prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska, SGH

DYLEMATY RESTRUKTURYZACJI
Wspieranie restrukturyzacji przedsiębiorstw
oraz rozwoju regionalnego
przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A.
Europejski Kongres Gospodarczy
Katowice, 16 -18 maja 2011
Elżbieta Mączyńska
1
Restrukturyzacja - Restrukturyzuj albo giń!






Złożoność problemu
Przełom cywilizacyjny. Poprzemysłowa gospodarka nietrwałości
Globalizacja
Globalnie naruszona równowaga
Dysfunkcje systemowe
Marginalizacja analiz prognostycznych
„Nawet jeśli jesteś na właściwym szlaku, przegonią cię, gdy
będziesz tylko na nim siedział” - Will Rogers (amerykański komik)
„Jeśli się nie zmieniasz to jesteś na wylocie” - Bruce Barton
(amerykański polityk)
Elżbieta Mączyńska
2
Fale cywilizacyjne
Zmiany systemu
/ustroju
gospodarczego
Zmiany typu
przekazu,
komunikacji
Władza
i podwładni
(górne i dolne
warstwy społeczne)
I. Rolna
Feudalizm
Epoka słowa
pisanego
feudałowie.
chłopi feudalni,
II. Industrialna
Kapitalizm
Epoka słowa
drukowanego
Fabrykanci,
Robotnicy najemni
III. Postindustrialna
–trzecia fala
(Toffler)
Kapitalizm
(????)
postindustrialny
Epoka języka
cyfrowego
IV. Internet
V. Ponadnarodowe
fuzje i przejęcia
VI. Gospodarka
oparta na wiedzy
(Wiek dostępu Rifkin)
VII. Wiek
kreatywności
GOW czy GOM
„Nie stać nas na
kapitalizm” (?) –
Francis
Fukuyama
czyKoniec historii”?)
Elżbieta Mączyńska
NETOKRACJA
(sieciowa
arystokracja)
KONSUMTARIAT
3
Złożoność problemu
Wielki kryzys - efekty mnożnikowe i kumulacyjne czterech kryzysów:

porządku globalnego

Globalizacji

Neoliberalizmu

elit globalnych (A. Kukliński)
Elżbieta Mączyńska
4
Francis Fukuyama
Fetysz otwartego rynku:
Jedną z konsekwencji kryzysu finansowego 2008/2009 było odkrycie
przez Amerykanów Brytyjczyków tego, co Azjaci wymyślili już ponad
dziesięć lat temu: że otwarte rynki kapitałowe, w połączeniu z
nieuregulowanym sektorem finansowym, to doskonała recepta na
katastrofę.
Foreign Affairs, 24.02.2011, Forum
Elżbieta Mączyńska
5
Francis Fukuyama
Kryzys przypomniał boleśnie, jakie koszty ciągnie za sobą źle działający
sektor publiczny. W Stanach Zjednoczonych urzędy regulacyjne nie
sprostały wyzwaniu, bo były niedofinansowane, trudno było im przyciągnąć
zdolny personel i bez przerwy musiały walczyć z oporem ze strony
polityków. Do tego stanu doprowadzono, gdy obowiązywała doktryna
Reagana i Thatcher, która zakładała, że rynek jest skutecznym substytutem
kosztownego rządu. Kryzys udowodnił co innego.
Elżbieta Mączyńska
6
Lester C. Thurow - Globalnie naruszona równowaga






Wywoływana przez równoczesne „tektoniczne” ruchy pięciu
„płyt ekonomicznych”, podskórnych sił przemian:
upadek komunizmu, co m.in. (zgodnie z koncepcją wahadła) dało podłoże
do bezkrytycznej wiary w doktrynę neoliberalizmu.
gospodarka bazująca na kapitale intelektualnym, na wiedzy;
demografia, w tym gwałtowny przyrost ludności w najbiedniejszych krajach,
wzrost mobilności i starzenie się społeczeństw.
postępująca globalizacja i związana z nią rosnąca złożoność i
nieprzejrzystość powiązań gospodarczych; świat bez dominującego
mocarstwa, co przejawia się w stopniowej utracie przez USA mocarstwowej
hegemonii.
świat bez dominującego mocarstwa, co przejawia się w stopniowej utracie
przez USA mocarstwowej hegemonii.
Dod (EM): finansyzacja i brak równowagi miedzy sektorem finansowym
i realnym
Elżbieta Mączyńska
7
Nieład

Brak należytej dbałości o przyszłość wywołuje syndrom „psa
zżerającego własny ogon”.

Brak strategicznej refleksji ekonomicznej i ekologicznej.
Elżbieta Mączyńska
8
Bezrefleksyjność GOW ≠ GOM?
W bezrefleksyjnej pogoni za bogactwem,
oddaliliśmy się od natury, zapominając,
że „czas i cierpliwość zmieniają morwowe
liście w jedwabną szatę”.
Elżbieta Mączyńska
9
Nieznośność
„Jesteśmy jak wielka ryba, która została
wyciągnięta z wody i wściekle rzuca się i
podskakuje, usiłując do niej powrócić.
W takim stanie ryba nigdy nie pyta, gdzie wyląduje
po następnym uderzeniu ogonem. Czuje jedynie,
że jej obecna sytuacja jest nieznośna i że trzeba
spróbować czegoś innego”.
Elżbieta Mączyńska
10
John C. Bogle: Enough True Measures of Money, Business and Life
PIENIĄDZE
1. Za dużo kosztów – za mało wartości (Too Much Cost, Not Enough Value)
2. Za dużo spekulacji – za mało inwestowania (Too Much Speculation, Not Enough
Investment )
3. Za dużo złożoności – za mało prostoty (Too Much Complexity, Not Enough
Simplicity)
BIZNES
4. Za dużo wyrachowania – za mało zaufania (Too Much Counting, Not Enough
Trust)
5. Za dużo komercji – za mało profesjonalizmu (Too Much Business Conduct, Not
Enough Professional Conduct)
6. Za dużo kupczenia - za mało obsługi (Too Much Salesmanship, Not Enough
Stewardship)
7. Za dużo menedżeryzmu - za mało przywództwa (Too Much Management, Not
Enough Leadership)
ŻYCIE
8. Za dużo koncentracji na rzeczach – za mało odpowiedzialności (Too Much Focus
on Things, Not Enough Focus on Commitment)
9. Za dużo wartości XXI wieku – za mało wartości z XVIII wieku (Too Much Emphasis
on 21st Century Values, Not Enough Emphasis on 18th Century Values)
10. Za dużo „sukcesu” – za mało charakteru (Too Much “Success,” Not Enough
Character)
Elżbieta Mączyńska
11
Innowacyjne produkty finansowe

Przyczyniły się do gigantycznych strat.

Większość użytkowników nie rozumiała ich istoty, ryzyka i skali,
na jaką je zastosowano.

Dotyczy to także kierownictwa instytucji finansowych i szefów banków
centralnych.
 Opinie bankowców :
"Mało kto z nas, powyżej 35. roku życia i bez doktoratu z fizyki, rozumiał
te instrumenty. Ale trudno się było do tego przyznać, a przy tym oferowali
je konkurenci i co najważniejsze, przynosiły zyski".
Elżbieta Mączyńska
12
Peter Sloterdijk – prawdziwym bohaterem neoliberalizmu jest Harry Potter
Wizja świata pozbawionego realnych granic.
Odkryj w sobie czarodzieja.
Potter = garncarz, rzemieślnik wytwarzający puste naczynia.
Dziś tylko nieudacznicy wierzą jeszcze w pracę, pozostali uprawiają garncarską magię i puszczają w
ruch swe produkty pochodne
„Rzesze ludzi chciały wyrwać się z realnego świata, w którym za 40 godzin pracy tygodniowo uzyskuje
się zaledwie przeciętne wynagrodzenie, podczas gdy dzięki kilku godzinom magii można dołączyć do
grona arcybogatych. Wynaleźliśmy niebezpieczne rachunki. Miejsce prozaicznych równań zajęła
cudaczna arytmetyka. Rujnuje to poczucie adekwatności. Nasze rozumienie związków przyczynowo
skutkowych zostało tak samo zniszczone jak poczucie proporcji”.
`
P. Sloterdijk, Du mußt dein Leben ändern.
Über Anthropotechnik, Suhrkamp Verlag,
Frankfurt am Main, 2009.
Elżbieta Mączyńska
13
Globalizacja – Zaufanie - Komunikacja
Przejrzystości sprzyja stabilność i kultura zaufania, stanowiąca „smar” dla
biznesu (sprzężenia zwrotne).
Groźne eksperymenty nazewnicze.
Globalizacja niszczy zaufanie:
„Podważa lub osłabia wszystkie czynniki sprzyjające wytwarzaniu się silnego i
rozpowszechnionego zaufania społecznego: utrudnia kalkulacje, ocenę
wiarygodności osób, ról społecznych, organizacji i instytucji oraz przeszkadza
wytwarzaniu się „klimatu zaufania”, kultury zaufania”. - P. Sztompka.
Elżbieta Mączyńska
14
Odpowiedzialność
„Gdy tygrys wyrywa się na wolność i sieje
spustoszenie, tylko wariat by go potępiał.
Naprawdę winien jest ten idiota, który go nie
upilnował”
Elżbieta Mączyńska
15
Priorytety Strategii „Europa 2020” – Wzrost inteligentny, zrównoważony
 wzrost aktywności zawodowej ludności do 75 %
 zwiększenie udziału osób z dyplomami wyższych uczelni do 40 %
- liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy
ograniczyć do 10%
 zwiększenie nakładów na badania i rozwój do 3%. PKB
 zmniejszenie liczby ludzi żyjących w ubóstwie z 80 do 60 mln
 zwiększenie udziału źródeł energii odnawialnej i zwiększenie
efektywności energetycznej
Elżbieta Mączyńska
16
Daniel Cohen
Przesuwanie się władzy z Zachodu na wschód
Trzy użyteczne utopie – polityczna, technologiczna, antropologiczna:
1. uda się wprowadzić , gwarantujące równowagę całego globu
regulacje zachowań narodów
2. utopia o zapewnieniu „wzrostu na zielono” dzięki rewolucji
technologicznej
3. utopia że nastąpi przelom antropologiczny, czyli zamiana w
zachowaniach ludzi (refleksja nad niepotrzebnymi elementami
cywilizacji materialnej, którą Zachód wyeksportował na cały świat
Bogactwo świata ubóstwo narodów
Elżbieta Mączyńska
17
Niedostosowanie do przyszłości. Kwestie strategiczne. Pytania

Czy w obecnych warunkach w ogóle możliwe jest racjonalne kształtowanie
przyszłości czy możliwe jest długookresowe planowanie strategiczne?

Czy i w jakim stopniu poszczególne jednostki gospodarki i szczeble władzy
odpowiedzialne są za kształtowanie przyszłości i czy mogą kształtować ją
tak, by ustrzec przed niepożądanymi, trwale destrukcyjnymi zjawiskami a
zarazem by w sposób kontrolowany wykorzystywać nieustanne i coraz
silniejsze „fale innowacji” dla kreatywnej, efektywnej transformacji,
rekonstrukcji gospodarki?

Jak przeciwdziałać niedorozwojowi infrastruktury instytucjonalnej?

Wyzwania dla menedżerów i polityków
Elżbieta Mączyńska
18
„9E”
Konieczność holistycznego podejścia, z uwzględnieniem „9 E”:
 EKONOMIA
 EDUKCJA
 EKOLOGIA
 EMPATIA
 ESTYMACJA
 ERYSTYKA
 EMPIRIA
 EFEKTOWNOŚĆ
 EFEKTYWNOŚĆ
Elżbieta Mączyńska
19
Ekonomia - Edukacja
Edukacja, w tym ekonomiczna stanowi fundamentalny, ale wciąż
niedostatecznie wykorzystywany czynnik rozwoju. Brak holistycznego
podejścia, z uwzględnieniem „9 E” :
•
„Nie ma nic bardziej nieekonomicznego nad robienie rzeczy wydajnie,
których w ogóle nie trzeba robić”.
•
„Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi a zapamiętam. Zaangażuj mnie a
zrozumiem”. - Konfucjusz
Elżbieta Mączyńska
20
Teza 1 – Restrukturyzacja wymaga kreatywności
Niedostateczne dotychczas ukierunkowanie działań na kreatywność.



"Gdybym wiedział co robię, to przecież nie była by praca badawcza”.
Albert Einstein
„Jeśli idzie łatwo, strzeż się – może schodzisz w dół”.
Greg Taunt
„Każda nowa idea na początku wygląda na niedorzeczną”.
Alfred North Whitehead
Odwaga
„Okręt jest bezpieczny w porcie, ale przecież nie po to buduje się statki”.
Grace Hopper
Elżbieta Mączyńska
21
Teza 2 – Innowatorzy są w przedszkolu
Edukacja ekonomiczna jest za późno rozpoczynana i za wcześnie kończona
Wędka dla nieletnich

„W rodzinach ubogich dzieciom brakuje wsparcia rodziców. Nie ma prostszego sposobu na walkę
z biedą niż właśnie takie wsparcie w nauce i poznawaniu świata” – twierdzi noblista James
Heckman

Umiemy dostrzegać różnice między 18-latkami, a nawet już między 12-latkami. Lecz tak
naprawdę nierówności pojawiają się dużo wcześniej, zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły.
Warunki życia we wczesnym dzieciństwie wywierają wpływ na późniejsze życie.
Elżbieta Mączyńska
22
Teza 3 – Niezbędna „wędka dla nieletnich”
„Perry Preschool Project”, amerykański przedszkolny eksperyment z Ypsilanti z 1967 roku.
Wybrano 120 trzy i czterolatków, którzy dorastali w trudnych warunkach. Pochodzili z domów
afroamerykańskich i mieli niskie IQ. Ich matki często były bezrobotne, wiele wychowywało potomstwo
samotnie. 120 dzieci podzielono na dwie grupy: jedne poszły do dobrego przedszkola, drugie nie.
Potem co kilka lat sprawdzano, jakie różnice spowodował ten podział. Ostatnie badanie
przeprowadzono przed kilku laty.
Elżbieta Mączyńska
23
Teza 4
 Niebezpiecznie marginalizowany jest rachunek kosztów i efektów
zewnętrznych
 „Prawdziwy geniusz stanowi umiejętność oceny niejasnych,
niebezpiecznych czy sprzecznych informacji” - Winston Churchil
Elżbieta Mączyńska
24
Metafora zbitej szyby Frederico Bastiat (1801-1850) i H. Hazlitt (1894-1993)
Nie ma strat za które nie płacimy, i to bez względu na to kto straty spowodował.
Obarczony krótkowzrocznością tzw. „błąd zbitej szyby”.
(W sytuacji, gdy chuligan wybije piekarzowi szybę, to choć zarabia na tym
szklarz, jednak osiągnięty dzięki temu zysk szklarza może być stratą
krawca. Piekarz bowiem zamiast zrealizować planowane kupno garnituru
będzie musiał wydać pieniądze na szybę).
Użyta przez F. Bastiata i H. Hazlitta „metafora zbitej szyby” dowodzi, że
krótkowzroczność i powierzchowne podejście w ekonomii nie popłaca.
.
Elżbieta Mączyńska
25
Teza 5
Marnotrawiony jest potencjał seniorów.
„Ekonomia starości”
„Kreatywność to cud połączenia dziecięcej, niczym nie ograniczonej
energii z czymś przeciwnym i wrogim – poczuciem porządku
wynikającym ze zdyscyplinowanej inteligencji dorosłego”.
Norman Podhoretz (amerykański publicysta)
Elżbieta Mączyńska
26
Teza 6
Niedoceniane związki, złożoność problemu.
Przykład: edukacja ekonomiczna a zdrowie. Rosnące koszty zaniedbań
w sferze profilaktyki.
Elżbieta Mączyńska
27
American house prices Baby boom and bust
Jan 17th 2008, Ann Arbor, Michigan,From The Economist print edition
The housing market has a new problem: ageing Americans
Elżbieta Mączyńska
28
Teza 7
Niedoceniany związek:
Ekonomia i edukacja ekonomiczna - kultura myśli strategicznej
Elżbieta Mączyńska
29
Teza 8
Dychotomia wiedzy i mądrości
„Od gospodarki opartej na wiedzy do gospodarki opartej na mądrości”.
„Matką wszystkich dobrych rzeczy jest mądrość”.
Cyceron
Elżbieta Mączyńska
30
Teza 9
Pochwała holizmu
„Połowę dzieła wykonał kto zaczął”
Horacy
„Tysiąc milowa podróż zaczyna się od jednego kroku”
Lao-Tzu (filozof chiński, taoista)
„Niczego w życiu nie należy się bać, należy to tylko zrozumieć”
Maria Skłodowska Curie
Elżbieta Mączyńska
31