodu
musz si rejestrowa
, prowadzi ww. rejestry w sposób, który uniemoliwia dokonywania porówna dla rónych okresów. Czasami podawane przez ni wartoci róni si od tych, jakie mona
95
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
uzyska
np. w Głównym Urzdzie Statystycznym, czy Ministerstwie Zdrowia. Rónice wystpuj
take przy okrelaniu liczby osób pracujcych w zawodzie. Dane pokazane w tabeli 14 pozyskane
z Naczelnej Izby Pielgniarek i Połonych wskazuj, e na koniec 2009 roku było 271 224 pielgniarki. W zwizku ze sposobem archiwizowania danych nie sposób odtworzy
tego, ile
pielgniarek było zarejestrowanych w Izbie wczeniej. Do analizy zmian liczby pielgniarek
posłuono si zatem danymi gromadzonymi przez Ministerstwo Zdrowia. W tabeli poniej przedstawiono jak wygldała liczba pielgniarek w latach 2003–2007 (ostatnie dostpne dane).
Tabela 7. Liczba pielĊgniarek, stan na 31.12 danego roku
2003
265 200
2004
268 818
2005
273 810
2006
275 188
2007
272 757
Zmiana procentowa
2,8%
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne
2004–2008, Warszawa 2004–2008.
1. Dane zawarte w tabeli 7 pokazuj niewielk tendencj wzrostow, przy pewnych wahaniach liczby pielgniarek. Powysze warto skonfrontowa
z liczb praktykujcych pielgniarek
przypadajc na populacj. Zagadnienie to zilustrowano w tabeli 8.
Tabela 8. Liczba pielĊgniarek na 1000 osób
Liczba
2003
2004
2005
2006
2007
Praktykujcych
piel4,75
4,93
5,09
5,09
5,18
gniarek (OECD)
LudnoĞci (MZ)
38 190 608 38 173 835 38 157 055 38 125 479 38 115 641
Pielgniarek (MZ)
6,94
7,04
7,18
7,22
7,16
Zmiana
procentowa
9,1%
-0,2%
3,1%
ródło: Opracowanie własne na podstawie: OECD 2009, Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny
Statystyczne 2004–2008, Warszawa 2004–2008.
Przedstawione w tabeli 8 zestawienie pokazuje rónic midzy liczb pielgniarek, a liczb
praktykujcych pielgniarek. Mona j tłumaczy
niepodejmowaniem pracy pielgniarki przez
cz
osób, posiadajcych stosowne uprawnienia. Porównanie liczb podawanych przez oba ródła
wskazuje, e odsetek ten jest znaczcy.
Interesujco przedstawia si zestawienie dotyczce wieku pielgniarek, wskazuje ono bowiem
na zjawiska zachodzce w odniesieniu do zainteresowania zawodem pielgniarki (połonej),
a take pozwala okreli
na ile moliwa bdzie realizacja zapotrzebowanie na prac pielgniarsk
w przyszłoci w zwizku z odchodzeniem na emerytur czci personelu. Dane z 45 na 47 izb
okrgowych udostpnione przez Izb wskazuj, e liczba pielgniarek w ww. strukturach wynosiła
na koniec 2009 roku 269 738, a ich rozkład wiekowy przedstawiono w tabeli 9 (na nastpnej
stronie).
Na podstawie ww. zestwienia wyliczono struktur wiekow pielgniarek i połonych w grupach 5-letnich, któr pokazano w tabeli 10 na nastpnej stronie. Zawarte w niej dane wskazuj na
to, e liczba osób relatywnie młodych wykonujcych zawody pielgniarki i połonej jest mała, czy
wrcz bardzo mała. Porównujc dane dotyczce starszych roczników wida
kilkukrotne zmniejszenie si liczby osób posiadajcych prawo wykonywania zawodu.
96
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
Tabela 9. Liczba pielĊgniarek i połoĪnych, stan na 31.12.2009
Rok
urodzenia
1940
1941
1942
1943
1944
1945
1946
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
Pielgniarki
Rok
Liczba
urodzenia
362
1964
451
1965
600
1966
645
1967
863
1968
990
1969
1 999
1970
2 295
1971
3 238
1972
3 516
1973
3 921
1974
4 892
1975
7 073
1976
6 105
1977
6 432
1978
7 206
1979
7 668
1980
8 316
1981
9 540
1982
9 916
1983
9 745
1984
9 251
1985
9 183
1986
8 962
1987
1988
RAZEM
Połone
Liczba
9 767
9 514
9 047
9 126
9 926
10 448
10 281
10 328
9 223
8 632
8 885
10 972
8 071
4 201
2 592
2 038
1 626
1 667
1 933
2 094
1 672
1 670
1 823
1 026
7
269 738
Rok
urodzenia
1940
1941
1942
1943
1944
1945
1946
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
Liczba
65
86
92
116
104
124
291
341
374
404
468
588
610
689
670
684
793
964
1 082
1 155
1 096
1 205
1 106
1 107
RAZEM
Rok
urodzenia
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
Liczba
1 240
1 308
1 365
1 294
1 238
1 134
1 072
1 180
952
792
762
803
821
734
632
552
291
318
387
383
357
264
258
176
7
32 534
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek
i Połonych.
97
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
Tabela 10. Struktura wiekowa pielĊgniarek i połoĪnych, stan na 31.12.2009
Rok urodzenia
1940–1944
1945–1949
1950–1954
1955–1959
1960–1964
1965–1969
1970–1974
1975–1979
1980–1984
1985–1988
Razem
Pielgniarki
Połone
Nominalnie Procentowo Nominalnie Procentowo
2 559
0,9%
398
1,2%
11 048
4,1%
1 410
4,3%
24 502
9,1%
2 557
7,9%
35 440
13,1%
3 994
12,3%
37 163
13,8%
4 658
14,3%
38 547
14,3%
5 031
15,5%
37 068
13,7%
3 686
11,3%
16 902
6,3%
2 739
8,4%
7 366
2,7%
1 445
4,4%
4 526
1,7%
705
2,2%
269 738
100,0%
32 534
100,0%
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek
i Połonych.
4. Migracja personelu pielgniarskiego
Po akcesji Polski do Unii Europejskiej nastpił wyrany wzrost liczby osób zainteresowanych
prac zamoniejszych krajach członkowskich, co wynikało z ułatwie proceduralnych (uznawalno
dyplomów) oraz istotnej rónicy w zarobkach midzy Polsk a (zamoniejszymi) krajami
UE. Jednak migracja dotyczyła w wikszym stopniu personelu lekarskiego ni pielgniarskiego19.
Cz
migracji ma charakter czasowy, a dane dotyczce emigracji nie s prowadzone w kraju,
z którego nastpuje emigracja, trudno wic jednoznacznie okreli
skal tego zjawiska. Porednio
o zainteresowaniu emigracj moe wiadczy
liczba wydawanych przez korporacje zawodowe
(izby lekarskie i pielgniarskie) zawiadcze o kwalifikacjach zawodowych. Tabela 11 zawiera
zestawienie dotyczce liczby ww. zawiadcze dla personelu pielgniarskiego: najwicej zawiadcze wydano tu po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej, potem ich liczba istotnie malała, by
w roku 2009 nie przekroczy
tysica, a wic była ona o dwa i pół razy mniejsza ni w pocztkowym okresie. (Dane z okresu 05.2004–12.2007 uredniono, w zwizku z tym, e Naczelna Izba
nie jest w stanie wygenerowa
precyzyjnych raportów na temat ww. zjawiska). Spadek liczby
wydawanych zawiadcze wynikał przede wszystkim ze zmniejszonego zainteresowaniu zawiadczeniami absolwentów liceów medycznych oraz medycznych szkół zawodowych, te bowiem
grupy stanowiły najwyszy odsetek osób ubiegajcych si wczeniej o ww. zawiadczenia. Emigrujcy absolwenci pielgniarstwa w kraju, do którego si udali, mog podejmowa
prac, która
nie wymaga ww. zawiadcze. Moe to by
, np., pomoc pielgniarska lub opiekun/opiekunka
osoby starszej. Osoby takie podejmuj si wic prac poniej swoich kwalifikacji20 lub te podejmuj prac w zupełnie innym zawodzie, w którym ww. zawiadczenie nie jest wymagane.
19
Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS
(Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number:
223383, złoĪone do druku.
20
Ibidem.
98
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
Tabela 11. Liczba zaĞwiadczeĔ wydanych na cele procedury uznawania kwalifikacji zawodowych
od wejĞcia Polski do UE
Osoby starajce si o
wydanie zawiadczenia
Okres wydania zawiadcze
Magister
Licencjat
Pielgniarstwa
Połonictwa
Pielgniarstwa
Połonictwa
Pielgniarki
Absolwent
medycznej
szkoły zawodo- Połone
wej
Absolwent liceum medycznego
RAZEM
1.05.2004 –
1.05.2004 – 31.12.2007 1.01.2008 – 1.01.2009 –
RAZEM
31.12.2007 (rednio- 31.12.2008 31.12.2009
rocznie)
555
155
123
148
833
24
7
8
12
39
665
186
434
253
1 285
57
16
58
33
131
3 040
848
290
311
4 178
670
187
95
74
952
4 305
9 316
1 201
2 600
441
1 449
148
979
4 894
11 744
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek
i Połonych.
Naley take wskaza
na wzrost zarobków personelu medycznego, w tym pielgniarek.
O wzrocie mona było mówi
ju w roku 200721. Ostatnie lata przyniosły pielgniarkom
podwyki łcznie o ok. 400 zł, tj. o ponad 20%22, co sprawiło, e np. zjawisko emigracji obecnie
nie jest tak intensywne jak kilka lat temu. Moliwoci uzyskania wysokich zarobków przez
personel medyczny (szczególnie lekarzy) obecnie s znaczco wysze. Jeli uwzgldni
zmian
kursów walut (zwłaszcza obnienie wartoci funta w stosunku do złotówki) to okazuje si, e
emigracja przestała by
tak opłacalna jak par lat temu, a w przypadku lekarzy stała si wrcz
nieopłacalna.
5. Bezrobocie wród pielgniarek i wakaty na stanowiskach pielgniarskich
W ostatnich latach istotnie zmienilo si zjawiko bezrobocia wród personelu pielgniarskiego.
Tabela 12 przedstawia dane dotyczce zarejestroaneego bezrobocia w roku 2006 i liczb wakatów
przypadajcych na osob bezrobotn. Analiza poniszych danych wskazuje na istnienie
kilkutysicznej grupy bezrobotnych pielgniarek i połonych. Jednoczenie zgłaszane było
zapotrzebowanie na niewiele mniej osób o takich kwalifikacjach. Póniejsze dane (tabela 13)
potwierdzaj, e pod koniec 2009 roku – tylko w publicznych szpitalach – brakowało prawie
półtora tysica pielgniarek. Dane te nie obejmuj zakładów lecznictwa ambulatoryjnego oraz
sektora niepublicznego.
21
22
Kalinowski P. WyszarpniĊte pensje, Medical Tribune NR 3/2008, s. 4.
ZwoliĔski A., Płace pielĊgniarek: tysiąc złotych poniĪej Ğredniej, 2010-02-24, http://praca.money.pl/wiadomosci/
artykul/place;pielegniarek;tysiac;zlotych;ponizej;sredniej,31,0,592159.html, pobrano 2010-09-06.
99
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
Tabela 12. Liczba wakatów oraz zarejestrowanych bezrobotnych
wĞród personelu pielĊgniarskiego, stan na 30.05.2006
Grupa zawodowa
Pielgniarki
Połone
TOTAL
Wakaty
3 229
312
7 740
Zarejestrowane
bezrobotne
4 236
690
5 148
Liczba wakatów
na 1 bezrobotn
0,76
0,45
1,43
ródło: Opracowanie własne na podstawie (pozyskano 2010-08-12): http://www.mz.gov.pl/wwwmz/
index?mr= &ms=&ml=pl&mi=565&mx=0&ma=7876.
Tabela 13. Liczba wakatów etatów pielĊgniarskich w publicznych szpitalach
w podziale na województwa pod koniec 2009 roku
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Województwo
Dolnolskie
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
lskie
witokrzyskie
Warmisko-Mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
RAZEM
Liczba wakatów
186
488
389
9
211
51
168
126
132
119
263
319
194
133
216
224
1 468
ródło: Obliczenia własne na podstawie: Sikora D., Aby obej
przepisy o czasie pracy szpitale
zatrudniaj lekarzy na zlecenie, Dziennik Gazeta Prawna 2009-10-02.
rednio w szpitalu zatrudnionych jest kilkaset pielgniarek, oczywicie ich liczba zaley od
wielkoci jednostki. Przedstawione powyej dane pozwalaj stwierdzi
, e w znacznej czci
województw „brakuje jednego szpitala” jeeli chodzi o obsad pielgniarsk, a w województwie
kujawsko-pomorskim jest to duy szpital. Powysze nie oznacza, e w poszczególnych zakładach
opieki zdrowotnej nie wystpuj przerosty zatrudnienia23 – jednak – jak pokazuje zestawienie
przedstawione w tabeli 13, w skali wojewódzkiej wystpuj spore braki kadrowe. Biorc pod
uwag wspomniane przerosty zatrudnienia (wystpujce w niektórych jednostkach) mona wic
mówi
o niedostosowaniu zasobów (liczba pielgniarek) do potrzeb (bezrobocie / wakaty).
23
Kautsch M., Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej, w: Kautsch M. (red.), Zarządzanie w opiece zdrowotne.
Nowe wyzwania, Wolters Kluwer Polska – OFICYNA, Warszawa 2010, s. 435.
100
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
6. Osoby pracujce pielgniarki a osoby mogce podj prac pielgniarki
Sposobem pozwalajcym na przyblienie liczby osób, które mogłyby by
zainteresowane
podjciem pracy pielgniarki (połonej), a wic wypełnienie pojawiajcej si luki, jest okrelenie
liczby osób niepracujcych w zawodzie (w tym bezrobotnych). Wyliczenia takie zostało pokazane
w tabeli 14.
Tabela 14. Wyliczenie liczby osób,
bezrobotnych / niewykonujących zawodu pielĊgniarki i połoĪnej, stan na 31.12.2009.
Liczba:
Osób zarejestrowanych posiadajcych prawo wykonywania zawodu
Osób osiadajcych ograniczone prawo wykonywania zawodu
Osób zatrudnionych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej
Osób zatrudnionych w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej
Rónica (liczba osób bezrobotnych / niezatrudnionych / niewykonujcych zawodu)
Pielgniarek
271 224
180
181 570
37 909
51 565
Połonych
33 026
49
21 161
4 097
7 719
ródło: Obliczenia własne.
Interpretujc powysze dane naley wzi
pod uwag, e:
− Cz
osób (nie sposób poda
ich dokładnej liczby) moe by
zatrudniona zarówno w zakładach publicznych jak i niepublicznych.
− Cz
personelu jest zatrudniona na umowach cywilno-prawnych.
− Dane nie wskazuj na osoby, które pobrały zawiadczenia o kwalifikacjach zawodowych.
Wieloetatowo
jest zjawiskiem powszechnym w ochronie zdrowia. Jej przyczyn przez wiele
lat były niskie zarobki personelu medycznego. Dane dotyczce zatrudnienia osób w obu sektorach
(a take to, e zatrudnione one mog by
w wicej ni jednym zakładzie w tym samym sektorze)
zawieraj wic trudn do okrelenia liczb osób, które zostały policzone wicej ni jeden raz.
Powysze wskazywałoby wic, e wyliczona w ostatnim wierszu rónica (liczba osób, które
obecnie nie pracuj w zawodzie) jest jeszcze wiksza.
Moliwe jest take, i ww. zestawienie nie obejmuje osób, które pracuj (zarówno w publicznych jak i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej) w oparciu o umowy cywilno-prawne
(kontrakty). Wówczas nie s klasyfikowane jako pracownicy danego zakładu, lecz wiadcz prac,
która jest okrelana jako „usługa obca”. Skala tego zjawiska jest trudna do okrelenia, jednak
omawiana grupa zmniejszyłaby liczb osób, które obecnie nie pracuj i byłyby skłonne podj
prac w zawodzie.
Wydanie zawiadczenia o uznaniu kwalifikacji zawodowych nie jest jednoznaczne
z wyjazdem za granic, trudno jest wic okreli
, ile sporód tych osób, które w ostatnich latach
odebrały takie zawiadczenie podjło decyzj o emigracji, w dalszym cigu figurujc
w zestawieniach Naczelnej Izby Pielgniarek i Połonych. Przy braku danych na ten temat wydaje
si za moliwe do przyjcia, e były to co najwyej osoby, które pobrały takie zawiadczenia
w ostatnich dwóch latach. Łcznie mogłoby to wic by
ok. 2,5 tysica osób.
Biorc pod uwag powysze analizy mona przyj
, e około 50–60 tysicy osób majcych
stosowne uprawnienia nie pracuje w zawodzie (pielgniarki i połonej).
101
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
7. Dyskusja i wnioski
Zjawiska o charakterze demograficznym, społecznym, zmiany polityczne (akcesja do Unii
Europejskiej), a take te, które zachodz w sektorze ochrony zdrowia, zmieniaj zapotrzebowanie
na prac pielgniarsk oraz potencjał systemu: liczb osób uprawiajcych zawód pielgniarki oraz
tych, które maj stosowne uprawnienia, lecz go nie podejmuj. Zebrane dane wskazuj na to, e
liczba osób relatywnie młodych wykonujcych zawody pielgniarki i połonej jest mała, czy
wrcz bardzo mała. Porównujc dane dotyczce starszych roczników wida
kilkukrotne zmniejszenie si liczby osób posiadajcych prawo wykonywania zawodu i pracujcych w zawodzie.
Jak wskazały badania prowadzone przez autora, przystpienie Polski do Unii Europejskiej
i coraz mniejsze bariery zwizane z wyjazdem i poszukiwaniem pracy za granic nie wpływaj
obecnie na skal migracji, w kadym razie nie sposób udokumentowa
zjawiska migracji pielgniarek, jeeli osoby te nie podejmuj pracy w wyuczonym zawodzie (wymagajcej posiadania
stosownych zawiadcze) w kraju, do którego wyemigrowały. Liczba osób, które odebrała
wzmiankowane zawiadczenia jest wród pielgniarek jednak niska, znacznie nisza ni liczba
lekarzy, mimo, e ta ostatnia grupa zawodowa jest zdecydowanie mniej liczna ni pielgniarki
24
i połone . Zabrane dane zdaj si wskazywa
, e w ostatnich latach zjawisko migracji nie ma
wic masowego charakteru – liczba zawiadcze potwierdzajcych posiadanie stosownych kwalifikacji zmniejsza si istotnie. W roku 2009 licencjatom i magistrom kierunków pielgniarskich
wydano prawie dwadziecia siedem razy mniej zawiadcze (sic!) ni było absolwentów studiów
pielgniarskich (licencjackich i magisterskich). Brak jest danych dotyczcych nastawienia studentów pielgniarstwa do emigrowania, cho
mona przyj
, e skłonno
taka moe by
u ww. osób
wysza, gdy s one młodsze, nieobcione jeszcze rodzin, posiadaniem mieszkania, itp.
Zestawienie dotyczce struktury wiekowej pielgniarek przedstawione w tabelach 9 i 10 oraz
dane na temat liczby absolwentów kierunków pielgniarskich (tabela 6) wskazuj na kilka interesujcych kwestii:
1. Mona załoy
, e liczba absolwentek (absolwentów) szkół pielgniarskich, które obecnie
opuszczaj lub w najbliszej przyszłoci opuszcz uczelnie, pozwala na zwikszenie liczby pielgniarek, gdy absolwentek tych powinno by
kilkakrotnie wicej ni osób, które
w najbliszych latach przechodzi
bd na emerytur. Jednak powysze stwierdzenie
mona zuna
za prawdziwe przy załoeniu, e (a) osoby podejmujce studia s nowe w
zawodzie, a nie s to osoby uzupełniajce wykształcenie, (b) wszyscy absolwenci podejm prac w zawodzie i (b) nie dojdzie do migracji personelu pielgniarskiego za granic.
Ministerstwo Zdrowia w przesłanym autorowi zestawieniu nie dokonało rozrónienia
midzy studentami „zwykłymi”, a tymi, którzy studiuj w ramach studiów pomostowych,
trudno jest wic okreli
ile osób pokazanych w ww. tabelach to faktycznie te, które ju
nie pracuj w zawodzie.
2. Najwiksz grup pielgniarek stanowi osoby midzy urodzone w latach 1965–1969, nieco mniej jest osób urodzonych w latach 1960–1964 i 1970–1974. Charakterystyczne jest,
e kolejne (młodsze) roczniki, które s zarejestrowane w Naczelnej Izbie Pielgniarek
i Połonych s zdecydowanie (około dwukrotnie) mniej liczne. Tempo tego spadku
24
Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS
(Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number:
223383, złoĪone do drukuSikora D., Monitoring migracji lekarzy i pielĊgniarek, SłuĪba Zdrowia 21–25/2007, s. 2.
102
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
utrzymuje si w kolejnych grupach wiekowych. O ile taka tendencja miałaby trwa
, stanowiłoby to trudne do przecienienia zagroenie dla moliwoci wiadczenia usług, na
które zapotrzebowanie istotnie wzrasta, podobnie jak wymogi publicznego płatnika dotyczce warunków ich wiadczenia.
3. Załoy
mona, e wikszo
osób po ukoczeniu szkoły redniej idzie bezporednio na
studia lub decyzja o studiach jest odkładana o rok – dwa lata, a po ukoczeniu studiów
podejmuje prac. Biorc wic pod uwag, e absolwentów studiów pielgniarskich w latach 2007–2009 było ponad 20 tysicy, powstawaj pytanie, dlaczego w Izbie
zarejestrowano tak nisk ich liczb osób (pielgniarek i połonych) urodzonych w latach
1985–1988? Zestawienie tych dwóch liczb wskazywałoby, e studenci / studentki pielgniarstwa nie podejmuj pracy w zawodzie lub te podejmuj j poza granicami Polski.
Liczba absolwentów w ww. latach jest bowiem czterokrotnie wysza od liczby pielgniarek z ww. roczników zarejestrowanych przez Naczeln Izb Pielgniarek i Połonych.
Powysze mogłoby skłaniała
do przyjcia tezy, e migracja jednak nastpuje, jednak
osoby emigrujce nie zakładaj podejmowania pracy w wyuczonym zawodzie. Na zainteresowanie ww. osób emigracj nie wskazuje bowiem liczba wiadectw potwierdzajcych
kwalifikacje zawodowe (cho
osoby te mog podejmowa
prac w zawodach pokrewnych, jednak poniej swoich kwalifikacji).
4. Biorc pod uwag, e studia pielgniarskie nie nale do łatwych, trudno wytłumaczy
tak
due zwikszenie si liczby studentów kierunków pielgniarskich, które raczej nie mog
by
traktowane jako sposób na odwleczenie przez młode osoby startu w dorosło
. Taka
motywacja mogłaby by
przyjta w przypadku wyboru kierunków mniej obciajcych.
W zwizku ze zmianami demograficznymi (zmniejszenie si liczby osób młodych) uczelnie zabiegaj o studentów, wic osoby o niesprecyzowanych zainteresowaniach maj
du moliwo
wyboru studiowania duo łatwiejszego kierunku ni pielgniarstwo (połonictwo). Powysza konstatacja skłaniałoby do stwierdzenia, e istotna czc
absolwentów nie podejmuje pracy zgodn ze swoimi kwalifikacjami ani w Polsce, ani za
granic. Jednak tak due zainteresowanie trudnymi i obciajcymi studiami oraz relatywnie mała liczba osób z młodych roczników rejestrowanych przez Izb wskazuje na to,
e studia podejmuj osoby, które pracuj ju w zawodzie, a jedynie uzupełniaj wykształcenie.
Opisujc wic to, jak wyglda obecnie moliwo
realizowania zapotrzebowania na prac pielgniarsk naley stwierdzi
, e w Polsce coraz jest / jest kształconych w na kierunkach
pielgniarzskich jednak nie s nowe to osoby, które byłyby w stanie to zapotrzebowanie realizowa
i zastpowa
roczniki odchodzce na emerytur, gdy same w niedługim czasie bd w wieku
emerytalnym.
Wspomniane przerosty zatrudnienia w niektórych zakładach zonaczaj, e cz
zapotrzebowania na prac mogłaby zostac zrealizowana poprzez migracj wewntrzn, która jednak
wymagałaby znacznie wikszej mobilnoci pielgniarek. Moe to jednak stanowi
problem
w zwizku z tym, e rónice w zarobkach midzy poszczególnymi regionami Polski nie s tak
due, jak rónice midzy zarobkami pielgniarek w Polsce i w zamoniejszych krajach Unii
Europejskiej. Obecnie nie wida
ju zainteresowania migracj, mimo, e od kilku lat mona
zaobserwowa
coraz intensywniejsz penetracj polskiego rynku przez firmy rekrutujce personel
103
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
25
medyczny do pracy za granic . W zwizku z brakami personelu, jakie wystpuj w zamoniejszych od Polski krajach, takie działania przyjmuj nawet form rzdowych programów, w ramach
których bada si moliwo
rekrutowania personelu pielgniarskiego, a działania te obejmuj nie
tylko Polsk, ale i inne kraje Europy rodkowo-Wschodniej26.
Rosnce zarobki pielgniarek stanowi
powinny zacht do podejmowania pracy (w Polsce),
tym bardziej, e przez wiele lat były one niskie, czy wrcz bardzo niskie, co – cho
powodowało
konflikty w sektorze – było akceptowane przez osoby pracujce jako pielegniarki. Zarobki pielgniarskie nie wzrosły tak silnie, jak lekarskie, wida
jednak ich wyrane zwikszenie. Biorc pod
uwag liczb i wiek osób zarejestrowanych przez Naczeln Izb Pielgniarek i Połonych mona
mówi
o braku zainteresowania prac w tym zawodzie. Jednoczenie mona zakłada
, e zwikszone zapotrzebowane na prac pielgniarsk wymusi kolejne podwyki zarobków personelu
pielgniarskiego, co z kolei skłoni osoby posiadajce stosowne kwalifikacje do wykonywania
wyuczonego zawodu w kraju, powrotu z emigracji czy te do podejmowania studiów na tym
kierunku osób, które uznaj, e jest to zawód z przyszłoci.
%LEOLRJUDILD
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
25
26
Balcerzak-Paradowska B., Starzenie si ludnoci – wyzwaniem dla polityki społecznej
i rodzinnej (wybrane problemy), [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne
starzenia si społeczestwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 200 Plus”,
Warszawa 2008.
Bie B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?,
Przewodnik Lekarza 10/2006.
Czapiski J., Panek T. (red.), Diagnoza społeczna 2007 warunki i jakoĞü Īycia Polaków
Raport, Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego 10.09.2007.
Dziubiska-Michalewicz M., Organizacja opieki nad osobami starszymi w wybranych
krajach UE, Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych
i Społecznych, Informacja Nr 1062, Sierpie 2004, http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_
pdf_04/i-1062.pdf, pobrano: 2010-08-18.
Główny Urzd Statystyczny, Ludno
. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w
dniu 31 XII 2008 r. Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2009.
Główny Urzd Statystyczny, Departament Bada Demograficznych, Trwanie Īycia w Polsce
w 2008 r. Notatka informacyjna, materiał na konferencj prasow w dniu 23 lipca 2009 r.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_lu_trwanie_zycia_w_polsce_w_2008r.pdf
pobrano: 2010-08-18.
Główny Urzd Statystyczny, Bezrobocie rejestrowane I – IV kwartał 2007 r., GUS, Warszawa, 2008.
Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS
(Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number:
223383, złoĪone do druku.
Np. “Attractive Finland – promotion of professional mobility in health care”, projekt prowadzony przez International
Affairs Unit National Institute for Health and Welfare (THL), a finansowany z European Regional Development Fund
i European Social Fund.
104
Marcin Kautsch
MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską
w systemie opieki zdrowotnej w Polsce
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Główny Urzd Statystyczny, Prognoza ludnoĞci na lata 2008–2035. Warszawa,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15.
Kalinowski P. WyszarpniĊte pensje, Medical Tribune NR 3/2008.
Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS (Health professional mobility in the European Union Study)
Seventh Framework Programme (FP7), project number: 223383, złoone do druku.
Kautsch M., Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej, w: Kautsch M. (red.), Zarzdzanie w opiece zdrowotne. Nowe wyzwania, Wolters Kluwer Polska – OFICYNA, Warszawa
2010.
Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998–
2001, praca doktorska, Wydział Ekonomii i Stosunków Midzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004.
Kautsch M., Whitfield M., Klich, J. (red.), Zarządzanie w opiece zdrowotnej, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagielloskiego, Kraków 2001.
Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne 2004–2008, Warszawa 2004–2008.
OECD HEALTH DATA 2009, June 09.
Sikora D., Aby obej
przepisy o czasie pracy szpitale zatrudniaj lekarzy na zlecenie,
Dziennik Gazeta Prawna 2009-10-02.
Sikora D., Monitoring migracji lekarzy i pielgniarek, Słuba Zdrowia 21–25/2007.
Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18.
Szczerbiska K., Hubalewska A., Stan zdrowia osób długowiecznych w Krakowie, Przegld
Lekarski 61(12) 2004.
Szweda-Lewandowska Z., Formy pomocy osobom starszym w wybranych krajach Unii
Europejskiej, [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia si społeczestwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2008.
Tombarkiewicz, M, Strategia Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie na lata 2009–2015, praca dyplomowa, Instytut Zdrowia Publicznego
Uniwersytetu Jagielloskiego Collegium Medicum, Staszów, marzec 2010 roku.
Zarzdzenie Nr 84/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 11 grudnia
2009 r. w sprawie okrelenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju wiadczenia
pielgnacyjne i opiekucze w ramach opieki długoterminowej.
Z ubezpieczenia pielgnacyjnego nie bdzie mona zapłaci
za leczenie, Gazeta Prawna,
2007-08-29.
Zwoliski A., Płace pielĊgniarek: tysiąc złotych poniĪej Ğredniej, 2010-02-24,
http://praca.money.pl/wiadomosci/artykul/place;pielegniarek;tysiac;zlotych;ponizej;sredniej,
31,0,592159.html, pobrano 2010-09-06.
105
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 39, 2011
POSSIBILITY TO FULFIL DEMAND FOR NURSES
IN A POLISH HEALTH CARE SYSTEM
Summary
Changes in the health care system in Poland in the 90s of 20th century focused
on laying personnel off. Data shows that this was a period of reduction of the number working nurses. In recent years number of nurses is moderately changing.
Growing health demand and requirements of a public purchaser of medical services
(concerning medical personnel number and qualifications) cause problems for
health care units with staffing wards and clinics. In the same time recently the number of people who undertake nursing studies is growing dramatically. The presented
paper shows factors leading to change of a number of working nurses and data concerning nurses’ employment in Poland. Possibilities of fulfilling the increased
demand for nurses were also described.
Keywords: nurse, education, employment, staffing
Marcin Kautsch
Instytut Zdrowia Publicznego
Wydział Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Jagielloski
Collegium Medicum
ul. Grzegórzecka 20, 31-530 Kraków
[email protected]