Idea i cele integrowanej produkcji ziemniaka Nie żałuj ziemniakom

Nr 01-02/2010 (65)
www.wrp.pl
Prof. dr hab. Czesław Szewczuk
Uniwersytet Przyrodniczy
w Lublinie
Strona 13
Prawidłowe nawożenie upraw ziemniaka jest jednym z podstawowych elementów agrotechniki, wpływających
na wielkość plonu i jakość bulw, jak też przechowywanie. Podczas planowania nawożenia należy uwzględnić
zarówno nawozy organiczne, jak i mineralne. Spośród nawozów organicznych może być zastosowany nie tylko
obornik, ale też słoma zbóż i nawozy zielone (gorczyca biała, facelia, rośliny strączkowe, bądź ich mieszanki ze
zbożami).
Nie żałuj ziemniakom
O
bornik powinien
być wnoszony w
dawce 20–30 t/ha,
najlepiej jesienią, pod orkę
zimową. Praktykuje się stosowanie dobrze przefermentowanego obornika wczesną
wiosną i przykrycie na głębokość 10–15 cm. Należy
wówczas liczyć się z przesuszeniem tej warstwy gleby,
zwłaszcza przy braku, lub
niewielkich opadach. Zamiast obornika, może być
w tym okresie rozlana gnojowica, w przeciętnej dawce
30 m3. Nie ma wówczas potrzeby wykonywać głębszej
orki. Obornik lub gnojowicę, można też wywieźć i
przyorać (łącznie ze słomą)
w okresie letnim, przed planowanym zasiewem roślin
w międzyplonach, np. gorczycy białej lub facelii. Wegetacja tych roślin w okresie
jesiennym zapobiegnie stratom azotu i innych składników z gleby i wniesionych
nawozów, jak też korzystnie
wpłynie na właściwości fi-
zyczne i biologiczne gleby.
Ich uprawa sprzyja tworzeniu gruzełkowatej struktury gleby, co przekłada się
na właściwe stosunki powietrzno-wodne oraz rozwój pożytecznych mikroorganizmów.
Wniesiony do gleby obornik lub gnojowica, pokryje
przeciętnie 30–40% potrzeb
nawozowych ziemniaka, dlatego niezbędne jest dodatkowe nawożenie mineralne.
W przeliczeniu na 1 tonę
bulw, rośliny ziemniaka pobierają: 4 kg azotu (N), 1,5
kg fosforu (P2O5), 7 kg potasu (K2O), 0,7 kg magnezu
(MgO) oraz po 0,6 kg siarki
(S) i wapnia CaO). Stąd przy
plonie bulw w wysokości 40
t/ha, rośliny pobiorą 160 kg
azotu, 60 kg fosforu, 280 kg
potasu, 28 kg magnezu oraz
po 24 kg siarki i wapnia. Z
mikroelementów ziemniak
jest szczególnie wrażliwy
na niedobór cynku oraz (w
mniejszym stopniu) boru i
manganu.
Dr Cezary Trawczyński
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji
Roślin, Oddział Jadwisin
Dawki nawozów fosforowych, potasowych i magnezowych powinny być ustalane na podstawie zasobności gleby, podanych wyżej wymagań pokarmowych ziemniaka i spodziewanych plonów. Przy średniej zasobności gleby w te składniki, plonach bulw w wysokości 30–
40 t/ha oraz wniesieniu 25 t/
ha obornika, należałoby wysiać w przeliczeniu na 1 ha:
60–80 kg fosforu (P2O5) i
180–210 kg potasu (K2O).
Podczas zakupu nawozów
należy brać pod uwagę fakt,
że ziemniak jest rośliną potasolubną. Składnik ten pełni
ważną rolę w procesie fotosyntezy (gromadzenia skrobi
w bulwach ziemniaka) i reguluje gospodarkę wodną rośliny. Pod ziemniak zaleca się
stosowanie siarczanu potasu,
a nie soli potasowej, zawierającej szkodliwy dla jakości
oraz plonu bulw chlor. Siarczan potasu jest jednak nawozem dość drogim, poza tym
wnoszona jest w tej formie,
nadmierna dla roślin ziemniaka i gleby dawka siarki.
Praktyczna rada odnośnie
nawożenia potasowego pod
ziemniak jest następująca –
połowę dawki tego składnika
należy wnieść w postaci soli
potasowej (150–180 kg/ha
nawozu), w okresie jesiennym, pod orkę zimową, bądź
pod rośliny uprawiane w międzyplonie. Wówczas chlor zostanie wypłukany poza system korzeniowy, zwłaszcza
na glebach lżejszych. Drugą
dawkę potasu, w postaci siarczanu (również 150–180 kg/
ha), wnosimy przed uprawkami wiosennymi. W ten
sposób dostarczany jest potas i siarka, zaś eliminowany
chlor.
Największy wpływ na plony
i jakość bulw, ale też ich przechowywanie, wywiera azot.
Dawki przy uprawie odmian
bardzo wczesnych (zbieranych do końca czerwca), nie
powinny przekraczać 60 kg/
ha N, a nieco późniejszych
(zbiór do połowy lipca) 80
Zamiast obornika, wiosną pod ziemniaki można rozlać
gnojowicę, w przeciętnej dawce 30 m3. Nie ma wówczas
potrzeby wykonywania głębszej orki.
kg/ha N. W przypadku późnych odmian ziemniaka oraz
sadzeniaków, jak też prognozowanych wysokich plonów
bulw (ponad 40 t/ha), maksymalna dawka azotu może
dochodzić do 150 kg/ha.
Przy dawkach do 80 kg N,
całość można zastosować
jednorazowo wiosną. Wyższe dawki należałoby podzielić w proporcji: 70% przed
sadzeniem + 30% przed dru-
gim obredlaniem plantacji,
np. 80 + 40 kg/ha N. Przy
widocznych objawach niedoboru lub nadmiaru azotu na
roślinie, drugą dawkę należałoby skorygować. Nadmiar
azotu powoduje nadmierny
rozrost części nadziemnych
(łodyg i liści), które mogą
wylegać, stają się delikatne,
bardzo podatne na choroby
grzybowe, głównie zarazę
ziemniaka. n
Tradycyjny system produkcji ziemniaka w Polsce oznacza w większości gospodarstw bardzo niski stopień chemizacji technologii, ale coraz więcej przybywa gospodarstw, w których ilość zużywanych środków ochrony roślin i poziom nawożenia są bardzo wysokie. Oferta rynkowa ziemniaka z jednych i z drugich gospodarstw nie
jest rozpoznawalna, bo nie jest określona żadnym znakiem lub certyfikatem z wyjątkiem marginalnej skali gospodarowania metodami ekologicznymi.
Idea i cele integrowanej produkcji ziemniaka
S
tąd zaistniała pilna
potrzeba wprowadzenia systemu integrowanej produkcji ziemniaka
jako wyróżnika dla towaru
produkowanego w systemie, którego efektem jest
bezpieczny produkt żywnościowy, wyprodukowany z
zachowaniem ochrony środowiska rolniczego.
Integrowana produkcja
rolnicza jest systemem gospodarowania w rolnictwie,
uwzględniającym najnowsze osiągnięcia nauki i techniki w zakresie ochrony otaczającego środowiska i rolniczego krajobrazu, którego celem jest uzyskanie
produktów rolnych o najwyższej jakości, bezpiecznych dla zdrowia ludzi oraz
zapewniających konkurencyjność na rynku i ułatwiającym ich sprzedaż. Jest połączeniem Dobrej Praktyki
Rolniczej (zgodny z prawami przyrody sposób gospodarowania), Integrowanej Ochrony Roślin (kombinacja zabiegów uprawowych,
biologicznych i chemicznych
utrzymujących występowanie agrofagów poniżej progów ich ekonomicznej szkodliwości) oraz Postępu Biologicznego (wprowadzenia
do uprawy odmian o wysokiej odporności na choroby i
szkodniki oraz stresy środowiskowe). Integrowana produkcja jest więc drogą do obniżenia poziomu chemizacji
rolnictwa.
Jest to metoda wymagająca od producenta dużej wiedzy, doświadcze-
nia i przestrzegania ustalonych zasad oraz procedur w uprawie. Podstawową
zasadą systemu jest stosowanie się do opracowanej
instrukcji i prowadzenie
szczegółowej dokumentacji całego procesu produkcyjnego. Szczegółowa
instrukcja uwzględnia takie elementy produkcji jak:
właściwa agrotechnika, nawożenie i zmianowanie;
dobór odpowiedniej odmiany pod kątem odpor-
Ochrona plantacji i miejsc składowania ziemniaka przed
liczną grupą agrofagów wymaga stosowania wszystkich metod – chemicznych, biologicznych i agrotechnicznych.
ności na agrofagi; wysokiej jakości materiał sadzeniakowy; umiejętność
rozpoznawania przez producenta najgroźniejszych
agrofagów, ocena wizualna stanu zdrowotności
uprawy; znajomość progów szkodliwości dla agrofagów; dobór zarejestrowanych środków ochrony
roślin; dobór dawki, właściwy termin zabiegu; znajomość łącznego stosowania środków ochrony roślin; stosowanie atestowanego sprzętu ochrony roślin; ochrona organizmów
pożytecznych (pszczoły,
biedronki); zapobieganie
skażeniom środowiska naturalnego (wody, powietrza, gleby); kontrola jakości produktu (zawartość
azotanów, metali ciężkich
w bulwach) oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.
Stosowanie integrowanej
produkcji ziemniaka ma
dwa główne cele. Ekonomiczny to osiąganie dochodów z produkcji ziemniaka
na poziomie wyższym od
dochodu z produkcji konwencjonalnej, oszczędne
aplikowanie środków
ochrony roślin i nawozów
mineralnych, stabilizacja
plonowania, poprawa jakości plonu, a ponadto aktywizacja sprzedaży zbiorów, wynikająca z identyfikacji produkcji (umieszczenie znaku IP na opakowaniu). Ekologiczny to
ograniczenie skażenia środowiska przyrodniczego,
ochrona zdrowia i bezpieczeństwo producentów oraz
kupujących ziemniaki, rozwój infrastruktury ekologicznej na poziomie gospodarstwa i większego ekosystemu poprzez zmniejszenie
stopnia chemizacji technologii produkcji oraz zwiększenie bioróżnorodności w
rolnictwie.
Ziemniak należy do gatunków o wysokiej produktywności biomasy z ha, wynoszącej niekiedy 50 a nawet 60 ton, a więc wymaga
odpowiedniego odżywienia roślin. Stosowanie na-
wozów organicznych i nawozów zielonych, jako podstawy nawożenia, powinno
być uzupełnione nawożeniem mineralnym doglebowym lub poprzez dolistne dokarmianie. Właściwe bilansowanie składników pokarmowych jest
możliwe poprzez monitorowanie stanu odżywienia
roślin oraz uzupełniające
nawadnianie w okresach
suszy.
Z jednej strony wysoki
stopień trudności w uprawie ziemniaka, a z drugiej
fakt, że Polacy dużo konsumują ziemniaków (blisko 130 kg/osobę/rok),
uzasadnia do wprowadzenia w kraju integrowanej produkcji na szeroką skalę.
Producenci zainteresowani tą formą produkcji
uzyskać mogą pełną informację na temat integrowanej produkcji w Wojewódzkim Inspektoracie
Ochrony Roślin i Nasiennictwa i jego oddziałach na
terenie województwa. n