Convert Wooden sculpture “Pensive Christ” to PDF

Wooden sculpture “Pensive Christ”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Date of production 19th century Place of origin Nowy Targ, Poland Dimensions height: 29 cm ID no. E/795/MT Museum The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane Subjects religion, folk art, sculpted, mountain Technique sculpture, polychrome Material wood Collector Ksawery Prauss Acquired date 1920 Object copyright The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane Digital images copyright all rights reserved, Tatra Museum Digitalisation RDW MIC, Małopolska's Virtual Museums project Tags sztuka sakralna, rzeźba, kapliczka, Podhale, Chrystus, polichromia, sztuka ludowa, Chrystus Frasobliwy, 3D, audiodeskrypcja, ikonografia, katolicyzm Small­sized wooden sculpture of the 19th century from the area of the Polish Podtarze region, depicting Pensive Christ. It cost one crown and in 1914 it was purchased in Nowy Targ by Ksawery Prauss, a collector from Zakopane. In 1920, he donated his collection to the Tatra Museum and thus the sculpture, along with 93 other ethnographic objects from Podhale, became part of the museum collection.
Ksawery Franciszek Prauss (born in Warsaw in 1874, died in Arco, Italy, in 1925) was a teacher, as well as a political and educational activist. He stayed in the Podhale region from 1902­1905 and again from 1911­1915. Along with other collectors living at the foot of the Tatras at that time, he worked in the Ethnographic Section of the Tatra Society, chaired by Bronisław Piłsudski. Collectors gathered in the Section often organised joint field trips in order to acquire specific ethnographic objects. They searched for them not only in the area of Zakopane, but also in Spiš and Orava. Prauss also worked in the Section for the Protection of the Tatras and the Nature Section of the Tatra Society, and from 1913 was member of the management board of the Tatra Museum. His collection, which later became the property of the Museum in Zakopane, was created during the years 1912­1915. Ksawery Prauss was the first Minister of Religion and Public Education in independent Poland (1918­1919), and also a senator of the Republic of Poland (1922­1925). Shrines placed at the exit roads from villages, at crossroads, by the rivers, in forest clearings, next to houses or in places commemorating important events became an inherent part of the Podtatrze landscape. They were built as an expression of gratitude for health, for being saved from misfortune, the safe return from war and to commemorate deceased family members. Highlanders also hung small cabinet shrines on the walls of their houses. In the shrines, they placed sculptures with the figures of Christ, the Mother of God and saints, made by local, usually anonymous artists. Folk sculptors from the Tatra region of the 19th century were self­taught people. Those whose names we managed to discover were usually good carpenters and joiners, as well as woodcarvers. Almost all highlanders knew how to make wooden objects of everyday use and decorate them beautifully with carving. Their woodworking skills probably made it easier for them to create sculptures. Favourite iconographic themes in traditional folk sculptures of the Podtatrze region were images of Crucified Christ, Pensive Christ, Madonna and Child, Pieta, Holy Trinity, St. John of Nepomuk and St. Florian. The majority of sculptures were polychromes. The depiction of Pensive Christ became popular in Polish folk sculptures at the turn of the 18th and 19th centuries, as it was a continuation of the iconographic theme known in Poland as early as the Middle Ages. The folk tradition identifies this representation with Christ as the Man of Sorrows, experiencing the last moments before his death on the cross. This image shows Christ who sits on a block of rock, with his right hand supporting his head tilted to the side and with his left hand placed on his knee. He is clad only in a loincloth and has a crown of thorns on his head. Christ sometimes keeps both his hands at his face, having one of his legs supported on the skull of Adam; he is also presented in a purple coat and with a reed – as in the Ecce Homo theme. In wooden sculptures from the Tatra region, Pensive Christ is presented from different perspectives, which indicates that local sculptors derived patterns from a variety of images, usually woodcuts and devotional pictures acquired by highlanders at church fairs and brought from pilgrimage sites, for example from Kalwaria Zebrzydowska, as well as from sculptures of Pensive Christ located in village churches and among roadside figures. According to folk interpretation, Pensive Christ represents charity for the poor, as well as compassion and mercy towards those who suffer. Saddened, martyred Christ, lost in solitary contemplation of human misery and suffering – called "Mercy" or "Poniezusicek" in the Podhale region – was very close to residents of mountain villages. Highlanders went to shrines with his image to pray and ask for mercy, care and assistance in a variety of situations in life.
In one of his stories Na Skalnym Podhalu (In Rocky Podhale), Kazimierz Przerwa Tetmajer used the theme of a shrine of Pensive Christ and the character of a young highlander – a clumsy person living in abject poverty and misery, looking for help and advice. He wrote, "There was a shrine not far away; half­
naked Jesus sat therein – bloody, crowned with thorns, resting his chin on his hands. Walek was passing by. He looked at the shrine and saw Lord Jesus. Walek, a weakling, stood before Lord Jesus, looked at Him and said, 'You have nothing?' And it seemed to him that Lord Jesus nodded to him with his head in the crown and also said, 'You have nothing?' Walek saw that He also was half­naked, bloodied, with thorns on His head, and he did not know who Jesus meant… So he asked Him,
'You or me?' Yet Lord Jesus said nothing but only Walek thought so. He nodded again with His head in the crown. 'Eh, I see, we won't talk much,' Walek thought and went. 'Among people I mustn't walk as I'm a loser,' he thought, 'if I couldn’t talk with Lord Jesus. And what advice could He give me? After all, He's as poor as I am. He even has no pants and He's dripping blood as I am. It's trouble to ask Him, who even has no pants, for anything. If the son is in such clothing, thus the father has little more. Live your life, Lord God, as You can, live' (K. Przerwa Tetmajer, Na Skalnym Podhalu, Krakow 1955).
The presented sculpture is one of five 19th­century statues of Pensive Christ in the collection of the Tatra Museum. This small number is probably due to the fact that it was forbidden to resell sculptures depicting divine and sacred figures, the same with sacred pictures. And the first researchers of highland culture and collectors from the Podhale region were more interested in buildings, carvings and paintings on glass than in figural sculptures. Nevertheless, those sculptures that were in their collections, which were donated later to or acquired by the Tatra Museum, are very valuable, and they form the core of the museum collection. Juliusz Zborowski, director of the museum who gathered items for the museum collection during the interwar period, could rarely find objects dating back to the 19th century in the area. Pensive Christ from the collection of Ksawery Prauss is a sculpture in the round made of a single piece of wood. Christ wearing a crown of thorns, with hips covered with a loincloth, sits on a high base covered with irregular cuts imitating a rock, with his head resting on his right hand and his left hand resting on his knee. One end of the loincloth, modelled in the front in a few oblique and parallel folds with the use of deep cuts, flows from the right side of Christ, across the block of rocks and towards the base. His long hair, falling to his back, is modelled with diagonal cuts from the heads sides towards the back. Attention is mainly drawn by the head of Pensive Christ, which is too large in relation to the body, and the elongated arm supporting his tortured face.
The date 16/3/1936 carved on the back of the sculpture refers to the restoration made by Kazimierz Brzozowski, a visual artist, member of the board of the Tatra Museum Society. Restoration involved the cleaning of the figure, supplementing a large loss of wood in the lower part of the sculpture (at the back and on the sides) with a mix of gypsum and glue, and adding a square base to the figure.
The sculpture is covered with oil polychrome on the primer of chalk and glue. It is secondary polychrome; the original polychrome was preserved only on the loincloth and the back of the figure. The loincloth is cinnabar, and the block of rock is grey and blue. The skin is a cream colour, with the exception of the back, where the original flesh colour, yellowish and turned grey, was preserved. Christ's hair and facial hair, as well as the crown of thorns are brown. The added base and the places where the losses in wood had been supplemented were painted black in 1936.
Ksawery Prauss, who bought the sculpture through Bronisława Giżycka (1867? ­1921), a well­known collector of folk art from the Podtatrze region, did not record in his inventory the first name of Rajski, from whom he bought the sculpture. Perhaps it was Józef Rajski, who was mayor of Nowy Targ for many years and a member of the Sejm – the Parliament of the Republic of Poland. The Rajski family were engaged in crafts and trade, and participated actively in the public life of the town.
The sculpture might have come from a backyard shrine and was probably an object of private worship. It may be added that statues of Pensive Christ can be found in many roadside shrines in the Podhale region even now.
Elaborated by Zofia Rak (The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane), © all rights reserved
Co trapi Chrystusa z kapliczki
Kapliczki i przydrożne krzyże na trwałe wpisały się w Polski krajobraz. Jednym z najczęściej podejmowanych przez rzeźbiarzy ludowych tematów oraz najliczniej spotykanych figur był i nadal jest Chrystus Frasobliwy. Postawa cierpiącego Chrystusa, który pogrążony jest w zadumie, była bliska wiernym, upatrującym w jego obliczu zatroskania o ogrom ludzkich spraw i ich niedoli. Żywotność i częstotliwość tego wizerunku stanowi przykład przywiązania do pewnej tradycji przedstawieniowej. W ujęciu chrześcijańskim był nacechowany symboliką i niósł za sobą głębokie treści pasyjne, jednak obecnie nie są już one w pełni czytelne.
Ikonograficznie typ ten był utożsamiony z przedstawieniami występującymi w niemieckiej literaturze jako: Christus im Elend, Christus in der Rast. Wyodrębnił się z nieobecnej już dzisiaj sceny Odpoczynku przed ukrzyżowaniem (Przygotowań przed ukrzyżowaniem, Oczekiwania), która była etapem drogi krzyżowej (sytuowanej między X a XI stacją). W średniowiecznych pismach zwracano na nią uwagę, jako na najboleśniejszy jej element, kiedy Chrystus bezgraniczne wyczerpany siada na „kamieniu odpoczynku” i pogrąża się w melancholijnych rozmyślaniach. W XVII wieku po ostatecznym ustaleniu układu stacji Męki Pańskiej, scenę tę usunięto.
W literaturze i sztukach plastycznych taki układ postaci posiada dość długą tradycję przedstawieniową. W sztuce antycznej przykładowo ukazywano w ten sposób Herkulesa odpoczywającego po wykonaniu wszystkich prac, w tradycji wczesnochrześcijańskiej przedstawiano tak Adama, Hioba, czy św. Józefa, później również Eliasza. Każda z tych postaci znajdowała się w sytuacji odpoczynku po wielkim trudzie przekraczającym ich możliwości, podczas którego oddawali się głębokiej rozterce, uczuciu smutku, czy nawet żalu.
Taki sposób przedstawienia był powszechny w ikonografii wielu kultur. Badacze przyjmują, że jednym ze źródeł popularności tego wizerunku była między innymi rycina Albrechta Dürera z okładki Małej Pasji (zbioru 37 rycin stworzonych na początku XVI wieku), która stanowiła źródło inspiracji, bądź wzór ikonograficzny dla wielu artystów.
Atrybuty, jakie posiada Chrystus Frasobliwy, są elementami kojarzonymi z męką oraz konsekwencją poprzedzających tę scenę sytuacji tj. naigrywania, czy drogi na Golgotę. Dlatego też Chrystus ma na głowie koronę Albrecht Dürer, strona tytułowa Małej Pasji, drzeworyt, 1511, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna cierniową, na ramionach zaś płaszcz, czasem w dłoni trzyma również berło, trzcinę lub palmę. Taka interpretacja wizerunku może wskazywać na scalenie dwóch typów przedstawień: Chrystusa Frasobliwego i Ecce Homo (z łac.: Oto Człowiek). Nierzadko u stóp Chrystusa pojawiała się również czaszka, będąca czaszką Adama. Po dotarciu na Golgotę, w czasie gdy Chrystus czekał na dokonanie wyroku, żołnierze kopali dół na postawienie krzyża. Podczas tej czynności natrafili na kości, ponieważ według legendy w tym miejscu miał się znajdować grób praojca Adama (stąd również częste przedstawienia czaszki i skrzyżowanych piszczeli na spodniej części belki krucyfiksów). Historia zbawienia zatoczyła w ten sposób koło.
Frasunek w staropolskim języku oznacza zmartwienie, smutek, bądź zgryzotę. Przedstawienie trapiącego się Chrystusa stanowi niezwykle głębokie studium postaci. Wszystkie elementy formalne tego wizerunku — od układu ciała, po wyraz twarzy — stanowią odzwierciedlenie jego psychologicznego stanu. Przedstawienie to jest bardzo sugestywne, ponieważ Chrystus staje się „ludzki” w swym strapieniu i tak bliski pojedynczej jednostce. Może być zatem wielorako interpretowany. Religia bardzo często posługuje się ogólnymi, ponadczasowymi symbolami, adoptowanymi przez ikonografię, które są czytelne zarówno na poziomie intelektualnym, jak i intuicyjnym.
Znając genezę ikonograficzną, widzimy, że pewne wątki trwają w świadomości kulturowej w niezmiennym wyrazie formalnym i znaczeniowym, może być on jednak wielorako interpretowany. Chrystusa Frasobliwego, jak każde dzieło, można rozumieć i percypować indywidualnie (w oderwaniu od szerszego kontekstu), jakkolwiek umieszczenie tego przedstawienia na tle całej pasji pozwala zbudować jego pełny obraz, a przez to poznać właściwy sens i jego głęboką wymowę.
W Jeżowem znajduje się jedyne w Polsce Muzeum­Zbiornica Figur Chrystusa Frasobliwego.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Bibliografia:
Joanna Koziarska­Kowalik, Chrystus Frasobliwy
[dostęp: 02.2015 r.];
Agnieszka Ławicka, Religijność ludowa
— Chrystus Frasobliwy [dostęp: 02.2015 r.].
Tags: The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane, The Nowy Sacz District Museum, District Muzeum in Tarnów, passion, sculpture, Christ, The Seweryn Udziela Ethnographic Museum in Kraków, folk art, sacred art, Pensive Christ, iconography Ludowe kapliczki: kościółki, skrzynki i daszki
Kapliczki to jeden z materialnych wyrazów ludowej pobożności, tak charakterystyczny dla polskiego krajobrazu. Wśród różnorodnych ich form znajdziemy zarówno małe budowle przypominające kościółki, jak i skrzynki o oryginalnych kształtach, a wreszcie różne rodzaje daszków ochraniających figury świętych.
Kapliczki sytuowano w centrum wsi, na jej granicach, na polach, w lesie, przy drogach prowadzących do osady, a zwłaszcza na ich skrzyżowaniu, w miejscach tragicznych wypadków, bitew, niezwykłych wydarzeń. W XIX wieku upowszechnił się zwyczaj zawieszania ich na ścianach domostw i ustawiania przed zagrodami. W Małopolsce, w tym na Podhalu, kapliczki wisiały niemal na każdej chałupie.
Kapliczki przeznaczone do zawieszania często miały oryginalne formy, nawiązujące do lokalnej architektury sakralnej. Stanowiły osłonę dla umieszczanych w nich figur świętych postaci, które miały zapewniać bezpieczeństwo i pomyślność.
Na Podhalu były to najczęściej przedstawienia Chrystusa Frasobliwego, Ukrzyżowanego, Upadającego pod krzyżem, Trójcy Świętej, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Piety, a także postaci świętych, zwłaszcza Jana Nepomucena i Floriana. Autorami rzeźb byli miejscowi cieśle, stolarze, snycerze, którzy dobrze znali różne gatunki drewna i zasady jego obróbki, i wykonywali je dla potrzeb wioskowej społeczności lub kręgu rodzinnego. Wzory znajdowali w wiejskich kościołach, czerpali je też z przydrożnych figur czy obrazków przynoszonych z miejsc pątniczych.
Na tematykę popularnych na Podhalu rzeźb przedstawiających Mękę Pańską miał wpływ ośrodek pątniczy w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie w 1602 roku Michał Zebrzydowski ufundował pierwszą polską kalwarię. Od XVII wieku pielgrzymowała tam ludność z Podhala, Śląska, Słowacji, Węgier. Przeżycia religijne związane z uczestnictwem w wielkopiątkowym misterium Męki Pańskiej, możliwość obserwacji wizerunków świętych, a także przynoszone z miejsca kultu obrazki dewocyjne były często źródłem inspiracji dla podhalańskich świątkarzy.
Opracowanie: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), © wszystkie prawa zastrzeżone
Przeczytaj więcej o kapliczkach stawianych wśród bzów i drzew lipowych: Przydrożne krzyże i kapliczki oraz o ikonografii Chrystusa frasobliwego – Co trapi Chrystusa z kapliczki
Tags: The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane, religion, sculpture, folk art, The Podhale, chapel, Zakopane, sacred art, church, chest Przydrożne krzyże i kapliczki
Przydrożne krzyże wykonane z drewna miały zwykle kilka metrów wysokości. Z czasem drewno butwiało i trzeba było je na nowo wkopywać — zwykle dokonywano tego po dniu zadusznym. Czynność tę powtarzano do czasu, aż krzyż stawał się całkiem mały.
Kapliczki i krzyże, które były wyrazem ludowej religijności, stawiano na rozstajach dróg, skrzyżowaniach, a także na krańcach wsi czy miasteczek — na granicy pomiędzy przestrzenią zadomowioną a przestrzenią natury. Wierzono, że obecność świętego znaku będzie nie tylko zapewniać bezpieczeństwo mieszkańcom, ale także skutecznie odstraszać złe moce i demony.
Powszechne było też stawianie krzyży cholerycznych, które upamiętniały epidemie tej choroby.
Fundatorzy kapliczek dbali także o ich oprawę i miejsce. Zwykle obok sadzili drzewa, głównie lipy i kasztany, które wiosną kwitną, pachną i przyciągają owady. Czasem zdarza się, że określając wiek drzewa, można zarazem określić datowanie kapliczki.
Zobacz kapliczki z kolekcji Wirtualnych Muzeów Małopolski:
Kapliczka „Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Chrystusowi ” Kapliczka słupowa „Chrystus Frasobliwy ” Kapliczka ze sceną Naigrywania z Chrystusa
Obecnie przydrożne kapliczki można spotkać nie tylko na terenach wiejskich, ale także w centrum dużych miast. Często są one śladem przeszłości miejsc, w których stoją, i świadectwem tego, jak rozwijające się miasta anektowały przestrzenie wiejskie; tego, w jaki sposób przesuwają się granice i jakie zmiany zachodzą w krajobrazie.
Nowica, przydrożna kapliczka, 1918,
źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Opracowanie: Anna Berestecka (Redakcja WMM), CC­BY 3.0 PL
Tags: The Dr. Tytus Chałubiński Tatra Museum in Zakopane, sculpture, Christ, folk art, chapel, sacred art