Komety

Komety
Kometa [gr. komḗtēs ‘długowłosy’], małe ciało Układu Słonecznego, które odróżnia od pozostałych (planetoid,
meteoroidów) przede wszystkim charakterystyczny wygląd na niebie jako „gwiazdy z warkoczem”; komety są bryłami
lodowymi, głównie zestalonej wody, a także tlenku i dwutlenku węgla, metanu i in.; poruszają się wokół Słooca po
eliptycznej orbicie lub — komety jednopojawieniowe — po hiperboli; w pobliżu Słooca następuje sublimacja lodów,
a uwolnione gazy i pyły tworzą charakterystyczny, skierowany od Słooca, warkocz komety.
Fot. 1 Budowa komety
Komety powstały ok. 5 mld. lat temu - kiedy tworzył się nasz Układ Słoneczny. Bliżej Słooca powstały ciała skaliste,
dalej pas planetoid, za nim planety olbrzymy, zaś za orbitą Neptuna utworzył się pas Kuipera sięgający 1000 razy
dalej niż odległośd Ziemi od Słooca. Jest to skupisko drobnych ciemnych, mało masywnych ciał składających się
głównie z lodu: głownie wody, a także dwutlenku węgla, amoniaku oraz metanu zmieszanych z pyłami. Ale komety
powstały także w dalszej odległości od Słooca w tzw. obłoku Oorta. Jest to obszar oddalony od Słooca od 2000 do 10
000 razy dalej niż Ziemia. Nie wiadomo do kooca, dlaczego co jakiś czas jedno z jąder w obłoku zmienia swą orbitę na
tyle, że trafia do wnętrza Układu Słonecznego i zbliża się do Słooca. 99 % komet pochodzących z obłoku Oorta
rozpada się jakiś czas po wejściu w wewnętrzne części Układu Słonecznego. Potwierdziło to przypuszczenia
astronomów, że źródłem komet jednopojawieniowych jest głównie obłok Oorta, a krótkookresowych - pas Kuipera.
Fot. 2 Pas Kuipera i obłok Oorta
Jedną z najbardziej znanych jest kometa Halleya - jej pojawienie się w 1758 roku zostało przewidziane przez
E. Halleya. Jest to kometa o średnim okresie obiegu wokół Słooca 76 lat i znana już w starożytności
(udokumentowane pojawianie się od 240 p.n.e.).
Fot. 3 Kometa Halleya na fresku Giotta jako Gwiazda Betlejemska
Fot. 4 Kometa Halleya w 1986 r.
Kometa Halleya była ostatnio obserwowana w 1986 roku. Badały ją sondy kosmiczne m.in. Wega i Giotto. Dzięki tym
badaniom okazało się, że jądro komety jest bryłą o wymiarach 16×8×8 km. Powierzchnię komety pokrywają wzgórza,
doliny i kratery.
Fot. 5 Jądro komety Halleya (sonda Giotto)
Pod koniec XX wieku można było obserwowad, nawet gołym okiem, jasną kometę Hale'a-Boppa; została odkryta
w 1995 roku. Okrzyknięto ją Wielką Kometą z 1997 roku. Jest kometą długookresową o okresie ponad 2537 lat.
Sekta Heaven's Gate, dla której pojawienie się tej komety stało się przyczyną popełnienia zbiorowego samobójstwa,
wierzyła, że śmierd przeniesie jej wyznawców do statku kosmicznego znajdującego się rzekomo za kometą.
Fot. 6 Kometa Hale'a-Boppa
Kometa ta wykształciła aż dwa warkocze:
- niebieski - gazowy, skierowany w przeciwną stronę niż Słooce;
- żółty - złożony jest z pyłów, rozłożonych wzdłuż orbity komety.
Warkocz gazowy komety, wyróżniający się niebieskim odcieniem, skierowany jest w stronę przeciwną do Słooca
zgodnie z kierunkiem rozchodzenia się wiatru słonecznego. Warkocz pyłowy, z uwagi na zbyt dużą masę
wchodzących w jego skład drobin, nie ulega ciśnieniu promieniowania Słooca i jego kierunek zasadniczo zgodny jest
trajektorią poruszania się komety. Obserwowane zakrzywienie warkocza pyłowego odzwierciedla jej ruch orbitalny.
Pod wieloma względami kometa ta przypominała wspomnianą przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu kometę
zwaną Wielką Kometą z 1811 roku. Była ona widoczna gołym okiem aż przez 260 dni. Kometa wykształciła w czasie
maksymalnej aktywności łatwo dostrzegalną komę, dwa warkocze, których długośd na firmamencie dochodziła do
60°. Wielkośd jądra szacowano na 30-40 km. Niestety z uwagi na długi okres obiegu wynoszący ok. 3096 lat, nie uda
się nam jej zobaczyd.
Fot. 7 Wielka Kometa z 1811 r.
W 1965 roku została odkryta kometa Ikeya-Seki przez dwóch japooskich amatorów astronomii. Kometa ta stała się
najjaśniejszą kometą dwudziestego wieku osiągając największą jasnośd obserwowaną -7m (tj. porównywalną do
Księżyca w kwadrze). Kometa rozwinęła warkocz o długości 60°.
Fot. 8 Kometa Ikey'a-Seki
Wiek XX pozwolił również dzięki technice kosmicznej na bezpośrednie badania komet. I tak w 2004 z komy komety
Wild 2 zostały pobrane próbki pyłu przez sondę kosmiczną Stardust, która zbliżyła się na odległośd zaledwie 236 km
od jej jądra.
Fot. 9 Zdjęcie komety Wild 2 wykonane przez sondę Stardust
W ramach misji przedłużonej nazwanej Stardust-NExT, w lutym 2011 roku, sonda przeleciała w odległości 178 km od
jądra komety Tempel 1, którą uprzednio już w 2005 roku odwiedziła sonda Deep Impact.
Z sondy Deep Impact w kierunku komety wysłany został specjalny element (tzw. impaktor), który zderzając się z jej
jądrem utworzył krater o średnicy 120 m i głębokości 25 m. W wyniku tego zderzenia kometa pojaśniała i stała się
lepiej widoczna. Sonda wykonała zdjęcia odsłoniętego jądra komety, dostarczając wielu nowych, cennych informacji.
Fot. 10 Zdjęcie jądra komety Tempel 1 po uderzeniu impaktora
Następnie sonda Deep Impact pomknęła w kierunku innej komety, by ostatecznie minąd w 2010 roku w odległości
zaledwie 700 km kometę Hartley 2. Wśród celów naukowych przed sondą było stworzenie mapy erupcji gazów na
powierzchni jądra komety oraz śledzenie ich w trakcie jego obrotu.
Fot. 11 Zdjęcie jądra komety Hartley 2 wykonane przez sondę Deep Impact
Źródło:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3924298/kometa.html
http://www.daviddarling.info/encyclopedia/I/Ikeya-Seki.html
http://stardustnext.jpl.nasa.gov/multimedia/comets.html
http://www.astronomia.pl/wiadomosci/?id=461
http://pl.wikipedia.org/