Dodatek ASPEKTY EPIDEMIOLOGICZNE do pobrania
Transkrypt
Dodatek ASPEKTY EPIDEMIOLOGICZNE do pobrania
Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS Nr 6/10 2001 CECHY EPIDEMIOLOGICZNE ZAKA˚E¡ HIV W POLSCE z lat 1985 – 2001 Zak∏ad Epidemiologii Paƒstwowego Zak∏adu Higieny Kierownik Zak∏adu Epidemiologii: prof. dr hab. med. Wies∏aw Magdzik Wprowadzenie Od 1985 r. w Polsce prowadzony jest nadzór epidemiologiczny nad zaka˝eniami HIV i AIDS. Dane o przypadkach wykrytych zaka˝eƒ HIV, rozpoznanych zachorowaƒ na AIDS i zgonach chorych na AIDS zg∏aszano przez wiele lat do Zak∏adu Epidemiologii PZH bezpoÊrednio z laboratoriów (zaka˝enia) lub za poÊrednictwem wojewódzkich stacji sanitarno – epidemiologicznych (AIDS). Analiza tych danych ze zg∏oszeƒ pozwoli∏a na zebranie i opisanie zasadniczych cech epidemiologicznych, charakterystycznych dla zaka˝eƒ HIV i AIDS. W piÊmiennictwie cz´sto podawane sà ogólne liczby zaka˝eƒ HIV i AIDS od rozpocz´cia rejestracji. W Polsce liczby zaka˝eƒ, zachorowaƒ na AIDS i zgonów chorych na AIDS odnotowane w latach 1985 – 1998 dotyczà by∏ych województw. Natomiast w poszczególnych latach osoby zaka˝one zlicza si´ zgodnie z rokiem zg∏oszenia, chorych – zgodnie z rokiem rozpoznania, a zgony – zgodnie z datà zgonu. W Regionie Europejskim WHO warunkiem niezb´dnym do uznania zachorowania za AIDS jest rozpoznanie tzw. choroby wskaênikowej (wskazujàcej na AIDS). W rozumieniu europejskiej definicji AIDS do tego zespo∏u odnoszà si´ kategorie od B20 do B22 dziesiàtej rewizji mi´dzynarodowej klasyfikacji chorób. Zaka˝enia HIV ogó∏em W Polsce badania w kierunku przeciwcia∏ anty-HIV wprowadzono w 1985 r. W latach 1985 – 1987 wykonano ogó∏em ponad 645 tys. badaƒ. W nast´pnych latach by∏o ich od ok. 1,1 mln. do prawie 1,5 mln. rocznie. Zawsze najwi´kszà grup´ badanych Polaków stanowili krwiodawcy, np. w latach 1988, 1993 i 1998 by∏o to odpowiednio: 97,3%, 85,3% i 82,8% ogó∏u badaƒ. Badania wszystkich krwiodawców, przed ka˝dym oddaniem krwi, wprowadzono w Polsce jesienià 1987 r. Liczba badaƒ u osób z poszczególnych grup o ryzykownych zachowaniach mieÊci∏a si´ w zasadzie w granicach od kilkuset do kilku tysi´cy rocznie. Wzrasta∏a liczebnoÊç grup badanych bez okreÊlenia przyczyny i pacjentów ró˝nego rodzaju placówek s∏u˝by zdrowia. W Polsce pierwsze zaka˝enia HIV zg∏oszono w 1985 r. Dotyczy∏y one szeÊciu chorych na hemofili´, czterech homo- i biseksualistów oraz kobiety trudniàcej si´ prostytucjà. W latach 1985, 1986 i 1987 liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ wynosi∏a odpowiednio: 11, 9 i 32. We wrzeÊniu 1988 r. potwierdzono pierwsze zaka˝enie Polaka stosujàcego Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach. W tym samym roku liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ Polaków wzros∏a do 59 i wzrasta∏a nadal do najwi´kszej – jak dotychczas – 809 w 1990 r. W nast´pnych latach mieÊci∏a si´ w granicach od 384 (w 1993 r.) do 637 (w 1998 r.), a w trzech kwarta∏ach roku 2001 wynios∏a 404 (tab. I). Tabela I Nowo wykryte zaka˝enia HIV obywateli polskich zg∏oszone od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r. Zaka˝eni Rok 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001* Razem liczba odsetek ogó∏u 11 9 32 59 517 809 559 481 384 423 539 551 579 637 527 630 404 7151 0,2 0,1 0,4 0,8 7,2 11,3 7,8 6,7 5,4 5,9 7,5 7,7 8,1 8,9 7,4 8,8 5,6 100,0 * do 30 wrzeÊnia Od 1985 r. do koƒca trzeciego kwarta∏u 2001 r. zg∏oszono ogó∏em 7151 zaka˝eƒ HIV obywateli polskich. Przewa˝a∏y wÊród nich osoby stosujàce Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach (4481-62,7% ogólnej liczby zaka˝onych). Ponadto byli to: homo- i biseksualiÊci (514-7,2% ogó∏u), zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych (279-3,9%), dzieci matek zaka˝onych HIV (29-0,4%), osoby trudniàce si´ prostytucjà (22-0,3%), chorzy na hemofili´ (19-0,3%), biorcy krwi i preparatów krwiopochodnych (13-0,2%), wi´êniowie, którzy wstrzykn´li sobie zaka˝onà krew (4-0,1%) oraz dziewczyna zaka˝ona prawdopodobnie w zwiàzku z wykonaniem tatua˝u. O 1789 osobach (25,0%) brak informacji o drodze zaka˝enia. WÊród zaka˝onych HIV z okresu od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r. by∏o 320 krwiodawców lub kandydatów na krwiodawców. Najwi´ksze odsetki zaka˝onych pochodzà z lat 1989 – 1990 (odpowiednio: 14,4% i 12,8% ogó∏u serologicznie dodatnich, zbadanych przed oddaniem krwi). Wiadomo, ˝e 58 z nich zakazi∏o si´ w zwiàzku ze stosowaniem Êrodków odurzajàcych we wstrzykni´ciach, 25 utrzymujàc kontakty homoseksualne, 20 drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych, a o 217 brak informacji o drodze zaka˝enia. Dane z lat 1986 – 1988 informujà o drodze zaka˝enia wszystkich serologicznie dodatnich osób zbadanych przed oddaniem krwi z lat 1989 – 1991 63,9%, a w pozosta∏ym okresie 7,3%. Liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ na 100 wykonanych badaƒ w kierunku przeciwcia∏ anty-HIV przeprowadzonych wÊród homo- i biseksualistów, by∏a najwy˝sza w 1999 r. (10,4), a wÊród stosujàcych Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach w 2000 r. (10,7). Najwy˝szy odsetek (84,1%) stosujàcych Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach wÊród ogó∏u zaka˝onych wykryto w 1990 r. W tym˝e roku odsetek osób bez informacji o drodze zaka˝enia wyniós∏ 7,7%. Stopniowo ten odsetek rós∏, pomimo wprowadzenia w 1998 r. formularza zg∏oszenia zaka˝enia HIV nie wymagajàcego podania nazwiska i imienia zaka˝onego (a jedynie inicja∏ów lub has∏a) ani dok∏adnego adresu zamieszkania (a jedynie ogólnego okreÊlenia miejsca zamieszkania – miasto czy wieÊ i województwa). Tendencja ta nasili∏a si´ tak znacznie, ˝e wÊród zaka˝onych z 2000 r. odsetek osób bez informacji o drodze zaka˝enia wyniós∏ Ciàg dalszy na str. 2 Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS Dokoƒczenie ze str. 1 im m∏odsza grupa wieku tym cz´Êciej byW latach 1985-1998 najwi´cej nowo li w niej zaka˝eni w zwiàzku ze stosowykrytych zaka˝eƒ zarejestrowano w bywaniem Êrodków odurzajàcych. WÊród ∏ym województwie sto∏ecznym – 753, starszych ros∏a liczba homoseksualistów, a ponadto m. in. w województwie katoale tak˝e zaka˝owickim 667, gdaƒskim 298 i wroc∏awskim Tabela II Drogi przenoszenia HIV wÊród serologicznie dodatnich obywateli polskich nych drogà ryzyko282. W przypadku 852 osób (15,2% ogó∏u w latach 1990 i 2000 wnych kontaktów zaka˝onych) brak by∏o informacji o miejRok heteroseksualnych scu zamieszkania. Grupa i osób bez informaW latach 1985-1998 liczba nowo wy1990 2000 przenoszenia zaka˝enia liczba odsetek liczba odsetek cji o drodze zaka˝ekrytych zaka˝eƒ w roku w przeliczeniu na ogó∏u ogó∏u nia (tab. III). WÊród 100 000 mieszkaƒców mieÊci∏a si´ w graHomo- i biseksualiÊci 42 5,2 31 4,9 zaka˝onych m∏odnicach od 0,02 (w 1986 r.) do 1,5 (w 1991, Stosujàcy Êrodki odurzajàce szych wiekiem wi´1996 i 1997 r.). Do wczesnych lat dziewe wstrzykni´ciach 680 84,1 333 52,9 cej by∏o kobiet ni˝ wi´çdziesiàtych liczba ta by∏a stosunBiorcy krwi i preparatów krwiopochodnych 3 0,4 – – wÊród starszych. kowo wysoka w województwach po∏uChorzy na hemofili´ 1 0,1 – – W grupie do 20 lat dniowo-zachodniej Polski, a najwy˝szà Zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów 18 2,2 35 5,6 kobiety stanowi∏y (14,6) odnotowano w woj. jeleniogórheteroseksualnych 45,0%, wÊród 20skim w 1990 r. Dzieci matek zaka˝onych HIV 1 0,1 1 0,2 29-latków – 23,4%, W latach 1999-2000 liczba nowo wyInni 2* 0,2 1** 0,2 wÊród 30-39-latkrytych zaka˝eƒ w przeliczeniu na 100 000 Brak danych 62 7,7 229 36,3 ków – 14,1%, 40mieszkaƒców wynosi∏a odpowiednio: 1,4 Ogó∏em 809 100,0 630 100,0 49-latków – 13,6% i 1,6. W 1999 r. osiàgn´∏a najwy˝szà wari 18,8% wÊród 50toÊç w woj. dolnoÊlàskim (2,4), a w 2000 r. *wi´êniowie, którzy wstrzykn´li sobie zaka˝onà krew; **17-letnia dziewczyna zaka˝ona prawdopodobnie w zwiàzku z wykonaniem tatua˝u letnich i starszych. by∏a równa przeci´tnej krajowej lub wy˝W latach 1985sza w szeÊciu województwach nowego 1987, kiedy w Polsce jeszcze nie zarejestropodzia∏u administracyjnego kraju (dolnoWÊród zaka˝onych HIV w Polsce wano zaka˝eƒ zwiàzanych ze wstrzykiwaÊlàskie – 3,0, warmiƒsko-mazurskie – 2,8, z okresu od 1985 r. do koƒca wrzeÊnia niem Êrodków odurzajàcych, osoby w wie∏ódzkie – 2,2, zachodniopomorskie – 2,0, 2001 r. przewa˝ali m´˝czyêni (76,3% ogóku 20-29 lat stanowi∏y 34,6%. Odsetek ten pomorskie – 1,7 i podlaskie – 1,6). ∏u zaka˝onych). Proporcja kobiet do m´˝wzrós∏ znacznie w zwiàzku z zaka˝eniami JeÊli uwzgl´dniç zaka˝enia HIV odnoczyzn by∏a najni˝sza w 1988 r. (jedna koHIV wÊród stosujàcych Êrodki odurzajàce towane w okresie od 1985 r. do 30 wrzebieta na dziewi´tnastu m´˝czyzn). Od tewe wstrzykni´ciach. Ênia 2001 r. i nowy podzia∏ administracyjgo czasu zmienia∏a si´ jednak na niekoW Polsce zarejestrowani z zaka˝eniem ny kraju, zaka˝enia wystàpi∏y we wszystrzyÊç kobiet. Poczàwszy od 1994 r. do HIV w 1985 r. mieszkali w wojewódzkich województwach. Rozpi´toÊç wyniotrzech kwarta∏ów 2001 r. w∏àcznie, mieÊcitwach: sto∏ecznym (4), gdaƒskim i ∏ódzkim s∏a od 39 (w woj. Êwi´tokrzyskim) do 1042 ∏a si´ w granicach od 1 na 3,2 do 1 na 2,9 (po 2) oraz rzeszowskim, toruƒskim i wro(w woj. mazowieckim) (tab. IV). m´˝czyzn. c∏awskim (po jed- Tabela IV Zaka˝enia HIV obywateli polskich od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r., WÊród zaka˝onych HIV przewa˝a∏y osonym). Z up∏ywem cza- wed∏ug województw by w wieku 20-29 lat (3763-52,6%). W posu zaka˝enia zanotozosta∏ych grupach by∏y 672 osoby do 20 Rok wano w nast´pnych lat (w tym 36 dzieci do 14 lat), 1739 w wieWojewództwo 1985-1998 1999 2000 2001* 1985-2001* województwach. Ju˝ ku 30-39 lat, 550 – 40-49 lat, 152 – 50-59, 40 liczba liczba odsetek w 1990 r. wystàpi∏y – 60 i wi´cej lat. Brak informacji o wieku one w 42 by∏ych woPolska 5590 527 630 404 7151 100,0 235 osób. jewództwach (poza: Cz´stoÊç przenoszenia HIV g∏ównymi dolnoÊlàskie 786 72 90 66 1014 14,2 che∏mskim, koniƒdrogami zaka˝enia i p∏eç serologicznie kujawsko-pomorskie 276 13 22 15 326 4,6 skim, pilskim, p∏ocdodatnich by∏a zró˝nicowana w zale˝nokim, sieradzkim, s∏upÊci od ich wieku. Pomijajàc dzieci urodzolubelskie 195 20 17 6 238 3,3 skim i tarnobrzeskim). ne przez matki HIV-dodatnie, w zasadzie Tabela III Odsetek osób w g∏ównych grupach przenoszenia HIV wÊród zaka˝onych w ró˝nym wieku, dane z okresu od 1985 r. do 30 wrzeÊnia 2001 r. Grupa wieku (lata) Grupa przenoszenia zaka˝enia poni˝ej 20-29 20 30-39 40-49 50 i wi´cej Stosujàcy Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach 73,4 72,6 57,7 26,2 26,0 Homo- i biseksualiÊci 2,5 3,9 9,1 23,8 14,8 Zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych 1,0 2,2 5,4 11,3 8,0 Inni 5,3 0,5 0,8 0,7 2,2 Brak danych 17,8 20,8 27,0 38,0 49,0 Ogó∏em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 lubuskie 247 11 13 9 280 3,9 ∏ódzkie 234 38 58 21 351 4,9 ma∏opolskie 98 13 17 10 138 1,9 mazowieckie 926 62 34 20 1042 14,6 opolskie 106 12 9 8 135 1,9 podkarpackie 83 12 8 6 109 1,5 podlaskie 194 19 20 9 242 3,4 pomorskie 314 28 37 20 399 5,6 Êlàskie 826 66 73 58 1023 14,3 Êwi´tokrzyskie 31 2 1 5 39 0,5 warmiƒsko-mazurskie 77 24 41 22 164 2,3 wielkopolskie 157 13 14 13 197 2,8 zachodniopomorskie 188 23 34 12 257 3,6 brak danych 852 99 142 104 1197 16,7 2 www.aids.gov.pl *do 30 wrzeÊnia 36,3% (tab. II). RównoczeÊnie wzrasta∏ procent zaka˝onych drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych. Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS Tabela V Zachorowania na AIDS w Polsce w latach 1986-2000, wed∏ug roku rozpoznania AIDS taktów heteroseksualnych. WÊród ogó∏u chorych przewa˝ali W Polsce pierwsze zachoroChorzy m´˝czyêni (81,8%) wanie na AIDS zarejestrowano Rok liczba odsetek oraz osoby w wieku w 1986 r. Najwi´kszà, jak do30-39 lat (41,5%). tychczas, liczb´ zachorowaƒ 1986 1 0,1 1987 2 0,2 Pierwsze zachona AIDS (128) odnotowano 1988 2 0,2 rowania na AIDS wyw 1999 r. W latach 1995-1998 1989 25 2,5 stàpi∏y w by∏ych wowaha∏a si´ ona w granicach od 1990 21 2,1 1991 46 4,6 jewództwach: kato111 do 126 (tab. V). W latach 1992 35 3,5 wickim, przemyskim 1997-1999 zapadalnoÊç dla 1993 69 6,8 i wroc∏awskim. W laPolski nieco przewy˝sza∏a 0,3 1994 99 9,8 1995 115 11,4 tach 1986-1998 zana 100 000 mieszkaƒców. 1996 111 11,0 notowano je w 47 Pierwsze zachorowanie na 1997 120 11,9 województwach (poAIDS w Polsce rozpoznano 1998 126 12,5 1999 128 12,7 za che∏mskim i krou 54-letniego, homoseksualne2000 108 10,7 Ênieƒskim), najwi´go m´˝czyzny, który powróci∏ Razem 1008 100,0 cej w woj. warszawdo Polski po wieloletnim pobyskim (194), a ponadcie w USA. WÊród nast´pnych to w woj. gdaƒskim i katowickim (po 74). dziesi´ciu chorych przewa˝ali homo- lub Z danych, które nap∏yn´∏y do Zak∏adu biseksualiÊci, którzy powrócili z zagranicy Epidemiologii PZH do 30 wrzeÊnia 2001 r. lub utrzymywali kontakty seksualne z cuwynika, ˝e w latach 1986-1998 w Polsce rozdzoziemcami. poznano i zg∏oszono 772 zachorowania na Pierwsze zachorowania narkomanów odAIDS. Wed∏ug nowego podzia∏u administranotowano w 1989 r. Od 1986 r. do 30 wrzecyjnego kraju najwi´cej z nich przypada∏o Ênia 2001 r. wÊród 1008 chorych z AIDS najna woj. mazowieckie (239), a ponadto na wi´cej by∏o narkomanów. Znacznà grup´ Êlàskie (96) i dolnoÊlàskie (94). Za lata 1999stanowili tak˝e homo- i biseksualiÊci (odpo2000 najwi´cej zachorowaƒ zg∏oszono wiednio: 49,6% i 25,4% ogó∏u), a 15,1% z woj. dolnoÊlàskieTabela VI Zachorowania na AIDS w Polsce rozpoznane w latach 1986-2000, wed∏ug go (tab. VI). Zwraca województw uwag´ stosunkowo Rok chorych stanowili ma∏a liczba zachorozaka˝eni drogà rywaƒ rozpoznanych Województwo 1986-1998 1999 2000 ogó∏em zykownych konw latach 1999-2000 liczba liczba odsetek u mieszkaƒców woj. Polska 772 128 108 1008 100,0 mazowieckiego, pomimo ˝e jest ona wydolnoÊlàskie 94 28 21 143 14,2 raênie skorygowana przez zg∏oszenia nakujawsko-pomorskie 57 15 10 82 8,1 des∏ane w 2001 r. W Polsce pierwlubelskie 17 3 0 20 2,0 szy zgon chorego na lubuskie 32 4 6 42 4,2 AIDS odnotowano w 1986 r. Liczba zgo∏ódzkie 39 2 3 44 4,4 nów w poszczególnych latach wzrastama∏opolskie 4 1 0 5 0,5 ∏a (tab. VII). Najwi´kszà – jak dotychczas mazowieckie 239 12 7 258 25,6 – (78) stwierdzono w 1995 r., kiedy opolskie 15 4 4 23 2,3 umieralnoÊç dla Polpodkarpackie 6 0 0 6 0,6 ski wynosi∏a 0,2 na 100 000 mieszkaƒpodlaskie 5 2 3 10 1,0 ców. Liczba zgonów z lat 1996-2000 miepomorskie 82 16 16 114 11,3 Êci∏a si´ w granicach od 40 (w 2000 r.) do Êlàskie 96 25 18 139 13,8 74 (w 1996 r.). WÊród 524 zmarÊwi´tokrzyskie 6 3 1 10 1,0 ∏ych chorych na warmiƒsko-mazurskie 13 2 1 16 1,6 AIDS z lat 1986-2000 przewa˝ali narkomawielkopolskie 28 5 5 38 3,8 ni. Znacznà grup´ stanowili homo- i bizachodniopomorskie 39 6 13 58 5,7 seksualiÊci (odpoZachorowania na AIDS wiednio: 45,2% i 30,5% ogó∏u), a 13,2% zaka˝eni drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych. WÊród zmar∏ych wi´cej by∏o m´˝czyzn ni˝ kobiet (odpowiednio: 86,1% i 13,9%). W latach 1986-1998 wÊród 424 zmar∏ych chorych na AIDS znajdowali si´ mieszkaƒcy 42 by∏ych województw – najwi´cej woj. warszawskiego (119), a ponadto gdaƒskiego (41) i katowickiego (38). Za 1999 r. zg∏oszono najwi´cej zgonów mieszkaƒców woj. dolnoÊlàskiego (17), a za 2000 r. kujawsko-pomorskie po 7 i po 6 dolnoÊlàskiego i Êlàskiego. SpoÊród chorych na AIDS zmar∏ych w latach 1986-2000 przewa˝ali mieszkaƒcy woj. mazowieckiego (146). Ponadto 78 by∏o z woj. dolnoÊlàskiego i 65 ze Êlàskiego. Uwagi koƒcowe 1. System zg∏oszeƒ i rejestracji zaka˝eƒ i chorób jest obcià˝ony przede wszystkim niepe∏nym rozpoznawaniem oraz niekompletnym zg∏aszaniem, a niekiedy równie˝ opóênieniem w zg∏aszaniu. Mi´dzy innymi z tego wzgl´du rzeczywista liczba zaka˝eƒ HIV i zachorowaƒ na AIDS jest z du˝ym prawdopodobieƒstwem wy˝sza od rejestrowanej na podstawie zg∏oszeƒ. W ˝adnym z krajów europejskich zani˝enie liczby zachorowaƒ na AIDS nie przekracza 20% w stosunku do liczby zg∏oszeƒ i prawdopodobnie liczba zaka˝onych HIV Polaków si´ga kilkunastu tysi´cy. Pomimo ograniczeƒ, ciàg∏y nadzór obejmujàcy m. in. zg∏oszenia i rejestracj´, daje rozeznanie w aktualnej sytuacji epidemiologicznej i pozwala wykrywaç zachodzàce zmiany. W ten sposób np. w Polsce na prze∏omie lat osiemdziesiàtych i dziewi´çdziesiàtych stwierdzono intensywne szerzenie si´ HIV wÊród stosujàcych Êrodki odurzajàce we wstrzykni´ciach. Zg∏aszanie i rejestracja nie tylko AIDS, ale równie˝ zaka˝eƒ HIV, jest obecnie powszechnie stosowana zarówno w Regionie Europejskim WHO, jak i np. Tabela VII Zgony chorych na AIDS w Polsce w latach 1986-2000, wed∏ug daty zgonu Rok 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Razem Zgony liczba odsetek ogó∏u 1 2 2 14 12 13 28 34 54 78 74 61 51 60 40 524 0,2 0,4 0,4 2,7 2,3 2,5 5,3 6,5 10,3 14,9 14,1 11,6 9,7 11,5 7,6 100,0 Ciàg dalszy na str. 4 www.aids.gov.pl 3 Dodatek do Biuletynu Informacyjnego Krajowego Centrum ds. AIDS Dokoƒczenie ze str. 3 w Stanach Zjednoczonych. ZnajomoÊç dróg rozprzestrzeniania si´ zaka˝eƒ HIV ma szczególnà wartoÊç dla oceny sytuacji istniejàcej w danej chwili, a nie przed laty. Ilustrujà to dane o AIDS, który wyst´puje po latach od zaka˝enia HIV, a jego rozwój jest modyfikowany i opóêniany przez wspó∏czesne leczenie antyretrowirusowe. 2. Specyfik´ opisu epidemiologicznego zaka˝eƒ HIV i AIDS stanowi m. in. pos∏ugiwanie si´ liczebnoÊciami skumulowanymi – liczbami ogólnymi od rozpocz´cia rejestracji do chwili, w której prowadzona jest analiza. Jest to wiarygodne wówczas, je˝eli uniemo˝liwia dwu- i wielokrotne zliczanie tych samych osób, równoczeÊnie pozwalajàc na zachowanie poufnoÊci danych. 3. W Polsce – po okresie gwa∏townego wzrostu liczby zaka˝eƒ HIV do maksymalnej 809 w 1990 r. – w latach 19912000 liczba nowo wykrytych zaka˝eƒ mieÊci∏a si´ w granicach od 384 (w 1993 r.) do 637 (w 1998 r.). Pomimo tej wzgl´dnej stabilizacji widoczny jest m. in. wzrost zaka˝eƒ szerzàcych si´ drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych. Szczególnie wyraênie powi´ksza si´ grupa osób serologicznie dodatnich bez informacji o drodze zaka˝enia. Zjawisko to nasila si´ pomimo mo˝liwoÊci odstàpienia od podawania pe∏nych danych personalnych w zg∏oszeniach zaka˝eƒ. Wydaje si´, ˝e ma tu znaczenie nie tylko niech´ç do ujawniania prawdopodobnej drogi zaka˝enia przy zg∏aszaniu si´ na badanie, lecz tak˝e niedostatki poradnictwa przed testowaniem, a mo˝e jego brak. Grupa osób bez informacji o drodze zaka˝enia pozostaje du˝a pomimo pewnej korekty danych o zaka˝eniach uzyskanych z informacji o zachorowaniach na AIDS. W obecnie istniejàcym systemie nadzoru g∏ówne êród∏o danych o zaka˝eniach stanowià wype∏nione formularze zg∏oszeƒ zaka˝eƒ HIV. Pe∏niejsza informacja o zaka˝onym HIV nap∏ywa ponownie jedynie wówczas, gdy zg∏aszane jest jego zachorowanie na AIDS lub – ewentualnie – zgon. Je˝eli mo˝liwe jest stwierdzenie, ˝e te zg∏oszenia dotyczà tej samej osoby, niektóre podstawowe dane, np. o ryzykownych zachowaniach, mogà uzupe∏niç baz´ informacji o zaka˝onych HIV. Dotychczas takie uzupe∏nienie by∏o mo˝liwe w 257 przypadkach: u 100 osób zaka˝onych drogà ryzykownych kontaktów heteroseksualnych, 82 – drogà kontaktów homoseksualnych i 75 – o prawdopodobnym zaka˝eniu w zwiàzku ze stosowaniem narkotyków. Ten przyk∏ad wskazuje, ˝e proporcja udzia∏u grup o ró˝nych drogach przenoszenia zaka˝enia mo˝e byç odmienna wÊród osób bez informacji o drodze zaka˝enia i wÊród osób o znanej drodze zaka˝enia. 4. W Polsce – jak si´ okaza∏o po uzyskazachorowaƒ oraz zgonów chorych na niu opóênionych zg∏oszeƒ w 2001 r. – AIDS. liczba zachorowaƒ na AIDS rozpozna6. WÊród podstawowych danych o osowanych w ciàgu roku nadal roÊnie. bach zaka˝onych HIV, chorych na AIDS Poczynajàc od 1996 r. w krajach rozi zmar∏ych z powodu AIDS jest informawini´tych zmniejszajà si´ liczby nocja o miejscu zamieszkania. W Polsce wych zachorowaƒ – przede wszystkim poczàtkowo by∏ to dok∏adny adres, póêw zwiàzku z wdro˝eniem skojarzonego niej – miejscowoÊç zamieszkania, a od leczenia antyretrowirusowego. W Polroku 1998 – województwo i miejsce zasce taki efekt nie jest jeszcze widoczny, mieszkania jako miasto lub wieÊ. Abstraprawdopodobnie z co najmniej dwóch hujàc od pewnego braku danych – wi´kprzyczyn: leczenie antyretrowirusowe szego dla zaka˝onych HIV ni˝ chorych mo˝e byç mniej powszechne i skuteczna AIDS – jest to informacja skàpa. Choç ne oraz up∏ywa dziesi´ç lat od szczytu pozwala ona na pewnà orientacj´ o geozaka˝eƒ w latach dziewi´çdziesiàtych, graficznym rozmieszczeniu osób zakaco powoduje wyst´powanie pe∏no˝onych i chorych, nie jest w pe∏ni przyobjawowego zespo∏u m. in. u osób datna dla celów ochrony zdrowia. z wówczas wykrytym zaka˝eniem. Wnioski 5. Wed∏ug danych Zak∏adu Epidemiologii PZH w Polsce w 1995 r. wystàpi∏o – naj1. System zg∏oszeƒ i rejestracji zaka˝eƒ HIV, zachorowaƒ na AIDS i zgonów chorych wi´cej jak dotychczas – 78 zgonów chorych na AIDS. W nast´pnych latach liczna AIDS z lat 1985-2001 pozwala∏ na ba ta stale mala∏a – do 40 w 2000 r. Na pewnà orientacj´ o zmieniajàcej si´ sytuobni˝enie liczby zgonów mog∏o w pewacji epidemiologicznej w tym zakresie. nym stopniu wp∏ynàç skojarzone lecze2. Obecnie jakoÊç gromadzonych danych nie antyretrowirusowe zaka˝onych HIV. epidemiologicznych zale˝y przede Na szczególnà uwag´ zas∏ugujà dane wszystkim od dost´pnoÊci badaƒ GUS z 1999 r., zamieszczone w biuletyw kierunku HIV, kompletnoÊci danych nie Choroby zakaêne i zatrucia w Polsce oraz cz´stoÊci rozpoznawania chorób w 2000 roku. Wynika z nich, ˝e liczba wskazujàcych na AIDS metodami defizgonów (66) zg∏oszonych do GUS w kanitywnymi. tegoriach B20-B22 (choroba wywo∏a- Tabela VIII Zgony chorych na AIDS w Polsce w latach 1986-2000, wed∏ug województw na przez HIV, której Rok skutkiem sà okreWojewództwo 1986-1998 1999 2000 ogó∏em Êlone choroby) byliczba liczba odsetek ∏a zbli˝ona do liczPolska 424 60 40 524 100,0 by zgonów chorych na AIDS, zg∏odolnoÊlàskie 55 17 6 78 14,9 szonej do PZH za kujawsko-pomorskie 33 2 7 42 8,0 ten rok (60). lubelskie 9 2 0 11 2,1 Jednak GUS polubuskie 12 4 0 16 3,1 nadto odnotowa∏ 9 zgonów w ka∏ódzkie 22 0 2 24 4,6 te gorii B23 (choma∏opolskie 2 0 0 2 0,4 roba wywo∏ana mazowieckie 137 6 3 146 27,9 przez HIV, której opolskie 6 1 2 9 1,7 skutkiem sà inne stany) i 51 w katepodkarpackie 4 0 0 4 0,8 gorii B24 (chopodlaskie 2 2 1 5 1,0 roba wywo∏ana pomorskie 44 8 5 57 10,9 przez HIV, nieÊlàskie 49 10 6 65 12,4 okreÊlona). Mo˝e to wskazywaç Êwi´tokrzyskie 5 2 0 7 1,3 m. in. na niediawarmiƒsko-mazurskie 5 2 1 8 1,5 gnozowanie AIDS wielkopolskie 18 4 3 25 4,8 u osób zaka˝onych zachodniopomorskie 21 0 4 25 4,8 HIV i/lub niekompletne zg∏aszanie dr n. med. Wanda Szata Redakcja: Wydawca: Adres redakcji: Nak∏ad: Redaktor Naczelny - Anna Lis Sekretarz Redakcji - Ewa Ankiersztejn Krajowe Centrum ds. AIDS ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa, tel./fax: (022) 641 84 06 e-mail: [email protected], www.aids.gov.pl 5 000 egz. Egzemplarz bezp∏atny. Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania artyku∏ów. Materia∏ów nie zamówionych nie zwracamy.