Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja sobie ją

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja sobie ją od najbliższego
otoczenia drogą naśladownictwa.
Wielokrotnie powtarzane przez rodziców nazwy przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu
dziecka, zostawiają słuchowe ślady w jego mózgu. Dziecko usłyszawszy potem daną nazwę potrafi sobie wyobrazić przedmiot, do którego ona się odnosi, czyli potrafi zrozumieć znaczenie
wyrazu, a z czasem potrafi również nazwać przedmiot.
Rozwój mowy dziecka trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębniają się pewne okresy,
których czas trwania u dziecka normalnie rowijającego się można w przybliżeniu określić w sposób
następujący:
* okres melodii ( 0-1 r.ż.)
* okres wyrazu ( 1-2 r.ż.)
* okres zdania ( 2-3 r.ż.)
* okres swoistej mowy dziecięcej ( 3-7 r.ż.).
W wychowaniu przedszkolnym szczególnie ważne są dwa ostatnie okresy, dlatego zostaną
omówione szczegółowo.
OKRES ZDANIA ( od 2 do 3 roku życia).
Dziecko zaczyna rozumieć mowę rodziców, dotyczącą członków rodziny, interesujących je
przedmiotów lub aktualnych wydarzeń. Pierwsze zdania są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące.
Dosyć szybko pojawiają się proste zdania pytające i rozkazujące. Z części mowy najczęściej
używane są rzeczowniki, będące nazwami konkretnych przedmiotów, występujących w otoczeniu
dziecka, np. pokarmów, napojów, zwierząt, części ciała, części ubrania. Czasowniki oznaczające
czynności fizjologiczne, ruch, pozycje, używane są początkowo w formie bezokolicznika, ale
wkrótce pojawiają się w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym. Mowa dziecka staje się
zrozumiala i to nie tylko dla osób z najbliższego otoczenia. Naj więcej słów dziecko przyswaja
sobie w 2-3 roku życia.
W tym okresie dziecko powinno już wypowiadać gloski : p,b,m,f,w,k,g,ch,t,d,n,l,ś,ź,ć,dź
oraz zmiękczone: pi,bi,mi,ki,gi.
Pod koniec tego okresu mogą pojawiać się głoski: s,z,c,dz a nawet: sz,ż,cz,dż. Wymienione
głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi łatwiejszymi
głoskami, wskutek małej sprawności narządów artykulacyjnych.
Dziecko 3-letnie potrafi porozumieć się z otoczeniem, mowa jego jest już w pewnym stopniu
ukształtowana. Nie znaczy to jednak, ze jest pozbawiona błędów i że jej rozwój nie odbywa się w
dalszym ciągu.
Tak więc dziecko 3-letnie powinno już wymawiać wszystkie samogloski, tak ustne, jak
nosowe: a,o,e,u,i,y,ą,ę, chociaż w mowie mogą występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek :
a = o, e = a, i = y. Jest to związane z nie wykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych.
Rozwój mowy nie u wszystkich dzieci przebiega jednakowo: u jednych szybciej,i te dzieci
zaczynają mówić wcześniej, u innych zaś wolniej, co przejawia się późniejszymi początkami mowy
i wolniejszym przyswajaniem sobie wymowy pewnych głosek.Stopień rozwoju mowy w danym
momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój
dziecka oraz wpływ środowiska.
Jest to okres , który trwa najdłużej . rozpoczyna się po ukończeniu trzech lat i trwa do
momentu tzw. staru edukacjnego. Wtedy mowa powinna być zrozumiałą nie tylko dla najbliższych,
ale i przypadkowych rozmówców. Dziecko zaczyna prowadzić rozmowy pełnymi zdaniami. Stosuje
bogate słownictwo. Początkowo zdarza siś przestawianie sylaby lub głosek . Mogą pojawiać się
słowa podobne do prawidłowych, bo łatwiej je wymówić, np. bebek zamiast chlebek. Często
zdarzają sie połączenia dwóch wyrazów w jeden, np. pomasłować, czyli posmarować masłem.
Między czwartym a piątym rokiem życia zaczyna się etap pytań. Pod koniec okresu dziecko
powinno posługiwaćsię wszystkimi głoskami. Zdarza się , że tuż po ukończeniu trzeciego roku
życia zaczyna używać najtrudniejszych głosek.Kolejnym etapom rozwoju mowy towarzyszą
pojawiające się w tym czasie głoski. Dokładny moment pojawiania się kolejnych samogłosek i
spółgłosek jest trudny do jednoznacznego określenia, co wynika z odchyleń rozwojowych u dzieci.
U jednych dana głoska pojawia sie wcześniej niż u innych i odwrotnie. Jeśli różnice nie
przekraczają pól roku, mówimy o normie rozwojowej.
4 rok życia:
Utrwalają się takie głoski jak : s,z,c,dz. Dziecko niepowinno już wymawiać ich
jakoś,ź,ć,ź,dź. Pojawia sie głoska r, choć jej opóźnienie nie musi być jeszcze niepokojące.
Opanowanie tej głoski to wielki sukces dla dziecka.Często w związku z tym jej nadużywa i mówi,
na przykład rarka zamiast lalka itp. Głoski sz,ż,cz,dż moga być zamieniane na s,z,c,dz,lub ś,ź,ć,dź.
Mowa dziecka jest jeszcze niedoskonała. Wyrazy czasami są poskracane, głoski mogą być
poprzestawiane, a grupy spółgłoskowe uproszczone.
5 rok życia
Mowa dziecka jest już zrozumiała. Utrwalone sa głoski sz,\ż, cz,dż. Dziecko potrafi je
poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze wymawiane jako s,z,c,dz. Głoska
r często pojawia się dopiero w tym okresie. Grupy spółgłoskowe moga być nadal upraszczane.
Dziecko pięcioletnie powinno porozumiewać się z dorosłymi, choć jego mowa nie jest jeszcze w
pełni ukształtowana.
6 rok życia
Mowa powinna być opanowana pod względem dżwiękowym. Półroczne opóźnienia przy
pojawianiu się poszczególnych głosek są dopuszczalne, przy dłuższych należy zasięgnąć porady
logopedy.
Nie wszystkie dzieci sześcioletnie mają opanowaną wymowe sz,ż,cz,dż,r. Część z nich ma
problemy z wymową grup spółgłoskowych w śródgłosie.
Okres przedszkolny i wczesnoszkolny to czas intensywnej pracy w kierunku rozwijania
sprawności językowych u dzieci. Zadanie to należy przede wszystkim do rodziców, a także
nauczycieli.
opracowała Lidia Sobczyk w oparciu o
" Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola " G. Demel