Zabawy poranne

Przedszkole otwarte na zmiany
Moment schodzenia się dzieci do przedszkola to czas bardzo ważny. Stwarza okazję nie tylko do zaobserwowania indywidualnych
zachowań i preferencji, ale i pozwala na nawiązanie z dzieckiem
takiego kontaktu, który będzie swoistą gwarancją spędzenia przez
nie udanego dnia w przedszkolu. O tym, jak ważne jest serdeczne
powitanie, zwrócenie uwagi na każde dziecko z osobna, wie każdy
świadomy nauczyciel. Ale jak organizować poranne zajęcia, by
były najbardziej optymalne dla rozwoju dziecka? Jak organizować
je, gdy czasami zwyczajnie brakuje nam na nie pomysłów? Zachęcam do zapoznania się z propozycjami mgr Barbary Bednarczyk.
 Maria Broda-Bajak
gotowe narzędzia
Barbara Bednarczyk
Zabawy poranne
Zabawy na powitanie
Najlepiej, jeśli w rytm zabaw wprowadza dzieci znana im
piosenka, której odśpiewanie stanowi dla grupy swoisty
rytuał. Piosenka rozpoczyna zajęcia, pozwala na nawiązanie kontaktu wzrokowego i dotykowego, wyzwala radość
z udziału we wspólnej zabawie.
o „Witam Was”. Witam Was, wszystkich wraz, na zabawę nadszedł czas.
o „Prawa ręka”. Prawa ręka, lewa ręka, prawa noga, lewa noga,
cały tułów oraz głowa – witają was.
o „Wszyscy są”. Wszyscy są, witam Was, zaczynamy – już czas!
Jestem ja, jesteś Ty. Raz, dwa, trzy!
o „Podaj, proszę, swoje dłonie”. Podaj, proszę, swoje dłonie
i uśmiechnij się. Teraz powiedz swoje imię, zapoznamy się. Dzieci
kolejno wymieniają swoje imiona, zwracając głowę w stronę
sąsiada.
o „Kółeczko zwijamy”. Kółeczko zwijamy, dzieci zapraszamy.
Mało nas, mało nas – wszystkie dzieci do nas.
o „Chodźcie wszyscy”. Chodźcie wszyscy tu, do koła, zabawimy się wesoło.
68
68
bliżej
bliżejprzedszkola
przedszkola5.116
5.116maj
maj2011
2011
o „Do koła”. Chodźcie do koła, piosenka Was woła (x2).
o „Wszystkie dzieci”. Wszystkie dzieci zapraszamy i na... (podajemy imię dziecka) też czekamy, tere, fere, fruuu! Nauczyciel
kolejno wymienia imiona dzieci. Wywołane dziecko wchodzi
do środka koła i na słowa tere, fere fruuu! wykonuje jakiś gest.
Zabawa może odbywać się bez wywoływania imion dzieci,
ale z zastosowaniem podziału, np. na zwierzęta, kolory lub
figury geometryczne, które kolejno zapraszane są do zabawy. Zabawa ma wówczas przykładowy przebieg: Wszystkie
dzieci zapraszamy i na kotki też czekamy. Przy tej wersji zabawy
należy wcześniej dokonać podziału dzieci na grupy.
blizejprzedszkola.pl
o „Wesoło witamy”. Piosenka: 1) Wesoło witamy (x2) wszystkich Was (x2); 2) Radośnie śpiewamy (x2) cały czas (x2); tekst mówiony: 3) Ciekawe, ciekawe, co robić będziemy? Co teraz, co teraz
dla Was szykujemy?; piosenka: 4) Raz, dwa, trzy!; 5) Całuski, całuski dzisiaj dla Was mamy, całuski, całuski damy Wam.
Przebieg zabawy: 1) dzieci stoją w kręgu, śpiewają piosenkę
i wykonują gest powitania; 2) rytmicznie klaszczą w dłonie;
3) dzieci rytmicznie recytują tekst, wykonując gest zdziwienia; 4) klaszczą trzy razy w dłonie; 5) śpiewają i naśladują gest
rozdawania całusków.
Zabawy poranne:
o służą zintegrowaniu grupy;
o tworzą atmosferę sprzyjającą dalszej pracy;
o dyscyplinują zespół;
o utrwalają zasady funkcjonujące w grupie;
o stymulują rozwój psychomotoryczny;
o pomagają uzyskać motywację do działania;
o budują pozytywny obraz siebie w relacjach z rówieśnikami;
o sprzyjają zainteresowaniu tematem dnia;
o pozwalają doświadczać radość i satysfakcję ze wspólnej zabawy.
własnego pomysłu, np.: Kto kotka ma w swym domu, kto bardzo
lubi lody itp.
Zabawy integracyjne
o „Wszyscy Cię witamy”. 1) Witaj... (imię dziecka)! (x2) Jak się
masz? (x2); 2) Wszyscy Cię witamy; 3) Wszyscy Cię kochamy; 4)
Bądź wśród nas (x2). Zabawa prowadzona jest w kręgu, uczestnicy siedzą w siadzie skrzyżnym.
Przebieg zabawy: 1) uczestnicy zabawy patrzą na dziecko
i machają do niego, zaglądają mu w oczy; 2) wyciągają ręce
w geście powitania; 3) krzyżują ręce na piersiach; 4) wszyscy
chwytają się za ręce.
o „Dzisiaj przyszła do nas”. 1) Dzisiaj (imię dziecka) przyszła do nas; 2) dała wszystkim znak; 3) Chcecie ze mną się zabawić? No to zróbcie tak. A jak?
Przebieg zabawy: uczestnicy stoją w kręgu i śpiewają tekst
piosenki, podczas której: 1) wywołane dziecko wchodzi do
środka koła; 2) macha ręką na powitanie, a wszyscy odpowiadają tym samym gestem; 3) chodzi w środku koła; 4)
pokazuje dowolny ruch/gest, który wszyscy naśladują, np.
podskoki na jednej nodze, podskoki obunóż, wymachy rąk
itp. Następnie następuje wymiana dziecka w środku koła.
o „Dobrze, że jesteś”. Dobrze, że jesteś... (imię dziecka) (x3)!
Co by to było, gdyby Cię nie było, co by to było... (imię dziecka).
Zabawa może być prowadzona na siedząco lub stojąco.
Grupa śpiewa piosenkę, zwracając się kolejno do każdego
dziecka.
o „Idzie wąż”. 1) Idzie wąż (x2), rośnie wciąż (x2); 2) (imię
dziecka) węża się nie boi i dlatego za nim stoi. Długi jest ten wąż
(x2); 3) Uuu!; 4) Sss!
Przebieg zabawy: dzieci stoją w kole, a następnie: 1) maszerują po obwodzie koła i śpiewają; 2) nauczyciel śpiewa imię
dziecka, które jako pierwsze wchodzi do środka koła, rozpoczynając tworzenie się węża (czyli początkowo jest to wąż
utworzony jedynie przez jedno dziecko); 3) dzieci wskazują
na węża; 4) naśladują jego syczenie. W następnych powtórzeniach nauczyciel zaprasza kolejne dzieci, które ustawiają
się gęsiego w środku koła, kładą ręce na ramionach osoby
stojącej przed nimi i chodząc, wiją się jak wąż.
o „Kto ma niebieskie oczy”. Kto ma niebieskie oczy, ma wstać,
ma wstać, ma wstać, bo chcemy go powitać i jego imię znać. Uczestnicy siedzą w kręgu. Wywoływane dzieci wstają i przedstawiają się, pozostali uczestnicy dziękują im oklaskami. Zabawa trwa dalej. Nauczyciel uzupełnia tekst piosenki według
o „Iskierka” – to jedna z bardzo popularnych zabaw. Dobrze, kiedy nauczyciel doda trochę „magii” do tej zabawy,
prosząc dzieci, aby np. „rozpaliły” iskierkę przez pocieranie
dłoni, zaglądanie do nich i sprawdzanie, czy iskierka już się
„żarzy”. Następnie dzieci „łączą przewody” – podając sobie
dłonie i powtarzając rytmicznie (wspólnie z nauczycielem)
bliżej przedszkola  5.116 maj 2011
gotowe narzędzia
Zabawy te ułatwiają nawiązanie kontaktu z rówieśnikami
i z całą grupą, sprzyjają zapamiętaniu imion, są źródłem radości dla wszystkich uczestników. Najczęściej prowadzone są
w kręgu, który jest optymalnym sposobem organizacji przestrzeni podczas zabaw porannych. Sprzyja bowiem budowaniu otwartego kontaktu pomiędzy dziećmi a nauczycielem,
zdecydowanie ogranicza występowanie barier i przeszkód.
Stojąc w kręgu, wszyscy dobrze się widzą i można powiedzieć, że stanowią „wspólnotę siedzącą w pierwszym rzędzie”.
69
Przedszkole otwarte na zmiany
następujący wiersz: Puszczam iskierkę w krąg, niech wróci do
moich rąk. W początkowym etapie zabawy dobrze jest, jeśli
nauczyciel rozpoczyna „przekazywanie iskierki”, ustalając
wcześniej kierunek, w którym odbywać się będzie jej wędrówka. Następnie dzieci przekazują ją poprzez lekki uścisk
dłoni. Po powrocie „iskierki” do prowadzącego kończymy
zabawę słowami: Iskierka do mnie powróciła i zabawę zakończyła. Z czasem można się umawiać z dziećmi, kto będzie inicjatorem iskierki. Jednym ze sposobów wyboru inicjatora może
być losowanie wizytówki z imieniem dziecka.
gotowe narzędzia
o „Pajęczyna przyjaźni” – dzieci siedzą w kole w siadzie
skrzyżnym, nauczyciel, trzymający kłębek wełny, rozpoczyna
zabawę: chwytając koniec wełny, wypowiada głośno swoje
imię i toczy kłębek do wybranego dziecka. Następnie dzieci
kolejno łapią kłębek, wypowiadają imię, chwytają za nitkę
i toczą kłębek dalej. W ten sposób z wełny tworzy się „pajęczyna”. Na końcu nauczyciel delikatnie „zbiera” ją i wkłada
do pudełka lub woreczka. Z dziećmi starszymi można rozplątywać „pajęczynę”, zwijając wełnę w odwrotnym kierunku.
o „Puste miejsce” – dzieci siedzą w kole, w siadzie skrzyżnym. Nauczyciel siada tak, aby z jego prawej strony było
trochę miejsca. Następnie, wskazując na wolną przestrzeń,
mówi: Miejsce z mojej prawej strony jest puste i zapraszam tu...
i wymienia imię dziecka, które to miejsce zajmuje. Zabawę
kontynuuje dziecko, które ma po swojej prawej stronie puste
miejsce, i zaprasza kolejnego uczestnika. W ten sposób zabawa toczy się dalej. Podczas zabawy dzieci mogą siedzieć na
krzesełkach rozmieszczonych na obwodzie koła. Sposób zapraszania na wolne miejsce można z czasem modyfikować,
podając np. cechę wyglądu zewnętrznego (Miejsce po mojej
prawej stronie jest puste i zapraszam tu dziecko, które ma różową
bluzeczkę), imię dziecka oraz sposób, w jaki ma ono przyjść,
by usiąść na pustym miejscu (Miejsce z mojej prawej strony
jest puste, zapraszam tu Anię i proszę, żeby przyszła, skacząc na
jednej nodze), imię oraz nazwę zwierzęcia, które zaproszone
dziecko ma naśladować (Miejsce z mojej prawej strony jest puste i zapraszam tu Jurka, który będzie naśladował kotka). Polecenia muszą być różnorodne, aby zabawa nie nużyła dzieci.
Należy pamiętać jednak, by nie padały polecenia krępujące
i ośmieszające oraz zbyt skomplikowane.
o „Ludzie do ludzi” – dzieci stoją ustawione parami na obwodzie koła, nauczyciel (nie mający pary) prowadzi zabawę.
Podaje polecenia do wykonania, np. ręce do rąk, stopy do stóp,
plecy do pleców, łokieć do kolana (dzieci za każdym razem stykają się innymi częściami ciała). Na polecenie ludzie do ludzi
każdy znajduje sobie nowego partnera. Jeśli reguły zabawy
są już dobrze opanowane przez dzieci, nauczyciel również
może włączyć się do zabawy. Dziecko, które pozostało bez
pary, prowadzi dalej zabawę. W tej zabawie ważne jest, by
po 2–3 poleceniach zawsze pojawiało się hasło ludzie do ludzi.
Pozwala to na zachowanie odpowiedniej dynamiki zabawy.
Wówczas jak najwięcej dzieci będzie się mogło znaleźć w roli
prowadzącego, każdy będzie mógł się zetknąć z wieloma
współuczestnikami.
o „Witam tych, którzy...” – dzieci wraz z nauczycielem stoją
lub siedzą w kręgu. Nauczyciel mówi: Witam tych, którzy...
i wymienia „kategorię” dzieci tak, aby przynajmniej niektórzy mogli poczuć się powitani, np. ...którzy lubią malować. Powitani machają do siebie rękami. Ważne, żeby tak dobierać
kategorie, by każde dziecko chociaż raz zostało powitane.
70
70
bliżej
bliżejprzedszkola
przedszkola5.116
5.116maj
maj2011
2011
o „Masaż na dobry humor” – uczestnicy stoją w kręgu. Nauczyciel recytuje wiersz, a dzieci wykonują gesty zgodne
z jego treścią:
Żeby było nam wesoło – masujemy swoje czoło.
Raz i dwa, raz i dwa – każdy ładne czoło ma.
Potem oczy, pod oczami i pod nosem, pod wargami.
Język w górę raz i dwa – ładny język każdy ma.
Tu jest głowa, a tu uszy – trzeba swoje uszy ruszyć.
Raz i dwa, raz i dwa – dwoje uszu każdy ma.
Powiedz: mama, tata, lala, i zaśpiewaj: la-la-la-la.
Otwórz buzię, zamknij buzię, pokaż wszystkim oczy duże.
Pogłaszcz główkę ładną swoją i policzki, brodę, czoło.
Poszczyp lekko całą twarz i już dobry humor masz.
Zabawy ruchowe
Stanowią najistotniejszą część zabaw porannych – ruch bowiem jest jedną z podstawowych potrzeb ludzkich, rozwija
układ mięśniowy i ma ogromny wpływ na rozwój mózgu.
Dziś, w dobie dominacji telewizji i komputera, zapewnienie
dzieciom odpowiedniej porcji dobrze zorganizowanego ruchu to podstawowe zadanie przedszkola. Do atrakcyjnych
form zabaw ruchowych należą tańce integracyjne. Zaspokajają one najważniejsze potrzeby człowieka: ruchu, odprężenia, ekspresji i tworzenia. Korzyści, jakie płyną z uczestnictwa w tańcu integracyjnym, są następujące:
o taniec usprawnia całe ciało, wpływa harmonijnie na
jego rozwój;
o poprawia koordynację wzrokowo-ruchową;
o ma znaczący wpływ na lateralizację;
o pozwala kształcić świadomość własnego ciała;
o uwrażliwia na muzykę, wpływa na ogólne umuzykalnienie;
o kształci poczucie rytmu;
o wyzwala kreatywność;
o uczy zaufania;
o rozwija komunikację „językiem ciała”;
o uczy dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi, nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu;
o wyzwala radość;
o daje możliwość odczucia, czym jest wspólnota.
Poniżej przedstawiam propozycję tańca integracyjnego do
wykorzystania w pracy z dziećmi. Opisy innych tańców
i podkładów do nich znaleźć można m.in. w książce U. Bissinger-Ćwierz „Muzyka i ruch dla każdego”.
o „Magiczna liczba siedem” – taniec w kole. Ustawienie:
koło, wszyscy trzymają się za ręce.
Czy znasz, czy znasz magiczną liczbę siedem? (x2)
Tak jest jeden!
Czy znasz, czy znasz magiczną liczbę siedem? (x2)
Tak jest jeden! Tak jest dwa!
Czy znasz, czy znasz magiczną liczbę siedem? (x2)
Tak jest jeden! Tak jest dwa! Tak jest trzy!
Zabawę powtarza się zgodnie z powyższą regułą, aż do
słów: Tak jest siedem!
Przebieg tańca: trzymamy się za ręce, maszerujemy w kole
raz w prawą stronę, raz w lewą, śpiewając dwa pierwsze
wersy; przy: tak jest jeden – tupiemy prawą nogą, tak jest dwa
– tupiemy lewą nogą, tak jest trzy – klękamy na prawe kolano, tak jest cztery – klękamy na lewe kolano, tak jest pięć – podpieramy się prawym łokciem, tak jest sześć – podpieramy się
lewym łokciem, tak jest siedem – delikatnie dotykamy czołem
podłogi. Za każdym razem wykonujemy gesty po kolei, zaczynając od pierwszego.
R
E
K
L
A
M
A
gotowe narzędzia
Podczas prowadzenia zabaw ruchowych w ranku nieoceniona jest także metoda Weroniki Sherborne. Główną ideą
Ruchu Rozwijającego jest posługiwanie się nim jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka.
Celem metody jest stworzenie okazji do stymulowania
rozwoju we wszystkich sferach dziecka, szczególnie w sferze emocjonalno-społecznej. Ruch wpływa na budowanie
osobistego wizerunku siebie, pomaga uzyskać adekwatną samoocenę. Zabawy ruchowe prowadzimy najczęściej
w interakcji z rówieśnikami, z grupą. Ruch staje się zatem
nośnikiem ważnych umiejętności społecznych, a szczególnie współpracy i zaufania. Należy dodać, że wszystkie zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego zawierają
element relaksu, a podstawowym zadaniem wszystkich
ćwiczeń jest wykształcenie umiejętności osiągania stanu
odprężenia. Wśród zabaw prowadzonych zgodnie z koncepcją W. Sherborne można wyróżnić:
 zabawy na poznanie schematu własnego ciała:
o „Oczy” – wytrzeszczanie i mrużenie oczu;
o „Zabawne miny” – robienie min proponowanych przez
nauczyciela i uczestników;
o „Clown” – chodzenie i bieganie na tzw. sztywnych
nogach, chodzenie i bieganie na tzw. miękkich, gumowych nogach;
 zabawy pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie
bezpieczeństwa:
o „Kołyska” – w siadzie prostym, z rękami rozłożonymi na boki: kołysanie się na boki;
o „Tunel” – chłopcy w klęku podpartym ustawiają się
jeden obok drugiego – tworząc tunel, a dziewczynki czołgają się pod tunelem na plecach, brzuchu itp.
(potem zmiana ról);
o „Olbrzymy i krasnale” – leżenie na plecach i zajmowanie jak największej przestrzeni, a następnie jak najmniejszej;
 zabawy ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy
z partnerem i grupą:
o zabawy „z” (wykonywane w parach):
– „Prowadzenie ślepca” – jedno dziecko zamyka oczy
i jest prowadzone przez partnera;
– „Zaprzęgi” – jedno dziecko jest konikiem, a drugie
woźnicą – bieg po sali z omijaniem innych par;
o zabawy „przeciwko” (wykonywane w parach):
– „Skała” – jedno dziecko siedzi mocno podparte o podłoże (jest skałą), a drugie próbuje przesunąć skałę;
– „Paczka” – jedno dziecko zwija się w kłębek, a drugie
bliżej przedszkola  5.116 maj 2011
71
Przedszkole otwarte na zmiany
próbuje „rozpakować” paczkę, delikatnie odciągając
ręce i nogi dziecka;
Zakończenie zajęć porannych mogą stanowić również następujące piosenki:
o zabawy „razem”;
– „Kulig” – dwoje lub troje dzieci siedzi na kocu. Pozostałe dzieci przeciągają koc po sali;
– „Dzwonki” – dwoje dzieci siedzi naprzeciw siebie,
między nimi siada trzecie dziecko, które jest delikatnie kołysane na boki.
o „Moje ręce” – dzieci stoją lub siedzą w kręgu, w wolnym
tempie śpiewają piosenkę i wykonują odpowiednie gesty. 1)
Moje ręce czasem klaszczą, 2) kiedy zechcę to pogłaszczą, 3) kiedy zechcę – pomachają, 3) gdy zmęczone – zasypiają. Gesty do piosenki wyglądają następująco: 1) uczestnicy najpierw rozkładają
ręce, a następnie klaszczą; 2) jedna ręka głaszcze drugą; 3)
spokojnie machają rękami nad głową; 4) najpierw opuszczają
ręce, potem układają je przy twarzy w geście zasypiania.
Należy podkreślić, że każde zajęcia prowadzone w oparciu
o koncepcję Ruchu Rozwijającego przebiegają według tego
samego porządku – powinna być podczas nich zachowana
kolejność ćwiczeń. Jest to ważne, ponieważ dziecko, przyzwyczajając się do ustalonego schematu działania, czuje się
pewniej. Po ćwiczeniach utrwalających schemat ciała i ćwiczeniach „z” powinna wystąpić krótka zabawa o charakterze
relaksacyjnym. Zajęcia kończą się „pożegnaniem”, którym
może być np. leżenie na kocach i słuchanie wybranej kołysanki lub „wysłanie iskierki”. W ramach zajęć porannych natomiast realizujemy jedynie wybrane elementy tejże metody.
gotowe narzędzia
Zabawy wyciszające
Stanowią ostatnie ogniwo zabaw porannych. Ich zadaniem
jest „uspokojenie” i ogólne wyciszenie grupy przed przejściem do łazienki. Tu bardzo pomocne są znane od wielu
pokoleń zabawy paluszkowe. Dzieci bardzo chętnie w nich
uczestniczą. Podczas zabaw paluszkowych dziecko poznaje
nowe rodzaje ruchów i możliwości ich łączenia. Dzieci opanowują je bez większego wysiłku dzięki wielokrotnemu powtarzaniu. Zabawy paluszkowe poprawiają sprawność manualną, która jest potrzebna przy wykonywaniu czynności
wymagających precyzyjnych ruchów ręki (rysowanie, malowanie, pisanie). Ich specyfiką jest to, że można się bawić nimi
wiele razy, a mimo to nie tracą swojej atrakcyjności. Dzieci,
zwłaszcza młodsze, domagają się wielokrotnego powtarzania zabawy. Należy pamiętać, że zabawy paluszkowe muszą mieć pogodne treści, by nie powodowały strachu, lęku,
niepewności. Najbardziej znanymi zabawami paluszkowymi są: „Sroczka”, „Idzie rak”, „Dwa Michały”, „Rodzina”.
Większość z nich stanowi doskonały sposób na utrwalenie
nazw części ciała. Poniżej przedstawiam zabawy paluszkowe wybrane spośród stosowanych przeze mnie:
o „Paluszek”. 1) Paluszek zginam, 2) paluszek prostuję, 3) paluszkiem ucho wskazuję.
Paluszek zginam, paluszek prostuję,
paluszkiem oko wskazuję.
Paluszek zginam, paluszek prostuję,
paluszkiem nosek wskazuję.
Następnie nauczyciel odpowiednio dodaje usta, policzek,
czoło, brwi itp. W trakcie zabawy wykonujemy następujące
gesty: 1) prostujemy 2) i zginamy palec wskazujący; 3) palcem wskazującym pokazujemy daną część ciała.
o „Małe rączki”. 1) Dwie małe rączki klaszczą, 2) a czasem się pogłaszczą, 3) w kolanka zastukają, 4) i dzieciom pomachają. W trakcie zabawy wykonujemy następujące gesty: 1) klaszczemy
w dłonie; 2) jedną dłonią gładzimy wierzch drugiej dłoni; 3)
rytmicznie uderzamy dłońmi o kolana; 4) machamy do pozostałych uczestników zabawy.
72
72
bliżej
bliżejprzedszkola
przedszkola5.116
5.116maj
maj2011
2011
o „Dziwne plamy” – dzieci stoją w kręgu, wspólnie z nauczycielem śpiewają piosenkę i wykonują gesty. 1) Ręce, ręce
brudne mamy, 2) same, same dziwne plamy. 3) Woda, woda spływa, 4) zmywa, zmywa, zmywa. Gesty do piosenki wyglądają
następująco: 1) dzieci patrzą na wyciągnięte przed siebie
ręce; 2) pokazują plamy na swoich rękach; 3) gestem dłoni pokazują spływającą wodę; 4) pokazują czynność mycia dłoni. Następnie „myjemy” kolejne części ciała: buzie,
nosy, włosy, nogi, plecy itp.
Z dodatkowymi propozycjami zabaw porannych
dla dzieci 3-6-letnich opracowanymi w formie przykładowych scenariuszy można zapoznać się na stronie
www.blizejprzedszkola.pl/zabawy_poranne
Bibliografia:
Bissinger-Ćwierz U., Muzyka i ruch dla każdego, Lublin 2007.
Bissinger-Ćwierz U., Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupą, Lublin
2007.
Bogdanowicz M. i in., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1992.
Bogdanowicz M., W co się bawić z dziećmi? Piosenki i zabawy wspomagające
rozwój dziecka, Gdańsk 2009.
Gęca L., Tańce integracyjne w pracy z grupą, część I, Lublin 2002.
Gęca L., Tańce integracyjne w pracy z grupą, część II, Lublin 2004.
Jendryka A. i in., Kiedy maluchy zmieniają się w zuchy, Lublin 2010.
Kędzior-Niczyporuk E. (red.), O metodzie Klanzy. Teoria i praktyka, Lublin
2010.
Sąsiadek K., Zabawy paluszkowe, Poznań 2005.
Barbara Bednarczyk – nauczycielka dyplomowana, pracuje w Samorządowym Przedszkolu nr 76 w Krakowie.
W pracy zawodowej szczególną uwagę zwraca na rozwijanie aktywności twórczej dzieci oraz na „wychowanie przez czytanie”.