Zastosowanie aerozoloterapii w leczeniu schorzen
Transkrypt
Zastosowanie aerozoloterapii w leczeniu schorzen
J. Łączkowska-Przybylska, Z. Szmeja PRACE ORYGINALNE Zastosowanie aerozoloterapii w leczeniu schorzeń otolaryngologicznych Usefulness of aerosolotherapy in treatment of otolaryngological diseases Joanna Łączkowska-Przybylska, Zygmunt Szmeja Klinika Otolaryngologii UM w Poznaniu Kierownik: prof.dr hab.med. W. Szyfter Summary Aerosolotherapy is a particularly useful method of treatment for otolaryngolgists because it is a procedure of local treatment within the affected region. Advantages of aerosolotherapy as well as indications and contraindications for aerosolotherapy in patients with otolaryngological diseases are described. Among the indications are: precancerous states located on vocal cords; pooperative states in the region of nose, throat and larynx; states after radiotherapy; mycosis of oral cavity, throat and larynx; The importance of additional techniques of aerosolotherapy such as: vibratory aerosols, additional hypertension and electroaerosols is emphasized. H a s ł a i n d e k s o w e : aerozoloterapia, aerozole wibracyjne (pulsacyjne), elektroaerozole K e y w o r d s : aerosolotherapy, vibratory aerosols, elektroaerosols Otolaryngol Pol 2008; LXII (5): 598–600 © 2008 by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi Leczenie chorób układu oddechowego w dużej mierze należące do otolaryngologa jest często przewlekłe i trudne. Wykorzystać należy możliwości, jakie daje aerozoloterapia u chorych w wieku rozwojowym i dojrzałym. Szersze omówienie odrębności anatomofizjologicznych niemowlęcia, dziecka i dorosłego wymaga odrębnego opracowania i nie mieści się w niniejszym doniesieniu. Istotne jest, że u niemowląt występują znaczne różnice parametrów wentylacyjnych: między innymi częstości oddechów na minutę, wentylacji minutowej i pęcherzykowej. U najmłodszych dzieci stwierdza się większą skłonność do obrzęków błony śluzowej w obrębie układu oddechowego, większą produkcję śluzu i łatwiejsze jego zaleganie, stany skurczowe powodujące utrudnienie przepływu powietrza oddechowego. U dorosłych częściej mamy do czynienia z nawrotowymi zapaleniami dróg oddechowych, przewlekłymi zmianami w obrębie oskrzeli spowodowanymi między innymi: większym wpływem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, czy ewentualnym wpływem palenia papierosów. Leki podawane metodą wziewną, działając w obszarze najbardziej dotkniętym chorobą pozwalają na eliminowanie ubocznego działania leków, łatwiej powstającego przy innych drogach ich podawania. W każdym przypadku nadmiernej produkcji i zalegania wydzieliny w różnych odcinkach dróg oddechowych aerozoloterapia jest metodą z wyboru, gdyż: – doprowadza do rozrzedzenia i upłynnienia wydzieliny śluzowej, – zwiększa ruchomość rzęsek, – usprawnia efektywność oczyszczania śluzowo-rzęskowego, – stymuluje napięcie powierzchniowe pęcherzyków płucnych. Leki podawane metodą wziewną powinny odpowiadać następującym warunkom: 1. Lek musi być idealnie homogenny, tj. cząstki aerozolu powinny być jednakowej wielkości, lepkości zbliżonej do lepkości wody. Uważa się, że roztwory wodne są najbardziej przydatną formą leku aerozolowego. Dotyczy to również substancji o charakterze lipofilnym, np. olejków, które należy zapisywać w postaci 2–5 % roztworów spirytusowych, które zmieszane z wodą tworzą subtelną zawiesinę, która nie powinna podrażniać górnych dróg oddechowych. Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. 598 Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 5 Aerozoloterapia w otolaryngologii 2. Odpowiednie pH zbliżone do 7,0–7,5. pH ok. 6 wywołuje odruchy kaszlowe – uniemożliwia kontynuowanie zabiegu. Znaczniejsze zakwaszenie lub alkalizacja roztworu rozproszonego leku może całkowicie zatrzymać ruch rzęsek aparatu migawkowego. pH nieznacznie <7,0 powoduje przyspieszenie czasu wchłaniania leku, natomiast pH nieznacznie >7,0 powoduje wydłużenie czasu wchłaniania, co stanowi często główny cel inhalacji. 3. Stężenie leku inhalacyjnego powinno być zbliżone do izotonicznego. Hipotoniczne roztwory leków ulegają szybszemu wchłanianiu, a hipertoniczne wolniejszemu wchłanianiu w stosunku do izotonicznych roztworów. Roztwory hipotoniczne działają intensywnie nawilżająco, znacznie efektywniej od roztworów izotonicznych i hipertonicznych. Hipertoniczne roztwory mogą nawet wywołać osmotyczne odwodnienie błony śluzowej. 4. Leki zawarte w złożonych mieszankach inhalacyjnych muszą wykazywać działanie wzajemnie wspomagające, a nie antagonistyczne. 5. Leki inhalacyjne powinny mieć odpowiednie własności organoleptyczne, to jest odznaczać się przyjemnym smakiem i zapachem. 6. Czystość mikrobiologiczna leków inhalacyjnych musi być szczególnie przestrzegana w przypadku roztworów wodnych, które należy przygotować w niewielkich ilościach i bezwzględnie przechowywać w lodówce. Wśród wskazań do aerozoloterapii w zakresie otolaryngologii należy wymienić: – przewlekłe nieżyty nosa i gardła: • zanikowy, • naczynioruchowy, • przerostowy w fazie początkowej, – przewlekłe nieswoiste stany zapalne nosa, gardła i krtani z wydzieliną śluzowo-ropną, – alergiczny nieżyt nosa, – nawracające i przewlekłe stany zapalne zatok obocznych nosa, – przewlekły nieżyt krtani: • zanikowy, • przerostowy, – stany wyczerpania głosowego, – grzybice jamy ustnej, gardła i krtani, – przewlekłe nieżyty trąbki słuchowej, – stany pooperacyjne: • po resekcji przegrody nosa, • po usunięciu polipów nosa, • po innych zabiegach w obrębie nosa i zatok obocznych nosa, • po wyłuszczeniu migdałków podniebiennych, Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 5 • po całkowitym usunięciu krtani, • po tracheotomii, – stany po radioterapii w obrębie głowy i szyi. Dalszymi klasycznymi wskazaniami do zastosowania aerozoloterapii w chorobach wewnętrznych są: – zapalenia oskrzeli nawracające i przewlekłe oraz rozstrzenie oskrzeli, – mukowiscydoza, – astma oskrzelowa, – zespół zatokowo-oskrzelowy, – stany po zapaleniach płuc, zwłaszcza odoskrzelowych, – zakażenia grzybicze układu oddechowego, – zakażenia pierwotniakowe układu oddechowego, – rozedma i pylica płuc ze współistniejącymi objawami nieżytu oskrzeli i górnych dróg oddechowych. Wyróżniamy następujące przeciwwskazania do aerozoloterapii: – ostre stany zapalne dróg oddechowych i choroby zakaźne, – zaostrzenia przewlekłych nieżytów z podwyższoną ciepłotą ciała, – przewlekłe stany zapalne wymagające leczenia operacyjnego, – stany upośledzonej drożności wymagające leczenia operacyjnego, – niewydolność krążenia – niewydolność oddechowa, – gruźlica i inne swoiste zakażenia w obrębie układu oddechowego, – nowotwory układu oddechowego, – krwawienia z dróg oddechowych. Należy również zwrócić uwagę na pewne niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem aerozoloterapii: – przy podawaniu leków stymulujących receptor beta-adrenergiczny należy zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza przy współistniejących chorobach układu krążenia, – leki mukolityczne mogą doprowadzić do gwałtownego upłynnienia wydzieliny błony śluzowej drzewa oskrzelowego szczególnie u małych dzieci, co może wymagać bardzo szybkiego odessania wydzieliny z dróg oddechowych i zabiegów drenażowych, – antybiotyki podawane drogą inhalacji mogą wywoływać szybciej reakcje alergiczne niż podawane innymi drogami, jak: doustną, domięśniową, dożylną, – pamiętać należy o możliwości reakcji skurczowej oskrzeli, szczególnie u małych dzieci i alergików, i dlatego należy zawsze stosować termoaerozole o temperaturze 30–37ºC – u alergików konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu przed rozpoczęciem aerozolote- 599 J. Łączkowska-Przybylska, Z. Szmeja rapii, gdyż duża powierzchnia wchłaniania leku może być przyczyną nasilonej reakcji alergicznej, – po stosowaniu sterydów należy zawsze starannie wypłukać jamę ustną w celu niedopuszczenia do powstania ewentualnej grzybicy górnych dróg oddechowych – bardzo ważna jest dezynfekcja aparatury inhalacyjnej i osprzętu, by uniknąć przenoszenia patogennych szczepów bakterii, grzybów czy wirusów z chorego na chorego. Reasumując, aerozoloterapia przedstawiona w tak ogólnej i skrótowej postaci może być cennym uzupełnieniem terapii w zakresie leczenia schorzeń otolaryngologicznych. Szczegóły dotyczące leczenia wybranych jednostek chorobowych wymagają osobnego omówienia. 600 Piśmiennictwo u I autora. Adres autora: Joanna Łączkowska-Przybylska Klinika Otolaryngologii ul. Przybyszewskiego 49 60-355 Poznań Pracę nadesłano: 14.07.2008 r. Zaakceptowano do druku: 1.08.2008 r. Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 5