Elżbieta Piotrowska-Gromniak i Alina Idzikowska,Sesja

SESJA IV/3 Odpowiedzialność nauczyciela, odpowiedzialność
rodzica – jak się nią dzielić i jak z niej korzystać?
Elżbieta Piotrowska-Gromniak, Alina Idzikowska
Odpowiedzialność nauczyciela, odpowiedzialność
rodzica – jak się nią dzielić i jak z niej korzystać?
Artykuł: „Szkoła twórcza i przyjazna”
Jak wypracować zmianę i zbudować klimat współpracy w szkole ? (na
przykładzie jednej z warszawskich szkół).
Szkoła którą przedstawiam to szkoła podstawowa z Warszawy, której misją jest
„Szkoła twórcza i przyjazna”. Celem moim jest podzielenie się z czytelnikami
doświadczeniami i osiągnięciami tej szkoły z realizacji programu „Szkoły jakości EKOTUR”, w wyniku którego placówka wypracowała przyjazny, twórczy i inspirujący dla całej
wspólnoty szkolnej klimat i przez lata była w czołówce rankingów szkół warszawskich. 50%
uczniów pochodzi spoza rejonu, a rodzice wybierali tę szkołę ze względu na jej wyjątkową
dbałość o rozwój uczniów i przyjazny klimat stwarzający poczucie bezpieczeństwa nie tylko
uczniom, ale tez ich rodzicom, nauczycielom i innym pracownikom szkoły.
Szkoła zawsze cieszyła się bardzo dobrą opinią w środowisku lokalnym i przyciągała
rodziców i uczniów miłą atmosferą, wysokimi osiągnięciami uczniów w nauce i szeroką
ofertą zajęć pozalekcyjnych. Zawsze popołudniami spotykało się tam rodziców i absolwentów
szkoły, a niektórzy z nich wrócili do niej jako nauczyciele. Klimat zaufania i współpracy
zawsze był wizytówką tej szkoły. Zmieniająca się rzeczywistość i wzrastające oczekiwania
edukacyjne rodziców wobec szkoły skłoniły ją do dalszego doskonalenia swoich umiejętności.
W ten sposób zrodziła się decyzja o przestąpieniu do programu „Szkoły jakości” podjęta
wspólnie przez dyrektorkę szkoły wraz z radą pedagogiczną za akceptacją rady rodziców.
Program był podzielony na kilka etapów, a jego realizacja rozłożona w czasie:
I. Ustalenie obszarów do diagnozy. Pierwszym etapem realizacji programu była diagnoza
szkolna w obszarach: wychowanie rozpisane na trzy standardy:
1. środowisko szkolne zna i posługuje się zasadami prawidłowej komunikacji,
2. środowisko szkolne jest zintegrowane,
3. szkoła stwarza warunki zapobiegające występowaniu zachowań agresywnych,
oraz sześć standardów w obszarze dydaktyka:
1. zapewniono bazę i podstawowe środki dydaktyczne do realizacji programów nauczania,
2. na zajęciach panuje klimat wysokich oczekiwań, wiary w możliwości uczniów i uznania
dla ich pracy,
3. nauczyciele stosują wspierające systemy sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów,
Elżbieta Piotrowska-Gromniak, Alina Idzikowska
4. uczniowie (w miarę możliwości) rozwijają swoje zainteresowania w toku zajęć
pozalekcyjnych lub wyrównawczych,
5. szkoła gromadzi i prezentuje dokonania wybitnych uczniów,
6. szkoła dokonuje systematycznych pomiarów osiągnięć uczniów, wszechstronnie analizuje
wyniki z uczniami i rodzicami, modyfikuje kształcenie na ich podstawie.
II. Drugim etapem było przygotowanie narzędzi do diagnozy. Do przeprowadzenia diagnozy
użyto specjalnie do tego celu opracowanego arkusza, który określał stopień realizacji
wskaźników dla danego standardu poprzez obiektywną i rzeczową analizę: mocnych stron,
pola rezerw, zasobów oraz występujących ograniczeń. W oparciu o wyniki dokonanej analizy
opracowano wnioski niezbędne do realizacji kolejnego etapu. Diagnoza potwierdziła, że
podjęcie prac związanych z programem jest kontynuacją zadań określonych w
dotychczasowym planie pracy szkoły i wymagała tylko rozbudowania.
III. Trzeci etap dotyczył ułożenia planu pracy. Stworzono harmonogram działań i rozpisano
go w formie kalendarza, co ułatwiało terminowe wykonywanie zadań. Monitorowanie i
ewaluacja efektów podjętych działań pozwalały oceniać na bieżąco przebieg realizacji
programu.
IV. Czwarty etap rozpoczynał realizację programu. W pierwszej kolejności skupiono się na
realizacji zadań związanych ze standardem pierwszym i drugim obszaru wychowanie z
założeniem, że jest to konieczne do przystąpienia do standardu trzeciego. Działania
przebiegały zgodnie z wcześniej przygotowanym harmonogramem i obejmowały nauczycieli,
rodziców i uczniów. Stworzono system dotyczący stosowania zasad komunikacji między
wszystkimi członkami społeczności szkolnej. Rada pedagogiczna, w oparciu o zdobytą wiedzę
i umiejętności, wypracowała zasady komunikacji obowiązujące w szkole:
ZBIÓR ZASAD PROWADZENIA SPOTKAŃ Z RODZICAMI, KTÓRE UŁATWIAJĄ
INTEGRACJĘ.
1. Na tydzień przed spotkaniem wychowawca przekazuje rodzicom zaproszenie
zawierające: termin, plan spotkania i przypuszczalną godzinę zakończenia.
2. Każde spotkanie ma oprawę sprzyjającą dobrej komunikacji i poczuciu
bezpieczeństwa oraz atmosferę wzajemnego zrozumienia (poczęstunek).
3. Pierwsze spotkanie rodziców z wychowawcą obejmującym nową klasę ma na celu
wzajemne poznanie się i prowadzone jest metodą zajęć ułatwiających integrację.
4. Każdy rodzic otrzymuje na pierwszym spotkaniu teczkę z materiałami aktualnymi
przez cały rok szkolny (wykaz nauczycieli uczących w danej klasie, kalendarz roku
szkolnego, harmonogram spotkań klasowych, wyciąg z WSO).
5. Na drugim i trzecim spotkaniu zostają opracowane: harmonogram wspólnych działań
klasowych oraz lista potrzeb (klasy, szkoły) i możliwości rodziców w zakresie
wspomagania klasy lub szkoły.
6. W czasie ogólnych spotkań omawia się mocne i słabe strony wyłącznie zespołu
klasowego.
Elżbieta Piotrowska-Gromniak, Alina Idzikowska
7. O ewentualnym niewłaściwym zachowaniu dziecka i jego słabych postępach
w nauce, wychowawca informuje rodziców wyłącznie podczas rozmów
indywidualnych.
8. Rodzice traktowani są zawsze jako partnerzy szkoły w realizacji procesu
dydaktyczno – wychowawczego.
9. Podziękowania składane rodzicom za pracę na rzecz klasy i szkoły (ustne na forum
klasy, dyplomy wręczane na forum szkoły, upominki przygotowane przez dzieci ).1
Opracowano również scenariusze rad szkoleniowych i program zajęć z komunikacji dla
klas I – VI. W oparciu o program przygotowano wzorcowe scenariusze zajęć z dziećmi,
a także plan lekcji koleżeńskich z tego zakresu, który w pełni zrealizowano. W lekcjach
uczestniczyli wszyscy wychowawcy klas. Podczas omawiania zajęć wprowadzano konieczne
korekty. Realizacja programu obowiązywała wszystkich nauczycieli. Przeprowadzono też
cykl warsztatów dla rodziców z zakresu skutecznej komunikacji wg/g scenariuszy
opracowanych przez przeszkolonych nauczycieli.
Duży nacisk położono na udoskonalenie działań zmierzających do większej integracji
społeczności szkolnej. Opracowano m.in. formę spotkań z rodzicami, sposób przyjmowania
do szkoły nowych uczniów, ich rodziców i nauczycieli.
Udało się pozyskać etat psychologa terapeuty, który wspierał działania szkoły w zakresie
przeciwdziałaniu agresji w ramach realizacji standardu trzeciego.
W obszarze edukacja zastosowano nową formułę sprawdzianów końcoworocznych dla
wszystkich klas. Dokonano analizy jakościowej przeprowadzonych sprawdzianów i na jej
podstawie wypracowano wnioski do dalszej pracy.2
Trud i ogromna praca podjęte przez szkołę przy realizacji programu przyniosły wymierne
efekty i dały dużo satysfakcji całemu środowisku szkolnemu. Udokumentowano je w postaci
portfolio zawierające powstałe dokumenty, projekty, scenariusz, liczne fotografie i arkusze
ewaluacyjne, które stanowią ciągle inspirujący materiał szkoleniowy. Wyniki ewaluacji
pozwoliły gronu pedagogicznemu na dokonywanie oceny działań szkoły i udoskonalania ich
w kolejnych latach. Zespół pracowników szkoły, z którym miałam zaszczyt przez lata
współpracować, był dumny ze swoich działań, przekonany o ich celowości i korzyściach z
nich płynących.
Jaką zmianę udało się wypracować dla społeczności szkolnej?
Nauczyciele - utwierdzili się w przekonaniu, że realizacja wspólnych, szkolnych projektów
zapobiega stagnacji i stawia nowe wyzwania. Dzięki nim szkoła ulega przeobrażeniom i
ciągle się rozwija. Praca nad projektem podniosła i dodatkowo wzbogaciła efektywność pracy
zespołowej nauczycieli, wzmocniła więzi i zintegrowała społeczność szkolną. Ugruntowała
1
2
(w:) Materiały zebrane przez Stowarzyszenie Rodzice w Edukacji… .
Ibidem.
Elżbieta Piotrowska-Gromniak, Alina Idzikowska
też poczucie współodpowiedzialności nauczycieli, rodziców i uczniów za wytyczone zadania i
ich realizację dla siebie, dla szkoły i całego środowiska lokalnego. Szkolenia z zakresu
komunikacji i rozwiązywania konfliktów w szkole znacząco poprawiły relacje między
nauczycielami, rodzicami i uczniami. Nauczyciele przestali obawiać się rodziców i coraz
chętniej zapraszali ich do współpracy(otwarte lekcje, wspólne programy, zamiana zebrań na
ciekawe i twórcze spotkania). Przyczyniło się to do wypracowania nowych, dotychczas nie
praktykowanych zasad partnerskiego współdziałania.
Rodzice i ich dzieci nabrali przekonania, że są efektywnymi i realnymi partnerami w
podnoszeniu jakości pracy szkoły, szczególnie, że widzieli jak jakość, mierzona wynikami i
motywacją uczniów się poprawia. Poczuli, że szkoła jest dla nich otwarta i zaczęli być jej
współgospodarzami. Coraz częściej brali współodpowiedzialność za pewne działania
odciążając oraz wspierając pracę nauczycieli. Wzrosło zaufanie do nauczycieli i otwartość na
współpracę. To z kolei przyczyniło się do wzrostu frekwencji rodziców na spotkaniach
szkolnych i aktywnego udziału w ich przygotowywaniu. Nabyte umiejętności z zakresu
komunikacji znacząco poprawiły relacje z nauczycielami oraz z własnymi dziećmi. Rodzice
nie tylko zaczęli uczestniczyć w lekcja, ale coraz częściej je prowadzili uprzednio
przygotowani przez nauczycieli.
Uczniowie byli najważniejszymi beneficjentami programu. Znacznie wzrosła ich motywacja
do nauki, ale też coraz lepiej czuli się w szkole, której klimat zmieniał się pod ich wpływem.
Stali się aktywni i kreatywni w pomysłach i działaniach. Coraz silniej identyfikowali się ze
szkołą, o której z dumą mówili „nasza szkoła” . Współdziałanie rodziców i nauczycieli oraz
spójne komunikaty przekazywane przez nich dawały dzieciom poczucie bezpieczeństwa i
poprawiały ich relacje z rówieśnikami. Uczniowie
poczuli, że są ważni nie tylko dla
rodziców, ale też dla nauczycieli i, że zawsze mogą na nich liczyć.
Podsumowując uważam, że płaszczyzny współpracy wypracowane przez szkołę w jej
środowisku i angażujące całą wspólnotę, oparte na wewnętrznej szkolnej diagnozie, są dużo
bardziej efektywne niż te adresowane do pojedynczych grup. Są one niejako „szyte na miarę”
potrzeb określonego środowiska, które zna swoje mocne i słabe strony i umie zdefiniować
priorytety. Opisana szkoła jest tego praktycznym potwierdzeniem. Kolejne prace nad zmianą
modelu naszej edukacji powinny iść właśnie w tym kierunku.