Otwarte i zamknięte łańcuchy kinematyczne. Open and Closed

Otwarte i zamknięte łańcuchy kinematyczne. Open and Closed

Otwarte i zamkniæte Æañcuchy kinematyczne
Open and Closed Kinetic Chain
Jacek Mañka, Marta Milewska
Carolina Medical Center, Warszawa
WydziaÆ Rehabilitacji AWF, Warszawa
Streszczenie
Na przestrzeni ostatnich lat coraz czæ¥ciej w procesie usprawniania pacjentów uwzglædnia siæ ìwiczenia w otwartych Æañcuchach kinematycznych. òwiczenia te w wiækszym stopniu stymulujå i odtwarzajå wiele funkcjonalnych ruchów.
Pojæcie Æañcucha kinematycznego wprowadziÆ
w 1875 Reuleux. OpisaÆ go jako kombinacjæ kilku
segmentów poÆåczonych razem. Steindler jako
pierwszy zastosowaÆ pojæcie Æañcucha kinematycznego w kinezjologii czÆowieka i podzieliÆ Æañcuchy
kinematyczne na otwarte, i zamkniæte.
Podczas ìwiczeñ w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych koñcowe ogniwo jest ustabilizowane
lub napotyka tak duºy opór zewnætrzny, który ogranicza czy uniemoºliwia ruch, jak podczas przysiadu. Ruch w jednym stawie pociåga za sobå ruch we
wszystkich innych stawach Æañcucha w przewidywalny sposób. Podczas ìwiczeñ w otwartych Æañcuchach kinematycznych koñcowe ogniwo jest swobodne, tak jak podczas swobodnego prostowania
i zginania kolana. Wiækszo¥ì czynno¥ci dnia codziennego jest kombinacjå ruchów w zamkniætych
i otwartych Æañcuchach kinematycznych.
òwiczenia w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych så przedstawiane jako bardziej specyficzne,
funkcjonalne i bezpieczniejsze niº ìwiczenia w otwartych Æañcuchach kinematycznych. Zwiækszajå
komponentæ siÆ kompresujåcych w stawie, a zmniejszajå siÆ ¥cinajåcych, aktywizujå jednocze¥nie
miæ¥nie agonistyczne i antagonistyczne. Odtwarzajå
bardziej funkcjonalne wzorce ruchowe i w wiækszym stopniu stymulujå dynamicznå stabilizacjæ
stawów — propriocepcjæ. òwiczenia w otwartych
Æañcuchach kinematycznych zwiækszajå komponentæ siÆ ¥cinajåcych w stawach, a zmniejszajå siÆ kompresujåcych, odtwarzajå pojedyncze wzorce ruchowe i aktywizujå jednocze¥nie pracæ agonistów i synergistów. Program fizjoterapii powinien zawieraì
zarówno ìwiczenia w otwartych, jak i zamkniætych
Æañcuchach kinematycznych indywidualnie dobrane
dla kaºdego pacjenta. [Acta Clinica 2001 1:231-237]
SÆowa kluczowe: Æañcuch kinematyczny, otwarty
i zamkniæty Æañcuch kinematyczny
Summary
The clinical use of closed kinetic chain exercises has
significantly increased during the past several years.
This exercises stimulate and replicate many functional movements The term kinematic chain was introduced by Reuleaux in1875 for use engineering to
indicate combination of several segments linked together by interposing joints. Steindler first suggested
the terms open kinetic chain (OCK) and closed kinetic chain (CKC) and applied the concept of a kinetic chain to human kinesiology.
Closed kinetic chain exercises occurs when the distal segment of the joint is fixed or meets with considerable external resistance, which prohibits or restrains its free motion., such as during a squat and
leg press. In a closed kinetic chain, motion at one
joint produce motion at all of the other joints in the
system in a predictable manner.
Open kinetic chain exercises occurs when the terminal or distal segment is free to move, such as during
a knee extension or flexion. Most activities of daily
living include a combination of closed and open kinetic chain movement.
Closed kinetic chain exercises are more specific, more functional and safer than open kinetic chain exercises. The benefits of closed kinetic chain activities
include: increased component joint compressive forces leading to increased joint stability, increased agonist/antagonist muscle coactivation, decreased
component joint shear forces, replicated more functional movement paterns, stimulated dynamic joint
stabilization — prorioception.
Open kinetic chain exercises increase component joint shear forces, decrease component joint compressive forces, replicate single movement paterns, increase agonist/synergist muscle coactivation.
Both types of rehabilitation activities are necessary
for total rehabilitation. [Acta Clinica 2001
1:231-237]
Key words: kinematic chain, closed, open kinetic
chain
Tom 1, Numer 3 • 231
Acta Clinica
Wstæp
Jeszcze do niedawna, w procesie rehabilitacji, jednym z gÆównych ¥rodków terapeutycznych byÆy róºnego rodzaju ìwiczenia wyizolowanych grup miæ¥niowych
w otwartych Æañcuchach kinematycznych.
Na przestrzeni ostatnich lat coraz czæ¥ciej
uwzglædnia siæ ìwiczenia w zamkniætych
Æañcuchach kinematycznych, jako stymulujåce i odtwarzajåce bardziej funkcjonalne
ruchy (25). òwiczenia te uwaºa siæ za bezpieczniejsze i najlepsze w procesie usprawniania, gdyº minimalizujå powstawanie
w stawach siÆ ¥cinajåcych, które czæsto powodujå uszkodzenie lub przeciåºenie
struktur ¥ród- i okoÆostawowych.
Pojæcie
Æañcucha
kinematycznego
wprowadziÆ w 1875 roku twórca wspóÆczesnej kinematyki maszyn, Franciszek Reuleux. OpisaÆ go jako mechaniczny system
ogniw w inºynierii. £añcuch kinematyczny
jest zwykle zamkniætym systemem ogniw
poÆåczonych razem w taki sposób, ºe ruch
jednego ogniwa przy ustabilizowanym innym powoduje ruch pozostaÆych ogniw
w przewidywalny sposób (11).
Koncepcjæ Æañcucha kinematycznego
wprowadziÆ do kinezjologii czÆowieka A.
Steindler w 1955 roku i zdefiniowaÆ go jako: „kombinacjæ kilku kolejno rozmieszczonych stawów stanowiåcych kompleksowy ukÆad ruchowy” (11). Steindler równieº jako jeden z pierwszych podzieliÆ
Æañcuchy kinematyczne na otwarte
i zamkniæte.
Podstawy biomechaniczne
By zrozumieì istotæ ìwiczeñ w zamkniætych i otwartych Æañcuchach kinematycznych naleºy przypomnieì sobie paræ
podstawowych pojæì biomechanicznych.
£añcuchem kinematycznym lub, jak
niektórzy okre¥lajå, biokinematycznym (8)
okre¥la siæ spójny zespóÆ czÆonów poÆåczo232 • Wrzesieñ 2001
nych w pary kinematyczne, lub biokinematyczne (18).
Para kinematyczna to ruchowe poÆåczenie dwóch lub wiæcej czÆonów wzajemnie ograniczajåce ich ruchy wzglædne (8).
CzÆon to sztywny element ciaÆa ludzkiego w postaci ko¥ci (8).
Ruchliwo¥ì Æañcucha kinematycznego
bædzie okre¥laì liczba stopni swobody tego
Æañcucha wzglædem podstawy, którå jest
czÆon stanowiåcy nieruchomy ukÆad odniesienia np. dla koñczyny dolnej miednica
(8).
Liczbå stopni swobody ciaÆa sztywnego
nazywa siæ liczbæ niezaleºnych wspóÆrzædnych okre¥lajåcych jednoznacznie jego poÆoºenie w przestrzeni wzglædem wybranego
ukÆadu odniesienia. Swobodny czÆon
sztywny zawieszony w przestrzeni posiada
6 stopni swobody ruchu: trzy ruchy postæpowe wzdÆuº osi x, y, z i trzy obrotowe wokóÆ tych samych osi (ryc. 1) (18).
Ryc. 1 Swobodny czÆon sztywny zawieszony w przestrzeni.
Stopieñ swobody to niezaleºny ruch
wzglædny czÆonów w stawie.
CzÆowiek posiada stawy o maksymalnie
trzech stopniach swobody ruchu, np. staw
ramienny lub biodrowy, gdzie ko¥ì ramienna, czy udowa Æåczy siæ z panewkå w jednym koñcu.
Jak juº wspominano Æañcuchy kinematyczne dzielimy na otwarte i zamkniæte.
Otwarte i zamkniæte Æañcuchy kinematyczne
Otwarty Æañcuch kinematyczny (ryc. 2)
to Æañcuch, w którym koñcowe ogniwo jest
swobodne i Æåczy siæ tylko z jednym, såsiednim ogniwem. Ruchy ogniw så niezaleºne od siebie i chociaº jeden z czÆonów
nie wchodzi w peÆne poÆåczenie z innymi
(7, 18).
Zamkniæty Æañcuch kinematyczny
(Ryc. 3) to Æañcuch, w którym koñcowe
ogniwo nie jest swobodne. Ruch jednego
ogniwa powoduje okre¥lony ruch innych
ogniw, a kaºdy jego czÆon jest poÆåczony
co najmniej z dwoma innymi czÆonami
(7,18).
CiaÆo czÆowieka skÆada siæ gÆównie
z otwartych Æañcuchów kinematycznych,
gdyº ogniwa koñcowe (stopa i ræka) pozostajå wolne. Moºna równieº wyodræbniì
w ciele czÆowieka dwa zamkniæte Æañcuchy
kinematyczne. Jednym z nich jest klatka
piersiowa i wszystkie jej struktury ruchowe
zaangaºowane w proces oddychania. Ruchy
ºeber wymuszajå okre¥lone ruchy mostka
i krægosÆupa piersiowego i odwrotnie. Wymienia siæ 56 stawów sprzæºonych, które
wspóÆdziaÆajå przy ruchach caÆej klatki
piersiowej (22). Drugim takim Æañcuchem
kinematycznym wydaje siæ byì miednica,
gdzie ¥ladowa ruchomo¥ì w stawach krzyºowo-biodrowych powoduje przy ruchu
w jednym z tych stawów okre¥lony ruch
drugiego.
Z wielu róºnorodnych ìwiczeñ w procesie usprawniania nie da siæ niektórych
zakwalifikowaì do wykonywanych w otwartych lub zamkniætych Æañcuchach kinematycznych. Ruchy kaºdego czÆowieka så
kombinacjå ruchów w zamkniætych i otwartych
Æañcuchach
kinematycznych.
W przypadku normalnego chodu stosunek
wynosi 65% do 35%. W miaræ wzrostu
prædko¥ci poruszania procentowy udziaÆ
ruchów w zamkniætym Æañcuchu kinematycznym znaczåco maleje (by podczas
sprintu osiågnåì 10%). Dlatego teº, by rehabilitacja byÆa skuteczna, uwzglædnia siæ
obydwa komponenty ruchu (3, 6). Ståd
wielu autorów stawia pytanie co to jest naprawdæ otwarty, a szczególnie zamkniæty
Æañcuch kinematyczny i jak klasyfikowaì
niektóre, wykonywane przez pacjentów
ìwiczenia? (11, 14, 24).
Ryc. 2. Otwarty Æañcuch kinematyczny
Ryc. 3. Zamkniæty Æañcuch kinematyczny
Tom 1, Numer 3 • 233
Acta Clinica
Otwarty Æañcuch kinematyczny moºna
opisaì jako izolowany ruch w jednym stawie, którego czæ¥ì dystalna porusza siæ
swobodnie w przestrzeni, a siÆa wytwarzana przez ciaÆo jest na tyle duºa by pokonaì
opór. òwiczenia w otwartych Æañcuchach
kinematycznych charakteryzujå siæ wiækszå
prædko¥ciå i swobodå ruchu, a mniejszå
stabilno¥ciå (11). PrzykÆadem takiego ìwiczenia jest ìwiczenie oporowe prostowników stawu kolanowego na maszynie wyprostnej (Ryc. 4).
Zamkniæty Æañcuch kinematyczny
moºna opisaì jako okre¥lony ruch wielostawowy, w którym dystalny segment jest
ustabilizowany, lub napotyka duºy opór,
który ten ruch uniemoºliwia czy w znacznym stopniu ogranicza (11). SiÆa wytwarzana przez ciaÆo nie jest wystarczajåca by
pokonaì ten opór. ZespoÆy miæ¥niowe pracujå odwrotnie. Przyczep koñcowy staje siæ
poczåtkowym, a poczåtkowy koñcowym.
Wymusza to innå koordynacje nerwowo-miæ¥niowå (20). PrzykÆadem takiej odwróconej pracy miæ¥ni jest praca zapasowych miæ¥ni wdechowych po zbyt intensywnym wysiÆku, kiedy nie wystarcza praca
samej przepony i miæ¥ni jå wspomagajåcych. Warunkiem wÆåczenia siæ tych miæ¥ni
w proces oddychania jest zamkniæcie Æañcucha kinematycznego i ustabilizowanie
koñczyn górnych poprzez oparcie ich na
kolanach lub uchwycenie jakiego¥ stabilnego przedmiotu.
Poszczególne pary kinematyczne tracå
czæ¥ì swoich stopni swobody ruchu na
rzecz caÆego Æañcucha kinetycznego i dlatego teº ìwiczenia te charakteryzujå siæ
wiækszå stabilno¥ciå, a mniejszym przy¥pieszeniem.
Zmienia siæ reguÆa ruchu artrokinematycznego. Porusza siæ czæ¥ì proksymalna
w stosunku do ustabilizowanej dystalnej.
Dla wielu autorów podziaÆ ìwiczeñ na
wykonywane tylko w otwartych i zamkniætych Æañcuchach kinematycznych jest nie
wystarczajåcy i nie do koñca jasny. Istnieje
duºa grupa ìwiczeñ terapeutycznych, których nie da siæ przypisaì do ºadnej z tych
dwu grup.
Ryc. 4. òwiczenie prostowników stawu kolanowego
na maszynie wyprostnej
Ryc. 5. Przysiad jako przykÆad ìwiczenia w zamkniætym Æañcuchu kinematycznym.
234 • Wrzesieñ 2001
Otwarte i zamkniæte Æañcuchy kinematyczne
Na podstawie szczegóÆowej analizy
wielu ìwiczeñ Wilk i wsp. zaproponowali
klasyfikacjæ skÆadajåcå siæ z czterech grup
ìwiczeñ:
— w otwartych Æañcuchach kinematycznych,
— w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych,
— w czæ¥ciowo zamkniætych Æañcuchach kinematycznych,
— w szybko zmieniajåcych siæ na przemian otwartych i zamkniætych Æañcuchach
kinematycznych (rapid succession drills)
(26).
Dwie pierwsze grupy ìwiczeñ opisali¥my wcze¥niej. Trzeciå grupæ stanowiå ìwiczenia, w których segment dystalny napotyka opór, ale nie jest w peÆni ustabilizowany,
np. podczas biegu na nartach. W czwartej
grupie ìwiczeñ segment obwodowy jest cyklicznie i szybko zamykany, i otwierany, np.
podczas biegu, skoków (26).
Klasyfikacja ta odnosi siæ przede
wszystkim do usprawniania dysfunkcji
koñczyn dolnych, gdzie, podczas wykonywania ìwiczeñ w zamkniætym Æañcuchu kinematycznym, musi byì speÆniony warunek
pokonywania ciæºaru wÆasnego ciaÆa.
Inny system klasyfikacji ìwiczeñ przedstawili Dilman i wsp. PodziaÆ ten opiera siæ
przede wszystkim na analizie ìwiczeñ obræczy barkowej, ale równie dobrze moºe
byì uºywany przy opisywaniu ìwiczeñ
koñczyn dolnych. Autorzy zaproponowali
trzy grupy ìwiczeñ:
— ustabilizowany segment dystalny
z obciåºeniem zewnætrznym,
— ruchomy segment dystalny z obciåºeniem zewnætrznym,
— ruchomy segment dystalny bez obciåºenia zewnætrznego (11).
Koncepcje Dilmana rozwinæli Lephart
i Henry, którzy opracowali Funkcjonalny
System Klasyfikacji ìwiczeñ odnoszåcych
siæ do obræczy barkowej i koñczyny górnej,
skÆadajåcy siæ z czterech grup ìwiczeñ:
— ustabilizowany segment dystalny
z osiowym obciåºeniem zewnætrznym,
— ruchomy segment dystalny z osiowym obciåºeniem zewnætrznym,
— ruchomy segment dystalny z nieosiowym obciåºeniem zewnætrznym,
— ruchomy segment dystalny bez obciåºenia (14).
W klasyfikacji tej uwzglædniono, czy
segment dystalny jest ruchomy, czy ustalony, jakie obciåºenie jest przyÆoºone i jaki
jest kierunek jego dziaÆania (14). Pamiætano równieº przy tym, by koñczyna górna
dobrze funkcjonowaÆa, musi byì zachowana równowaga pomiædzy stabilno¥ciå,
a mobilno¥ciå obræczy barkowej. Struktury
statyczne i dynamiczne muszå dziaÆaì prawidÆowo by byÆa zachowana funkcjonalna
stabilno¥ì.
òwiczenia w otwartych Æañcuchach
kinematycznych
òwiczenia te så najczæ¥ciej do tej pory
stosowanym ¥rodkiem terapeutycznym, stanowiå specyficzne, efektywne i izolowane
ìwiczenia pojedynczych grup miæ¥niowych,
odtwarzajå pojedyncze wzorce ruchowe
i charakteryzujå siæ zwiækszeniem komponenty siÆ ¥cinajåcych w stosunku do kompresujåcych. W mniejszym stopniu stymulujå one propriocepcjæ, przede wszystkim
aktywizujå miæ¥nie agonistyczne i synergistyczne i nie så odpowiednie do treningu
czynno¥ci dnia codziennego i aktywno¥ci
sportowej (12, 14, 24, 26).
òwiczenia w zamkniætych Æañcuchach
kinematycznych
Na przestrzeni kilku ostatnich lat ìwiczenia te staÆy siæ jednym z podstawowych
i najbardziej popularnych ¥rodków terapeutycznych; angaºujå duºe zespoÆy dynamiczne, odtwarzajå bardziej funkcjonalne
wzorce ruchowe i charakteryzujå siæ zwiækTom 1, Numer 3 • 235
Acta Clinica
szeniem komponenty siÆ kompresujåcych
w stosunku do ¥cinajåcych. Czæ¥ì z nich
zapewnia lepszå stabilizacjæ stawów poprzez kokontrakcjæ zespoÆów miæ¥niowych
je otaczajåcych.
Zapewniajå teº one lepszå dynamicznå
stabilizacjæ-propriorecepcjæ, aktywizujå jednocze¥ni miæ¥nie agonistyczne, synergistyczne i antagonistyczne oraz så bezpieczniejsze
niº niektóre ìwiczenia w otwartych Æañcuchach kinematycznych (12, 14, 24, 26).
Istotnå zaletå ìwiczeñ w zamkniætych
Æañcuchach kinematycznych jest to, ºe poprzez dziaÆanie wielostawowe i angaºowanie wiækszej liczby grup miæ¥niowych
w duºym stopniu poprawiajå one propriorecepcjæ. Przypomnieì naleºy, ºe operacja
przywraca tylko mechanicznå stabilizacjæ
stawu; dynamicznå kontrolæ nerwowo-miæ¥niowå zapewnia fizjoterapia, co
w efekcie daje funkcjonalnå stabilno¥ì (14).
Chociaº wielu autorów dostrzega wiæksze korzy¥ci ze stosowania ìwiczeñ
w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych, to trzeba zaznaczyì, ºe nie jest to panaceum. Stosujåc tylko ìwiczenia w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych moºemy nie dostrzec sÆabszych ogniw w tym
Æañcuchu, które pacjent kompensuje za pomocå dobrze funkcjonujåcych innych ogniw (6). Zagraºa to wyståpieniem innych
lub powtórnych urazów, które mogå utrudniì proces usprawniania. Dlatego teº w postæpowaniu terapeutycznym naleºy zwracaì
uwagæ takºe na sÆabsze czæ¥ci Æañcucha kinematycznego i trenowaì je w sposób
mniej funkcjonalny, a bardziej lub mniej
wyizolowany, uºywajåc ìwiczeñ w otwartym Æañcuchu kinematycznym. PrzykÆadem
mogå byì pacjenci po rekonstrukcji wiæzadÆa krzyºowego przedniego, u których
w poczåtkowej fazie procesu usprawniania
stosuje siæ tylko ìwiczenia w zamkniætych
Æañcuchach kinematycznych jako bardziej
funkcjonalne i bezpieczniejsze dla przeszczepu, zapominajåc o potrzebnych, izo236 • Wrzesieñ 2001
lowanych ìwiczeniach miæ¥nia czworogÆowego uda w pozycjach bezpiecznych dla
przeszczepu. Pociåga to za sobå osÆabienie
tego miæ¥nia i zwiåzane z tym problemy,
np. dolegliwo¥ci ze strony stawu rzepkowoudowego. Tak wiæc ìwiczenia w zamkniætych Æañcuchach kinematycznych, stosowane samodzielnie, nie przywracajå wszystkich funkcji w danym stawie. Zatem termin ich funkcjonalno¥ci jest naduºywany
(20). By proces usprawniania byÆ optymalny wskazane jest Æåczenie obu rodzajów
ìwiczeñ, w zaleºno¥ci od potrzeby.
Istotnå rzeczå jest teº uwzglædnienie
mechanizmu urazu, któremu ulegÆ pacjent
— czy miaÆo to miejsce w otwartym, czy
zamkniætym Æañcuchu kinematycznym. Pozwala to terapeucie na odpowiednie zaplanowanie programu usprawniania, który zapobiega powtórnym urazom i umoºliwia
powrót do poprzedniej aktywno¥ci (1).
Jest rzeczå oczywistå, ºe program fizjoterapii powinien zawieraì zarówno ìwiczenia w otwartych, jak i zamkniætych Æañcuchach kinematycznych indywidualnie dobrane dla kaºdego pacjenta.
Pi¥miennictwo
1. Andrews J. R., Dennison J. M., Wilk K. E.: The
significance of closed chain kinetics in upper extremity injuries from a physician’s perspective. J. of
Sport Rehab. 1996 Vol. 5, No. 1:64 – 70
2. Augustsson J., Thomee R.: Ability of closed and
open kinetic chain tests of muscular strength to assess functional performance. Scand J. Med. Sci.
Sports 2000 10:164 – 168
3. Beynnon B.D., Johnson R.J., Fleming B.C., Stankewich Ch. J., i wsp.: The strain behavior of the anterior cruciate ligament during squatting and active
flexion-extension. Am. J. Sports Med. 1997 Vol. 25,
No. 6:823 – 829
4. Beynnon B.D., Fleming B.C., Johnson R.J., Nichols C.E., i wsp.: Anterior cruciate ligament strain
behaviour during rehabilitation exercises in vivo.
Am. J. Sports Med. 1995 Vol. 23, No. 1:24 – 34
5. Bynum E.B., Barrack R.L., Alexander A.H.:
Open versusc closed chain kinetic exercises after an-
Otwarte i zamkniæte Æañcuchy kinematyczne
terior cruciate ligament reconstruction. Am. J.
Sports Med. 1995 Vol. 23, No. 4:401 – 406
6. Davies G.J.: The need for critical thinking in rehabilitation. J. of Sport Rehab. 1995 Vol. 4, No.
1:1 – 22
7. Doñski D.D.: Biomechanika ìwiczeñ fizycznych.
Sport i turystyka 1963:21 – 29
8. Fidelus K.: Zarys biomechaniki ìwiczeñ fizycznych, cz 1: Podstawy biomechaniki ukÆadu ruchu
czÆowieka, AWF, Warszawa 1977:5 – 26
9. Fleming B.C., Beynnon B.D., Renstrom P.A.,
Peura G.D., i wsp.: The strain behavior of anterior
cruciate ligament during bicycling. An in vivo study.
Am. J. Sports Med. 1998 Vol. 26, No. 1:109-118
10. Gryzlo S.M., Patek R.M., Pink M., Perry J.:
Electromyographic analysis of knee rehabilitation
exercises. J. Orth. Sports Phys. Ther. 1994 Vol. 20,
No. 1:36 – 43
11. Harrelson G.L., Leaver-Dunn D.: Kinematic
Chain w: Andrews J.R., Harrleson G.L, Wilk K.E.,
Physical Rehabilitation of the Injured Athlete. W. B.
Saunders Company, Philadelphia 1998 pp.
7:178 – 182
12. Harter R.A.: Clinical rationale for closed kinetic
chain activities in functional testing and rehabilitation of ankle pathologies. J. of Sport Rehab. 1996
Vol. 5, No. 1:13 – 24
13. Howell S.M.: Anterior tibial translation during
a maximum quadriceps contraction: Is it clinically
significant? Am. J. Sports Med. 1990 Vol. 18, No.
6:573 – 578
14. Lephart S.M., Henry T.J.: The physiological basis for open and closed kinetic chain rehabilitation
for the upper extremity. J. Sport Rehab. 1996 Vol. 5,
No. 1:71 – 87
15. Lephart S.M., Pincivero D.M., Giraldo J.L., Fu
F.H.: Aktualne poglådy na znaczenie propriocepcji
w leczeniu i rehabilitacji urazów sportowych. Rehabilitacja Medyczna 1998, Tom 2, Nr 1:15 – 26
16. Lewit K., Kolar P.: Czynno¥ciowe zaburzenia
w ukÆadzie ruchu — Æåczenie siæ w Æañcuchy i wadliwe programowanie. Rehabilitacja Medyczna 2000,
Tom 4, Nr 4:87 – 92
17. Lutz G.E., Palmiter R.A., An Kn., Chao EY.:
Comparison of tibio-femoral forces during open-kinetic-chain and closed-kinetic chain exercises. J. Bone Joint Surg. Am. 1993 vol. 75, No. 5:732 – 739
18. Morecki A., Oderfeld J.: Teoria maszyn i mechanizmów. Warszawa, Pañstwowe Wydawnictwo
Naukowe 1987:13 – 32
19. O’Connor J.J.: Can muscle co-contraction protect knee ligaments after injury or repair. J. Bone Joint Surgery. 1993 Vol. 75-B, No. 1:4148
20. Snyder-Mackler L.: Scientific rationale and physiological basis for the use of closed kinetic chain
exercise in the lower extermity. J of Sport Rehab.
1996 Vol. 5, No. 1:2 – 12
21. Stuart M.J., Meglan D.A., Lutz G.E., Growney
E.S., i wsp.: Comparison of intersegmental tibio-femoral joint forces and muscle activity during various
closed kinetic chain exercises. Am J Sports Med
1996 Vol. 24, No. 6:792 – 799
22. Szukiewicz H., Lewandowski A., Zieliñski J.R.:
Zasady dziaÆania narzådu ruchu. AWF, Warszawa
1977
23. Wilk K.E.: Open vs. closed chain exercises: fact
vs. fiction. Panther Sports Medicine Symposium
May 2000 Pitsburgh
24. Wilk K.E., Arrigo Ch. A., Andrews J.R.: Closed
and open chain exercises for the upper extremity. J.
of Sport Rehab. 1996 Vol. 5, No. 1:88 – 102
25. Wilk K.E., Escamilla R.F., Fleisig G.S., Barrentine S.W., i wsp.: A comparison of tibio-femoral joint forces and electromyographic activity during
open and closed kinetic chain exercises. Am.
J. Sports Med. 1996 Vol. 24, No. 4:518 – 527
26. Wilk K.E., Zheng N., Fleisig G.S., Andrews
J.R., I wsp.: Kinetic chain exercises: implication for
the anterior cruciate ligament patient. J of Sport Rehab. 1997 6:125 – 143
27. Witvrouw E., Lysens R., Bellemans J., Peers K.,
i wsp.: Open versus closed kinetic chain exercises
for patellofemoral pain. Am. J. Sports Med. 2000
Vol. 28, No. 5:687 – 693
28. Yack H.J., Riley L., Whieldon T.R.: Anterior tibial translation during progressive loading of the
ACL-defficient knee during weight-bearing and non
weight-bearing isometric exercises. J. Orth. Sports
Phys. Ther. 1994 Vol. 20, No. 5:247 – 252
Adres do korespondencji / Address for correspondence: Jacek Mañka, Carolina Medical Center, ul.
Broniewskiego 89, 01 – 876 Warszawa
Tom 1, Numer 3 • 237